Z T N © E a

Disputatio PhilosophicäDC-9

LIBERO HOMI-NIS A R B I T R I O

Quam in regia Åcademia llbfalienfi, cum confenfuScapprobatione ampliflimas Facultacis

PhilofophicasSUB PRISIDIOC L A R I S S l M l V I R £

M. ISRAELIS BRINGIIPolitices Profefforis ordinarij?

pro Magiflerij grada-, ejusdemq; privilegijsconfc-quendis, publico examini yentilan-

dam fubic io.

PETRUS STEUCHIUSPraeluft. Comitis Delagardie Stipendiarius.

In Auditorio Majori, ad diem i$ JanuargAnm htj2t hörts confvstu*

&

U B S A L I f,Imprimebat ^Efchillus Matfhiae, Ann 16 32,

«Qv//: ^ uTS.//.),^J ./Q</>:>' yp./73•331!

A&AA&AisUtt<Js~5 kV^AZ

i©C3©eoe,Disputatio Philosofhicå

Do

L IBER O ARB ITRI OUm komo agensprocIameturLi-berum»& å brutis m boc vel maxiracdiftinduro, cum Dco a ute & lepara-cisåmole corporea meutibus coa-jundum, Gperc pretium nos fadurosexiftimo, Si in hane abditam Liber-tatisradiccm,&fcntcnci&rum divor,

tijs offufeatam diligentiori indagine inquifivcrimus,quod diviaa afiftcntiå faduri coofticuendo.

T H E S I N.i. fnhujus felici ingreflu, prodferit aeuratam in«

HituifFe nominis evolutionem,nc*progre(TusTetardetursopbiguis vocurn (igaificacionibus. Arbitrium ©om-monster ab arbitrando deducuncquod non (blum opi-oari & judicare, innuendo aåum racioois, Sed Com-munkerpöteftatem,Sententiam,facuitatem& eledio-Rcm fignificat,& ka quidem ut pro ipfa voluotate, 6cipfa voiieionehaud rar6 ponatur, quod animadyertitBccdntif psr£.2,7beoljcbol.Tcm. /. eraåt- /. cap iq.i.§. 4,påg,3?.. Unde dicitntu sliquem fuo aut alteno arbttrio ttivere, Indrbitrio alicujut a ltquid effe pofitum. JIiquem ejje fm arbitrfitte inpbilip- I tern» Liberum Arbitrium mortis permittere,hßceft p&tefiatem facere dthgendi ge mu mortto

1, Variai item in philofophorum fcriptia Liberi ar-hi bitrij

bitrij inventre licet Sigmfic&thnes, quas recenfere noneric opere difpendium, ijs pr«tcrmiffis,qu^ in S.Theohftodiofé oblervari folenc,

3. Picolm. grad,a.cap^o bas fequentes cnuroeratli-bertads acceptioncs; L Liberum eft quod Nuäifu&jjeitur,&foIumprimå intentions eft fuigratia. Talis, intereaqusefunt, efl Deus folus, II. J§j*od indifferens e/i, 6csequaliter fe habet ad utrumq; oppoötorum ac utrumq,*r@ci.pere poteft, occ ulli ftorfim eftdeüioatum. Hacübertat« prsdita ed prima materia-.

4. Liberum eil III. £>uod$ont£ägts (f operatur.In qua fignificatione, feras jumcnta & Poeri übertätefruüntur. I V. Ltherg, fünf feparat* mentes s qu^ tarnenad utrumq; oppofitorum fe atqué non habent & partensquam primo eiegerune non deferont- Sed ei firmiter adharens. Quas conftantia & immobilltas non deftroit li-bcrtatcna. Liberi Tunt, V. Homines, qui oon tan-tum libere fed etiam rnutabilitcr agunt, qus hujusLociePrpropria fignificatio,

5. Vocibusita ab ambiguitateCaflTgatis,rem ipfsmluculentius ut Explanemus cognatas placet adijcere ap-peäationes, quomodo Graecis dicirur€|^{kXicentia>po-teftat, autoritas,ab e^aerice^u. Hinc compofitum kv-nfg.ffiev, kvTs^XtAct, cevn^asrnTjjg, ixdjbipc/!. TTqrAi^tnt;, 7» i(p' qu7v%i'facnd vreocapéffs&g x^ld'(a S'sXvjpctT^*. voces iodicantLibertärem pleoariam, -vidclicet takm, quae nulliusimperio fubeft, å ncmine prohiberi vel impcdiri pq-teft, fed iuae ipfius proprias poteftatis & Iuris eft, &quamquam in S. Thcol. arrogantiora funt nomine,io Phiiofopbia tarnen ut cuoq*. tolcrari poflfont. Latieéappeliator, libmas & poteftas arbitrij , fua? potcftatisarbftrium, voluntas Libera, facultas voluntatisliberapotcftas Jufta, Liberum arbkrium. 6. Ino»

é;< Enodationi nominis'ftatim fuccederet Defini-tio realis, nifi necefTarium föret conftare inkio. Anlomoverc fitpr&ditut Libero arbitrio sta ut verum babeat infuos aämdominium l In bujus qureftionis affirmativaradefcendentes, probabimus tale liberum arbicrium inadhonibus CWilibus & extcrnisdäri, & qpidem argu-mentis é lumioe natura: petitis; Quorum hoc efto.

7. Prmum: Corpori moderatricem apimam pr&-fecic Deus, å cujus nufcu in omnibus iuisoperibus pgn-deret, å materia quippeeft fbluta, feq;in operadam-bus proprijs å corpore abftrahit, ut ab eo nonpendsat,fed corpor ipracfiedominarhimperare, eiq; falutariaprofpicere, noxia pranrenire* moderari, corrigere &arcere valeat, Quod &c Ånaxagoram fenßfle ferunc*dum Mentem a cbao &materia debere So/uta eße inquity ut ds*minäretur.Hane facult&th rationaliså mareria folutionetf imperiumfupra corpm; origintm Lbertatis primam & ica-turiginena uberrimam pbilofophi di&itant, cur ii reshumanas neceßtmte c*renti$& arbitrio bominut» fubiacentesyaddideris, totum Libmans fundamentum, quantumex principijs naturalibus, folide explanafti: Hinc nonobfcuré hominem in Civilibus Libérum evincimus.Pieolm.grad. 2. cap. 39.

g. Secundum. Qui hominem Libertat« privarifc^injuriam naturs humana: non feréndam Inferunt,qua: ratione cum eonftet, bclluis tarnen fimilem face-re annkuntur, dum Libertärem toHunt» Verum cum

tgat ex judicio rationis ad unum minimé determi-nato, propter indifFerentiam circa Contingentia fenparticularia circa qua: adione noftra verfafci contingitin operibus fuis hominem Liberum incrcpidé afiimaus.

9. 7er t tum Experentia evincit uos plurima prolu-Å 3 bitu

bitu poflTe agere. Exemplo nobis eft Delliberatioaliqua de re familiari 5c domeftica, ex hoc , vel maiiifc~ftiflimum eft, io noftra efTe poteftareea exequi, qujcnobifcum vei cum alijs de eadcra re dehberavirous.Idem de Confultatiönibus & alijs dkendum.

10. Quartum. Si voiuntas åolcsr nece filta ti aßrin-geretur nemo criminis vel eulpsr iufté poffet aecufariipfas leges» cohortationes caftsgationes prorlus in*utileseflent, diligens educatio, conatus honefté vi¬vendi fruftraneus, precesSupervacanese prarm t a & fup-pliclall omni Übertäte agendi dcflituerctnr bomo.

11. Quintum. Omnium gentium Confenfus idemcoroprobat, quem-Auguft, lib. de duab. aniroab. cap.II. a liega C dicens. Neft hk libri obfeurt mihifunt (crutan-di9 Undé difcam9 neminem vituptrstione fupplitiové dignum>quiidnon facit) quodfacere nonpoteßi Nonne t&a cantans 0*in monttbue paßores & in tbeatris poet*, (f indoHi in Circuit*& doBim bibhotheci*i& magiftri tn fcholkt & Antißites infacrk lock, & in arbe termrumgentabumamm i

is. Definitionens rei conftituimus talem. Libe¬rum arbitriü efipotentiaanimae rationalism objeélua ratione monftratu,libere eligendi åcrepudiandi.leu eft Facultas volendiaut son vokndi, eligendi autlaon cligendij fine coadione, motu proprio & aptitu-din* ad akerutrura, id quod ineelieäus digendom autrepUdiandum diåitat.

il. De Definito fuperius egimus, nunc commodéDefinitionen) ipfamin fuas rcFol vemus partes, vidfli-c* t, Genus 5c DifFcrentiam.

14. Genus inDefinitione priori pofuimus Potentiamammaramna/k, qu^ intemum liberumd» »gccdi in ho-

miae

mint Priacipiem» & tale»qüöd non nifi rationali cre-atur^Convenit. Hacgcncris, reftriäioneindicatdmvoiumus SubjeBum ejus tnb&fioniS) nempé ipfam smmamratioftaUm, qua ut eil iuarum poteotiarum Caufa tffici«ens, fic & earundem fubjeßum. Omnes enina adioneeImmanentes ab efficientibus fuis primö recipiunturnam aquo acccpcrunt eflentiam, in eodem foa habentexiftentiam. De hoc aflignato genere detcrrainatcmagis dicemus InfraTheß36. &fcqq.

15. Liberum arbitrium non eft aBtu tranßens utftatuit Hdrvsus quodl. i.q. 1. Kam Iib. Arbic. hominieft naturale & congenitum, quo etiera homoå briuisvel maximc differt adus vcrö noninfunt å natura, fedproducuntur apobisj Acnunc de bujusmodt Opera¬tions Liberst principio Soiliciti fumus,quo producun*tur. Prarterea Liberias haec ab homin« nunquamtol«litur,adusautcm modo adfunt, modo abfunt, ex quocvidens cflet hominem libero arbitrio dtftitui, quati-docunq; ab operatione ceßaret. Dtniq, de adaill®in quo conßßcrc die it. Herv. libercatem; quaeri po-teft, an is fit å potentia elicitm vel Imperattu : Si primumtum libertas antecedit i 11 um, eritq; liberum arbitriummagis potentia quam a Clus, Si vero feeundum dicatur,llle aduseft ncceffarius, quoitaq; pa&o poeefHiberta«ineoConfiåere.

16. Confimiliter nee eß Habitus, nam talls babituseflet vel naturalis & cum potentia congenitus, velacquifitus per iterationen» a&uum, ut ratiocinaturSvaretz Difp. *9. f. 5. mihi pag. 448. Sed primum dicinon poceß; nam iuxta Phiiofophos, nullus eflNaturalis habitus naturalster inditus voluntati 3 Si pro*prié loquamurö« habitu, pro ut cß quaiitas dißin<SU

å po*

å potentia addens Uli facilitatem vel inclinafcloncra,quam non dat natura Ted cxcrcitium. Kam inclina-tio, quam natura indidit pocentiar, non eft aliud abipfa potentia; Sécuodum etiam affirmari nequie,Quia habitus potentix Liberaler aäus liberos sequi«runtur, antecedit verd ufus Liberi arbicrij talem habi-turn, Quare lib. Arbit.in tali habitu nec pbteft cen-lifter«.

17« 2. Habitus non dat inclinationem prim am adoperandum. Sed facilitatem in operando potentia: tri,buit, Unde nullam naturaliter affe&a habitu producitoperationem, quam non pofletSimpltciter absq; tallhabitu. Kam lib. Årbit non neceftario requirie hanefacilitatem in operando, Sed abfolutam faltem pote-ftatem agendi & non agendi poOtis omnibus ad a&ioncprx requifttis-Ex quo liquet hominem racione utentenaomnino liberum cfle, ancequam talem acquisac fa-cilitatem-j.

18. Nefa Liberum arbitrium eßaffeäut} nara ifte mo-mentaneifunt, &invitisSaepé obrepunt,neceligere 6cre&c deliberarefaciunt,verum cligentcm potius im-pediunt. De quibus Cic. de Finibus. CupidimesfintyßtiabiUs, Ex quibut odia, dißidiSy di/cordu, fcditiones%?lianafcuntur. 'Njc fe forte (olum iafiant, nec tantum in dtios

ceco impetu incurrunt: Inttu etiam animis inclu/a inter fe dtffudent at% difco?dant. Idema.Tufe. Cumprecipitur ut nobcametipfs jmperemm, hoc pracjpiturf ut ratio cocrctat temeri"tatCM-j*

19. Pari rationeprobacum dabimu«, lib. Arfeit nomejfepotentiamabinieUe&u (f voluntate diflinöiam• Ex fu-periusdidisconftat Üb. Arbit. fkum efte in potentiaaliqua anim» rationalisjj indagandum nunc reftat,

q«®-

qiSvcnam poieofcta Illa fit. Coaåat aoo defuifie, quiaiTererent Liberum arbitriuna potcntiam cfle å volun-tate Se intelle&u diftiodia®, quos vei bunc in modomargoimus:Ubi diftindlae noo cernuntup operationes,ibinec diftinäae pocencise, Acqui nulla operatio no«minaripoteft abinteile&us Se voluntatisdivcria, Ergooecpotentia tertia ab bis duabus diftin^su.

zo. Verum inflat Alex, Alenf i. part- q. yi. Men"b,art, i. §. ;.Lib.Arbit. pro pr i é & fpecialiter fu-mptum,

efTe potentiafm quaodaen mocricera diftiä&am abintel~lectu & voluntato.

zu Hute dubio o c corrit Svaréz diceodo ; Åuc ed*fermo ds potentia motrtce (econdum locom, aut depotentia rnotriec aliarutn potentiarum ad operativ-ms fäas. Si de priori, certum eil, sfle in a nima talempfeténtiam ad promovendunvanirnal motu pfogrefii-vo, verum, in bae tion confiftit Liberias, de qua inpr^&oti Degotiofcrmo eft, Cum -hare potencia cliciscs^turn tranleontera. non proprié famiaricotero. Pr«- ■tcrea talis potentia nihil agit, oifi appücata per volun«tatem, raovetenim Q homo quando Übet, imo in Uni-verlura, principium motus in vivemibus perfedioribus•ft appetitus, Itaq; talis potentia non ©(i in fe libera,fed potentia? liberar Subijcitor. Und# hujus operatio effcvolunfcaris folum per denominationerai extrinfecam»n©n intrinfecé per feipfatöj Si verofermo eft de po¬steriori, talis potentia in homine non eliab intelle&a& voluntace diftioäa. Nana Loquendo de motiooeobjediva, fic intelfedus movet voiuntatem. Siautemde motions EiFe&iva feuapplicativa ad opus, fic va-luntas ed qute movet is & alias potentias diceote Seal.£*ur. foys fe cl, 25.

B zz, Po få*

it. Foftqoamoftendiroes Lfb. Arbit,nonefTeja-teotiaro sh intelleflu & voluotatc divsrfam, planumcoofsmiiiter erit, InteMe&um non effe vere liberum, cUmomnibus pené libertatis gradibus deßituatur, quod, utad ocuium pateat , Diilrnäioues qua dan.« übertarisfunt prsemittenda?.

23. Da cur Uber tas k coafilione &* violentia 9 qudrenhi*mur, obludtimus ac repugnamus infukibus vioientimotus jßuciids å prlncipio, quod extra noscft, kautad moturo illum non coopercoiur. Ha?c libertas no-bis cum brutis ed communis, cum roulta fponté agent&non coaäs; Undé abhac agentia folum naturalisappeliamur, aüionssq; noür& in genere fpontane»dicuntur»

24. Libertas &lia eßa neeeßkate9 qua voluntas noanecelfario & intrinfecéad Dnuro aliquod eligcndumdeterminatur, nec etiam neceflariö Unum exequitur,Sed pro arbitrio poteft velie aut nolle idem, ita ut po-frtis omnibus ad agendura requificis poffit non agere.Haec nobss cumÄngelis eö communis, quippé qui noatantum fponté, fed infuper deliberstéagunt& ab båsfpcchli nomine iibera agentia, aåusqj somna über!noroinantur.

25 Deindéslia eftlibertas Coutrarietacis vel fpe®cificationis, aüa ContraditHonis feu Exercitij, us bar¬bars fcbolailiei Loquontnr.

26, Contrarietatis Libercasefl, quando voluntasnoneftdettrminataad certam fpeciera, filic. vel bo-num vel malum tantum, fed horum akerutrum poteftvel aropleåi vel .reijeere, Unum velie akerum nolle.Velie a utero 6c nolle funt Contraria? unde libertascontrarietacis di&a* Sic in eieclionc mediorum piutl

mor

i» o ram & ad finem propofitnm liquidifli/itoruro, über-tatem habeo Contraciet^tis fdigendi quodcunq; pfa-*^eusrio.

27. Contradidionis Libertas in ipfo aåus exnrci*tlo eA occupata, quando quis objecto Unico propofitapoteA agcre ve! no o agere, velie aut nolle, Duo v3-ro iftiadus, vefleåc non velie ftmt Contradidorij,Uß«dt hasc libertas Coötradiäioois nuncupata eA.

28* Bis diAindionthus ad faciiiorscn qu&AiottignoAra? intelledara, rfn Cf quomodo inteUeUae ßt Liber /praemiffis, uiteriusnune id d »clara mus. Prim o Intel-leSiuma coaBione liberum efle contra Bciiarro. iicevki-cere conamurex coadionis definitions apud philoib-phum Lib. Ethic. Nicom. cap. 1. Coaftw cfi quanda agentintrmfeciM alio ineltnat , extrinfetus a princtpio fariiort inpartes Contraria rapitur, Etpicoim. 2. grad. Moral, c.12. Sed falfu tit intelle&um ad intelligeodom natural*,ter pofife cogi, cum nullum dari poilit tam validucnprincipium Exteroara movcns, quod iotelleduoa adobfequium cogat

29. Extmpium eAo, quo etiam utirur Rev. Mcifcöerus ia phii«fobna par^.Ii.q. 4.Sit rooriturus sliquisq 13i cum audiat &pcrfcntifcae mortis hriminereboramé fignis minimé faiiacibus, anné intelle&us coadé pra'-bet aiieniu ? Nequaquaro, nuilus enirn hie txtriniecusimpulfus adeA, fed ratio ipfa buic eoncluikmi (tibtbre-vi merkndum )cx veris prsemiflkiiiata aflentitur ckracoadionem. Neq; haue conclufionem veram an'HniarecA contra naturara 6c voluntetem hominis, licet rescredenda inclinationi & voluntati hominis Contra¬ria flu,

30. Cum libertas å coadione non conAituat intel-B z kaum

Icåom formaliter liberum utpoté bruds anlmantiby#«mm Communis ut thcfi 2?, vidimus, psrgamus iacstteris Libertatis fpeciebus rnquirefe nom übet £it}ubi ipfum aecelfitans iugo g?sviter smplicatura cfleinveairaus; Primo qmad (peaem aMuum, ex foa fiöiiaaflentia iotdiedus sä veri a Ilen furo ve! falfi difienfurainclinacuf» ose poteft ve ro claré & diloeidé propofteonar. allentiri ; ne di fa Rum ti riré eogoituro spprobsre»V,o!uotas aut-em licet, quo ad genus propsodeat a-dbo-cero, tarnen q.uoad Speciem boni, exade licet propo-,|k j\ 1 n d11 e. rm ? o ata månes: ac libsfa,udibäré hoc elige-re vel reijeers porens Gr.

31» Ratio hujus a flirt i o a is- eft t lotelköus öbfs«£iun?. efl A ccKq&h Verum) voluntatis vero Bonum-j* A(Iveritaseft Simplex & Uniformis., ideoq; in uno ©bjs»£io Verkas cum fuoContrario concipi & inceliigi ne®quit, Bonurn vero qti i a in CGOvenientia eonlifiit, ue4oc.ec T horn. t. 2. q. 9. art. i. Sicut ioquit 3 imaginatioforms[me sftimatione Ccnvcnientse} vetnocivtynon mevet ap-fetttum fenfitivum 3 Jta mc apprthenfio "bert, (ine raticne boniif appttibilis. Und« idem bonun),nunc huic rei poteft«(Te con veniens, nunc inconvenieos, hmc voluntatis*inappstendo vel reijciendopullulåt indifFerentis.

32. Sacundoj ffuo ad exarcitium. latelleöus ad in—eelligendum ab appeticu rational! movetur, non igi-Uir Stipfam applicat ratio ad operaodum, Sed ejus»aäio, ve] ab adionc qoies & ceflätio k volontate fva-.detur & excitatur* Natura quidsm ad-imelligenduiivpropendetj fed quodhoc & non alio tempore, iJlud-& non iGud aggrediatur, id unicé voiuntati eil accc®ptusti fetendurn.Quocirca mut-oam quandsm,ir.ter in®tellcäuin .& voluiiiatcnk hic not a te licet moiiontm.

lolua^

Folüüfcsa qoippé peadeéftgituf k gbbéiniiui ab in?relleåu praefertim praåico quo ad inclmationemprimamde qua dicitur, ignoti nulla Gupido. Sed reciprocé ifi-telledtus péndetå voluntate tanquam caufa irritatri-cé quo ad inciinåiknes fecundäs, åimulando lottllc&umut ds t® uberius cogitet, media ad aliquem fintm con-fequenduna inveftlget, quem ipfa intendit, aut inqul-tat alium üneos, ve! ut clarius proponat aliquodobjeduiTL#.

jj. Licet joteilcdus obfeåa varia perfpicué ro*funtati propofucrit hiac tarnen non indubié coiligisintelle&us motionera c (te caufäm libertatis prim a ra,cumeå praefenti, voiuntas noofemper annuat,imoacuraté magis loquendo, intelle&us in operationibufiuisnoo eft prerfus über, cum femper procedat indi-natio voluntßtis, qua fufpenfå, nec indicat» nee a li¬quid proponit inteile&us»

34. lüud ipfum de indifferentia Intellcttusbuma-ni in difcurfu & raeiocinatione de veritatés mtum (feflentU eft tenendum, quod in illa ven fpeculafione in-telieäuspenkusnon fit über, licet ad methodi lege»non fit ita obligatus, ut femper cundem obfcrvct inretam contemplationeordinem, quin poflitpro arbi«trio, nunc veritatk affeäiones, nunc caufas, nuneComparaté, contraria vcl oppoMté «andern confide«rare. .■

^5. Verum üt hinenos explicctnus cß K*D.D.Meit-nero, aotea citato loeo> inter difeurfum pr&meditatum& extemporaltm cfle diftinvendum putamusjo ifto rati-oois libra expendirnus U ponderantur, rationss con-ferentes, quo ordine in rci alicujus contemplationeSQmmodiflime pro fdiciilüus jereeptioneprogredie^

£ i ffiiifs.

v

mor i ubi voluntas liberé eligie, queraeunq; volueritordinem. Hic vides, ordinis liberara eleclionew folivoluntati tribui. la boc Extcmporali, cotamus nesineipere 6c diCcarfutii Continuarc quouiq; placueritnec diutius eundem produccrc, cum valls debnimus.Progrefl'um difcurfus quod attinet, quarovis multa in«ter ratiocinanduro inconfultå volanttce occurrant,interim inteileäas libertate internå non froitur, cum

hxe non tam Confilio regantur*quod libertatis cd cer-tom indicium, quam fortuitd 6c ex ubertate ingenijpotius obveniant.

36. /»©dquammanifedavimusiutdle&am non «11®intrinfecé liberum, nitro fequitnr, quod in utrisc^ nonbarrest libertassita q, folam ed reliquura, ut in volun-tate coilocttur,qusr ed libera potentia fécuodum iaamedentiä Liberé £• movetur voluntas, 6c vulc fubftantiå6c naturå fuå,eamqj faculcatem nuliaunquamracioneamittit, inquit Magir üb. é.c. 20. ch. 3* 6c 9,

37. Ulterius fequitur ex di&is, nempé, Cum po»tentia baec de libtrae aåionis principium in hominc,quod magis dt aHivaex fe vim (f efficaaa bahens ad exer-eindavelfufpendendamaEihne fitam* Nam potentia padi vanon eft libera, licet dt indifFcrens ad pluresaäus, utin materia vidare licet: verum ad libertatem ed in-fudiciens, ut potentia ad variosa&us dt indifferens,fed infuper requiaitur neccflario interna vis, quå talispotentia podit eam indifferentiam ad altcrutrara par«tem determinare, qua? vis non ed in potentia pafTiva /proinde femper manebit in eadem indefF«rentia,da-cec ab alio determinetur.

38. Cum dixitnus voluntatem ede potentiam inagendo iiberam, dmel etiara innuimus libertatem ab

eadem

eadem realster non differte, quia eft ejusdem potent!«velie & eligcre. Interim Inse ab Ethicaram rerum fcri-ptoribus notatur diffcrentia, Quod voluntas fitfinis,qui propterfe appetitur, Lib. Årbit. vero mediorumad finem, quse cadunt fub eledionem. I taq; vuluncasquå voluntas fe ad plura extendit quam lib. arbit. feil,ad operationes quasdam non liberas,ad quas lib. arbit«non pertingit,ut notavit Scheibl. part 3. de ani. Di fp. 6,thef. n» Ättamen cum acuraté loquimur voluntasejusqdibertas unu funt 5 Et ideo omne voluntariu fimulliberum. Åtq; binc Ht quodvocabulisetiamdiflindisappeüetur, Liberum voluntatis arbitriura.

39. DifFerentia in Definitione tradita dtfumitufi. ab ebjtfto, quod debet eflc praedeliberatum 6c å ratio«ne moaftratum. Kam lib. arbit, quo ad rem eft idenaCum voluncate,qnare &idem erit utriusq,objeänm,Atvoluntas fe extendit ad omniafibi convenicntia,6c na¬tura? fuae fvavitcr aceomodata quapropter 6c ad ea qnsefub aliqua couvenientiae ratione å nobis appeti poflunt.

40. Dicimus objeäum üben arbit debere elfe å rartionemonåratum , Secundum illud Philofophorura 5Nihileft ve/itum nifi prim fit cegnitum. Quo indigicamusInttlltBm a3um, quem vocanc indkttivum, effc condithnefm c qua voluntas aiiquando non poffit excrcere fuamlibertatcm, non tarnen radicem 6c caufam primamLibcrtatis ftatuimus,ita*ut femper å judiqo intelleduspra&ico pcndeat,Cum faspé hoc poßtOjpontrarium eli-gatur, fecundum illud Medea?, 6. Metimorpb.

■ " " Video melioraproboq;,Deteriora fequor ————— —

It* q; a dm i (Tå objcvii cognirione, cogniti propo-fitione &propofitt pcrfva&one vei dißVaüone ab intel-U&u,

leåu, volußtas tarnen interno fuo principio feipfamad agenduaa raovet &applicat ut* fupcrius efHndies-tum. Froinde intelte&ui praeeedens Sudidum admit-cimus, fed formale imperium in totum deoegamus«

41. DifFerentia petitur 2. ab a£ttbus indicatis inDeituitione vocibui, låberé eligendt (f repudiandi« Ä£hi$ita^f funt>ej/V&i prsedeliberad &c å ratioae roonftratiVolitto t>el reptidmio, ufc eligere illud, vel repudiare Übe«ffé&proarbitriopoffic. \ -

42. Circa operationes vnluntatis iiberas confid?«rabimus & cxpcdiémus h*sduas difüeukates, oeropé»an voluntM in omni fua operatione (fExerciüo fit lihera f zdo.Anfit ttiam itbsm in eo inßanti quo aliquideligit & Pult f

43. Ia primo qusfitout felici pcde progrediamur,ex top« di&is, quafdam Libcrtatis diftio&iones repste¬gens. Et quodfpe&ataduum Exerckium.oec Univer¬file , nec particularcbonum ullurn Kteeeflafiö appetit.-tam quia Libere poteft avertercanimum k cogitationetalis ©bjecli* &illam cogitationem iufcipcre, vel tol¬lere quando vult, ita ut non neceflariofed liberrimdprorfus slterutrum velit.

44. Quod vcro steinet ad fpeeificationem aåuumjronaulios producit neccßario- Sic primo necefiariéItimmediatå volitiose fertur in hooum üniverfale»& media ad Summ um bonum Liquidiflima: ficut Coa-tra fumumra malum fineulladeliberadoneaverfatur.Hinc eft quod diverfi diverfa appetant, bené tarnenomoes fibi copiunt,etil malu pro bonofaepé cenfirant*UudeÅugufh üb» 10 eonfeil cap 20. alt; Siomnes homums und voce interrogaripoffent^utrum heati effe vettent fine ut«ik h$fmtione vcdc refpondertnt Particularh *ero bona ho«üu liberrimé nun« appetit nunc rijcit,nam intcr plura

:* bans'

\

i fr

feoaa confultatlone expenf3sid voluntas appefcit.quodjsiaxioie facic ad fiocro.

4f. Cum vol ont a tern libsraro diximus et i sno pofutis omnibus ad aäioné requifitis, dubitari pot«ft mmvätluntas eo inßanti (guo opemtur fit /ibem ? Cum omoe quode^ea ipfo quod «ft ncctffe eft efto. Jteq; vo-luntaseo tempore quo vuk aliquidjnoopoteft id nalle»&quo oon vult, non pot?ft velie, alias fimiil & lenaelvelltt & oollet. Fremde q.uan-do pronuociamos Vo-luntatemdle iiberam, iddicunt q uarftionig negativaretenentes accipiendum sfle s non de eo inftanti, quoaliquid vult» led quod proximé illud antecedit. Ve¬rum Contraria Sentenda nobis arridet, quam Cumgravißimis autfaofibus defendcre eooabimur; videlicetvoluncatem etiam Liberam die ©o„icftanti, cum ops*ratun.«

46. Nam fipro eo iriftanti quo operatufj non eftIiberaec indifferens» nullo modo liberé agit, quod fic

I demonftratur: Si co momcnto quo agit, neceffsno &non liberé agit» turn etiam tempore proximé momen-tum illud antegtedieote ncceftsrio caruit & non libeté«git. Idem de tempore futuro dicendum. Si libertasfemper refpicit futurum, nullus adtusin pfadenti erifcüber, quia aftus fururus, in quantum futurus, non eftexiftens & prxfens. Quam rationem Svaretz pro de-imonftrau va agnofcit, Difp. 19 fe&. 9-

47. Contraria opinionis defenfores ex hac occsO -onein errorem lapfi, quod non aoimadverterunt ^<2«menta naturs & temporis d i ft in &a dl©»& fenfum Compofituwta Divifö* Voluntas itaq; prins natura intélligitur adoperationes fuas potens dlk, antequam in ctfFe&um©rümpft, Ergo in eodero priori natura: cenfünda e(i

C p n«

I

potens ad eliclcodam ve! non eliciendum talera aåt|m.Kam pofitis omoibtts ad aÖionera prserequifitis, in eoipfo memento naturs indifferens raanct ad eliciendumvel non eliciendum säum, üquidcra nihil ed quod im-«pedi'verit potcntiam, quo minus fe ad ageodom decer-minare pofllt, ergo potens ed in punäo natur» & fen-fu divifo, quse potent ia ad libertatem efl fufficiens. Sivcro iiiud Temporis prim fp e di es, quo iam agit & opera¬

tur, lic certum efl non po lie eam sondern revoca-xc, qrv» folum ed ncceflkas in fenfu compofi-

to, & fuppofitionis, confequens dccer-rainstionetn volontaüs.

PAREEGÄ,

I- Anvirtutesgentiliumquisre&é peccata dixe-rit ^ Dift.

IL Num reges c& princi-pes pnefidio& fatellitioffipati effe debeant (

IILAn

III. Ån finis omtoxix ar-tis fit perfvafio) A.