Đây là quá trình gì?

Bài thuy t trình c a t 2ế ủ ổ Bài 29:Nguyên phân

Chu kì t bàoế

Biểu đồ về chu kỳ tế bào. I=Gian kỳ, M=Nguyên phân. Quá trình nguyên phân với các pha chính

I. Quá trình nguyên phân

Nh c l i v ắ ạ ềchu kì t bàoế

Chu kỳ tế bào, hay chu kỳ phân bào, là một vòng tuần hoàn các sự kiện xảy ra trong một tế bào eukaryote từ lần phân bào này cho đến lần kế tiếp. Nó bào gồm gian kỳ, và các giai đoạn (kỳ) trong nguyên phân. Chu kỳ tế bào được điều khiển bởi nhiều loại cyclin và cdk (một loại kinase phụ thuộc cyclin). Leland H. Hartwell, R. Timothy Hunt và Paul M. Nurse đã đạt giải Nobel trong lĩnh vực Sinh lý và Y học năm 2001 vì những phát hiện của họ về vai trò trung tâm của những phân tử này trong chu kỳ tế bào.

Khái ni m vệ ề nguyên phân

Nguyên phân (phân bào nguyên nhiễm) là quá trình phân ly của tế bào diễn ra qua hai quá trình: sự phân chia nhân và sự phân chia tế bào chất.

Sự phân chia nhân của tế bào diễn ra qua bốn thời kì: kì đầu ,kì giữa,kì sau ,kì cuối.

Bi n th c a nguyên phânế ể ủ Trực phân và nội phân là các biến thể của nguyên

phân.Dạng phân bào trực phân đặc trưng cho các tế bào đã biệt hoá cao,các tế bào bệnh lý, các tế bào bị tác hại đang đi vào quá trình thoái hoá.

Nội phân là 1 dạng biến đổi của NP trong đó ADN và NST được nhân đôi nhưng không phân chia về các tế bào con mà ở lại tế bào tạo thành tế bào đa bội có số NST tăng cao nhiều lần.Trong TH các sợi NST nhân đôi nhiều lần nhưng số lượng NST không đổi dẫn đến hiện tương đa sợi và tạo NST đa sợi.VD ở sâu bọ như ruồi quả.

Phân đôi t bào nhân sở ế ơ Tế bào nhân sơ ,VD như vi khuẩn chưa có nhân chúng

phân đôi bằng cách phân đôi trực tiếp,không hình thành thoi phân bào như ở tế bào nhân chuẩn.chu kì tế bào ở vi khuẩn rất đơn giản gồm thời kì sinh trưởng qua đó tế bào tổng hợp các chất và tăng lên về kích thước ,phân tử AND được nhân và chia đôi bám vào mezoxom đồng thời với sự phân chia tế bào chất thành hai tế bào con.Một chu kì sinh trưởng và sinh sản như thế kéo dài khoảng 20-40 phút.

NST của chúng chỉ là phân tử ADN trần dạng vòng định vị trong tế bào chất và thường bám vào màng sinh chất ở mezoxom.

N i phânộ Nội phân là 1 dạng biến đổi của nguyên

phân,trong đó AND và NST được nhân đôi nhưng không phân li về các TB con mà ở lại trong TB,do đó tạo thành TB đa bội có số NST tăng cao nhiều lần.Trong trường hợp các sợ NS được nhân đôi nhiều lần(do nhân đôi của ADN) nhưng số lượng NST không đổi dẫn đến hiện tượng đa sợi,và tạo nên NST đa sợi quan sát thấy ở sâu bọ:ruồi quả

Các kì c a phân bàoủ Quá trình phân

bào diễn ra theo 5 kì liên tiếp nhau bắt đầu thời gian tiếp sau pha G2 của gian kì và kết thúc khi hình thành 2 tế bào con.

Kì trung gian Kỳ trung gian bao gồm 3 giai đoạn: G1,S,G2. DNA nhân đôi

trong giai đọan S ( S nghĩa là tổng hợp). Giai đoạn cuối phân chia nhân và khởi đầu pha S gọi là G1 (gap 1). G2 (gap2) chia phần cuối của kỳ S và phần đầu phân chia nhân, khi sự phân chia nhân và bào tương diễn ra và hai tế bào mới được hình thành. sự phân chia nhân và sự phân chia tế bào chất liên quan tới giai đoạn M của khu kỳ tế bào.

Dù quá trình nhân đôi DNA ưu thế và định nghĩa giai đoạn S, nhưng chu kỳ tế bào quan trọng thay thế các giai đoạn G. G1 thì khá biến đổi thời gian trong các loại tế bào. Vài tế bào phôi đang phân chia tốcđộ bỏqua giai đoạn G1, trong khi các tế bào khác giữ giai đoạn G1 hàng tuần lễ hay cả năm.

Tiêu chuẩn xác định 1 tế bào có giai đoạn G1 là chuẩn bị cho giai đoạn S, vì ở thời điểm này chromosome vẫn đứng riêng lẽ, cấu trúc không nhân đôi. Sự chuyển đổi G1 sang S để một chu kỳ tế bào khác được đưa vào.

Trong quá trình G2, sử chuẩn bị tế bào để phân chia, ví dụ, sự tổng hợp các thành phần của vi thể sẽ di chuyển chromosome tới điểm ngược của phân chia tế bào. Nhưng chromosome nhân đôi trong giai đoạn S, mỗi chromosome chứa hai chromatid giống nhau.

Các kì c a quá trình ủnguyên phân Quá trình phân bào

diễn ra theo 5 kì liên tiếp nhau bắt đầu thời gian tiếp theo pha G2 của gian kì và kết thúc khi hình thành 2 tế bào con.

Sự phân nhân là tiến trình phân đôi của nhân bào gồm 4 kì (kì đầu ,kì giữa ,kì sau, kì cuối).

S phân chia nhânự

Kì đ uầ Hai trung tử được tạo

thành do quá trình phân đôi của trung thể tách nhau ra, cùng với sao phân bào và tiến về hai cực của tế bào, thoi phân bào được hình thành giữa hai trung tử.

Màng nhân và nhân con tiêu biến.

Các nhiễm sắc thể bắt đầu đóng xoắn và co ngắn.

Hoạt động của tế bào trong kì đầu

Hình thành NST

Chất NS ở gian kì bao gồm các nhiễm sắc tử chị em đính với nhau ở trung tiết trở nên xoắn và cô đặc lại,hình thành các NST kép thấy rõ dưới kính hiển vi thường.

Mỗi một NST kép gồm 2 NS tử chị em đính với nhau ở vùng gọi là trung tiết.

Màng nhân và h ch ạnhân thay đ iổ Hạch nhân giảm thể

tích,phân rã và biến mất.Tấm lamina của màng nhân bị phân giải ,màng nhân bị đứt ra thành nhiều đoạn và biến thành các bóng không bào bé phân tán trong TBC,tạo điều kiện cho NST di chuyển ra ngoại vi TB.

Hình thành b máy phân bàoộ Qua pha S,trung tử đựoc nhân đôi tạo thành 2

đôi trung tử con.Mỗi đôi trung thể con tạo thành 1 trung tử mới.Do sự hoạt hoá của các chất quanh trung tử ,các đợn hợp tubulin trong TBC trùng hợp hoá thành các vi ống tubulin.Các vi ống xếp phóng xạ quanh trung tử mới tạo sao phân bào.2 sao di chuyển về 2 cực TB.Giữa 2 sao,các vi ống phát triển sắp xếp thành hệ thống sợi có dang hình thoi(thoi phân bào).cấu tạo nên thoi có 2 dạng sợi chạy từ sao của cực này đến cực kia.Các vi ống cực chạy liên tục từ cực này đến cực kia.Còn các vi ống tâm động là các sợi nối với tâm động của các NST kép.Cuối kì đầu khi màng nhân biến mất thì bộ máy thoi có 2 sao đã được hình thành.

Kì gi aữ Thoi phân bào bắt đầu

được hoàn chỉnh. Nhiễm sắc thể kép bắt

đầu đóng xoắn và co ngắn cực đại, trở thành dạng điển hình đặc trưng cho từng loài.

Các nhiễm sắc thể kép xếp thành hàng dọc trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào. Nhiễm sắc thể được đính với tơ của thoi phân bào ở tâm động.

HoHoạtạt động của động của tế bào trong kì giữatế bào trong kì giữa

Kì giữa bắt đầu khi màng nhân tiêu biến thành các bóng nhỏ phân tán trong TBC quanh thoi phân bào.Thoi phân bào được hình thành lúc đầu ở cạnh màng nhân,khi màng nhân biến mất thì nó di chuyển chiếm ngay vị trí trung tâm.các NST kép mang trung tiết là nơi đính 2 NS tử.Trung tiết phân hoá thành tâm động có cấu tạo gồm trung tiết ở giữa và 2 tấm protein 2 bên kẹp lấy trung tiết.và đính với các sợi tâm động của thoi.Các NST kép xếp trên mặt phẳng xích đạo nằm thẳng góc với trục của thoi tạo nên tấm trung kì.Mặt phẳng xích đạo cắt giữa 2 nhiễm sắc tử chị em của NST kép.

Kì sau

Hai cromatit trong từng nhiễm sắc thể kép dưới tác động co rút của thoi phân bào tách nhau ra tại tâm động tạo thành 2 NST đơn phân li về hai cực của tế bào .

2n nhiễm sắc thể kép trở thành 2n nhiễm sắc thể đơn ở cực tế bào.

Hoạt động tế bào trong kì sau

Đặc điểm của kì sau là sự tách đôi của 2 NS tử chị em khỏi nhau và hình thành NST con độc lập,sự tách của 2 NS tử chị em là do sự tách rời của 2 trung tiết.Mối NS tử mang 1 trung tiết riêng và đính với nhau nhờ protein cohesin.Bước vào kì sau,cohesin bị phân giải và 2 trung tiết tách khỏi nhau,mỗi nhiễm sắc tử có 1 tâm động riêng đính với sợi tâm động.tất cả NS tử chị em cùng tách nhau trở thành NST con và di chuyển về 2 cực TB nhờ sự co ngắn của sợi tâm đông phối hợp với sự kéo dài của cacsowij cực và hẹp lại của thoi.Tốc độ di chuyển của NST con về cực là 1 micromet/phút.

Kì cu iố

Màng nhân và nhân con xuất hiện trở lại, xuất hiện hai nhân.

Tế bào chất phân chia tạo ra 2 tế bào con giống nhau và giống mẹ

Nhiễm sắc thể bắt đầu dãn xoắn.

Hoạt động của tế bào trong kì cuối

Phân chia t bào ch tế ấ Sau khi trải qua quá trình phân

chia nhân, tế bào có hai nhân con, tế bào chất được tạo ra nhiều lên để phân chia tế bào.

Ở động vật, diễn ra sự co thắt tế bào ở khoảng giữa tách tế bào mẹ thành hai tế bào con.

Ở thực vật, thành tế bào được hình thành ở chính giữa tế bào tách tế bào mẹ thành hai tế bào con. Kết quả: từ một tế bào mẹ thành hai tế bào con có bộ nhiễm sắc thể giống hệt thế bào mẹ.

Sự phân TBC được bắt đầu từ cuối kì sau hoặc đầu kì cuối và diễn ra suốt kì cuối.Ở TB động vật,sự phân TBC bắt đầu bởi sự hình thành 1 eo thắt (ở vùng xích đạo giữa TB).Sự hình thành eo thắt và lõm sâu của eo tiến tới cắt đôi TBC là do sự hình thành 1 vòng co rút ở vùng xích đạo đựoc cấu tạo bởi vi sợi actin.Khi vòng sợi actin co rút kéo theo phần MSC lõm thắt vào trung tâm, và khi màng nối với nhau sẽ phân chia TBC thành 2 nửa, mỗi nửa chứa 1 nhân con.Mặt phẳng phân cắt TBC thẳng góc với trục của thoi phân bào.

S phân chia t bào ch t ự ế ấ ởth c v t và đ ng v tự ậ ộ ậ

Phân chia

TBC ởth c ựv tậ

Đối với TB thực vật được bao bởi thành vỏ xenlulozơ làm cho TB không vận động được nên sự phân chia ở TBC xảy ra khác với TB động vật.Sự phân TBC ở TB thực vật bắt đầu bằng sự xuất hện 1 vách ngăn ở vùng trung tâm xích đạo ,vách ngăn phát triển dần ra ngoại vi cho đến khi liên kết với vách bao TB,và như vậy phân tách TBC thành 2 nửa chứa nhân con.Trên vách ngang phân tách 2 TB con phát triển hệ thống cầu nối TBC tạo thành cấu trúc plasmodesma đặc trưng cho TB thực vật

.Tham gia vào sự hình thành vách ngăn có phức hệ Golgi, mạng lứoi nội chất và vi ống cực của thoi còn tồn dư lại ở vùng xích đạo.

Ở kì sau,các bào quan như ti thể,lục lạp,mạng lưới nội chất..v..v.được phân về 2 TB con.

Video v nguyên phânề

Nh nhanh quá trình ớnguyên phân

Trung gian nhiễm sắc nhân đôiThoi phân đã được hình thành rõ kia (thoi phân bào)Thể kép đóng xoắn đính vào động tâm (NST kép)Màng nhân -> tiêu biến <- con nhân (nhân con)Thể xoắn cực đại âm thầm xếp lênTrên màng xích đạo thoi bàoMối duyên chưa vẹn phải vào phân liThể kép chẻ dọc li kìHai đơn mới tạo đi đi về vềThoi phân rút nó nhanh ghêĐi về hai cực chẳng chê chỗ nàoThoi phân biến mất lúc nàoCon nhân màng lại ào ào hiện lên (màng nhân, nhân con)Thể đơn tháo xoắn hết trơnVậy là chấm dứt cơn nguyên phân bào.

Telomere

Telomere Telomere là mẩu chất liệu di truyền nằm ở cuối các nhiễm

sắc thể, theo thời gian chúng sẽ ngắn dần đi. Telomere được biết là có liên quan đến quá trình lão hóa và bệnh ung thư, nhưng còn ít biết về cấu trúc của nó. Mới đây, các nhà khoa học đã khám phá ra một protein có vai trò trong việc kiểm soát độ dài của các telomere. Hy vọng rằng khám phá này có thể sẽ đem lại sự hiểu biết về quá trình lão hóa và bệnh ung thư.Mỗi khi tế bào phân chia, một phần của telomere lại mất đi, nhưng một enzym có tên là telomerase, có trong các tế bào non và một số tế bào trưởng thành, sẽ khôi phục được một số telomere đã mất. Trong khi telomerase hoạt động để thay thế phần chất liệu di truyền mất đi, thì một quá trình khác trong tế bào lại giúp giữ cho telomere không trở nên quá dài.

Theo thời gian, các telomere ngắn dần đi cho đến khi chúng đạt tới một điểm nhất định, và ngừng phân chia. Nhưng ở một số người, các tế bào vẫn tiếp tục phân chia mặc dù telomere đã quá ngắn, điều này làm tăng nguy cơ ung thư.Người ta vẫn chưa biết rõ độ dài được qui định của telomere là bao nhiêu, song các nhà khoa học đã phát hiện ra một protein có tên là TIN2 đóng vai trò tối cần thiết trong việc giữ cho telomere có độ dài nhất định.Tuy chưa rõ TIN2 hoạt động như thế nào, song có lẽ còn một số protein khác có thể liên quan đến việc điều chỉnh độ dài của telomere.Các nhà sinh vật nên coi việc xác định những protein này là mối ưu tiên hàng đầu, vì đã có bằng chứng chứng tỏ telomere và telomerase có liên quan đến cả quá trình lão hóa và bệnh ung thư.

H th ng ki m soát đ i s ng t bào nh quá ệ ố ể ờ ố ế ờtrình làm hao mòn các telomere các đ u t n ở ầ ậcùng nhi m s c th :ễ ắ ể

Ở động vật có vú, các đầu tận nhiễm sắc thể được bảo vệ bằng các telomere (theo tiếng Hy Lạp, telo có nghĩa là cuối, còn mere là phần), tức là những cấu trúc đặc biệt được hình thành bởi các chuỗi TTAGGG lặp lại kế tiếp nhau. Ở người các chuỗi lặp lại của telomere có từ 5000 đến 15000 base. Telomere có nhiệm vụ bảo đảm sự bền vững của nhiễm sắc thể, chống lại thoái hóa có hại, chống lại sự tái tổ hợp sai lạc và có vai trò điều hòa gen.

Mỗi lần phân chia các nhiễm sắc thể đều mất một số lượng nhỏ ADN của telomere, khoảng chừng 50-100 base. Khi các telomere trở nên quá ngắn thì các nhiễm sắc thể sẽ kém bền vững, chúng không thể bám vào được màng nhân tế bào, bị dính vào nhau và có hình dạng kì dị. Hậu quả là các tế bào không thể phân chia được nữa. Các nhà nghiên cứu đang bắt đầu đánh giá kích thước của telomere như một “ thước đo” chuẩn xác tuổi thọ của các tế bào. Tuy nhiên enzym telomerase hoạt động ở tế bào mầm và tế bào ung thư, giúp cho tê bào phân chia liên tục bằng cách kéo dài các chuỗi ADN của telomere, khiến cho tế bào trở nên “bất tử”.

Cấu tạo của telomerase: telomerase của người gồm 2 tiểu đơn vị là hTR và hTERT. hTR (human template for replication) là ARN làm khuôn để sao chép, hTERT (human telomerase reverse trancriptase) là protein xúc tác sự polymer hóa nucleotid. Thành phần ARN của telomerase người có chừng 445 nucleotid, trong đó các nucleotid 46-56 là vị trí gắn vào đầu cùng của telomere, và đó là khuôn để từ đó thêm vào các ADN của telomere.

Trong việc kéo dài telomere, đầu tiên telomerase sẽ nhận dạng đầu cùng của telomere thông qua các hoạt động giữa telomere và cả 2 tiểu đơn vị hTR và hTERT của telomerase, nhận dạng xong thì thêm chuỗi sáu base TTAGGG của telomere, như vậy là kéo dài thêm một telomere và cứ thế tiếp tục.

Khi mọi người già đi, telomere của họ sẽ ngày càng ngắn đi, khiến tế bào dễ bị tổn thương và chết - nguyên nhân của tuổi già và bệnh tật. Do đó, chiều dài của telomere được coi là dấu hiệu của tuổi già sinh học.

Có nhiều cách gây ra sự lão hóa tế bào, một trong số này là làm ngắn đi telôme. Telôme là thành phần nằm ở đầu của nhiễm sắc thể. Telôme có khoảng 15.000 cặp base của các đoạn DNA lặp đi lặp lại. TTA GGG được lặp lại hàng ngàn lần. Sau mỗi phân bào một mảnh nhỏ telôme khoảng 100 base không được sao chép lại. Do đó, telôme trở nên ngắn theo tiến trình phân bào. Ở một thời điểm nào đó sự thu ngắn này làm ngăn cản tổng hợp DNA và tế bào bị lão hóa. Tuy nhiên, chiều dài của telôme có thể được phục hồi bởi một DNA đặc biệt là telômeraz.

Ngày nay, người ta cũng nhận thấy hoạt động của telômeraz trong khoảng 90% của các tế bào ung thư. Sự mở khóa phức hợp này góp phần làm bất tử các dòng tế bào ung thư tạo điều kiện cho sự phát triển và di căn. Điều này cũng gợi lên các nghiên cứu khả năng ức chế telômeraz để làm ngừng phát triển tế bào bướu qua cơ chế làm ngắn lại telôme gây ra bất ổn định nhiễm sắc thể và chết tế bào theo lập trình.

Tế bào ung thư có thể phát tán khắp cơ thể trong quá trình di căn. Trong ảnh, tế bào ung thư đang thâm nhập vào một lỗ chân lông. Ảnh chụp tại Viện nghiên cứu Ung thư của Anh.

Nguyên nhân gây ung th ?ư Ung thư (tiếng Anh: cancer) là một nhóm

các bệnh liên quan đến việc phân chia tế bào một cách vô tổ chức và những tế bào đó có khả năng xâm lấn những mô khác bằng cách phát triển trực tiếp vào mô lân cận hoặc di chuyển đến nơi xa (di căn).

Khi các tế bào bình thường bị tổn thương hoặc lão hóa thì chúng thường bị apoptosis hoặc kiếm chế tế bào; tuy nhiên, những tế bào ung thư bằng cách nào đó đã tránh những con đường trên và tăng sinh không thể kiểm soát

Nguyên Nhân

Nguyên nhân gây ung thư là sự sai hỏng của DNA, tạo nên các đột biến ở các gene thiết yếu điều khiển quá trình phân bào cũng như các cơ chế quan trọng khác. Một hoặc nhiều đột biến được tích lũy lại sẽ gây ra sự tăng sinh không kiểm soát và tạo thành khối u. Khối u là một khối mô bất thường, có thể ác tính tức ung thư hoặc lành tính ,tức không ung thư. Chỉ những khối u ác tính thì mới xâm lấn mô khác và di căn. Khái niệm ác hay lành tính ở đây nên hiểu về mặt giải phẫu bệnh học nhiều hơn là về khả năng gây chết người. Thật vậy, một người có thể sống nhiều năm với một ung thư hắc tố da, trong khi một khối u "lành tính" trong hộp sọ có thể chèn ép não gây tàn phế hoặc tử vong

Ung thư có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau phụ thuộc vào vị trí, đặc điểm và khả năng di căn của khối u. Chẩn đoán xác định ung thư thường đòi hỏi phải sinh thiết rồi quan sát trên kính hiển vi. Người bị ung thư có thể được chữa trị bằng phẫu thuật, hóa trị liệu (chemotherapy) hoặc xạ trị liệu (radiotherapy).

T bào g c và quá trình nguyên ế ốphân không đ uề

Trong các mô của cơ thể động vật metazoan, các tế bào mầm, nhóm tế bào có khả năng phân bào liên tục, luôn phải đổi mặt với một vấn đề khó khăn. Đó là sau mỗi lần phân chia, tế bào mầm có nguy cơ bắt gặp những sai hỏng trong quá trình nhân đôi và phân ly các vật chất di truyền và tế bào. Điều này có thể làm đảo lộn các quá trình phát triển của cơ thể hoặc gây khả năng ung thư. Thông thường, mỗi lần phân bào phải tiến hành không đồng đều để bảo đảm là chỉ một tế bào mới sẽ được biệt hóa trong khi tế bào còn lại sẽ vẫn là tế bào mầm, do đó tái sinh mới quần thể tế bào mầm. Bằng cách này các tế bào sinh trưởng an toàn và có thể phân chia rất nhiều lần so với tất các loại tế bào khác.

Công bố mới đây đã nghiên cứu vai trò của một trong những thành phần tế bào quan trọng bậc nhất liên quan đến chức năng của tế bào mầm - đó là trung thể. Các trung thể là nơi tổng hợp nên hệ thống lưới vô sắc giàu vi ống để định hướng sự phân bố của nhiễm sắc thể và các vật chất khác giữa các tế bào con trong mỗi lần phân bào. Những tác giả đã chứng minh rằng các tế bào dòng tinh (male germline stem cells) của ruồi giấm Drosophila melanogaster đã phân bố trung thể mẹ và con ở các vị trí khác nhau trong nguyên phân. Đây chính là cơ chế dẫn đến quá trình phân bào không đối xứng, tế bào mầm luôn giữ lại trung thể mẹ trong tất cả các lần phân bào, điều đó chứng tỏ tính di truyền trung tử chọn lọc là một cơ chế thiết yếu trong sinh học tế bào mầm.

Không giống như các bào quan khác trong tế bào động vật, hai trung thể phân ly vào các tế bào con không giống nhau hoàn toàn. Tất cả các tế bào bình thường lúc trước phân bào chỉ có một trung thể bao gồm hai trung tử mẹ con cùng với lớp vật chất trung cầu bao quanh. Trung tử mẹ có cấu trúc và một số protein không có ở trung tử con. Ngoài ra, trung tử mẹ có khả năng sản sinh nhiều sợi vi ống hơn so với trung tử con. Trong mỗi chu kỳ phân bào, các trung thể được nhân đôi. Trung thể mẹ sẽ mang trung tử mẹ gốc. Ngược lại, trung thể con sẽ tiến hành phát triển để chuyển hóa trung tử con mà mình nhận được trở thành một trung thể mẹ mới (2). Quá trình này diễn ra trong quá trình phân bào và trong pha G1 của chu kỳ tế bào tiếp theo.

Nhóm Yamashita et al. đã nghiên cứu mối liên hệ giữa sự bất đối xứng ở trung thể với số phận của trung thể mẹ và con trong quá trình phân bào của tế bào dòng tinh ở mô tinh hoàn ruồi giấm. Những tế bào mầm dòng tinh này, tế bào gốc để phát triển thành tinh trùng, đã tiến hành phân bào hơn 12 thế hệ và trở nên thích ứng với môi trường và bám vào lớp tế bào nền. Những tế bào mầm dòng tinh có khả năng phân chia khoảng 30 lần trong suốt cuộc đời cá thể. Mỗi lần phân bào, tế bào mầm sản sinh một tế bào gọi là tế bào tinh nguyên bào (gonialblast). Mỗi tinh nguyên bào sẽ phân chia khoảng 6 lần trước khi bắt đầu biệt hóa.

Nhóm tác giả đã tạo những con ruồi cải biến di truyền có khả năng tổng hợp một protein trung thể, có tên là PACT, với một đoạn protein huỳnh quang xanh lục (green fluorescent protein). Bằng cách cảm ứng sự biểu hiện của protein huỳnh quang này ở các thời điểm khác nhau, tác giả đã có thể nhận biết trung thể mẹ và con. Kết quả là trung thể mẹ gần như luôn luôn nằm sát cạnh lớp tế bào nền. Điều này đảm bảo rằng sau khi nguyên phân, các trung thể mẹ thuộc về những tế bào mới mà sẽ nằm lại với lớp tế bào nền và sẽ vẫn là những tế bào mầm. Trong khi đó, những trung thể con thì luôn di chuyển về hướng đối diện của tế bào mầm và sẽ di truyền với những tế bào có số phận sẽ trở thành tinh nguyên bào. Do đó, các tế bào mầm dòng tinh đã lưu giữ các trung thể mẹ qua thời gian kể từ khi chúng định cư tại vùng môi trường tương thích (3-5).

Ý nghĩa c a quá trình ủnguyên phân

Nguyên phân là phương thức sinh sản của tế bào và ở những sinh vật đơn bào nhân thực. Cơ thể đa bào lớn lên nhờ quá trình nguyên phân. Nguyên phân là phương thức truyền đạt và ổn định bộ nhiễm sắc thể đặc trưng của loài qua các thế hệ tế bào trong quá trình phát sinh cá thể và qua các thế hệ cơ thể ở những loài sinh sản sinh dưỡng. Sinh trưởng của các mô, cơ quan trong cơ thể nhờ chủ yếu vào sự tăng số lượng tế bào qua nguyên phân. Nguyên phân tạo điều kiện cho sự thay thế các tế bào, tạo nên sự sinh trưởng và phát triển của cơ thể.

Phương pháp giâm, chiết, ghép cành được tiến hành dựa trên cơ sở của quá trình nguyên phân.

Hiểu được bản chất của nguyên phân, các nhà khoa học đã ứng dụng vào kĩ thuật nuôi cấy mô. Việc nuôi cấy trong ống nghiệm các mô và tế bào thực vật có hiệu quả lớn: nhân nhanh các giống tốt, nhân giống sạch virut, góp phần chọn, tạo dòng tế bào thực vật có khả năng chống sâu bệnh. Kĩ thuật này đã được dùng rộng rãi trong công tác giống cây trồng.

Những nhân tố khác như Interleukins, chỉ có thể tạo bằng tế bào bạch cầu và cải thiện sự phân chia tế bào trong những tế bào khác v à cầnthiết đối với hệ thống miễn dịch cơ thể. Erythropoietin ở thận kích thích sự phân chia tế bào tủy xương và sản xuất hồng cầu. Ngoài ra còn có nhiều hormone củng cố sụ phân chia trong vài loại tế bào chuyên biệt.

Vai trò sinh lý của các nhân tố phát triễn hoạt động tương tự nhau ; Chúng nối với tế bào đích nhờ vào protein receptor chuyên biệt trên bề mặt tế bào đích. Nguyên nhân gắn kết với tế bào đích khởi động chu kỳ tế bào. Tế bào ung thư thường không phân chia không thich hợp, bời vì chúng có nhân tố tăng trưởng riêng và bởi vì chúng không còn đòi hỏi các nhân tố tăng trưởng bắt đầu chu kỳ.

Các nhân tố tăng trưởng kích thích tế bào phân chia

Chu kỳ Cdk phức tạp cung cấp kiểm soát quá trình kiểm soát nội bào kiểm soát qua chu kỳ tế bào. Nhưng có những mô trong cơ thể tế bào nơi các tế bào không phân chia, phát triễn chậm và phân chia không đều. Nếu các tế bào này phân chia, chúng bị kích thích từ các tín hiệu bên ngoại (cáctín hiệu hoá học) gọi chung là các nhân tố tăng trưởng. Ví dụ, khi chúng ta bị đứt và chảy máu, những mảnh tế bào tiểu cầu chuyên biệt tụ tập lại tại nơi bị thương và gíup khởi động cục máu đông.Các tiểu cầu sản xuất và phóng thích protein, gọi là nhân tố tăng trưởng chuyển hoá, hoà vơí các tế bào kếcận trên da và kích thích các tế bào phân chia và trị thương.

Trong quá trình nguyên phân diễn ra sự phân chia nhân và phân chia tế bào chất.

Phân chia nhân diễn ra qua 4 kì: kì đầu, kì giữa, kì sau và kì cuối. Ở kì đầu thoi phân bào được hình thành, các nhiễm sắc thể kép đóng xoắn, co ngắn và đính vào thoi phân bào ở tâm động. Đến kì giữa, màng nhân và nhân con đã biến mất, các nhiễm sắc thể kép co ngắn đóng xoắn cực đại tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào. Tiếp đến là kì sau, từng nhiễm sắc thể kép tách ở tâm động thành hai nhiễm sắc thể đơn phân li về phía hai cực tế bào. Kết thúc là kì cuối, thoi phân bào biến mất, màng nhân và nhân con lại tái hiện, lúc này nhiễm sắc thể có dạng sợi dài và mảnh.

Sự phân chia tế bào chất ở tế bào động vật được thực hiện bằng sự hình thành eo thắt, còn ở tế bào thực vật bằng sự hình thành vách ngăn. Kết thúc nguyên phân tạo ra hai tế bào con đều chứa bộ nhiễm sắc thể giống như ở tế bào mẹ.

Quá trình lớn lên của cơ thể và sự ổn định của bộ nhiễm sắc thể trong quá trình này là nhờ nguyên phân. Các phương pháp giâm, chiết, ghép cành, nuôi cấy mô và tế bào thực vật đều dựa trên cơ sở nguyên phân.

Clip b sungổ

Nh ng ng i th c hi n:ữ ườ ự ệ Ngọc Tú Đặng Vân Thanh Bùi Thuỳ Anh Mai Trung Anh Bùi Thanh Nhàn Nguyễn Việt Hà Hoàng Thu Hiền

The end