de coins-systematiek 1.0 - introductie · de coins-systematiek 1.0 - introductie zo voorkomt. die...
TRANSCRIPT
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
De COINS-systematiek 1.0COINS is de systematiek voor de toepassing van Bouwwerk Informatie Modellen (BIM). Deze systematiek wordt gebruikt door partners in bouwprojecten om bouwinformatie uit te wisselen en bouwinformatie te beheren.
De COINS-systematiek bevat de afspraken met een algemeen karakter en geldigheid. Voor specifieke toepassingen zullen aanvullende afspraken in de vorm van COINS-referentiekaders beschikbaar gesteld worden.
De COINS-systematiek 1.0 is door de COINS-projectgroep vastgesteld in juli 2010. Kritiek, commentaar, discussie, suggesties en vragen met betrekking tot de COINS-systematiek zijn van harte welkom; gebruik hiervoor ons forum: http://www.coinsweb.nl/modules/newbb/. De COINS-systematiek wordt als open standaard beschikbaar gesteld.
ColofonDe COINS-systematiek 1.0, publicatie – juli 2010
De systematiek rondom gebruik van bouwinformatie, opgesteld door de projectgroep COINS
Auteurs:H.A. SchaapP.H. WillemsJ.W. BouwmanR. van RijswijkR. DorleijnB. de WoldeA.L. Jongbloets
De COINS-systematiek is ontstaan door bijdragen van o.a.: Arjen Adriaanse, Wouter Ariëns, Radboud Baayen, Gerard Bakker, Jacob Beetz, Wouter den Besten, Ronald Bergs, Jan Beumer, Steven Beune, Marco van Bijnen, Wilbert Blom, Peter Bonsma, Jan Bouwman, Henk Burggraaff, Frans van Dam, Mark Damen, Dick Dokter, Piet van Dongen, Peter Doorduin, Richard Doornekamp, René Dorleijn, Leo van Geffen, Frans de Graaf, René de Groot, Peter den Hartog, Hans Hendriks, Herman van der Horst, Jos Houtvast, Sipke Huitema, Peter van Hulten, Paul Jansen, Aad Jongbloets, Hans Jongedijk, Henk Kersten, Peter van Keulen, Olaf Kok, Bart Koster, Dick de Kreek, Matty van Leeuwen, Laurens Liket, Marc van Leusen, Thomas Liebich, Gerrit Luiten, Gert-Jan van Manen, Roy Meenhuis, Frans van Meijel, Camiel Meijneken, Dennis Mensen, Hans Moll, Bram Mommers, Gerrie Mühren, Martin Murre, Sander van Nederveen, Leo Nieuwenhuizen, Wim Nijman, Hans Nijssen, Herman Oogink, Willem Pel, Myrte Post, Ton van Riezen, Renzo van Rijswijk, Piet Robijn, Henk Schaap, Wim Scheele, Jasper Schilder, Ton Schillemans, Krijn Smallenburg, Marcel Sminia, Joost Smit, Theo Specker, Gé Spees, Karel Veenvliet, Henk Vereijken, Nout Verhoeven, Cor Visser, Bauke de Vries, Peter Willems, Bernard Witteveen, Bert de Wolde, Wilfred Wolf, Wilfred van Woudenberg, Ronald Zandbergen.
De COINS-systematiek is een uitgave van COINS-programma, CUR Bouw & Infra, Gouda. Inlichtingen: CUR Bouw & Infra, Tel +31 182 540 600, e-mail [email protected]
De COINS-systematiek is een open standaard. Over de inhoud van de standaard kan vrijelijk worden beschikt. Er zijn geen beperkingen omtrent het hergebruik van de standaard.
DISCLAIMER: De voorliggende publicatie is samengesteld voor gebruik door personen met deskundigheid in diverse voorkomende disciplines. Het gebruik van de publicatie is geheel voor eigen risico. CUR Bouw & Infra kan op geen enkele wijze verantwoordelijk gehouden worden voor fouten in de publicatie en/of fouten als gevolg van het gebruik van de publicatie.
Copyright © 2010 COINS consortium 2
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
InhoudsopgaveDe COINS-systematiek 1.0..................................................................................................................2Inhoudsopgave......................................................................................................................................3Introductie COINS-systematiek...........................................................................................................6Essenties...............................................................................................................................................7
Inhoud..............................................................................................................................................7Wat is COINS?.................................................................................................................................7Wie zit er achter COINS?................................................................................................................7Virtueel bouwen...............................................................................................................................8Het bouwwerk..................................................................................................................................8Bouwwerk informatie model...........................................................................................................9Referentiekaders............................................................................................................................10Bouwwerk Informatie Systeem.....................................................................................................10Informatieoverdracht en -beheer....................................................................................................11Bibliotheken...................................................................................................................................11Aansluiting op andere methoden en standaarden..........................................................................12Externe links..................................................................................................................................12
BIM.....................................................................................................................................................13Inhoud............................................................................................................................................13Bouwwerk Informatie Model.........................................................................................................13Objecten.........................................................................................................................................14
De kern van het BIM.................................................................................................................14Het object..................................................................................................................................14
Aansluitingen en Verbindingen......................................................................................................153D-geometrie van bouwdelen........................................................................................................16Functies, eisen en prestaties...........................................................................................................17Ruimtes..........................................................................................................................................19
Informatieoverdracht..........................................................................................................................20Inhoud............................................................................................................................................20Informatieoverdracht en informatiebeheer....................................................................................20Het COINS-container uitwisselformaat.........................................................................................20De COINS-principes voor informatiebeheer.................................................................................21
Baselines...................................................................................................................................21De toestand van een bouwdeel..................................................................................................22Wijzigenbeheer..........................................................................................................................23Vrijgeven...................................................................................................................................24Toestemming verlenen voor lezen en schrijven........................................................................24
Informatiebeheer en applicaties.....................................................................................................25Bibliotheken.......................................................................................................................................26
Inhoud............................................................................................................................................26Semantische verrijking .................................................................................................................26
Een voorbeeld.....................................................................................................................................28Inhoud............................................................................................................................................28Een zeer eenvoudig voorbeeld.......................................................................................................28Het proces......................................................................................................................................29Vraagspecificatie (VS)...................................................................................................................29Voorontwerp (VO).........................................................................................................................31
Copyright © 2010 COINS consortium 3
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Definitief Ontwerp (DO)...............................................................................................................34Voorschrijven......................................................................................................................................37
Inhoud............................................................................................................................................37Inleiding.........................................................................................................................................37Eisen voor succesvol voorschrijven...............................................................................................37Roadmap voor implementatie van voorschrijven..........................................................................38Specificatie voor Informatie Levering...........................................................................................38Interactie schema...........................................................................................................................38Proces schema................................................................................................................................39Informatie-uitwisseling eisen.........................................................................................................40Verwijzen naar standaarden...........................................................................................................40
Andere standaarden............................................................................................................................41Inhoud............................................................................................................................................41Inleiding.........................................................................................................................................41Methodiek Systems Engineering...................................................................................................41Methodiek IDM.............................................................................................................................42Standaard IFC................................................................................................................................42Object bibliotheken........................................................................................................................43VISI................................................................................................................................................44Externe links..................................................................................................................................45
Implementatie in organisatie/project..................................................................................................46Inhoud............................................................................................................................................46Inleiding.........................................................................................................................................46Beleid.............................................................................................................................................46Organisatie.....................................................................................................................................46Fasering..........................................................................................................................................47Aandachtspunten............................................................................................................................48
Projectorganisatie......................................................................................................................49Informatiebeheer.......................................................................................................................49Informatieoverdracht.................................................................................................................49Bouwwerkinformatiemodel......................................................................................................493D-Werkmethode......................................................................................................................50Bouwwerkinformatiesysteem en applicaties.............................................................................50BIM-gids en specificatie voor informatielevering....................................................................50
Implementatie in Sw...........................................................................................................................51COINS BIM specificatie ...............................................................................................................51COINS interfaces ..........................................................................................................................51Specificatie functionaliteit van een COINS compatibel Bouwwerk Informatie Systeem (CBIS) .......................................................................................................................................................52
Keurmerk............................................................................................................................................53Inhoud............................................................................................................................................53COINS Keurmerk .........................................................................................................................53
Inleiding ...................................................................................................................................53Uitgangspunten ........................................................................................................................54
Algemeen .............................................................................................................................54Specifiek ..............................................................................................................................54
3D Ontwerpapplicaties .............................................................................................................54Testprocedure ................................................................................................................................56
Copyright © 2010 COINS consortium 4
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Testdataset ................................................................................................................................56Testscenario ..............................................................................................................................57
Termen en definities...........................................................................................................................58
Copyright © 2010 COINS consortium 5
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Introductie COINS-systematiekDeze pagina geeft toegang tot een introductie van de COINS-systematiek. De volgende links geven diverse invalshoeken voor nadere informatie.
Essenties
De COINS-systematiek is een samenhangend stelsel van afspraken voor het vastleggen, overdragen en beheren van bouwinformatie.
BIM
Het Bouwwerk Informatie Model is een middel om gedurende de gehele levencyclus van het bouwwerk, partijen te voorzien van de juiste informatie.
Informatieoverdracht
De COINS-container is het uitwissel-formaat om BIM-informatie over te dragen tussen bouwpartners. De toepassing van BIM kan niet zonder informatiebeheer.
Bibliotheken
Maak efficiënt gebruik van beschikbare kennis door middel van toegang tot interne en externe bibliotheken.
Een voorbeeld
Aan de hand van een 'zeer eenvoudig voorbeeld' wordt de toepassing van BIM geïllustreerd.
Voorschrijven
Voorschrijven is onderdeel van de implementatiestrategie. Een roadmap geeft aan welke stappen doorlopen kunnen worden.
Andere standaarden
De COINS-systematiek sluit goed aan op andere standaarden en methodieken die relevant zijn voor de bouw, zoals IFC, VISI, Object bibliotheken, SE en andere.
Implementatie in organisatie/project
De toepassing van de systematiek in een organisatie en project kan klein beginnen en volgens een implematatiestrategie uitgebouwd worden
Implementatie in Sw
Specificaties zijn beschikbaar die aangeven hoe een applicatie of informatiesysteem aangesloten kan worden op de COINS-systematiek
Keurmerk
Het COINS-keurmerk is ontwikkeld om te bevorderen dat in softwareproducten de COINS-systematiek op een correcte manier geïmplementeerd wordt.
Copyright © 2010 COINS consortium 6
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Essenties
Inhoud• 1 Wat is COINS? • 2 Wie zit er achter COINS? • 3 Virtueel bouwen • 4 Het bouwwerk • 5 Bouwwerk informatie model • 6 Referentiekaders • 7 Bouwwerk Informatie Systeem • 8 Informatieoverdracht en -beheer • 9 Bibliotheken • 10 Aansluiting op andere methoden en
standaarden • 11 Externe links
Wat is COINS?De COINS-systematiek is 'de systematiek' voor de toepassing van Bouwwerk Informatie Modellen (BIM). De systematiek biedt daartoe het volgende:
• Afspraken voor de inrichting van een Bouwwerk Informatie Model (BIM) • Het COINS-container uitwisselingsformaat • Principes voor informatiebeheer • Een specificatie voor een Bouwwerk Informatiesysteem.
Deze afspraken vormen een sleutelfactor voor integratie van het bouwproces. De COINS-systematiek is gebaseerd op het concept van virtueel bouwen. Virtueel bouwen beoogt informatie van een bouwwerk voor partners in een bouwproject toegankelijk te maken door middel van Bouwwerk Informatie Systemen. Als een dergelijk systeem de COINS-systematiek ondersteunt, kan moeiteloos informatie uitgewisseld worden met partners die informatie beschikbaar stellen in het COINS-container uitwisselingsformaat.
Via deze pagina vindt u een overzicht van de essenties van de COINS-systematiek.
Wie zit er achter COINS?De COINS-systematiek is ontwikkeld door de bouwsector voor de bouwsector. Deelnemers uit de bouwsector zijn vertegenwoordigd in de projectgroep COINS. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door de kerngroep COINS. De IT-bedrijven zijn vertegenwoordigd in het Technisch Comité. Daarnaast zijn meerdere werkgroep actief. De COINS-organisatie wordt gefaciliteerd door CUR Bouw & Infra in Gouda. Voor een lijst van deelnemers, zie Deelnemers.
Copyright © 2010 COINS consortium 7
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Virtueel bouwen
De COINS-systematiek gaat uit ervan uit dat een bouwwerk eerst zoveel mogelijk in digitale vorm wordt vastgelegd, alvorens de werkelijke bouw plaatsvindt. Deze gedachte wordt aangeduid met de kreet "Virtueel bouwen". Het virtuele bouwwerk is het resultaat van specificeren en ontwerpen en vormt het uitgangspunt voor inkoop, logistiek, realisatie, kwaliteitsborging, etc.
Bij de totstandkoming van bouwwerken kunnen we twee belangrijke partijen onderscheiden. Ten eerste de belanghebbende die een probleem heeft en daarvoor een bouwwerk als oplossingsrichting heeft gekozen. En ten tweede komt een partij in beeld die verantwoordelijkheid neemt voor de totstandkoming van het bouwwerk, deze partij noemen we de bouwwerk-leverende. De COINS-systematiek bemoeit zich met de informatie die nodig is voor de totstandkoming van het bouwwerk. In het plaatje zien we dat dat het werkterrein is van de bouwwerk-leverende; ten behoeve van de coordinatie en besluitvorming wisselt de bouwwerk-leverende informatie uit met de belanghebbende.
Het bouwwerk komt tot stand door een samenwerking van verschillende partners. Deze partners kunnen personen zijn, maar ook afdelingen of bedrijven. En ieder bedrijf kan weer zijn partners en onderaannemers hebben. Het virtueel bouwen kan dus plaatsvinden door een netwerk van samenwerkende partijen. De ambitie achter de COINS-systematiek is om dat netwerk van partijen naadloos te laten samenwerken bij de totstandkoming van het bouwwerk.
Het bouwwerk
De kern van de COINS-systematiek wordt gevormd door het bouwwerk. Het bouwwerk kan worden voorgesteld als een verzameling met elkaar verbonden onderdelen (objecten). Het is belangrijk om de digitale voorstelling van een bouwwerk op een dusdanige vorm te geven dat we er makkelijk en zonder fouten mee kunnen werken. Het liefst op een manier die in werkelijkheid ook
Copyright © 2010 COINS consortium 8
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
zo voorkomt. Die manier is gevonden. We zorgen ervoor dat alle onderdelen, van kleinste tot meest complexe samenstelling, als een object opgevat kan worden. Een pomp is een object, maar een schroef kan dat ook zijn, of een verdiepingsvloer, of een gebouw, maar ook een jachthaven, een viaduct of een zandlichaam. Alles wat deel uitmaakt van een bouwwerk. Een object kan bestaan uit één of meerdere objecten. Een groepje samengestelde objecten mogen we dus ook een object noemen. Dat maakt de digitale maquette eenvoudig. Een bouwwerk, bestaande uit objecten kan nu worden voorgesteld als een hiërarchie zoals afgebeeld in het plaatje rechts. Deze hiërarchie wordt ook wel objectenboom genoemd.
Bouwwerk informatie model
We willen bereiken dat de informatie van het bouwwerk bruikbaar wordt voor verschillende activiteiten in het bouwproces. Om dat te bereiken slaan we de informatie van het bouwwerk op in een voorgeschreven vorm. Dit wordt het bouwwerk informatie model genoemd. Dit model is als onderdeel van de COINS-systematiek vastgelegd en wordt het COINS Bouwwerk Informatie Model genoemd of kortweg CBIM.
Het CBIM vormt een centrale database voor de diverse betrokkenen. In het CBIM vinden we niet alleen informatie over de bouwobjecten maar ook over andere aspecten van het bouwwerk. De belangrijkste informatieaspecten die we in CBIM vinden, zijn:
• De functies die het bouwwerk dient te vervullen • De ruimten en objecten met hun decompositie • De verbindingen tussen objecten • De eisen die gesteld worden aan functies, ruimten en objecten • De prestaties van een object • De documenten die van belang zijn voor de beschrijving van het bouwwerk • De beschrijving van een catalogusonderdeel • De verwijzing van een object naar bibliotheek • De verwijzing van een object naar een 3D-model • De informatie waarmee de verificatie van eisen wordt vastgelegd
Copyright © 2010 COINS consortium 9
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Meer informatie over het Bouwwerk informatie model vindt u hier: BIM.
Referentiekaders
De COINS-systematiek is een flexibele standaard die modulair van karakter is. Centraal staat het bouwwerk informatie model CBIM dat als kern altijd aanwezig dient te zijn. Daar omheen kunnen één of meerdere modellen toegevoegd worden die als een aanvulling dienen voor een bepaald toepassingsgebied. Dergelijke aanvullingen worden Referentiekaders genoemd. Voorbeelden van dergelijke referentiekaders zijn die voor 'Functioneel specificeren' en 'Ramen van hoeveelheden'.
Het staat partijen vrij om referentiekaders te ontwikkelen mits zij aansluiten op het kernmodel en geen toevoegingen doen die strijdig zijn met dit model.
Bouwwerk Informatie SysteemEen softwareleverancier die een informatiesysteem wil laten aansluiten op de COINS-systematiek, dient over gedetailleerde specificaties van CBIM te kunnen beschikken. Deze specificaties zijn te vinden in het Reference Manual. Een bouwwerk informatie systeem dat voldoet aan de COINS-systematiek wordt ook wel aangeduid met de afkorting CBIS.
Copyright © 2010 COINS consortium 10
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Informatieoverdracht en -beheer
Als een partner in een bouwproject informatie levert, dan dient deze informatie aan te sluiten op het bouwwerk informatie model. Voor dit doel is het COINS-container uitwisselformaat beschikbaar. De COINS-container heeft:
• Een standaard verpakking bestaande uit een bestand met de extensie .ccr • Een standaard inhoud die voldoet aan de specificaties van CBIM.
Om een software-applicatie aan te sluiten op de COINS-systematiek is het van belang dat de applicatie in staat is om een COINS-container te kunnen lezen en schrijven. De softwareleverancier of IT-specialist vindt de specificaties hiervoor in het Reference Manual.
De ontwikkeling van een bouwwerk is een creatief en evolutionair proces; het aanbrengen van wijzigingen is een inherent onderdeel van dat proces. Om dit proces ordelijk te laten verlopen dienen volgens de COINS-systematiek in een bouwwerk informatie systeem voor ieder informatieobject de volgende eigenschappen bijgehouden te worden:
• Versie • Vrijgavestatus • Baselinestatus • Geldigheidsstatus • Creator en creatiedatum • Wijziger en wijzigingsdatum
De COINS-systematiek biedt verder de mogelijkheid om de leesbevoegdheid en schrijfbevoegdheid van een uitvoerende rol in te perken. Deze voorziening wordt 'Window of Autorization' genoemd.
BibliothekenEen bibliotheek is in een bouwproject een efficiënt hulpmiddel om een verzameling vast te leggen van te gebruiken componenten met bijbehorende specificaties. De COINS-systematiek schrijft zo'n voorziening voor als onderdeel van een bouwwerk informatie model. Een dergelijke bibliotheek is geschikt om:
• Beschrijvingen van componenten uit branchebibliotheken over te nemen
Copyright © 2010 COINS consortium 11
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
• De bibliotheek te gebruiken om het resultaat van een afgesloten ontwerpfase op te slaan zodanig dat vervolgfasen daarop kunnen voortborduren.
Aansluiting op andere methoden en standaardenCOINS is een programma van de bouwsector voor de bouwsector en sluit aan bij vier huidige ontwikkelingen in die sector:
1. Systems Engineering als bouwspecifieke ontwikkelbenadering voor het technische en projectmanagementproces
2. Objectbenadering als uitgangspunt voor de bouwspecifieke 3D modelleringomgeving voor het technische ontwikkelproces
3. 3D-modelleren als methode ter ondersteuning van het technische ontwikkelproces 4. Procesintegratie gericht op doelgerichte informatiedoorstroming en de beheersing daarvan.
Afspraken over uitwisseling en gebruik van informatie ten behoeve van communicatie binnen en tussen organisaties staan hierin centraal (interoperability).
Voorts sluit de COINS-systematiek aan op de volgende standaarden:
• IFC: dit betreft een internationale standaard voor de uitwisseling van 3D-geometriegegevens • VISI: een standaard voor management communicatie in de bouw • IDM: een ISO Draft International Standard 29481-1 (Information Delivery Manual); deze
standaard bevat onderdelen van de VISI-systematiek en COINS-systematiek; Met de ISO-organisatie wordt samengewerkt om de Nederlandse ontwikkelingen volledig onderdeel te maken van de internationale standaards.
• Objectbibliotheken, zoals Cheobs (GWW-sector), IFD Library (B&U) en ETIM (Installatiesector).
Externe links• VISI website • BuildingSmart website met alle informatie over de technische specificaties waaronder de
IFC-standaard
Copyright © 2010 COINS consortium 12
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
BIM
Inhoud• 1 Bouwwerk Informatie Model • 2 Objecten
• 2.1 De kern van het BIM • 2.2 Het object
• 3 Aansluitingen en Verbindingen • 4 3D-geometrie van bouwdelen • 5 Functies, eisen en prestaties • 6 Ruimtes
Bouwwerk Informatie ModelBIM is een afkorting van Bouwwerk Informatie Model. Wij hanteren de volgende definitie voor BIM:
Een Bouwwerk Informatie Model, of kortweg BIM, is een digitale representatie van functionele en fysieke karakteristieken van een bouwwerk. Een dergelijk model is een uitgangspunt voor, en ondersteunend aan activiteiten en besluitvorming gedurende de levenscyclus van een bouwwerk; tevens wordt dit model gedeeld over meerdere belanghebbenden in het bouwproces.
BIM is ook een afkorting voor Bouwwerk Informatie Modelleren. Dat is de activiteit die leidt tot een bouwwerk informatie model.
Het Bouwwerk Informatie Model is een middel om gedurende de gehele levenscyclus van het bouwwerk, partijen te voorzien van de juiste informatie. Om die informatie te begrijpen dienen de partijen dezelfde taal te spreken. En dat betekent dat je met elkaar moet afspreken hoe dat Bouw Informatie Model in elkaar zit. Dat hebben we in COINS gedaan. We spreken dan ook van een COINS Bouwwerk Informatie Model of kortweg CBIM. Het CBIM is zo in elkaar gezet dat het:
• toepasbaar is voor brede schakering aan bouwwerken • flexibel aan te passen is aan specifieke behoeften • aansluit op bestaande methodieken en standaarden zoals Systems Engineering en IFC
Copyright © 2010 COINS consortium 13
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Objecten
De kern van het BIMDe kern van BIM volgens COINS wordt gevormd door het bouwwerk zelf. Het bouwwerk kan worden voorgesteld als een verzameling van met elkaar verbonden onderdelen (objecten). Omdat de werkelijke afmetingen als data worden opgenomen in het model, kan het Virtuele Bouwwerk daardoor worden opgevat als een digitale maquette op ware grootte. Dit is een belangrijk concept om vast te houden!
Het BIM is dus een beschrijving van het fysieke bouwwerk, maar dan in digitale vorm. Het maken van het fysieke bouwwerk (het ‘echte, harde, tastbare’ bouwwerk) kan dan worden opgevat als het ‘kopiëren’ van het virtuele bouwwerk ‘in steen’.
Een aardige vergelijking hierbij is de werking van een NC draaibank: de digitale voorstelling van de te maken as wordt ingevoerd in de machine, waarna de machine die gegevens ‘overdraagt’ naar het ruwe metaal en daaruit de werkelijke as draait. Die werkelijke as is in alle opzichten een afdruk van de digitale voorstelling van die as, met als verschil dat de werkelijke as van echt metaal is, en de digitale as op zijn hoogst een fotorealistische voorstelling daarvan op een beeldscherm is.
Het objectHet is belangrijk om de digitale voorstelling van een bouwwerk op een dusdanige manier vorm te geven dat we er makkelijk en zonder fouten mee kunnen werken. Het liefst op een manier die in de werkelijkheid ook zo voorkomt. Of tenminste daar sterk op lijkt. En die manier hebben we gevonden. We zorgen ervoor dat alle onderdelen, van het grootste tot het kleinste, van de meest complexe samenstelling tot de meest eenvoudige baksteen als één soort ‘ding’ kan worden opgevat. Dat ‘ding’ is het object (ook wel bouwdeel genoemd). Alles is dus een object. Een pomp is een object, maar een schroef kan dat ook zijn, of een verdiepingsvloer, of een gebouw, maar ook een jachthaven, of een recreatie-eiland. Een viaduct, een zandlichaam. Alles wat onderdeel uitmaakt van het bouwwerk. Een object kan bestaan uit één of meerdere objecten. En een groepje samengestelde objecten mogen we dus ook een object noemen. Dat maakt de digitale maquette eenvoudig. En omdat we er dan later eenvoudig (en eenduidig) mee kunnen werken. Een bouwwerk, bestaande uit objecten kan nu worden voorgesteld in het informatiemodel als een eenvoudige hiërarchie:
Decompositie van een objectJe kunt hiermee oneindig veel objecten benoemen. Maar je ook beperken tot slechts één. Het nuttige (en praktische) aantal ligt in daar ergens tussenin en wordt vooral bepaald door de stappen die je verderop in het bouwproces met deze objecten moet maken.
Copyright © 2010 COINS consortium 14
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Aansluitingen en Verbindingen
Aansluitingen en verbindingenMaar… zo voorgesteld is het slechts een stapel losse onderdelen, waarvan wel gezegd kan worden dat de ene bestaat uit een aantal andere, maar toch het blijft ‘los zand’. In een 3D-omgeving kan je ieder onderdeel een positie geven en ruimtelijk blijft dit overeind omdat zwaartekracht geen rol speelt. Optisch lijkt het dan een samenhangend geheel maar dat is schijn. Je weet niet precies hoe ze staan ten opzichte van elkaar. Je weet nog niet ‘hoe het in elkaar zit’. Je weet niet hoe het aan elkaar zit. En voor een aantal toepassingen is het juist gewenst om precies te weten hoe objecten aan elkaar verbonden zijn.
Vergelijk het maar met een IKEA kast. In de platte doos die je mee naar huis neemt zitten alle onderdelen van die kast. Het zijn er niet teveel en niet te weinig (hoop je). Maar het is nog geen kast. Dat wordt het pas wanneer je hem in elkaar zet. Wanneer je alle onderdelen op de juiste manier aan elkaar verbindt. Dan pas heb je (met exact dezelfde onderdelen die in de platte doos zaten) een ruimtelijke kast gekregen, waar je ook werkelijk dingen in op kunt bergen. Je kleren bijvoorbeeld. Want daar heb je hem voor gekocht. Om die functie te kunnen vervullen. Verbindingen zijn dus belangrijk om de ruimtelijke samenhang vast te leggen. Om het echte bouwwerk te kunnen maken. Om virtueel te kunnen bouwen.
Het volgende lijstje geeft enkele voorbeelden van situaties waarin het vastleggen van verbindingen essentieel is:
• Als je een stromingsberekening wil doen van een leidingsysteem • Als je een stijfheidsmodel wil afleiden uit een 3D-model • Als je de logische verbindingen tussen onderdelen van een systeem wil vastleggen
Copyright © 2010 COINS consortium 15
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
(systeemschema) • Als je geautomatiseerd parametrisch wil ontwerpen (parameters worden overgenomen d.m.v.
de verbinding)
Maar, verbindingen alleen zijn niet voldoende. Je moet ook de mogelijkheid hebben om die verbinding te kunnen maken. Die mogelijkheid noemen we aansluitingen. En aansluiting is de mogelijkheid om een verbinding te kunnen maken. Aansluitingen zijn er altijd, ze vormen een eigenschap van het object. Verbindingen zijn er niet altijd, die zijn er pas als ze zijn aangebracht. Met het aanbrengen van verbindingen veranderen losse objecten in samengestelde objecten. Door het aanbrengen van verbindingen ‘bouw’ je, al of niet ‘virtueel’.
En zo is dat ook in de COINS-systematiek uitgewerkt: elk object heeft de mogelijkheid om één of meer aansluitingen aan te kunnen geven. En een verbinding bestaat tussen exact twee aansluitingen. Niet meer en niet minder. Dit principe is uitgelicht in bijgaande figuur. (PS: het wiebertje geeft aan dat de aansluiting een onderdeel is van het object: is er geen object, dan is er ook geen aansluiting!).
Dit is het. Dit is de kleinste kern van het CBIM. Hiermee kun je een digitale maquette maken van alle gebouwde (en nog te bouwen) bouwwerken. Hiermee kun je al spelen. Je kunt losse objecten aan elkaar verbinden en weer losmaken, Je kunt lijsten maken van alle objecten. Of van een gedeelte. Je kunt de objecten anders rangschikken. Of maten aanpassen. Je kunt ook hoeveelheden bepalen, en afmetingen, en ruimtebeslag en mooie plaatjes maken. Mits je weet uit welke onderdelen het bouwwerk allemaal bestaat. En hoe het aan elkaar moet worden gezet. En wat het moet kunnen doen of waarvoor je het kunt gebruiken. Maar dat weet je pas nadat je het bouwwerk hebt ontworpen! En dat proces willen we ook kunnen ondersteunen met het CBIM.
3D-geometrie van bouwdelen3D-modellen zijn een krachtig hulpmiddel om een virtueel bouwwerk visueel te beoordelen. De COINS-systematiek kent twee manieren om met 3D-geometrie om te gaan. De eenvoudige manier is om een zogenaamde 'bounding box' te definiëren en deze te koppelen aan een bouwdeel. Zodoende kan in een vroeg ontwerpstadium een eenvoudig ruimtelijk beeld gecreëerd worden. Zo'n 'bounding box' kan ook gebruikt worden om een ruimtereservering vast te leggen. Omdat een bouwdeel op verschillende niveaus beschreven kan worden, kunnen we ook op ieder niveaus het ruimtebeslag vastleggen.
Copyright © 2010 COINS consortium 16
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Een bouwdeel kan refereren aan een vormobject binnen een grafisch bestandVoor ruimtelijke coördinatie of voor een visualisatie, is veelal een nauwkeuriger ruimtelijke beschrijving van een bouwdeel nodig. Voor dergelijke toepassingen kunnen we gebruik maken van 3D-bestanden volgens het IFC-formaat (een standaard die voortgekomen is uit de IAI). Vanuit de definitie van van het bouwdeel wordt de relatie gelegd met een IFC-object binnen een IFC-bestand. Hoewel IFC een 'de facto' standaard is voor geometriegegevens, zal de COINS-systematiek ook toegepast kunnen worden in combinatie met andere gangbare geometriebestanden zoals DWG.
Functies, eisen en prestatiesIn de vorige hoofdstukken is de kern getoond van een Bouwwerk Informatiesysteem volgens de COINS-systematiek. Die kern bestaat uit een hoeveelheid gestructureerde gegevens die het bouwwerk zelf beschrijven. Een digitale maquette van het bouwwerk. Kernbegrippen zijn Bouwdelen, Aansluitingen en Verbindingen, en 3D-Representatie. Wat nog ontbreekt zijn gegevens waarmee je kunt vastleggen wat het bouwwerk moet kunnen en hoe het dat doet. We hebben het dan over de functies van het bouwwerk, de eisen die daaraan gesteld worden en prestaties die verbonden zijn aan de gekozen bouwdelen. Ontwerpen kan worden opgevat als het vertalen van die eerste formulering van hoe een einde gemaakt kan worden aan een ongewenste situatie naar de uiteindelijk vorm van het technische product dat dat dan ook doet. Ontwerpen is het komen van een gewenste functie (abstract) naar een technisch product (concreet). Daarbij moet telkens getoetst worden of de prestaties van het product voldoen aan de eisen die gesteld zijn. In ons geval kennen we dat technische product al, dat wordt ingevuld door het bouwwerk met zijn bouwdelen.
Activiteiten zoals het stellen van eisen, functies bedenken en ontwerpen hebben een samenhangend plekje gekregen in de werkmethodiek die bekend staat als Systems Engineering (of kortweg SE). SE is voortgekomen uit de defensieindustrie en is ontstaan uit de behoefte om het ontwikkelproces van complexe producten beter te beheersen. De COINS-systematiek ondersteunt het werken volgens SE. De keuze voor de ondersteuning van de methodiek van systems engineering staat niet op zichzelf; recent hebben Rijkswaterstaat en ProRail, in samenwerking met brancheorganisaties, een Leidraad voor Systems Engineering binnen de GWW-sector uitgebracht. Voor meer informatie, zie de website www.leidraadse.nl ; de leidraad kan via deze linkgedownload worden.
Copyright © 2010 COINS consortium 17
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Systems Engineering Process
Het schema hierboven laat de essenties van het Systems Engineering process zien. In de COINS-systematiek zijn we in staat om de gegevens die de functies beschrijven vast te leggen. Tevens zijn we in staat om de technische eigenschappen van een bouwdeel vast te leggen. Maar die twee zijn niet helemaal onafhankelijk van elkaar. Het ontwerpen is nl. een proces waarbij gegevens veranderen van aard. Eerst heb je het over de beschrijving van functies en pas later heb je het over het beschrijven van een bouwdeel, maar je voelt direct aan dat die betrekking hebben op in wezen dezelfde zaken. Het bouwdeel met zijn Technische Beschrijving is een nadere uitwerking van een vereiste Functie. Met een Functie beschrijf je ‘wat een Bouwdeel moet kunnen’ (de vraag), en met de Technische Beschrijving van het bouwdeel beschrijf je ‘wat het Bouwdeel kan en hoe het dat doet’ (het antwoord).
We streven ernaar om een functie door één Bouwdeel te laten invullen. Heel vaak lukt dit, maar lang niet altijd. Soms heb je meer bouwdelen die gezamenlijk een functie moeten invullen. Daarom wordt in de COINS-systematiek de mogelijkheid geboden om functies te relateren aan meerdere bouwdelen.
Functies en Bouwdelen bevatten beschrijvingen in de vorm van tekst. En teksten zijn niet gemakkelijk door een computer te begrijpen. Maar dat willen we wel, dus daarom moeten deze teksten ‘vertaald’ worden naar eenduidige kwantitatieve begrippen, die wèl door een computer kunnen worden begrepen. De integriteit van deze vertaalslag is de verantwoordelijkheid van de ontwerper. Aan de Functies worden daarom (tijdens het werken met het Bouwwerk Informatiesysteem) Eisen gekoppeld (die relevant zijn voor die Functie) en aan de gekozen Bouwdelen worden Prestaties gekoppeld (die relevant zijn voor het bouwdeel). Een Eis en een Prestatie vormen ook een combinatie en moeten paarsgewijs vergeleken kunnen worden. Een functie kan meerdere eisen bevatten en een Bouwdeel kan meerdere prestaties leveren. Het Bouwdeel wordt dan ook de functievervuller genoemd. Indien alle eisen door de bijbehorende prestaties voldaan worden, vervult het Bouwdeel de gewenste Functie op correcte wijze. Is dat niet zo, dan heeft de verantwoordelijke ontwerper de vertaling verkeerd of onvolledig gedaan!
Relatie eis en prestatie
Copyright © 2010 COINS consortium 18
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
RuimtesNaast bouwdelen kunnen ook ruimtes functies vervullen. Ruimtes kunnen ook prestaties vertonen, hebben een locatie, een ruimtelijke vorm en kunnen worden geordend in een decompositiestructuur. Ruimtes hebben dus veel eigenschappen met bouwdelen gemeen. Daarnaast is het in de COINS-systematiek mogelijk om een bouwdeel aan een ruimte toe te kennen; dat betekent zoveel als: bouwdeel x zal een plekje krijgen in ruimte y. Met deze eigenschap wordt het mogelijk om al in een vroeg stadium (als de ruimtes gedefinieerd zijn) aan ruimtelijke planning te doen.
Een ruimte bevat nul of meer bouwdelen
Copyright © 2010 COINS consortium 19
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Informatieoverdracht
Inhoud• 1 Informatieoverdracht en informatiebeheer • 2 Het COINS-container uitwisselformaat • 3 De COINS-principes voor informatiebeheer
• 3.1 Baselines • 3.2 De toestand van een bouwdeel • 3.3 Wijzigenbeheer • 3.4 Vrijgeven • 3.5 Toestemming verlenen voor lezen en
schrijven • 4 Informatiebeheer en applicaties
Informatieoverdracht en informatiebeheerDe COINS-systematiek biedt twee middelen die van belang zijn om informatiedoorstroming in een bouwproces te verbeteren en BIM-informatie uit te wisselen. Deze zijn:
• Het COINS-container uitwisselformaat • De COINS-principes voor informatiebeheer
Het COINS-container uitwisselformaatDe COINS-container is de manier om bouwwerk informatie en bijbehorende documenten uit te wisselen tussen de partners die bijdragen aan het bouwproject. De toepassing biedt de volgende voordelen:
• De COINS-container is een standaard waarmee intelligente bouwinformatie zonder verlies overgedragen kan worden
• Sluit naadloos aan op de principes voor informatiebeheer • Betreft een standaard die gedragen wordt door de bouwsector • Commitment van softwarebedrijven om deze standaard te ondersteunen • Een open standaard, aan het gebruik zijn geen kosten verbonden • Een beheerorganisatie die kan assisteren bij de implementatie van de standaard in uw
organisatie • Aansluiting op andere standaarden zoals VISI, IFC en IDM.
Copyright © 2010 COINS consortium 20
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: De COINS-container is de standaard voor het uitwisselen van bouwinformatieDe toepassingsmogelijkheden zijn vrijwel onbeperkt. Bekende voorbeelden zijn:
• Het beschikbaar stellen van een vraagspecificatie • Functionele specificaties en objectstructuur overdragen naar 3D-CAD applicatie • Als partner in een bouwproject, opleveren van een bijdrage aan het ontwerp • Het samenstellen van een ontwerpdossier, bestaande uit het ontwerp en ontwerpnota's die
beslissingen onderbouwen • Het overdragen van As-built informatie tussen opdrachtnemer en opdrachtgever
(Elektronisch Oplever Dossier) • Het overdragen van een bibliotheek met onderdelen.
Voor de aansluiting van een applicatie op het COINS-container formaat dient een applicatie voorzien te worden van een interface die een COINS-container kan lezen en/of schrijven. Diverse softwareleveranciers hebben hun applicaties al voorzien van een dergelijke interface. De richtlijnen voor het ontwikkelen van een interface zijn opgenomen in het COINS Reference Manual.
De COINS-principes voor informatiebeheer
BaselinesDe COINS-systematiek sluit aan op Systems Engineering werkwijze. In dit kader wordt het toepassen van Baselines ondersteund. Een baseline is de beschrijving van een bouwwerk in een bepaalde fase van de ontwikkeling. Een 'baseline' kan gesloten/bevroren worden en dan dienen als stabiel uitgangspunt voor werkzaamheden in volgende ontwikkelfasen. De ontwikkeling van een bouwwerk doorloopt gewoonlijk een aantal fasen of niveaus van ontwikkeling. Deze worden door COINS niet voorgeschreven maar zijn vrij te kiezen. Een bekende verdeling van ontwikkelfasen is bijvoorbeeld:
• Concept Studies • Vraagspecificatie • Voorontwerp (VO) • Definitief Ontwerp (DO)
Aan het eind van een fase wordt bekeken of alle benodigde informatie beschikbaar is, het ontwerp
Copyright © 2010 COINS consortium 21
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
in overeenstemming is met de eisen, en de onderlinge samenhang correct is. Nadat de betrokken partijen een positief besluit hebben genomen, wordt de ontwikkelfase afgesloten en de informatie bevroren. Wijzigen is daarna niet meer mogelijk, tenzij een formeel wijzigingsproces wordt doorlopen. De inhoud van de baseline vormt een stabiel vertrekpunt voor de volgende ontwikkelfasen.
De fasering van het ontwikkelproces is in de COINS-systematiek vrij te kiezen en zal onder meer afhankelijk van de aard van het te ontwikkelen bouwwerk. Uiteraard zijn er bekende faseringen die gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld zoals omschreven in de RVOI 2001 .
Het volgende schema geeft ook een voorbeeld van een ontwikkelproces met verschillende fasen. Iedere fase vormt een baseline. Een open baseline is als grijze balk weergegeven. Na sluiting is de balk donker. De driehoeken vormen beslispunten en zijn gewoonlijk Technische Reviews of Audits. Substantiële ontwikkeling op een bepaald niveau zou niet mogen gebeuren voordat de baselines op hogere niveaus beschouwd kunnen worden als compleet, stabiel en gecontroleerd.
Figuur: Fasering van het ontwikkelproces door middel van baselinesHet ontwikkelproces resulteert dus in een serie van baselines, één voor ieder ontwikkelingsniveau. De verschillende baselines blijven bewaard en beschikbaar in ons bouwwerk informatiesysteem. Daarmee wordt de mogelijkheid geboden om terug te kijken.
De toestand van een bouwdeelEen bouwdelen van een bouwwerk doorlopen een Product Life Cycle, van ontwerp tot aan sloop. Waar een bouwdeel zich bevindt in de Life-cycle wordt vastgelegd door de Toestand (wordt ook wel Lifecycle_stage genoemd). Tijdens de voorbereiding van een bouwproject wordt bepaald welke toestanden van belang zijn om bij te houden. We zijn vrij om zelf een keuze te maken. Het volgende lijstje is een voorbeeld van mogelijke toestanden:
• Voorontwerp • Definitief ontwerp • Bestek • As-Built
Copyright © 2010 COINS consortium 22
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: De bouwdelen van een bouwwerk doorlopen een Product Life CycleIn het plaatje zien we een ladderbeugel met code B2.1100/004 die voor het eerst verschijnt in de toestand 'Voorontwerp'. Vervolgens verschijnt dezelfde ladderbeugel ook in de toestanden DO, Bestek en As-built. Uiteraard neemt de informatie toe naarmate we verder komen in de levenscyclus.
In een Bouwwerk Informatiemodel dat ingericht is volgens de COINS-systematiek blijven de verschillende toestanden bewaard en wordt de mogelijkheid geboden om terug te kijken naar eerdere toestanden of eenvoudig naar verschillen te kijken tussen toestanden.
WijzigenbeheerDoor middel van beheer van wijzigingen ben je in staat om vast te leggen wat de geldige informatie is van het bouwwerk en ben je tevens in staat om in de historie te kijken. In verleden konden we volstaan met document management. Dat gaat nu niet meer. Een bouwwerk informatiesysteem bevat een grote verzameling informatieobjecten. Deze hebben betrekking op tal van onderwerpen, zoals: eisen, functies, bouwdelen, ruimten, documenten, enzovoort. In de COINS-systematiek werkt het wijzigingenbeheer op alle informatieobjecten op dezelfde manier. Dit houdt het volgende in.
Wanner in een Bouwwerk Informatie Model (BIM), een bepaald informatieobject voor het eerst wordt opgeslagen, wordt automatisch een versie 0 vastgelegd. Indien later hetzelfde informatieobject in gewijzigde vorm wordt aangeboden, dan wordt het desbetreffende informatieobject opgeslagen met een nieuw versienummer en wordt de voorlaatste versie vervallen verklaard.
Bij ieder informatieobject worden ten behoeve van het wijzigingenbeheer de volgende volgende gegevens bijgehouden:
• Versienummer • Creator • Creatiedatum • Wijziger • Wijzigingsdatum • Baseline • Geldigheidsstatus
Copyright © 2010 COINS consortium 23
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Op de regel in het voorgaande kader is één uitzondering en die heeft betrekking op bouwdelen en ruimtes. Voor deze informatieobjecten geldt de volgende aanvulling:
Voor Bouwdelen en Ruimtes worden wijzigingen per Toestand bijgehouden. Dat houdt in dat de laatste versie van een bouwdeel of ruimte binnen een bepaalde toestand geldig blijft.
Met deze aanvullende regel bereiken we dat de resultaten van een voorgaande ontwikkelfase gewoon hun geldigheid behouden als het ontwikkelproces naar een volgende fase gaat. Kijken we even terug naar plaatje waarin de levenscyclus van een ladderbeugel is afgebeeld, dan zie we dat uiteindelijk vijf versies van de ladderbeugel in ons BIM zijn opgenomen, waarvan er één vervallen is: Bouwdeel Naam Toestand Versie Geldigheidstatus=========== ============ ================== ====== ================B2.1100/004 Ladderbeugel Voorontwerp 0 GeldigB2.1100/004 Ladderbeugel Definitief ontwerp 0 VervallenB2.1100/004 Ladderbeugel Definitief ontwerp 1 GeldigB2.1100/004 Ladderbeugel Bestek 0 GeldigB2.1100/004 Ladderbeugel As-Built 0 Geldig
VrijgevenBinnen een bepaalde baseline doorloopt een informatieobject nog een andere cyclus die te maken heeft met de betekenis van het informatieobject binnen die specifieke baseline; we noemen dit de vrijgavestatus. Het vrijgeven is het van kracht zijnde verklaren van informatieobjecten. Het is de verantwoordelijkheid van de Bouwwerkregisseur of projectleider om informatieobjecten vrij te geven. De vrijgavestatus kan de volgende waarden bezitten:
• voorlopig • te verifiëren • te corrigeren • vrijgegeven • te wijzigen
Toestemming verlenen voor lezen en schrijvenNet als bij een werkelijk bouwproject moeten we in staat zijn om toestemming te verlenen om werkzaamheden te doen in bepaalde gedeelten van het virtuele bouwwerk. Voor dit doel is in de COINS-systematiek het Window of Autorization (of kortweg WoA) opgenomen. Het WoA heeft de volgende eigenschappen:
• bevat de lees- en schrijfrechten van een persoon in het BIM • Eenvoudig te definiëren • In een apart bestand op te slaan • In te lezen door een informatiesysteem die vervolgens de regels kan toepassen.
Het volgend schema laat zien welk onderscheid gemaakt kan worden in de rechten die aan een persoon toegekend worden.
Copyright © 2010 COINS consortium 24
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: Specificatie van het Window of Autorization
Informatiebeheer en applicatiesIndien een aantal partijen samenwerken bij de totstandkoming van een bouwwerk dan is het efficiënt en effectief om het informatiebeheer te centraliseren. Dit gebeurt dan veelal onder de verantwoordelijkheid van de bouwwerkregisseur of projectleider. Teneinde de drempel voor aansluiting op de COINS-systematiek zo laag mogelijk te houden, stelt de COINS-systematiek geen eisen aan het informatiebeheer door applicaties. De functionaliteit voor informatiebeheer dient echter wel aanwezig te zijn in het Bouwwerk Informatie Systeem waarin verschillen informatie-bijdragen bijeenkomen.
Copyright © 2010 COINS consortium 25
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Bibliotheken
De informatie in een COINS Bouwwerkinformatiemodel heeft betrekking op een specifiek bouwwerk gedurende een of meer fasen van zijn levenscyclus. Informatie die niet gerelateerd is aan concreet bouwwerk of een specifiek project valt buiten de scope van een COINS BIM. Dit type informatie kan men veelal aantreffen in bibliotheken die door verschillende organisaties worden beheerd. De COINS systematiek biedt wel de mogelijkheid objecten in een COINS BIM te linken aan objecten in een externe bibliotheek. Er zijn verschillende redenen waarom dit linken nuttig of zelfs noodzakelijk kan zijn. In het volgende wordt nader ingegaan op de verschillende mogelijkheden om aan externe bibliotheken te linken.
Inhoud• 1 Semantische verrijking • 2 Identificeren van
eigenschappen • 3 Catalogusobjecten • 4 Varianten
Semantische verrijking Het informatieschema waarop een COINS BIM is gebaseerd is bewust beperkt gehouden. Zo onderscheidt de COINS systematiek minder dan dertig objecttypen. Het gevolg is dat de betekenis (semantiek) van de verschillende objecttypen noodzakelijkerwijs nogal algemeen is. Zo kent de objectenboom maar twee verschillende objecttypen: bouwdeel (materieel) en ruimte (immaterieel). De systematiek maakt dus geen onderscheid tussen categorieën bouwdelen als vloer, wand, dak, deur, kozijn, enzovoort. Dit hoeft geen probleem te zijn als de informatie primair bedoeld is voor directe communicatie tussen mensen. Zij hebben in principe genoeg aan de naam/code plus omschrijving van het betreffende object. Het is echter wel een probleem bij de automatische analyse/bewerking door computerapplicaties. Dit type applicaties heeft behoefte aan een eenduidige typering van objecten (zoals vloer, wand, deur, etc.) of soms nog weer diepergaand (dragende wand, brandwerende deur, etc.). Indien de COINS systematiek hiervoor objecttypen had gespecificeerd was het aantal al gauw op enkele duizenden uitgekomen. Afgezien van bezwaren van praktische aard zouden er toch altijd weer nieuwe typen opduiken waarin dan niet is voorzien. Hetzelfde resultaat kan gemakkelijker en veel flexibeler worden bereikt door een bouwdeelobject te laten refereren aan een object in een externe bibliotheek dat dit type bouwdeel definieert.
Copyright © 2010 COINS consortium 26
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
CBIM bouwdeelobject refereert aan een objectdefinitie in een bibliotheek.Cheobs, IFD Library en ETIM zijn voorbeelden van objectbibliotheken die voor deze toepassing geschikt zijn.
Copyright © 2010 COINS consortium 27
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Een voorbeeld
Inhoud• 1 Een zeer eenvoudig voorbeeld • 2 Het proces • 3 Vraagspecificatie (VS) • 4 Voorontwerp (VO) • 5 Definitief Ontwerp (DO)
Een zeer eenvoudig voorbeeldAan de hand van 'een zeer eenvoudig voorbeeld' wordt op deze pagina een illustratie gegeven van de toepassing van BIM volgens de uitgangspunten van de COINS-systematiek. De illustratie laat zien dat het mogelijk is een samenhangende informatiestructuur te creëren door middel van de systematiek. Deze samenhangende informatiestructuur kan dienen als basis voor meerdere toepassingen; voor meer informatie over mogelijke toepassingen wordt doorverwezen naar de referentiekaders. Het voorbeeld betreft de totstandkoming van een loopbrug aan het Calandkanaal in de haven van Rotterdam; in de haven zijn wachtplaatsen voor schepen ingericht; de loopbrug dient personen in staat te stellen om van boord en aan boord te gaan van schepen.
In dit voorbeeld treden de volgende rollen op: Een opdrachtgever in de opdrachtgevende rol, een ingenieursbureau in de ontwerpende rol, een ingenieursbureau in de projectleverende rol, een bouwonderneming in de bouwende rol. Alle informatieoverdracht wordt gedaan op basis van het Coins-container uitwisselformaat. Deze pagina geeft links naar een aantal voorbeeld containerbestanden; deze kunnen ingelezen worden met de test-tool Coins-Navigator; deze tool kan hier gedownload worden.
Copyright © 2010 COINS consortium 28
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: de Loopbrug zoals vormgegeven in het Voorontwerp
Het procesHet proces van de totstandkoming van het bouwwerk verloopt in dit voorbeeld volgens de volgende stappen:
• De opdrachtgevende levert een vraagspecificatie (VS) aan de ontwerpende • De ontwerpende vervaardigt een voorontwerp (VO) • Na goedkeuring door de opdrachtgevende vervaardigt de ontwerpende een definitief
ontwerp (DO) • Na goedkeuring van het DO verzoekt de opdrachtgevende aan het ingenieursbureau om de
aanbesteding en levering van het bouwwerk te verzorgen (op te treden als projectleverende)
In overleg tussen de opdrachtgever en het ingenieursbureau is besloten om de volgende baselines toe te passen in het project:
• B00 Baseline Vraagspecificatie • B01 Baseline Voorontwerp • B02 Baseline Definitief Ontwerp • B03 Baseline As-built
Vraagspecificatie (VS)De opdrachtgever verzorgt een vraagspecificatie. We beperken ons hier tot het deel waarin de eisen vastgelegd worden. De vraagspecificatie is volgens de Systems Engineering methode opgesteld. De informatie wordt als bouwwerk informatiemodel vastgelegd overeenkomstig de Coins-systematiek. De opdrachtgever heeft de decompositie van het bouwwerk in twee niveaus onderscheiden: het systeem Loopbrug en de deelsystemen: verbindingssysteem en fundatiesysteem.
Het BIM bevat de volgende informatie:
Copyright © 2010 COINS consortium 29
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
• De topfunctie; deze is omschreven als volgt. Benodigd is een voorziening bij wachtplaats 23 aan het Calandkanaal die personen in staat stelt om van boord en aan boord te gaan van een schip dat aangemeerd ligt bij de reeds aanwezige dukdalven
• Het benodigde bouwwerk wordt aangeduid als systeem en wordt omschreven als een Loopbrug
• Het systeem Loopbrug dient de volgende functies te verzorgen: • Het dragen van personen • Het geleiden van personen • Het onbelemmerd doorgang verlenen van personen
• Het systeem Loopbrug wordt verdeeld in de volgde deelsystemen: • Verbindingssysteem • Funderingssysteem
• De volgende functionele eisen worden toegevoegd: • Sterk genoeg om een puntbelasting van 10.000 N te kunnen dragen • Een vrije doorgang van tenminste 1200 mm
• Niet functionele eisen die gekoppeld zijn aan het systeem Loopbrug: • Te gebruiken materiaal: staal en beton • Situering: zie document D0001 • Werkruimte bij realisatie: zie document D0002 • Alle lasverbindingen dienen te voldoen aan NEN-EN-729
• Naast het systeem Loopbrug wordt ook de Omgeving opgenomen als separate objectenboom; de Omgeving wordt verdeeld in de volgende deelsystemen:
• Terrein • Water • Bebouwing
• Enkele documenten, die de bestaande situatie beschrijven en die gelinkt zijn aan de objectenboom van de Omgeving:
• Een 3D-model met het terrein, bestaande uit: • Dijklichaam: dijklichaam.ifc • Dijkweg: dijkweg.ifc
• Een 3D-model met waterhoogte H.H.W. en waterhoogte L.L.W., bestaande uit: • Waterniveau hoog: ghw.ifc • Waterniveau laag: glw.ifc
• Een 3D-model met de bestaande bebouwing, bestaande uit: • Dukdalven: Dukdalven.ifc • Schip: schip.ifc
Copyright © 2010 COINS consortium 30
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: de vraagspecificatie bevat o.a. functies en objecten van het bouwwerk en de omgeving
Figuur: model van de omgeving zoals opgenomen in de vraagspecificatieDe vraagspecificatie wordt door de opdrachtgever beschikbaar gesteld in het Coins-container uitwisselformaat; zie Coins-container Vraagspecificatie. De informatie in de container is geschikt om een visueel beeld van de omgeving te krijgen (zie plaatje hierboven) en is tevens geschikt om een systeemspecificatie te genereren (zie het voorbeeld in het volgende document. Het ingenieursbureau gebruikt de informatie uit de container als uitgangspunt voor het voorontwerp.
Voorontwerp (VO)Het ingenieursbureau krijgt van de opdrachtgever het verzoek om het ontwerp te verzorgen en tevens de de aanbesteding en directievoering te doen. De eerstvolgende stap van het ingenieursbureau is de ontwikkeling van een voorontwerp (VO). Het doel van het VO is om de principe oplossing te kiezen en een visueel beeld te geven van de oplossing. Daarnaast wordt een ruwe kostenraming gemaakt.
Copyright © 2010 COINS consortium 31
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Ten behoeve van het project wordt door het ingenieursbureau een Bouwwerk Informatie Systeem ingericht dat voldoet aan de COINS-systematiek; dit systeem wordt kortweg een CBIS genoemd.
De organisatie van het project in de VO-fase is eenvoudig en bestaat naast de opdrachtgever uit een Bouwwerkregisseur (met BIM-coordinator) en een ontwerper.
De Coins-container met de Vraagspecificatie wordt opgenomen in het CBIS. De informatie van de vraagspecificatie wordt als gesloten baseline vastgelegd. Daarnaast wordt ten behoeve van het project een bibliotheek samengesteld met onderdelen die speciaal geselecteerd zijn voor toepassing in Loopbruggen. De bibliotheek bevat onderdelen die voor VO-doeleinden vervaardigd zijn (zonder details). Voor ieder onderdeel in de bibliotheek zijn 3D-modellen toegevoegd; we vinden hier IFC-modellen. Dit zouden ook native 3D-CAD modellen kunnen zijn. De volgende tabel laat een deel van de inhoud van de bibliotheek zien: Artikelcode Artikelnaam=========== ===================================1200 Loopbruggen en ladderonderdelen1200A Loopbrug beton 1200B Loopbrug staal 1210 Platformen1210B007 Platform type 71220 Ladders1220B007 Ladder type 71230 Ladderbeugels1230B Ladderbeugel Links1230C Ladderbeugel Rechts1240B Ketting1300 Constructieve onderdelen 1310 Landhoofden1310B001 Landhoofd voor Loopbrug1320 Opleggingen1320B001 Oplegging type 11320B002 Oplegging type 21330 Buispalen1330B110 Buispaal type 111330B120 Buispaal type 12
De ontwerper krijgt alle informatie uit het CBIS aangereikt van de Bouwwerkregisseur door middel van een COINS-container. Aansluitend op de objectstructuur van de vraagspecificatie vervaardigt de ontwerper een voorontwerp. De objectstructuur wordt uitgebreid en ziet eruit als in het volgende plaatje:
Copyright © 2010 COINS consortium 32
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: de objectenboom voor de VO-faseHet bouwwerk informatie model (BIM) wordt met de CAD-applicatie bewerkt. Verschillende onderdelen worden uit de bibliotheek gehaald en ruimtelijk geplaatst. Verschillende objecten uit de objectboom krijgen een verbinding met de bibliotheek onderdelen en daarmee een technische invulling.
De ontwerper vervaardigt met zijn CAD-applicatie twee varianten voor het VO; Variant A is een uitvoering met betonnen loopbruggen; Variant B is een uitvoering met stalen loopbruggen. Beide varianten voldoen aan de vraagspecificatie. Beide varianten worden tijdens een technische review voorgelegd aan de opdrachtgever. De opdrachtgever geeft de voorkeur aan de stalen loopbruggen vanwege de esthetische waarde van deze oplossing. Deze keuze en argumentatie wordt in een ontwerpnota vastgelegd. Variant B wordt samen met de ontwerpnota als COINS-container aangeboden aan de Bouwwerkregisseur en deze neemt de container op in het CBIS. De informatie tot en met het Voorontwerp is nu beschikbaar in het COINS-container uitwisselformaat; zie de COINS-container Voorontwerp.
Copyright © 2010 COINS consortium 33
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: De stalen loopbrug variant zoals vormgegeven in het voorlopig ontwerp Naast het 3D-model komt ook een raming van hoeveelheden beschikbaar.
Definitief Ontwerp (DO)De Informatie van het Voorontwerp (VO) wordt afgesloten door de Bouwwerkregisseur, de VO-baseline is nu gesloten. Het VO dient als basis voor het gedetailleerdere definitieve ontwerp. De bibliotheek wordt uitgebreid met gedetailleerde onderdelen, die gebruikt kunnen worden in het Definitief ontwerp. Het betreft hier met name de ladderbeugels, die voorzien zijn van stelgaten. Bij de ladderbeugels zijn als subonderdelen moeren en bouten opgenomen (zie figuur), zodat enerzijds inzicht wordt verschaft welke onderdelen bij de ladderbeugel horen en anderzijds in de raming van hoeveelheden kan worden meegenomen hoeveel moeren en bouten nodig zijn voor de bevestiging. Voor de verschillende bibliotheekonderdelen zijn weer 3D-representaties toegevoegd in de vorm van IFC-modellen.
Copyright © 2010 COINS consortium 34
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: De ladderbeugel links met subonderdelen in de bibliotheek van de COINS-navigatorDe Bouwwerkregisseur verstrekt alle informatie uit het CBIS weer aan de Ontwerper door middel van een COINS-container. Aansluitend op de objectstructuur van het Voorontwerp vervaardigt de Ontwerper zijn Definitief ontwerp. Hij breidt waar nodig de objectstructuur van het voorlopig ontwerp uit. Het BIM wordt weer door middel van een CAD-applicatie bewerkt. De verschillende onderdelen uit de bibliotheek worden verbonden aan de nieuwe DO-toestand van de objecten uit de objectenboom en worden weer ruimtelijk geplaatst. Dit leidt tot de 3D-representatie in de volgende figuren.
Copyright © 2010 COINS consortium 35
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: In het definitief ontwerp worden details, zoals boutgaten, zichtbaar
Figuur: Overzicht van het bouwwerk in de omgevingHet definitief ontwerp wordt weer voorgelegd aan de opdrachtgever. De opdrachtgever keurt de informatie goed. Het Definitief ontwerp wordt samen met de toegevoegde native CAD-file door de Ontwerper aan de Bouwwerkregisseur door middel van een COINS-container overhandigd. De Bouwwerkregisseur neemt de container op in het CBIS. Het definitief ontwerp is beschikbaar in het COINS-container uitwisselformaat; zie Coins-container Definitief ontwerp. Naast het 3Dmodel komt ook weer een raming van hoeveelheden beschikbaar, die overeenkomt met de DO-baseline.
Copyright © 2010 COINS consortium 36
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Voorschrijven
Inhoud• 1 Inleiding • 2 Eisen voor succesvol voorschrijven • 3 Roadmap voor implementatie van
voorschrijven • 4 Specificatie voor Informatie
Levering • 5 Interactie schema • 6 Proces schema • 7 Informatie-uitwisseling eisen • 8 Verwijzen naar standaarden
InleidingIndien partijen besluiten om in een bouwproject samen te werken op basis van een Bouw Informatie Model, dan zullen die partijen een specificatie moeten overeenkomen die de uitgangspunten bevat om de digitale samenwerking te laten slagen. Indien een opdrachtgever met zijn opdrachtnemers in het kader van een project wenst te communiceren op basis van Bouwwerk Informatie Model, dan zal die opdrachtgever naar verwachting een voorschrift opnemen als onderdeel van de overeenkomst. In deze pagina worden enkele uitgangspunten beschreven die van belang zijn om "Voor te schrijven".
Eisen voor succesvol voorschrijvenDe volgende succesfactoren zijn van belang om in ogenschouw te nemen bij voorschrijven:
• Start met een kleine scope maar moedig aan dat binnen een project initiatieven genomen worden voor innovatieve oplossingen om de scope uit te breiden
• Zichtbare steun van het topmanagement is van belang om barrières te doorbreken • De toegepaste standaard dient flexibel te zijn om toe te snijden op organisatie- of
projectspecifieke omstandigheden; zo kan een COINS-referentiekader aangepast worden aan specifieke eisen zolang dit maar blijft binnen de spelregels van de COINS-systematiek
• De introductie van een standaard brengt nieuwe technologie en werkmethoden met zich mee; wees er attent op dat IT-vaardigheden aangepast worden, opleidingen en training kunnen noodzakelijk zijn
• Creëer waarde en maak de waarde van de standaard zichtbaar voor alle betrokkenen; zichtbare voordelen vereenvoudigen de acceptatie
• Het management dat verantwoordelijk is voor een succesvolle introductie dient vooral bij de
Copyright © 2010 COINS consortium 37
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
eerste toepassingen erg alert te zijn op de correcte toepassing; achteraf corrigeren vergt veel meer energie.
Roadmap voor implementatie van voorschrijvenEen eerste stap met voorschrijven wordt veelal gezet in een experimentele setting. In een volgende stap kan een standaard verplicht voorgeschreven worden. Voor beide situaties is een roadmap van toepassing. Hieronder zijn de stappen beschreven die gevolgd kunnen worden. Deze stappen hoeven niet alle sequentieel uitgevoerd te worden.
1. Identificeer het toepassingsgebied en beschrijf de scope 2. Maak capaciteit vrij in de organisatie om de implementatie van voorschrijven te organiseren
en begeleiden. Een projectorganisatie of taskforce kan hiertoe dienend zijn; eventueel ontbrekende kennis en capaciteit wordt ingehuurd
3. Stel een document op met de titel "Specificatie voor Informatie Levering". De specificatie bevat alle proces- en informatie-afspraken die voorgeschreven gaan worden; hierin kunnen meerdere standaarden gerefereerd worden, zoals VISI voor management communicatie, COINS voor bouwwerk informatie en IFC voor 3D-modellen
4. Valideer de specificatie door te experimenteren in diverse pilot projecten 5. Neem een besluit over de specifieke toesnijdingen en stel zo mogelijk een
organisatiestandaard vast 6. Stel de juridische voorschriften op die van belang zijn bij voorschrijven van de standaard; de
COINS-organisatie kan referenties en sjablonen beschikbaar stellen 7. Communiceer met betrokken partners en medewerkers over de drijfveren, doelstellingen en
te bereiken voordelen 8. Verzorg training en opleidingen en benodigde hulpmiddelen zodat alle betrokkenen op het
vereiste niveau zijn van kennis, vaardigheden en mogelijkheden om de standaard in de praktijk toe te passen
9. Monitor het gebruik, stuur bij op regelmatige basis en leer van de ervaringen.
Specificatie voor Informatie LeveringDe uitgangspunten voor informatie-uitwisseling worden vastgelegd in een document met de titel "Specificatie voor Informatie Levering". Deze specificatie is gebaseerd op de ISO norm ISO FDIS 29481-Part 1 IDM (Information Delivery Manual). Een dergelijke specificatie bevat de volgende onderdelen:
• Projectgegevens • Interactie schema • Proces schema • Informatie-uitwisseling eisen (exchange requirements)
Interactie schemaOnder het kopje Interactie schema worden de volgende uitgangspunten gespecificeerd:
• Rolverdeling • Verantwoordelijkheden per rol • Interactie schema
Copyright © 2010 COINS consortium 38
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
• Transacties tussen rollen • Berichtenschema per transactie • Specificaties van berichten
Voor het vastleggen van deze uitgangspunten wordt gebruik gemaakt van de communicatie standaard VISI.
Figuur: Voorbeeld van een interactie schema
Proces schemaIn het proces schema wordt de volgorde van transacties en berichten vastgelegd. Voor dit doel kan gebruik gemaakt worden van de notatiewijze BPML (Business Process Modelling Language).
Copyright © 2010 COINS consortium 39
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: Voorbeeld van een proces schema volgens BPML
Informatie-uitwisseling eisenInformatie-overdracht vindt plaats tussen rollen. De relevante rollen zijn afgebeeld in het interactie schema. In dit diagram zien we ook de relevante raakvlakken tussen rollen afgebeeld; op deze raakvlakken is sprake van een transactie. Voor iedere transactie dienen de informatie-uitwisselingseisen (exchange requirement of kortweg ER) opgesteld te worden.
Een ER dient een beschrijving te geven van de uit te wisselen informatie in niet-technische termen. De ER wordt opgesteld ten behoeve van de gebruiker (constructeur, architect, projectleider, enz.). In de ER komen o.a. de volgende zaken aan de orde:
• Welke informatie aangeleverd dient te worden • De vorm van de aan te leveren informatie • De kwaliteit van de aan te leveren informatie.
Verwijzen naar standaardenHet specificeren van over te dragen informatie wordt sterk vereenvoudigd als verwezen kan worden naar standaarden. Zo kan de interactie tussen rollen gebaseerd worden op de VISI-standaard. In dit geval kan de beoogde interactie in technische zin vastgelegd worden in de vorm van een VISI-raamwerk. In de Specificatie voor Informatie Levering wordt een verwijzing opgenomen naar de standaard en het opgestelde raamwerk.
De overdracht van informatie van het bouwwerk kan gebaseerd worden op COINS-systematiek. In dit geval wordt de beoogde informatie overgedragen door middel van een COINS-Container; in de Specificatie voor Informatie Levering wordt een verwijzing opgenomen naar de COINS-systematiek en de relevante Referentiekaders.
Copyright © 2010 COINS consortium 40
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Andere standaarden
Inhoud• 1 Inleiding • 2 Methodiek Systems Engineering • 3 Methodiek IDM • 4 Standaard IFC • 5 Object bibliotheken • 6 VISI • 7 Externe links
InleidingDoor middel van de COINS-systematiek proberen we zo goed mogelijk aan te sluiten bij bestaande geaccepteerde standaarden en zodoende zo min mogelijk het wiel opnieuw uit te vinden. Door een goede samenhang te creëren ontstaat meerwaarde. De volgende methoden en standaarden zijn in dit kader relevant:
• Methodiek Systems Engineering • Methodiek IDM • Standaard IFC • Object bibliotheken • VISI
Methodiek Systems EngineeringDe methodiek Systems Engineering is een verzameling van samenhangende methodieken voor een beheerste interdisciplinaire aanpak van de ontwikkeling van systemen en producten volgens een levenscyclus benadering waarbij centraal staat dat een oplossing bereikt wordt die voldoet aan de klantwensen. De methodiek komt voort uit de defensie industrie. Opdrachtgevers in de bouw concentreren zich steeds meer op het formuleren van specifieke eisen waaraan de ontwerpen moeten voldoen en het bewaken van die eisen gedurende het ontwerp- en bouwproces. Dit heeft er toe geleid dat grote opdrachtgevers in de bouw hebben besloten om de methodiek Systems Engineering te gaan toepassen. Prorail, Rijkswaterstaat, NL Ingenieurs, Bouwend Nederland en de Vereniging van Waterbouwers hebben een platform opgericht voor dialoog op het gebied van Systems Engineering tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers in de GWW-sector. Systems Engineering is binnen dit domein sterk in opmars en men is druk bezig de methodiek te vertalen naar bedrijfsspecifieke invulling. De Leidraad SE biedt hiertoe een gemeenschappelijk kader met eenduidige begrippen en processen.
Copyright © 2010 COINS consortium 41
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
De COINS-systematiek sluit aan op methodiek Systems Engineering door o.a.:
• De mogelijkheid om functies en eisen aan objecten (bouwdelen) in een objectenboom te verbinden
• De mogelijkheid om informatie op niveau's van detaillering te kunnen organiseren • De mogelijkheid om baselines te kunnen toepassen • De mogelijkheid om eisen en prestaties geautomatiseerd te confronteren met elkaar • De mogelijkheid om verificaties te koppelen aan een bouwdelen en een specifieke eis • De mogelijkheid om een bouwwerk en bouwdelen door de levenscyclus te kunnen volgen
(life cycle integration)
Methodiek IDMIn internationaal verband wordt een ISO standaard ontwikkeld die uitgangspunten geeft voor het maken van afspraken over de informatielevering tussen partners in bouwprojecten. Deze standaard staat bekend als ISO 29481. Deze standaard heeft als titel 'Building Information Models-Information Delivery Manual-' of kortweg IDM. Part 1 is uitgebracht als ISO/FDIS 29481-1 en heeft als titel 'Methodology and Format'. De IDM standaard heeft ongeveer een gelijke ambitie als de Nederlandse ontwikkelingen VISI en COINS. Vandaar dat vanaf 2008 intensief is samengewerkt met de internationale ISO werkgroep die verantwoordelijk is voor IDM. Een aantal concepten uit de VISI en COINS standaard zijn in Part 1 van IDM opgenomen. Nederlandse ontwikkelingen zijn daarmee op internationaal niveau geborgd.
De ISO organisatie heeft onlangs een stemming gehouden over het voorstel om een New Work Item te starten als onderdeel van de ISO standaard IDM (Information Delivery Manual). Het New Work Item heeft als doel dat de VISI-systematiek opgenomen zal worden als part 2 van de standaard. Het part 2 heeft als titel ‘Management Communication’.
Het voorstel is goedgekeurd. Een werkgroep van experts is benoemd. De werkgroep start in juni 2010 met de werkzaamheden. Het doel is dat voor het eind van het jaar een Draf International Standard beschikbaar is.
Standaard IFCHet Industry Foundation Classes (IFC) data model is een neutrale en open specificatie voor de uitwisseling van geometrie-informatie. De specificatie wordt niet gecontroleerd door een enkele leverancier of een groep van leveranciers. Het is een object-georiënteerde bestandsformaat met een data-model dat door buildingSMART (International Alliance for Interoperability, IAI) is ontwikkeld om de interoperabiliteit te bevorderen in de bouw, en is een veelgebruikte indeling voor Building Information Modeling (BIM). De IFC model specificatie is open en beschikbaar. Het is geregistreerd door ISO als ISO / PAS 16739 en is momenteel in het proces om een officiële internationale norm ISO / IS 16739 te worden.
Het COINS Bouwwerk Informatie Model (CBIM) bevat een beperkte hoeveelheid geometrische objecten. Daarvoor is bewust gekozen omdat voor geometrie een geaccepteerde standaard IFC beschikbaar is. De geometrische objecten in CBIM hebben voornamelijk betrekking op de locatie en oriëntatie van bouwdelen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid een begrenzing in de vorm van een bounding box te specificeren. Voor een nauwkeurige beschrijving van de 3D-vorm kan verwezen worden naar een grafisch bestand waarin de vorm van dat object is vastgelegd. Voor het formaat kunnen we gebruik maken van IFC, maar in principe zijn ook andere formaten als bijvoorbeeld
Copyright © 2010 COINS consortium 42
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
DWG, geoorloofd.
Een bouwdeel kan via explicit_3D_representation refereren aan een vormobject binnen een grafisch bestand.
Een IFC-bestand kan meerdere grafische objecten bevatten. CBIM biedt de mogelijkheid om een enkel object binnen een IFC-bestand te adresseren.
Object bibliothekenDe informatie in een COINS Bouwwerkinformatiemodel heeft betrekking op een specifiek bouwwerk gedurende een of meer fasen van zijn levenscyclus. Informatie die niet gerelateerd is aan concreet bouwwerk of een specifiek project valt buiten de scope van een COINS BIM. Dit type informatie kan men veelal aantreffen in bibliotheken die door verschillende organisaties worden beheerd. De COINS systematiek biedt wel de mogelijkheid objecten in een COINS BIM te linken aan objecten in een externe bibliotheek.
Het informatieschema waarop een COINS BIM is gebaseerd is bewust beperkt gehouden. Zo kent de objectenboom maar twee verschillende objecttypen: bouwdeel (materieel) en ruimte (immaterieel). De systematiek maakt dus geen onderscheid tussen categorieën bouwdelen als vloer, wand, dak, deur, kozijn, enzovoort. Dit hoeft geen probleem te zijn als de informatie primair bedoeld is voor directe communicatie tussen mensen. Zij hebben in principe genoeg aan de naam/code plus omschrijving van het betreffende object. Het is echter wel een probleem bij de automatische analyse/bewerking door computerapplicaties. Dit type applicaties heeft behoefte aan een eenduidige typering van objecten (zoals vloer, wand, deur, etc.) of soms nog weer diepergaand (dragende wand, brandwerende deur, etc.). Indien de COINS systematiek hiervoor objecttypen had gespecificeerd was het aantal al gauw op enkele duizenden uitgekomen. Afgezien van bezwaren van praktische aard zouden er toch altijd weer nieuwe typen opduiken waarin dan niet is voorzien. Hetzelfde resultaat kan gemakkelijker en veel flexibeler worden bereikt door een bouwdeelobject te laten refereren aan een object in een externe bibliotheek dat dit type bouwdeel definieert.
Copyright © 2010 COINS consortium 43
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
CBIM bouwdeelobject refereert aan een objectdefinitie in een bibliotheek.Cheobs, IFD Library en ETIM zijn voorbeelden van objectbibliotheken die voor deze toepassing geschikt zijn.
VISIVISI is een door de Nederlandse bouwsector geaccepteerd afsprakenstelsel voor management communicatie in het bouwproces. Deze standaard wordt voor de bouwsector beheerd door CROW. VISI bestaat uit de volgende onderdelen:
• De VISI-systematiek met bouwstenen voor het vastleggen van communicatie tussen actoren • VISI-raamwerken die sjablonen vormen voor communicatie tussen actoren in bepaalde
toepassingen, zoals: • De communicatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bij een UAV-contract • De communicatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bij een UAVgc-contract • De communicatie bij een overeenkomst voor Beheer en Onderhoud
• Implementatierichtlijnen ten behoeve van het waarborgen van interoperabibliteit van software die de VISI-standaard ondersteunt
• Een keurmerk voor VISI-compatible software.
De COINS-systematiek sluit aan op VISI en wel op de volgende manier:
• Door middel van VISI wordt de bovenlaag van BIM ondersteund. Deze wordt gevormd door communicatie tussen actoren; de Initiator vraagt een actie van de Executor.
• Deze actie is een bericht; dat bericht is voorzien van een bijlage • Die bijlage kan in eerste instantie gewoon een enkel eenvoudig bestand zijn, in welke vorm
dan ook • Die berichten met bijlage worden opgeslagen in een database • Als je ingewikkelder informatiestructuren wil opbergen, gebruik je een COINS-container • De verzameling van die COINS structuren kun je opbergen in een Bouwwerk Informatie
Systeem of BIM-server • In het Bouwwerk Informatie Systeem (of BIM-server) wordt ook een kopie van het VISI-
bericht opgenomen; zo blijft duidelijk, door wie, wanneer, en om welke reden, informatie is aangeleverd.
Het totaal leidt tot een geïntegreerd bouwproces. Schematisch is dat als volgt af te beelden.
Copyright © 2010 COINS consortium 44
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: VISI en COINS sluiten op elkaar aan en bieden een geïntegreerd bouwproces
Externe links• VISI website • BuildingSmart website met alle informatie over de technische specificaties waaronder de
IFC-standaard • Website van de Leidraad SE binnen de GWW-sector • CROW Cheobs, Objectenbibliotheek voor de gww-sector • IFD, the International Framework for Dictionaries • ETIM, Uniforme Datacommunicatie Installatiesector
Copyright © 2010 COINS consortium 45
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Implementatie in organisatie/project
Inhoud• 1 Inleiding • 2 Beleid • 3 Organisatie • 4 Fasering • 5 Aandachtspunten
• 5.1 Projectorganisatie • 5.2 Informatiebeheer • 5.3 Informatieoverdracht • 5.4 Bouwwerkinformatiemodel • 5.5 3D-Werkmethode • 5.6 Bouwwerkinformatiesysteem en applicaties • 5.7 BIM-gids en specificatie voor informatielevering
InleidingDe COINS-systematiek is een systematiek voor de toepassing van Bouwwerk Informatie Modellen (BIM). De systematiek is een middel om te komen tot integratie van het bouwproces. De invoering van die systematiek heeft veel invloed op het proces, de informatie, de IT-hulpmiddelen, de organisatie en de betrokken medewerkers. Vanuit die achtergrond dient de implementatie als een veranderingsproces aangepakt te worden. In dit hoofdstuk worden enkele aandachtspunten gegeven.
BeleidGezien de impact op de organisatie verdient het aanbeveling om een implementatietraject te starten met beleidsvorming. In een dergelijke stap wordt gekeken naar kansen en bedreigingen en sterke en zwakke punten van de organisatie. Deze SWOT-analyse leidt tot vaststelling van wat de huidige positie is van de organisatie en een aantal keuzes over waar de organisatie heen wil (beleidsuitgangspunten met toekomstperspectief). Vervolgens dient het beleid geconcretiseerd te worden. Op basis van het toekomstperspectief worden één of meerdere plannen gemaakt die op projectmatige wijze aangeven hoe het toekomstperspectief gerealiseerd kan worden. Een 'road-map' laat zien hoe verschillende stappen bijdragen tot het doel. De beleidsuitgangspunten, strategie, plannen en road-map vormen samen het beleidsplan voor BIM.
OrganisatieHet management van de organisatie dient het beleid krachtig uit te dragen en de condities te
Copyright © 2010 COINS consortium 46
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
scheppen voor uitvoering van de plannen die onderdeel zijn van het beleid. De organisatie bestaat uit een stuurgroep en één of meerdere projectteams. De stuurgroep heeft tot taak om:
• De implementatie op hoofdlijnen te sturen op basis van het beleidsplan • Voorstellen te formuleren voor verankering van het project bij het management • Nemen van principebesluiten op basis van nieuwe feiten en veranderingen die zich tijdens
de uitvoering voordoen.
De projectteams worden bemand met enthousiaste mensen. Affiniteit met de BIM-doelstellingen van het project is daarbij noodzakelijk. Tijdens en na het project moeten zij in staat zijn als ambassadeurs de resultaten van het project naar hun omgeving enthousiast uit te dragen.
FaseringAangezien procesintegratie veelal een belangrijke drijfveer is voor de implementatie van de COINS-systematiek en BIM, zal het beleidsplan naar verwachting keuzes bevatten ten aan zien van de processen die tot de scope behoren. Mogelijk dat de road-map ook een uitbreiding van de scope in de tijd aangeeft.
Als bekend is welke processen tot de scope behoren, kan vervolgens in kaart gebracht worden welke rollen/actoren onderdeel uitmaken van de processen en welke interacties de rollen/actoren met elkaar uitvoeren. Wij volgen hierbij de VISI-systematiek, een standaard voor management communicatie. Door middel van deze stap wordt structuur in de samenwerking gebracht.
De implementatie kan voorts als volgt verlopen:
• Door middel van VISI wordt de bovenlaag van BIM ondersteund. Deze wordt gevormd door communicatie tussen actoren; de Initiator vraagt een actie van de Executor.
• Deze actie is een bericht; dat bericht is voorzien van een bijlage • Die bijlage kan in eerste instantie gewoon een enkel eenvoudig bestand zijn, in welke vorm
dan ook • De berichten met bijlagen worden opgeslagen in een database • Als je ingewikkelder informatiestructuren wil opbergen, gebruik je een COINS-container • De verzameling van die COINS-structuren kun je opbergen in een Bouwwerk Informatie
Systeem of BIM-server
Het totaal van stappen leidt tot een geïntegreerd bouwproces. Schematisch is dat als volgt af te beelden.
Copyright © 2010 COINS consortium 47
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Figuur: VISI en COINS sluiten op elkaar aan en bieden een geïntegreerd bouwproces
De mate waarin implementatie plaatsvindt kan nu als volgt afgebeeld worden.
Tabel: Niveau van BIM-implementatie verschilt per actor
AandachtspuntenIn dit hoofdstuk worden overige aandachtspunten voor de implementatie van BIM benoemd. Deze aandachtspunten hebben betrekking op:
• Projectorganisatie • Informatiebeheer • Informatieoverdracht • Bouwwerkinformatiemodel • 3D-werkmethode • Gebruik van bouwwerkinformatiesysteem en applicaties
Veel uitgangspunten voor de nieuwe werkwijze zijn opgenomen in de Coins-systematiek. De implementatie is mede afhankelijk van ondersteuning in software. In overleg met betrokkenen
Copyright © 2010 COINS consortium 48
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
zullen pragmatische keuzes gemaakt worden. De volgende punten komen in de voorbereiding aan de orde:
Projectorganisatie• Rollen verdelen
• Rollen in het project identificeren en vastleggen • Verantwoordelijkheden vastleggen • Rollen zijn toegekend aan afdelingen/personen • De verantwoordelijkheid van BIM-coördinator is belegd
• Interacties tussen rollen vastleggen • Relaties tussen rollen vastleggen • Taken van iedere rol identificeren
• De afhankelijkheden tussen taken vaststellen • Beoogde informatielevering van rollen vastleggen
• Voor iedere rol wordt vastgelegd, welke informatie geleverd moet worden, op welk moment en in welke kwaliteit en vorm
Informatiebeheer• Er is een centraal punt met toegang tot informatie
• Centrale opslag van informatie beschikbaar maken • Het beheer van die informatie beleggen • Betrokken rollen kunnen de informatie raadplegen • De BIM-coördinator kan de informatie beheren
• Uitgangspunten voor informatiebeheer worden vastgelegd • De toepassing van wijzigingenbeheer wordt vastgelegd • De toepassing van versiebeheer wordt vastgelegd • De toepassing van status wordt vastgelegd • De fasering van het project en de toepassing van baselines is vastgelegd • De werkwijze van Baseline reviews wordt vastgelegd
Informatieoverdracht• Toepassing van Coins-container voor zover mogelijk • Toepassing van VISI voor overdracht van container • VISI-raamwerk en VISI-toepassing beschikbaar maken
Bouwwerkinformatiemodel• Inhoud van het BIM vaststellen, denk aan:
• Eisen • Functies • Bouwobjecten • 3D-Geometrie • 2D-tekeningen
Copyright © 2010 COINS consortium 49
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
• Documenten • Planning • Verificatie
• Voor ieder informatieobject vaststellen in welke vorm deze wordt opgeslagen • De decompositie in lagen vaststellen
• Hoeveel lagen? • Hoe zijn de lagen gekoppeld aan de fasering? • Hoe is de objectenboom verdeeld (vertakking) en waarom?
• Bibliotheken vaststellen • Welke bibliotheken toepassen? • Wat is de beoogde rol van de bibliotheek, inhoud van de bibliotheek, welke
eigenschappen opnemen?
3D-Werkmethode• Uitgangspunten voor de 3D werkmethode vaststellen
• Welke verdeling van 3D-geometrie over verschillende bestanden? • Welke gemeenschappelijke referentiepunten zijn van toepassing? • Welke detaillering is gewenst? • Hoe wordt gewaarborgd dat modellen in elkaar passen? • Hoe is aansluiting op de objectboom gewaarborgd?
Bouwwerkinformatiesysteem en applicaties• De uitgangspunten voor het bouwwerkinformatiesysteem worden gekozen
• Vastgestellen welke informatieobjecten geautomatiseerd beheerd worden en welke handmatig
• Welk softwaretool gebruiken als bouwwerkinformatiesysteem? • Welk softwaretool gebruiken om te kunnen browsen in de informatie?
• De applicaties kiezen • De applicaties die door de rollen gebruikt worden, vaststellen • De vorm waarin gegevens geleverd worden, vaststellen (zie ook 'Projectorganisatie') • Aansluiting op Coins-container realiseren (zo mogelijk)
BIM-gids en specificatie voor informatieleveringTijdens de voorbereidingen dient bekeken te worden in hoeverre voldoende kennis en kunde beschikbaar zijn om de softwaretools en werkmethoden om te gaan (denk bv. aan functioneel specificeren en 3D-modelleren). De voorbereidingen leiden tot twee documenten:
• Een BIM-gids (beschrijft het Bouwwerkinformatiemodel en de informatiebeheerprincipes) • Een specificatie van de Informatielevering (beschrijft de samenwerkingsaspecten)
Copyright © 2010 COINS consortium 50
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Implementatie in Sw
Specificaties zijn beschikbaar die aangeven hoe een applicatie of informatiesysteem aangesloten kan worden op de COINS-systematiek. Deze specificatie kunnen worden uitgesplitst naar een aantal onderdelen:
• De specificaties van het schema dat ten grondslag ligt aan het kernmodel van de COINS systematiek
• De specificaties van de schema's die ten grondslag liggen aan gepubliceerde thema-modellen (referentiekaders)
• De specificatie van de COINS container • De specificatie van de application programming interface (API) van de COINS-IO module • Toelichtingen gericht op bepaalde aspecten van de COINS systematiek zoals versie
management, autorisatie, ondersteuning systems engineering, verbinden met 3D representaties, etc.
COINS BIM specificatie Het kernmodel http://www.coinsweb.nl/c-bim.owl is gespecificeerd volgens de W3C standaard Web Ontology Language (OWL). Naast de formele definitie biedt de COINS Reference Manual vele ingangen om de beschikbare objecttypen en relatietypen voor niet-OWL deskundigen te ontsluiten. Het kernmodel is bedoeld als gemeenschappelijk model voor alle COINS-compatibele software implementaties. Daarnaast zijn er specifiek modellen (referentiekaders) die zich richten op bepaalde disciplines en/of processen. Software implementaties hebben de keuzevrijheid te beslissen welke referentiekaders wel en welke niet ondersteund zullen worden. Twee referentiekaders zijn inmiddels gepubliceerd:
• functioneel specificeren http://www.coinsweb.nl/c-bim-fs.owl • raming van hoeveelheden http://www.coinsweb.nl/c-bim-qe.owl
Alle referentiekaders bouwen voort op het kernmodel en kunnen nieuwe of gespecialiseerde objecttypen en/of relatietypen introduceren.
COINS interfaces Naast de COINS BIM specificaties zijn een tweetal interface specificaties beschikbaar:
• De specificatie van de COINS Container • De specificatie van de COINS Application Programming Interface (API)
De COINS Container specificatie beschrijft de wijze waarop informatieuitwisseling fysiek is georganiseerd in rond het ontwerp, realisatie en instandhouding van een bouwwerk. De API biedt ondersteuning bij het importeren en exporteren van een COINS Container en het creëren/modificeren van een COINS BIM.
Copyright © 2010 COINS consortium 51
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Specificatie functionaliteit van een COINS compatibel Bouwwerk Informatie Systeem (CBIS) Naast de specificaties waaraan software dient te voldoen om applicaties volgens de COINS systematiek te laten communiceren zijn er ook specificaties die de functionaliteit beschrijven van een COINS compatibel Bouwwerk Informatie Systeem (CBIS). Het gaat om de wijze waarop het versiemanagement is georganiseerd, de wijze waarop autorisaties gespecificeerd kunnen worden en de wijze waarop nieuwe informatiebijdragen aan het bestaande model toegevoegd kunnen worden (merge operatie).
Copyright © 2010 COINS consortium 52
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Keurmerk
Inhoud[Niet tonen]
• 1 COINS Keurmerk • 1.1 Inleiding • 1.2 Uitgangspunten
• 1.2.1 Algemeen • 1.2.2 Specifiek
• 1.3 3D Ontwerpapplicaties • 2 Testprocedure
• 2.1 Testdataset • 2.2 Testscenario
COINS Keurmerk
Inleiding Op de COINS projectgroep bijeenkomst van 1 juli 2010 is de COINS Systematiek 1.0 definitief vastgesteld. Hiermee is het sein aan de software wereld gegeven dat COINS compatibele producten ontwikkeld kunnen worden in het vertrouwen dat de inhoud van de kern van de standaard geen veranderingen meer zal ondergaan.
Applicaties die claimen compatibel te zijn met de COINS standaard zullen daartoe voorzien moeten zijn van een keurmerk. Het keurmerk houdt in dat de keurmerkverlenende instantie deze applicatie door een onafhankelijke organisatie heeft laten testen en dat uit deze test geen afwijkingen ten aanzien van het gebruik van de COINS systematiek (plus eventueel een aantal met name genoemde referentiekaders) heeft laten zien. Het verlenen van een keurmerk aan COINS compatibele software producten geeft aan zowel gebruikers als producenten van deze applicaties de garantie dat aan bepaalde kwaliteitsnormen is voldaan. Van een softwareproduct voorzien van het keurmerk kan in het algemeen worden verwacht dat het:
• in staat is een COINS Container te importeren en de voor die applicatie relevante informatie daaruit te extraheren,
• in staat is een COINS Container te exporteren (indien de applicatie ook informatie aan een COINS model kan toevoegen).
COINS beoogt de communicatie te verbeteren tussen alle participanten in de realisering en instandhouding van bouwwerken. Dat betekent dat er vele disciplines bij betrokken zijn en daarmee ook veel verschillende typen applicaties. Dat betekent ook dat één standaard test voor alle
Copyright © 2010 COINS consortium 53
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
applicaties niet realistisch is.
Uitgangspunten
Algemeen Onder de criteria voor COINS compatibiliteit van een eindgebruikersapplicatie zal men bijvoorbeeld aantreffen:
• het kunnen importeren/laden van een COINS Container • het kunnen lezen van een COINS BIM • het kunnen schrijven van een COINS BIM • het kunnen genereren/exporteren van een COINS Container
Voor een COINS compatibel bouwwerkinformatiesysteem (CBIS) komen daar nog een verzameling criteria bij. Hierbij moet men onder andere denken aan:
• het kunnen samenvoegen van CBIM en een COINS Container • het kunnen opstellen van een Window of Authorization (WoA) • het kunnen managen van object versies • het kunnen genereren van rapportages
Verder is het niet voldoende dat een BIM die door een applicatie wordt geëxporteerd geen strijdigheden vertoont met betrekking tot het CBIM schema. Er zal ook voldaan moeten worden aan allerlei gedragsregels. Zo zal er bijvoorbeeld in de kind-ouder relaties van een objectenboom geen directe of indirecte circulaire structuur mogen optreden
Specifiek Per groep van discipline-specifieke applicaties moeten aanvullende criteria worden opgesteld, bijvoorbeeld:
• 3D-ontwerpapplicaties zullen de regels moeten respecteren waarop 3D-vormspecificaties aan een COINS BIM gelinkt moeten worden,
• planningsapplicaties moeten weet hebben van de wijze waarop planningstaken aan de objectenboom worden verbonden,
• Systems Engineering applicaties moeten overweg kunnen met de eis – functie – functievervuller – prestatie structuur.
3D Ontwerpapplicaties Naast de in de inleiding genoemde hoofdcriteria (het kunnen importeren en/of exporteren van een COINS Container) zullen applicatiespecifieke keurmerkcriteria geformuleerd moeten worden. Hierin moet onderscheid worden gemaakt tussen absolute keurmerkcriteria (criteria die voor alle applicaties van dit type gelden) en keurmerkcriteria die afhankelijk zijn van de geboden functiona-liteit van de applicatie. Een 3D ontwerpapplicatie kan bijvoorbeeld beoordeeld worden op de wijze waarop IFC bestanden aan het COINS-BIM worden gelinkt. Maar als de betreffende applicatie geen IFC vertaler bevat dan vervalt noodzakelijkerwijs deze test met de aantekening in het testrapport dat op dit onderdeel geen beoordeling mogelijk was. Wat betreft 3D ontwerpapplicaties kunnen aan de volgende absolute criteria worden gedacht:
Copyright © 2010 COINS consortium 54
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
• Het importeren van een COINS Container met aangelinkt native 3D bestand.Na de import kunnen C-BIM objecten geselecteerd worden waarbij de aangelinkte 3D objecten op één of andere manier te onderscheiden zijn van de rest van het 3D model. Andersom moet na het selecteren van een 3D object het aangelinkte C-BIM object zichtbaar worden.
• Het exporteren van een COINS Container met aangelinkt native 3D bestand.De kwaliteit van de export moet zodanig zijn dat na opnieuw importeren van de COINS Container de oorspronkelijke toestand vanuit gebruikersperspectief weer hersteld is.
• Het kunnen navigeren tussen COINS baselines / functievervullers / functies / eisen / prestaties / taken en catalogusonderdelen.De applicatie heeft kennis van de wijze waarop deze object-klassen in een C-BIM aan elkaar zijn verbonden en dient de gebruiker de mogelijkheid te geven hierdoor te navigeren.
• Het kunnen switchen tussen verschillende toestanden van een functievervuller.Een functievervuller kan meerdere 3D representaties bevatten die o.a. te onderscheiden zijn doordat ze aan verschillende toestanden zijn geassocieerd. De ontwerpapplicatie moet de 3D representatie bij een bepaalde toestand separaat kunnen weergeven.
• Het kunnen bewerken (toevoegen, verwijderen, kind/ouder relaties leggen, naam/codering attributen) van COINS functievervullers.Hierbij moet rekening worden gehouden dat er soms grote aantallen objecten in het geding kunnen zijn. Dus naast elementaire functies zijn ook bulk operaties (bijvoorbeeld een grote hoeveelheid kind-objecten in één keer aan een geselecteerd ouder-object koppelen) gewenst.
• Het kunnen creëren en aanlinken van expliciete 3D representatie objecten met native 3D object identificatie.Tijdens een ontwerpsessie dient ervoor gewaakt te worden dat de ontwerpactiviteiten en de koppelingen aan COINS objecten zoveel mogelijk geïntegreerd en dus als één handeling kunnen plaatsvinden.
• Het kunnen interpreteren van C-BIM locators.Het C-BIM kan eigen geometrie bevatten in de vorm van locaties, oriëntaties en bounding boxes. De ontwerpapplicatie moet deze structuur kunnen interpreteren.
Aanvullende criteria die afhankelijk zijn van de beschikbare functionaliteit van de 3D ontwerp-applicatie:
• Overeenkomende functies als boven maar dan volgens het IFC formaat.Indien de ontwerpapplicatie IFC ondersteunt dient deze faciliteit ook te worden ingezet voor de COINS koppeling.
• Overeenkomende functies als boven maar dan met andere ondersteunde import/export formaten.Indien naast de native en IFC formaten nog andere formaten worden ondersteund kunnen deze ook in de testprocedure worden betrokken.
• Het kunnen interpreteren resp. kunnen exporten van 4D (tijdgebonden functievervullers) informatie.Indien planningsinformatie verbonden is met 3D representatie (eventueel via toestands-objecten) kan deze op enigerlei wijze worden gepresenteerd. Als de ontwerpapplicatie ook invoermogelijkheden heeft voor het maken van planningen dan kan deze ook in de test-procedure worden betrokken.
• Het kunnen interpreteren/exporteren van eigenschappen die gekoppeld zijn aan de native 3D objecten.
Copyright © 2010 COINS consortium 55
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Eigenschappen die verbonden zijn aan native objecten moeten indien gewenst beschikbaar kunnen komen aan C-BIM functievervullers en/of catalogusonderdelen. In het geval van functievervullers gaat het dan om expliciete prestaties genereren/interpreteren.
• Indien de ontwerpapplicatie parametrisch modelleren ondersteunt: het kunnen verbinden van parametrische objecten aan COINS catalogusonderdelen.Bij dit criterium gaat het vooral om het kunnen verrijken van een COINS objectenbiblio-theek met parametrische vorminformatie.
Testprocedure De testprocedure zal bestaan uit het aflopen van een verzameling afzonderlijke testen die telkens één of meer criteria zullen beoordelen. Een betrekkelijk eenvoudige test kan zijn: voldoet het geëxporteerde BIM aan het schema? Ingewikkelder wordt het om bijvoorbeeld in een 3D-ontwerpapplicatie vormobjecten aan de objectenboom te verbinden. Hier spelen ook zachtere criteria als:
• Biedt de gebruikersinterface voldoende controle? • Is de weergave van het BIM voldoende duidelijk • Hoe is de interactie tussen het CBIM en het interne applicatiemodel?
De volgende stappen voor het uitvoeren van de keurmerk procedure zijn voorzien:
• Softwareleverancier meldt het product aan bij de beheerorganisatie ter keuringIn deze aanvraag wordt aangegeven op welke specifieke criteria de applicatie aanvullend getest zal worden. Beheerorganisatie informeert de softwareleverancier betreffende procedure + kosten van de keurmerkverlening.
• Afspraak voor een testdatum en -locatie worden gemaakt tussen de softwareleverancier en de organisatie die de test zal uitvoeren.
• Test vindt plaats op afgesproken tijd en locatie.De organisatie die de test uitvoert rapporteert aan de beheerorganisatie en adviseert betreffende de keurmerkverlening.
• Beheerorganisatie besluit zelfstandig tot wel of niet toekenning van het keurmerk en informeert de softwareleverancier hier over.
Testdataset Ten behoeve van de testprocedure wordt een vaste dataset (datamodel) gehanteerd die voldoende expressie moet bieden om gebruikt te kunnen worden voor alle testen. Het gebruik van in principe één testdataset biedt tevens het voordeel dat gecheckt kan worden of applicaties geen moeite hebben met niet door hen ondersteunde referentieraamwerken. Zij moeten die informatie namelijk negeren maar er niet door van de wijs raken. Specifieke COINS browsers zouden echter in staat moeten zijn om ook onbekende referentieraamwerken te herkennen (zonder uiteraard de specifiek semantiek hiervan te kennen). Hiervoor zal de browser ook kennis moeten nemen van het schema van het betreffende referentieraamwerk.
Copyright © 2010 COINS consortium 56
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Testscenario Naast het gebruik van één testdataset zal ook een standaard testscenario deel uitmaken van de testprocedure. Een scenario bestaat uit een lijst met gebruikersacties die in een vaste volgorde worden afgewerkt. In dit scenario wordt is sprake van een transactie tussen een COINS compatibel bouwwerkinformatiesysteem en een COINS compatibele applicatie. Eén van de twee wordt getest voor het keurmerk, voor de ander wordt een referentie-implementatie van de COINS standaard gebruikt (lees: de COINS Navigator). In het testscenario kan worden bekeken hoe de informatie van een COINS container wordt opgesteld en verwerkt en hoe wordt omgegaan met zaken als autorisatie, versiebeheer, etc.
Copyright © 2010 COINS consortium 57
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Termen en definities
BaselineDe beschrijving van een product of bouwwerk in een bepaalde fase van de ontwikkeling. Een 'baseline' kan bevroren worden en dan dienen als stabiel uitgangspunt voor werkzaamheden in volgende ontwikkelfasen.
BIM - Bouwwerk Informatie ModelEen Bouwwerk Informatie Model, of kortweg BIM, is een digitale representatie van functionele en fysieke karakteristieken van een bouwwerk. Een dergelijk model is een uitgangspunt voor, en ondersteunend aan activiteiten en besluitvorming in de levenscyclus van een bouwwerk; tevens wordt dit model gedeeld over meerdere belanghebbenden in het bouwproces.BIM is ook een afkorting voor Bouwwerk Informatie Modelleren. Dat is de activiteit die leidt tot een bouwwerk informatie model.
BouwdeelEen bouwdeel is een fysiek onderdeel van een bouwwerk; een bouwdeel kan ook een samenstelling zijn van andere bouwdelen; een bouwdeel wordt ook wel aangeduid als object.
CBIMHet COINS Bouwwerk Informatie Model (CBIM) bevat de afspraken over hoe de informatie van bouwwerken vastgelegd wordt. Dit model is onderdeel van de COINS-systematiek.
CEMDe COINS Engineering Methode (CEM) is een verzameling werkmethoden die van belang is voor de integratie van het bouwproces. Deze werkmethoden zijn onderdeel van de COINS-systematiek.
COINS-systematiekDe COINS-systematiek vormt de ruggengraat voor de toepassing van Bouwwerk Informatie Modellen (BIM). De systematiek biedt daartoe het volgende: Afspraken voor de inrichting van een Bouwwerk Informatie Model (BIM),het COINS-container uitwisselingsformaat, principes voor informatiebeheer.
COINS-referentiekaderEen referentiekader is een handreiking voor het gebruik van de COINS-systematiek voor een specifieke toepassing, bijvoorbeeld voor 'functioneel specificeren'. Tevens geeft het referentiekader voor de ondersteuning van de toepassing een aanvulling op COINS Bouwwerk Informatiemodel (CBIM).
COINS-implementatierichtlijnenRichtlijnen voor de IT-implementatie van de COINS-standaard, met als doel om interoperabiliteit tussen IT-systemen te bewerkstelligen.
EisBeschrijving van een gewenste eigenschap van een functie, product of dienst.
FunctieBeoogde werking of verrichting van een product.
Functioneel ontwerpen
Copyright © 2010 COINS consortium 58
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Een proces waarin de functionele beschrijving van een product ontstaat.
Functionele eisBeschrijving van een eis ten aanzien van een functie van een product.
InformatieobjectInformatieobject is een cluster van informatie, data of gegevens van een object of een onderwerp. “Eis” is een voorbeeld van een informatie-object.
ObjectEen object is een fysiek onderdeel van een bouwwerk; een object kan ook een samenstelling zijn van andere objecten; een object wordt ook wel aangeduid als bouwdeel.
StatusDoor middel van de status wordt de betekenis vastgelegd van een bepaald informatieobject voor de totstandkoming van een bouwwerk. De status wordt bepaald door drie eigenschappen die bij ieder informatieobject voorkomen, te weten: Vrijgavestatus, Baselinestatus en Geldigheidsstatus.
Systems EngineeringEen verzameling van samenhangende methodieken voor een beheerste interdisciplinaire aanpak van de ontwikkeling van systemen en producten volgens een levenscyclus benadering waarbij centraal staat dat een oplossing bereikt wordt die voldoet aan de klantwensen.
ToestandEen bouwdeel doorloopt een Product Life Cycle, van ontwerp tot aan sloop. Waar een bouwdeel zich bevindt in de Life-cycle wordt vastgelegd door de Toestand (wordt ook wel Life-cycle stage genoemd).
ValiderenHet door daadwerkelijk gebruik nagaan of het gerealiseerde product voldoet aan de behoeften van de klant, in aanvulling op de verificatie.
VersieEen bepaald informatieobject kan meerdere keren voorkomen in een informatiesysteem. De verschillende instanties worden onderscheiden door een versienummer.
VerificatiematrixEen matrix waarin het verband gelegd wordt tussen de eisen, de functievervuller en de verificatiemethode.
VerificatiemethodeEen methode of werkwijze die gevolgd dient te worden om aan te tonen dat het betreffende ontwerp of gerealiseerde bouwdeel voldoet aan de gestelde eisen.
VerificatienotaDe verificatienota is een totaaloverzicht van verificaties, keuringen en inspecties over het gehele project. Waar nodig kunnen selecties gemaakt worden per bouwdeel of per fase.
VerificatieplanEen plan waarin beschreven wordt hoe en wanneer de verificatie van een bouwdeel dient te worden uitgevoerd. De kern van het plan betreft de verificatiemethode.
VerificatierapportDe registratie van een afzonderlijke verificatie. Zonodig wordt verwezen naar een bewijsdocument.
Verifiëren
Copyright © 2010 COINS consortium 59
De COINS-systematiek 1.0 - Introductie
Aantonen door onderzoek en verstrekking van objectief bewijs dat aan de gespecificeerde eisen is voldaan.[EN-ISO 9000:2005]
Virtueel BouwenVirtueel bouwen is een kreet die staat voor het beeld dat een bouwwerk eerst in een digitale omgeving wordt vastgelegd, alvorens de werkelijke bouw plaatsvindt. Het virtuele/digitale bouwwerk is het resultaat van het specificeren en ontwerpen en vormt het uitgangspunt voor inkoop, logistiek, realisatie, kwaliteitsborging, etc.
VraagspecificatieHet als zodanig in de basisovereenkomst aangemerkte contractdocument dat door of namens de opdrachtgever is vervaardigd, op basis waarvan de opdrachtnemer zijn aanbieding heeft opgesteld en ingediend. [UAVGC 2005]
Vraagspecificatie deel IContractdocument waarin de eisen aan het (deel)product zijn verwoord (de WAT-eisen).
Vraagspecificatie deel IIContractdocument waarin de eisen aan het de uit te voeren werkzaamheden (= Statement of Work) zijn verwoord (de HOE-eisen).
WaardeDe mate waarin het systeem voldoet aan de behoeften van de klant.
Copyright © 2010 COINS consortium 60
Rijksgebouwendienst
© COINS Consortium, CUR Bouw & Infra, Gouda, 2010
Meer informatie over COINS, zie www.coinsweb.nl
RDF