de grote wereld van sophie - steyaert 09 grote wereld van sophie.pdf · maken voor een...
TRANSCRIPT
![Page 1: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/1.jpg)
De grote wereld van SophieVriendenboekje voor Sophie Drenth bij haar afscheid als directeur van Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 2: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/2.jpg)
Colofon
© Fontys Hogeschool Pedagogiek, september 2010Samenstelling: Frans Jehoel en Bas LeveringOmslagillustratie: Dorien Huisman, titel ‘Femme du Monde’Vormgeving en druk: Grafische producties Fontys Hogescholen
00.K.2971.02.10
![Page 3: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/3.jpg)
De grote wereld van Sophie
![Page 4: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/5.jpg)
• Voorwoord• FransJehoel:Opvoedenindriegeneraties.Interviewmet
SophieDrenth.• MariskaVerweij:Moedervannu• MariekeKroneman:Mijneigenverhaalvandezoektochtnaareen
gemengdeschool• MariekevandenHurk:Eenlevenlangloslaten• LiesbethVonkenJudithReincke:Eenafscheidskusvoorde
Matroesjka!• WilfriedVanneste:Tussentheorieenpraktijk.Degenesevaneen
voltijdopleiding• AntoonLouwyck:Theoretischepedagogiekendehermeneutiek• TonBeekman,JandeHoon,DieuwkeHovinga,MarjanMargadant-
vanArcken&MarcelSchroeten:AandehandvanLinda• BasLevering:Overdekunstvanhetvoorlezen• DorienHuisman:WaswillderSchwanz?Metaforischeverwarringals
lotsbestemming• NellekeRögels:OverleeftConfuciusinChina?• YolandatePoel:Minderdouchen?Ja,ja,jaah,mam! Overmaatschappelijkestagesenopvoedingtotduurzaammededogen• JanSteyaert:Deprofessionaliseringvanouderschapinhistorisch
perspectief• AgeVisser:Pedagogischevragenbijhetontwikkelingsperspectief• HaraldvanVeghel:Opvoedentegendeklippenop
5
713
1619
22
2528
3134
3740
44
475053
Inhoud
![Page 6: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/7.jpg)
AntoonLouwyckenWilfriedVannesteliepenallangermethetideerondom,alsSophieDrenthooitafscheidvandeFontysHogeschoolPedagogiekzounemen,haarteerenmeteenliberamicorum.Ooit,wanttoenSophieeenpaarluttelemaandengeledentekennengaf,datzijvandemogelijkheidvanvervroegdeuittredinggebruikwildemaken,waserwerkelijkniemanddiedaaropgerekendhadenwasdusnognietsindierichtingvoorbereid.Omdathetzichaanvankelijklietaanzien,dathetafscheidmogelijknogvoordezomervakantiegevierdzouworden,verdweenhetplanomeenechtliberamicorumsamentestellensnelvantafelomplaatstemakenvooreenvriendenboekjemeteenveelbescheideneropzet.MensenmetwieSophieindeafgelopenjarenalsdirecteurvandeFHPcontactheeftgehadwerdengevraagdeencolumnachtigebijdragevoorhetvriendenboekjeteschrijven.Datdedatumvanhetafscheiduiteindelijktochbepaaldwerdop3september2010gafdeschrijversendesamenstellersgelukkigweereenbeetjelucht.
De grote wereld van Sophieiseenbontemengelingvanstukkenvanverschillendesoortgeworden.Zezijnzogeordend,datdemeestpersoonlijkreflectiesoverSophieindeeerstestukkentevindenzijn.Diewordengevolgddoorreflectiesopwerkenopleiding.Dealgemenepedagogischethema’szijninhetlaatstedeelvanhetboekjeopgenomen.HetgeheelwordtvoorafgegaandooreeninterviewmetSophieoveropvoedenindriegeneraties.Hetisverrassendtezienhoeveelvandethema’s,dieindatinterviewaandeordekomen,indeanderebijdrageninhetboekjeterugkomen.BeterbewijsvoorhoeSophieanderenheeftwetenteinspirerenismoeilijkteleveren.DatSophieDrenthtijdenshaardirecteurschapaltijdisblijvenlesgevenenaltijdeensterkpedagogischstempelisblijvendrukkenopdeinhoudvandeopleidingisdaaraanvanzelfsprekendnietvreemd.Erzijnbijdragenvandocentenenoud-docentenvandeFHP.DeledenvandeAmersfoortseKring,metwieSophiealjarendikkeboekenbepreekt,schreveneengezamenlijkstuk.OokleverdeneenaantallectorenvanbuitendeFHPeenbijdrage.
DesamenstellersdankendeschrijversvoorhunspontanetoezeggingenenDorienHuismanvoordeomslagillustratie.
Tilburg,september2010
FransJehoel&BasLevering
Voorwoord
![Page 8: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/9.jpg)
7
InleidingOpvoedenenpedagogiekhebbeneengroterolgespeeldinhetlevenvanSophieDrenth,zowelinhaarberoepsmatigalspersoonlijkleven.Redengenoegmethaareengesprektehebbenoverhoezehaareigenopvoedingalskindervarenheeft,hoezehaarkinderenheeftopgevoedenhoezeaankijkttegendeopvoedingvanhaarkleinkinderen.InhetonderstaandeverteltSophieoveropvoedenindriegeneraties.
Opgroeien na de Tweede WereldoorlogDegeschiedenisvanmijnopvoedingbegintmethetmoment,waaropmijnouderselkaarontmoeten.TijdensdeTweedeWereldoorlogwerdeenpolitiemanuitAmersfoortovergeplaatstnaarWinterswijk,waarhijincontactkwammetdefamilievanmijnmoeder,dieopeenboerderijwoonde.HijzagdatindeAchterhoeknoggeensprakevanhongerenellendewasenvroegofzijnverloofdeuitAmersfoortdaarmochtkomenwonen.DatmeisjeuitAmersfoortslootalgauwvriendschapmeteenvandeboerendochters,mijnmoeder,en
vertelde,datzeeenleukebroerhaddienoggeenvrouwhad.Zozijneigenlijktweewereldenbijelkaargekomen.DeboerenwereldvanmijnmoederendewereldvaneenonderwijzersgezinuitAmersfoortvanmijnvader.Datheeftaanheteindvandeoorlogtoteenhuwelijkgeleidvanmensendieheelweinigvanelkaarsachtergrondkenden.Hetenigegemeenschappelijkewas,datzebeidenvanprotestantsehuizewaren.
VlaknadeoorlogverhuisdenzenaarArnhem,waarikbengeboren,entoeniktweewaskwamhetgezinterechtinAchterveld.Wewoondenophetterreinvaneeninstellingvoorzwakzinnigenzorg,waarmijnvaderwerkteinhetonderhoud.Demensendiedaaropgevangenwerden,dedentakenbijonsinhuis.Wehaddeneenmeisjedatvoordekinderenzorgdeeneentuinmanvooronzetuin.Ikherinnermedietijdaandeenekantalseenonbezorgdeperiodewaarinikaltijdbuitenwasenaandeanderekantleverdehetookmijneerstetraumaop.Hetmeisjedatvoormijenmijnzusjezorgde,waszwakbegaafd.Zehadeenvriendje,maarzemocht
Opvoeden in drie generatiesInterview met Sophie Drenth
Frans JehoelDocent Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 10: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/10.jpg)
8
hemnietontmoeten.Ikhebtoengezien,datzedattochdeed.Omdatzebangwasdatikhaarzouverraden,slootzemijopindekelderenmijnzusjeineenkast.Pastoenmijnzusenikverindeveertigwaren,hebbenweermetelkaarovergesproken.Vooronsbeidenwasheteentraumatischeervaring.
Ikhadeentamelijkvrijejeugd,waarinmijnoudersmijgeenbelemmeringenindeweghebbengelegd.ToenweinAmersfoortgingenwonen,werddatalleenmaarsterker.Mijnvaderwerkteopgroteprojectenindebouwenwasdoordeweeknietaanwezigenalleenvanafzaterdagmiddagthuis.Mijnmoederwasaltijdziekenikkanmenietherinnerendatikietssamenmethaardeed.Mijnvaderispasweerinbeeldgekomen,toenweinAmsterdamgingenwonenvoorzijnwerk.Toenikeenjaarofdertienwas,vondhijhetleukomdingenmetmijtedoen.Hijhieldvanzwemmenennammijvaakmee.Mijnouderskondenzichvolgensmijnietgoedinhuneigenkindereninleven.Datvondikweleenslastigalskind.Omdatikdeoudstewasmoestikvaakopmijnzusjespassen,dietweeenvijfjaarjongerwaren.Ikgingmethennaarbuitenenopeenbepaaldogenblikkwamenwebijeensloot.Mijnjongstezusjekonnetlopen,stapteuithetkarretjeenliepzodeslootin.Ikliephaarachterna,trokhaaruitdesloot,zettehaarinhetkarretjeenrendeheelblijnaarhuis.Ikkreeggigantischopmijnlazer.Daarnahebiktwee
uuropdewcopgeslotengezeten.Ikhadwelmijnzusjegered,maarikhadbetermoetenopletten.Jedenktdatjejeuiterstebesthebtgedaanentochkrijgjeopjekop.Datheeftmijneigenideeënoveropvoedengekleurd.Jemoetjeineersteinstantietochinleveninhetkind.
Depuberteitisvoormijeenietsandereperiodegeweestdanvoordemeestekinderen.Voordatikmeechtkongaanafzettentegenmijnouders,overleedmijnvadertoenik16was.Desituatiewordtdanopeenstotaalanders.Omdatertochalgenoegellendeenzorgenwareninhetgezin,hieldikmezelfeenbeetjeopdevlakte.Eigenlijkhebikdepuberteitovergeslagen.Ikbegreepdereactiesophetoverlijdenvanmijnvaderniet.Alsjezostrengprotestantbent,gaathettocheigenlijkomhetlevennadedood.Hetleveniseensoorttussenfaseenuiteindelijkwordthetallemaalbeter.Ikwasdanookverbijsterddoordereactieuitdeomgeving.Dehelekamerzatvolmetaldiestrenggelovigen.Ikdacht:‘Jekuntnuwelvreselijkmisbaarmaken,maarwaarom?Eigenlijkmoetjeblijzijn.’Ikbentoenvanmijngeloofgevallen.
Ouderswillennatuurlijkaltijdwatmeegeven.Mijnoudersvondeneerlijkheid,rechtvaardigheid,oprechtheiden‘datdeanderertoedoet’belangrijk.Jemoetaltijdzorghebbenvoordeander,wiedatookmogezijn.Datwaseenvertalingvanhetouderwetsebegrip
![Page 11: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/11.jpg)
9
naastenliefde.Hethadtemakenmetdeprotestantseopvoeding,hetrechtdoorzeezijn.Bijvoorbeeld,in1956waserdeHongaarseopstand.ErwarentoenveelinzamelingsactiesvoorHongaarsevluchtelingen.Mijnvaderhadneteennieuwewinterjasenmijnmoederheeftdiejasmeteeninzamelingmeegegeven.Want:erzijnvluchtelingen,diehebbenhetkoudenmoetendusklerenhebben.Mijnoudersleefdenvanuitdewaardendiezevanuitdekerkovergedragenkregen,maardiewarendoordeoorlogservaringenversterkt.Zesprakenvaakoverwatzehaddenmeegemaakt.Ikwasdaaralskindveelmeebezigenlaserveelover.IkhebereenergeangstvoordeDuitsersdooropgelopen.IkdurfdenooitdoorDuitslandtereizen.Depedagogiekstudieheeftervoorgezorgd,datikdieangstlangzaammaarzekerbenkwijtgeraakt.DoordestudiebenikveelDuitsgaanlezen.EnTonBeekman,hoogleraarpedagogiek,nammijmeenaarconferentiesensymposiainDuitsland.IndecontactenmetDuitsepedagogen,pratendoverhunverledenenoverhunvaders,hoordeikdatdievadersooknietaltijduitvrijewildeoorlogzijningegaan.Datkweektmeerbegripvoordeander.Wemoetenproberenonzekindereneenhoudingbijtebrengendiegerichtisopverzoeningenminderopconflict.Wemoetenoverbrengendatiedermenseenwaardeopzichvertegenwoordigt,onafhankelijkvangeslachtofras.Ikdenkdatmijnkinderendatwel
overgenomenhebben.Ikhoopdathetookdoorklinktindeopvoedingdiezezelfgeven.
Opvoeding van de eigen kinderenToenikkinderenkreeg,wistiknietzoveeloveropvoeden.Ikgebruiktewelboeken,maarikhandeldevooralopbasisvanintuïtieeninlevingsvermogen.Ikvroegbijvoorbeelddehuisartshoeveeldebabyzoumoetendrinkenenhijzeidatdebabydatzelfwelaangeeft.Ikvonddergelijkeadviezenonduidelijk.Iknamdaneenmedischhandboekterhandenginguitrekenenhoeveelvoedingeenkindmoestkrijgenopbasisvanhetlichaamsgewicht.Voorennadevoedinglegdeikmijnbabyopdeweegschaal.Datgafmijenormveelrust.Ikprobeerdemevoortestellenwathetbetekentvooreenbabyzohulpeloostezijn.Alszehuilde,dachtikdatzehetnietprettigvondenhaaldeikhaaruitbed.Maarmijnkinderenhuildenbijnanooit,watdatbetrefthadikeenmakkie.Mijnuitgangspuntissteedsgeweestmeinteleven:hoekijktzo’nkindnounaardewereld,watmaakthetmeeenhoekanikeenbeetjehelpendathetkindzichwatprettigergaatvoeleneneenbeetjedewereldaankan.
Ikhadgeenpreciesbeeldvanwaarhetnaartoemoest.Ikgeloofniet,datjedatalsbeginnendeopvoederhebt.Ikhaderwelalgemeneideeënover.Zovondikhetbelangrijk,datmijnkinderenlatergoedvoorzichzelfzoudenkunnenzorgenen
![Page 12: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/12.jpg)
10
financieelonafhankelijkzijn.Datiseenreactieopmijneigensituatie.Toenikgingtrouwenhebiknogeenjaargewerkt,toenkwamdeoudsteengingikstuderen.Ikwasindieperiodefinancieelafhankelijkenvonddateenonprettigesituatie.Pastoenikopdeuniversiteitgingwerken,kreegikeeneigeninkomen.Ikwilde,datmijnkinderenfinancieelonafhankelijkkondenzijnenzeeeneigencarrièrekondenopbouwen.Datisgelukt.Zehebbenallebeieenleukebaanwaarzeveelvoldoeninguithalen.
Opvoedenopzichverandertvolgensmijniet,alleendecontextverandert.Jeprobeertwaardenovertedragenbinnendecontextvandetijdwaarinjeleeft.Vroegerwasopvoedenvanzelfsprekender.Deideeënoverwatjekindzoumoetenwordenlagenveelmeervast.Mijnoudersleefdenvanuiteensterkegeloofsopvattingenstuurdenonsnaareenchristelijkeschoolwaardiezelfdeideeënnaarvorenkwamen.Wegingenboodschappendoenbijdeprotestantsekruidenier.Ikhebzelfdekinderennooitvanuiteenreligieuzeopvattingopgevoed.Toenmijnkinderenkleinwaren,beginjarenzeventig,wasiedereengerichtopverbeteringvandesamenleving.Duswijook.Vanuitmijneigenopvoedinghebikmeegekregendatjevooreenandermoetzorgen.Jekonnietalleellendedewerelduitkrijgen,maarjekonwelietsdoeninjedirecteomgeving.Dushaddenweopeenbepaaldmomentcrisisopvangvoor
pleegkinderen.Jewerdgebeldeneenuurlaterstondereenkindopjestoep.Danwerdjegeconfronteerdmetjeeigenmaniervanopvoeden.Diekinderenkwamenuiteenandereopvoedomgeving.Alsjezelfopgevoedbentmeteerlijkheid,danneemjeaandatdieanderookeerlijkis.Bijeenvanonzeeerstepleegkinderenkwamenweerpasnaeenaantalwekenachter,datdatjongentjeelkenachtinzijnbedplaste.Hijbleefdaarinliggenendevolgendeochtendwashetweerdroog.Hijdeedzijnspijkerbroekeroveraanengingnaarschool.Wehaddenvoorafuitgebreidbesprokenmetdeoudersoferbijzonderhedenwarenenofhijmisschiennoginbedplaste.Maaralleswaszogenaamdokay.Ikkonmenietvoorstellen,datjealsouderzoietsverzwijgt,datistochnietinhetbelangvanhetkind!
Het opvoeden van de kleinkinderenMijnkleinkinderenwordenookopgevoedmetdeprincipes:jemoetaltijdeerlijkenrechtvaardigzijn.Dewaardendieovergedragenwordenzijngelijk,maardemanierwaaropisanders.Deoudersvantegenwoordigzijnveelmeergefocusedophetkindenhetondersteunenervan.Mijnvaderwasgrotendeelsafwezigtijdensmijnopvoeding.Janenikhebbendezorgtakenaltijdgedeeld.Datwastoennietzodoorsneealsnu.Toendekinderenheelkleinwaren,werkteJanenstudeerdeik.Hijpasteookop,kooktevoordekinderen
![Page 13: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/13.jpg)
11
engingnaarhetconsultatiebureau,waarhijdeenigevaderwas.MijnkinderenhebbendatpatroonovergenomenDaarbenikweltrotsop.Mijndochtersdoenveelmeermethunkinderendanikmetmijnkinderenhebgedaan.Ikwasveelmeervan:laatzemaareenbeetjeaanscharrelen,wantdaarlerenzeookheelveelvan.Onzewoonomgevingwasgunstigvooronzekinderen.Hetvrijespelen,hetinjedirecteomgevingjegangkunnengaan,isvoorkinderenvanvandaagveelminderweggelegd.Inmijneigenjeugdmoestikhetzelfuitzoeken.Ikvonddievrijheidheelprettig.Eigenlijkbegondewereldalsjedekeukendeurachterjehaddichtgetrokken.Alskindkonjedanalgoeddewereldverkennen.Indehuidigesamenlevingkandatnietmeer.Jebentookletterlijkmeeronderdeogenvanjeouders.Vroegerkonjejeaandeogenvanjeoudersonttrekken,omdatdebuitenwereldvrijveiligwasenomdatdesocialecontrolevrijgrootwas.
Pedagoog en opvoederHetfeit,datjepedagoogbent,maaktnietveeluitbijhetopvoeden.Jehebtweliswaarkennisgemaaktmetideeënentheorieënoverhetopvoedenenjekuntdaardooruiteengroterarsenaalkiezen.Maarikdoehetnietwezenlijkanders,omdatikpedagoogben.Hetmaaktveeluitofjekinderenvaneenanderopvoedtofjeeigenkinderen.Bijjeeigenkinderenbenjemeeronderdeelvanhetgeheelwaarjeje
nietlosvankuntmaken.Bijmijnpleegkinderenkwamdepedagoognaarboven.Ikdachtdanvoorafveelmeernahoeikzoukunnenhandelen.Uitdeveelheidvanopvattingenbinnendepedagogiekmoetjeeeneigenmixmaken.Meerpedagogischekennisisgoed,omdatjebewusterkuntkiezenwatjeinjepedagogischehandelenmeewiltnemen.Alsjegeenpedagogiekhebtgestudeerd,maakjeookjeeigenmix,maarmeervanuitdemediaengesprekkenmetfamilieenvrienden.Jekiestuiteindelijkwathetbestebijjepersoonlijkheidpast.Alsjeeencakewiltbakkenenjehebtweinigingrediënten(alleenboter,suikerenmeel),dankunjeweleencakebakken.Maaralsjemeeringrediëntenhebt(rozijnen,sukade,snippertjescitroen),dankunjeeencitroencakeofeenrozijnencakebakken.Decakewordtdanlekkerder.
Bijingewikkeldesituatiesishethandigalsjemeerpedagogischeingrediëntenhebt.Jekuntdanmeervooreenkindbetekenen.Netalsbijdatpleegkinddattamelijkstructuurlooswas,toenhetbijonskwam.Dandenkjeheelbewust:ditkindheeftstructuurenrustnodig,wanthetheeftalzoveelonrustinzichzelf.Achterafweetiknietmeerwatikvanuitdepedagogiekhebmeegekregenenwathadikandersookzohadgedaan.Hetgaataltijdomofwelregulerenenstimulerenofweleenstapjeterugdoenenkijken
![Page 14: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/14.jpg)
12
naardemogelijkhedenvanhetkind.Datiseenvoortdurendspanningsveld,omdatjeaandeenekantnatuurlijkietswiltmetjekinderen,jewiltdatzeopeigenbenenkunnenstaan.Opvoedenisloslaten.Jekuntalleenmaarloslatenalsjevertrouwenhebt.Vertrouweniseenbelangrijkaspect,ookomdatkinderenzelfvaakergonzekerzijnoverwatzewelofnietkunnen.Bijmijneigenkinderenishetvertrouwennognooitbeschaamd.
Pedagogisch managementOokbijhetaansturenvaneenorganisatieisereigenlijksprakevanopvoeden.Zoalsjekinderendezelfstandigheidgeeftdiezeaankunnen(inhetvertrouwendatzehetkunnen),zodoejedateigenlijkookbijmedewerkers.Pedagogischmanagementbetekent:
eropvertrouwendatmensenhunkansengrijpen.Hetleukeisalsmensennieuweideeënhebbenovernieuwerichtingendiewekunneninslaan.Dandachtik:dathadikzelfnietkunnenbedenken.Alsmensenmetgoedeideeënkomen,danzijnzeerkennelijkzelfaantoe.Latenwehetdangezamenlijkdoeninhetvertrouwendathetgoedafloopt.Eigenlijkdoeikoveralhetzelfde:ikbengewoonpedagogischbezig.Ofhetnouisnaardeeigenkinderen,dekleinkinderenofdemedewerkers.Jemoetmensenomjeheenverzamelendiekwaliteithebbenendiegedijenbijloslaten.Ikhoudnietzovansturen,ikbennietzodirectief.Doorloslatenenvertrouwentonenkunjetotgrotehoogtekomenendathebbenwemetz’nallenlatenzien.Ikhoopenvertrouweropdatdatbijdeopleidingpedagogiekzoblijft.
![Page 15: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/15.jpg)
13
Moeder van nu
Mariska VerweijDocent Fontys Hogeschool Pedagogiek
Ikschijnindespagaattezitten.Tenminstevolgensmijnvriendinnenendetijdschriftendieikalskersversemoederbehoortelezen.Nubenikbestsportief,maarikwistnietdatikzolenigwas.Misschienmoetikeerstevendiespagaattoelichten,aangeziendebeoogdelezereenaltijdzeerhardwerkendemoederisuitdetijddat‘Ouders van nu’welzo’nbeetjehetenigelaagdrempeligetijdschriftoveropvoedenwas.Tegenwoordigleesjealsdynamischejongemoederopvoedglossy’smetsprekendetitelsals‘KEK mama’of‘Mama - for all fabulous moms’.Hierinkunjenaasteenverdwaaldopvoedadviesvoorallezenhoejeeralskekke(soortvanultra-hippe)jongemoederuitmoetzien,watjejouwkleinespruitmoetaantrekkenenwaarjetochechtgeweestmoetzijn.‘Ouders van nu’bestaatoverigensooknogsteeds,alishetwelvollediggerestyledsindsenkelemaanden.Hetisnuookeenglossy(mooiglanzendpapier,strakkevormgeving)metrubriekenals:MamaAPK,Hoebevaltie?enMode&lifestyle.
Maargoed,terugnaardespagaat.Ditturnonderdeelstaatsymbool
voordepositiewaarindeconstantmethuntijdenschuldgevoelschipperendewerkendemoederzichbevindt.Wewillenwerken,eengoedemoederzijn,eenaantrekkelijkepartner,eenfijnedochtereneenattentevriendinommaareenswattenoemen.Ditalleskosttijd,(te)veeltijd.Maarja,waaropdantebeknibbelen?Inkeuzesmakenzijnwenietzogoed,dusdanmaarzoveelmogelijkin24uurzienteproppen.Endatluktmijalsgeëmancipeerdewerkendemoederprimahoor.Oké,somsknaagtertochwelietsalsdochterliefom18.15uurvollediguitgeteldvanhetkinderdagverblijfwordtopgepikt,evensneleenpotjenaarbinnenkrijgtgewerkt(ikhadverswillenkokenvandaag),voordeTVwordtgezet(heiligvoornemenwasditniettedoen),zodatdedoorAlbertafgeleverdeboodschappenvlotjeskunnenwordenopgeruimd.Vervolgensnogeenhalfverhaaltjewanthetisallangweerbedtijd.DannogeenmaaltijdinelkaarzettenàlaNigellaLawson(kookgodinmetditolichaamenkledingstijl)ensamenmetpartnerdedagdoornemen.Niettelang,wantermoetnogeenuurtjegesportworden.Totslotnog
![Page 16: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/16.jpg)
14
sneleenwasjedraaienenstrijkenvoordetelevisie,zodatikPauwenWittemankanvolgen.Altijdhandigomgezientehebben,devolgendedagaandelunchtafel.Eenmaalinbedpasseertallesderevuewatnognìetisgebeurd;dehuishoudelijkeklussendieblijvenliggen,deliterairebestsellersdiezichongelezenindeboekenkastopstapelen,wieiknoghadwillenbellenenenpassantkomtdevraagnaarbovenofdeopvoedingtotnutoenuwelzopedagogischverantwoordisenoja,isdithetnu?
Vermoeiendbovenstaandeopsomming?Beetjewel!Maarwezijnernogniet.Nee,danhetwerk.Hierhebiktemakenmeteendirecteurdiehaarhandnietomdraaitvoor60uurwerkenindeweek,haarvakliteratuurbijhoudt,eveneensdenodigeliterairewerkenerdoorheenjaagt,zichtverdieptinkunstgeschiedenis,fanatiekwajongt,bijnadagelijkseenbehoorlijkaantalkilometersnaarhetwerkfietst,diversenevenfunctiesbekleedtendanooknogtijdheeftvoorhaarman,tweekindereneninmiddelsookkleinkinderen.Ikverwachtdanooknietdatzij,ondankshaarsportieveaanleg,dehedendaagseworstelingvande(zichinspagaatbevindende)werkendemoedersalsuitputtingsslagzalzien.Energieiswatzeuitstraalt;niksworsteling!Dusmaargeengesprekjeaanknopenmethaaroverditturnonderdeel.Metmijnteamleiderdan?Mwah,lijktmeniet;datiserééndieookaltijdmethet
grootstegemakveelheeftgewerkt,gestudeerdenkinderenopgevoedtegelijk.Endanhebikhetnietoveréénkind.
Voorherkenningkanikdusbeteranderegesprekspartnerszoeken.Maaralsikwatrelativeringwensofopvoedadvieskanikbijhenwelheelgoedterecht.Zohebikbeidenlaatsthetslaapprobleemvoorgelegd.Ikwordgemiddeldzo’n5keerpernachtwakkervanhetgehuilvandochter-lief.Vanuitopvoedkundigeliteratuur(endanbedoelikevennietdeglossy’s)hebikmeegekregendateenduidelijkslaapritueelheelbelangrijkis,evenalsrust,reinheidenregelmaat.Enalsergeenaanwijsbareoorzaakisdanbehoorjejekindtelatenhuilen,omdatjehetandersverwent(enhetisooknogeensgoedvoordelongetjesvolgensmijneigenoma).Mijnblekeverschijningbegintvragenopteroepen,duswattedoen?Mijnteamleidervraagtverbaasdwaaromikhaardannietlekkerbijonsinbedneem?Heeftzijookaltijdgedaanmetkindx.Werkteprimaennaenigetijdgingkindxzonderproblemenweerineigenbedslapen.Ikdoeditjuistnietuitvrees,datwedanvoorlopigmetz’ndrieëninbedliggenendathetvervolgenseenflinkekluswordtditterugtedraaien(algaathetsomswelheelergtegenmijngevoelin).Wanneerikhetaanmijndirecteurvoorleg,krijgikeenzeerbeslist‘nietbijjeinbednemenhoor’-boodschap.
![Page 17: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/17.jpg)
15
Dusja,datbetekendedoorwaaktenachtenwanthetistochdedirecteurdiehetzegt.Danmaarelkekeereruitomdespeenterugtestoppen.Ditwerktewelhoor,voordochter,maarmijngezichtwerdzomogelijknogbleker(ondanksdeaanbevolenzelfbruineruitglossyx).Eénkeerhebbenwehaartochtussenonsingelegd.Maardatlagnietzolekker.Hetvoeldeeenbeetjevolinbed.Nieteenszozeermetz’ndrietjes,maardedirecteurzelflagervoormijngevoelookbij,wantikhoordesteedseenstemmetjeinmijnhoofd‘alsjehaarmaarinhaareigenbedlaatliggen’.Sindszezelfhaarspeenterugkanstoppen,gaathetgelukkigstukkenbeterenslaaptzelekkerdoorinhaareigenbed,hebikweerwatmeerkleurinmijngezichtenzitdedirecteurnietmeerinmijnhoofd.
Helaasooknietmeerophaarplek,maardatisweereenheelanderverhaal.
Spagaatofniet.Metafentoeeengekkebokkensprongeneensaltoturnikmeweldoorhetlevenvaneenwerkendemoederheen.Enikhebgeluk,wantvolgenshetvrijnieuwetijdschriftFlow(lanceringvanhetjaar2009)isersprakevaneennieuwetrend:goedgenoeg.Deboodschapvannietalleswillenenmoetenenzonderschuldgevoelbewustekeuzesmaken(oef,ikhoefgelukkignietzoveeltegelijktekunnenalsmijndirecteur!)staatprachtigverpaktopmooie,nietalteglanzendepagina’sneergeschreven.Ikhijsmeuitdespagaatenneemeenabonnement!
![Page 18: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/18.jpg)
16
Mijn eigen verhaal van de zoek-tocht naar een gemengde school
Marieke KronemanDocent Fontys Hogeschool Pedagogiek
Nognetindeeeuwvanhetkind,ompreciestezijnin1998,verscheendebundelMijn eigen kind is een ander verhaal.Indatboekstaanverhalenvanpedagogen,psychologenensociologenoverhunervaringenmethetouderschapendeopvoedingvanhuneigenkinderen.Sophieschrijftinhetboekoverdegeboortevanhaareerstekind‘eenkarweivan36uur’,enoverdekraamtijdwaarinverschillendeprofessionalsmetadviezenkomen.Zesteltdatopvoedersofwelhuneigenopvoedingherhalenofzichertegenafzetten.Bijhaarwashetlaatstehetgeval.Zesluithaarverhaalafmetdeconclusiedat‘Opvoeden,hoenatuurlijkenspontaanditprocessomsooklijkt,eenactiviteitisdieiedereenmetvallenenopstaanleert.Ditvallenenopstaangeldtvoorelkeopvoeder,ookalshijofzijdaarvoorprofessioneelgeschooldis.’TochisdeprofessionelepedagoogalsopvoederlichtinhetvoordeeltenopzichtevandeamateuropvoedervindtSophie,omdathijofzijnietalleensteunkanputtenuitdeeigenopvoedingenheteigennetwerk,maarooksteunkanontlenenaan
theoretischekennisoveropvoeding.Daardoorzoudeonzekerheidoverhetopvoedendhandelenweleenskleinerkunnenzijn.Hetlijktmijdatdeomgekeerderedeneringookheelgoedmogelijkis:doorallekennisoveronveiligehechtingofdemodevanhetvroegtijdigsignalerenkunjealsgeschooldepedagoogverschrikkelijkonzekerworden.Verteltdeoud-hoofdredacteurvanhettijdschriftkindermishandelingmij,datvolgenspsychologeneenbabyeenhalfuurlatenhuilentotkindermishandelinggerekendmoetworden…dusdieveiligehechtingkanikopmijnbuikschrijven.Steektmijndreumesjezijnhandjesindebrandnetelszondereenkiktegeven,weetiktoevallignogdatkinderenmetADHDeenhogerepijngrenshebben.Overigens,in2010zijnalleouderszovolkomengeprotoprofessionaliseerd,datdezefeitendoordeamateurallangophetwebzoudenzijnnagetrokken.Watmaarwilzeggendateendergelijkboekmet‘eigenverhalen’overopvoedingannonuhelemaalnietmeergeschrevenzoukunnenworden.Maarmisschienweleenboekmetdeklemtoonanders.Refererendaandiebekende
![Page 19: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/19.jpg)
17
maniervanjezelfverontschuldigen‘natuurlijkbenikmilieubewust’maarzelfplasticafvalscheiden‘ja,da’seenanderverhaal’.Natuurlijkbenikvoorgemengdescholen,maarmijneigenkindaanmeldenopzo’nschool,jada’seenanderverhaal…
Ikhebnietzolanggeleden,samenmeteensociologischonderlegdevriend,eenverhaalgeschrevenvóórhetgezinindestad.Diversiteitbezingend,jubelendoverhetstoeregezindatmiddenindemulticulturelesamenlevingstaat,destaddiejeugdgelegenheidgeeftteoefenenmetsocialerollen.Twijfelaandejuistheidomeenkindoptevoedenineenstadhebiknooitgehad.Datkomtvooral,omdatikmezelfindegrotestadvoelalseenvisinhetwater.Ikonderhoudgraageennetwerkmetiedereendiemeinzichtkangeveninhetreilenenzeilenvandegrotestad.InDenHaagwasikbezigdatnetwerkoptebouwen,watikvruchtbaarkoncombinerenmethetwervenvanonderzoeksopdrachtenvoorstudenten.Maar,eenmaalmoedergeworden,realiseerdeikmedatikeenheelandernetwerknodighaddanwaarinikmetotdantoeinhadbegeven.Ikbleekomtebeginnenaleenkanstehebbenlatenliggen:dezwangerschapsgym.Inplaatsdaarvanwasiknaareenindividuelehaptonomiecursusgegaanomdatikhetbelangrijkvond,datdatsamenmetjepartnerkon.FOUT!Wantzijmoestnatuurlijkooknogaanhaaralternatievenetwerkwerken.
Ikkreegeentweedekans:debabymassage.Eenschotinderoos.Dezevrouwenleekhetookleuknaafloopelkaarnogeenstezienenzowisseldenwee-mailadressenuit.Alsnelmaildeiemandofwijookaleenkeuzevooreenschoolhaddengemaakt?Daarhadikalwelaangedacht,maartoenpartnerdaarnaarhadgeïnformeerdbijeencollega,wasdiehardgaanlachen.EencollegauiteennieuwbouwwijkinNootdorp.Partnerliefmoetdefinessesvanhetnetwerkenalsmoederduidelijknogleren.
MetinternetendekaartvanDenHaagisheteenvoudigdescholentelokaliseren.InformatievandeschoolopinternetgecombineerdmeteenbeetjekennisvandebuurtsamenstellingvanDenHaagvolstaatdanominteschattenwatvoorsoortschoolhetzalzijn.Ikmeldmijnkindnietaanvooreenzwarteschool,datstondvoormijalseenpaalbovenwater.Probeerikhemdanopeenvandiegoedaangeschrevenwittescholentekrijgen?Ofeenwitteschoolgoedaangeschrevenstaatwasvaakaloptemakenuitdevermeldingvaneenschool‘onzeleerlingenkomenuitallebuurtenvanDenHaag’.Dezescholennoemdenzichdaneen‘streekschool’.Datleekmijhelemaalniks.IkvondookeenschoolindebuurtdievolgenshetrapportvandeOnderwijsinspectieeenechtgemengdeschoolwas.Dieschoolbleekechtertewordenopgehevenvanwegeeentekortaanleerlingen.
![Page 20: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/20.jpg)
18
Ikprobeerdemetdeinformatiedieikhadeenrationelekeuzetemaken.Rationeelleekmij:zondermeerdeschoolkiezenwaarnunogplekis,metdehoogstecito-scoreenopredelijkefietsafstand.Maardatkloptetochniet.Ikvoeldemijtotaalonthand;alseenvreemdeindestad.InAmsterdam-Westerparkwaarikmeerdantienjaarhadgewoondenindewijkactiefwasgeweest,kendeikallescholen.Vansommigescholenhadikdedirecteurgesprokenvoormijnpolitiekewerk,vananderewistikwiedaarzijnkinderennaartoebracht.Nuwistikhelemaalniets.Inhetwildewegbinnenenbuitendecirkelvan‘redelijkefietsafstand’hebikmijnbabymet8maandenopverschillendewittescholenaangemeld.Metjeeigenkindgajenietexperimenterenwasmijnvoornaamsteargumentenhetanderewas‘elkeouderwilhetbestevoorzijneigenkind’.Datlijktmijpedagogischgezienalleenmaargoed.
Mijneigenkindiseenanderverhaalluidtdus:natuurlijkbenikvoorgemengdescholen,maarmetmijneigenkindgaiknietexperimenteren.Inmiddelsbeniknutochopredelijkefietsafstandeenchristelijke,gemengdeschooltegengekomendieookeenbuurtschoollijkttezijn.Demoraalvanhetverhaalisechter:waaromhebikhetideedatikexperimenteerwanneerikmijnkindopeenzwarteschooldoe?Hetantwoordvoormijis:hetgebrekaangemeenschap
inmijnhuidigestadseleven.Alstamelijkonbekendeindegrotestadhoopikindeschoolietsvaneengemeenschaptevinden.Dezechristelijkeschoolheeftinelkgevaleenduidelijkevisieopbelangrijkewaardenalsgelijkheideneigenheidvandekinderen.Alstheoretischpedagoogkanikzeggen,datmethetpredikaatchristelijkerinelkgevaleenvisieopwaardenzoumoetenzijn.Eneengedeeldevisieisweervoorwaardevoorgemeenschap.Alsamateuropvoederblijftheteengok.Vanwegemijneigenprotestants-christelijkeopvoedingvooralsnogeengokbinnenbekendekaders.Daarmeebeginikduswelmijneigenopvoedingteherhalen.
Literatuur
Sophie Drenth (1998). ‘Als het een
konijntje wordt, eten we het samen op.’
In Zande, I . van der, Levering,
B. & Leenders, F.H.R. (red.) Mijn eigen
kind is een ander verhaal. Professionals
over hun ervaringen als opvoeder .
Utrecht: De Ti jdstroom, 91-98.
Marieke Kroneman & Frank Kuipers (2007).
Prachtstad: pluriforme stad voor jeugd en
gezin . Tweede pri js essaywedstri jd NICIS
Institute Den Haag, te vinden op
www.mariekekroneman.nl/publicaties
![Page 21: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/21.jpg)
19
HetgaatonsalsPedagogiek-opleidingvoordewind.Studentenkiezenmassaalvooreentoekomstigberoepinhetpedagogischewerkveld.Overdeinstroomvanstudentenhebbenwedanookhelemaalnietteklagen.Wehebbenechterééngrootprobleem:demannelijkestudentenzijnmeteenvergrootglastevinden,álszealtevindenzijn.Daaroverzijnwehetallemaaleens:erzoudenmeermannenmoetenkomen.Onzeuitstralingmoetmindermeisjesachtigzijnenwemoetenbijopendagenookjongensaanspreken.Aangezienikgezegendbenmetmaarliefstdrienakomelingenvanhetmannelijkegeslacht,waarvanertweeooknogeenstotonzepotentiëlestudentenpopulatiezoudenkunnenbehoren,stelikdevraagthuis:‘Wat moet ik doen om jullie over de streep te trekken om pedagogiek te gaan studeren?’Buitenhetfeit,datzegeenvanbeidenerookmaareenhalvesecondeoverwillendenkenomtegaanvooronsprachtigevak,gevenzemeunaniemééntipmee:‘Zeg niet dat je de beste van Nederland bent en ook niet dat het hele leven vol zit met pedagogiek, want dat zeggen ze bij elke opleiding over zichzelf.’
Tja….Daarzitikdan,opgezadeldmeteenadviesdatinhoudtdatiknietmagdoenwatikeigenlijkwelzouwillendoen,gewoonomdathetwááris.WantbuitenhetfeitdatwedebesteopleidingvanNederlandzijn,ishetinelkgevalzodatpedagogiekaandeordevandedagis.Hetlevenispedagogiekenpedagogiekisactuelerdanooit!
Ikwilmeindezebijdragenietbezighoudenmetdevraagwaarompedagogiekopditmomentzoactueelis,maarwelmetdevraagwaarhetsuccesvanonzepedagogiekopleidingvandaankomt.Zouhetkunnendathetsuccestemakenheeftmetdeachtergrondvandedirecteurdiedezaakaljarenbestuurt?Inhoeverreheeftzijhaarpedagogischecompetentiesgewoonéénopéénomgezetinmanagementcompetenties?Managenenopvoedenzijntochnagenoegdezelfdetakvansport?Immers,hetgaatinbeidegevallenomhetinbewegingkrijgenvanmensen,omhetmotiverenvanmensenzoveelmogelijkuitzichzelftehalen,omhetvoerenvanonderhandelingenen–lastbutnotleast-omloslaten.Inbeidegevallengaathetomeen
Een levenlang loslaten
Marieke van den HurkDocent Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 22: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/22.jpg)
20
gezagsrelatiediegebaseerdisopeengoedinterpersoonlijkcontact.Ookinonstaalgebruikgaatdevergelijkingop:wezijntevredenoveronzedirecteuralszeeen‘soortmoeder’vooronsisenzijnaanzienlijkmindertevredenoverwerknemersdiezichals‘kleinekinderen’gedragen.
Watdoenwealsweopvoeden?Omheteenvoudigtehoudenbeantwoordikdievraagvanuitmijneigenperspectief:Hoevoedikmijnkinderenop?Enistemerkendatikervoorgestudeerdheb?Ikweethetniet,eerlijkgezegd.IkdenknooitaanRousseau,Langeveld,Brezinka,DasbergofImelmanalsikaanhetopvoedenben,ooknietaandeopvoedingsstijlenvanBaumrind,opvoedingstakenvanRispensofdelaatstebevindingenvanEdSpruijt.Ikgawelvaakingesprekoveropvoeden,bijvoorbeeldmetmijncollega’s.Endatisookfijn,wantdiehebbenerallemaalvoorgestudeerd…Alsikop21jaaropvoedenterugkijk,bedenkikmedathetbijopvoedeneigenlijkvooralomééndingdraait:omloslatenvanuithetvertrouwenindekwaliteitenvanhetkindenwel‘justintime’.Datisdekunstvanopvoeden.Eengoedeopvoedergeeftdeopvoedelingdeverantwoordelijkheidpreciesophetmomentdatdiehemaankan.Ikgeeféénvoorbeelduitdevelekleineopvoedingskwesties,waarmeeikmegeconfronteerdzag:Mijn-toendrie-jarige-dochterzietindeschoenenwinkel,die
uiteraardspeciaalvoorkinderenisingericht,eenpaardurewanstaltigefelgroenelakschoenenstaanmetopelkeschoeneennoglelijkeregrotebloem.Zijloopterverruktnaartoeenzegt:‘Deze schoenen vind ik mooi’.IkantwoordnietgehinderddoorenigadviesvanThomasGordon:‘Nou, die krijg je echt niet want die zijn heel lelijk’.Mijndochterlijktabsoluutnietuithetveldgeslagenenvraagtofzedeschoenenwelmagpassenenja,daarkanikweinigbezwaartegenhebben.Uiteraardzittenzeheerlijkenhaarvraagofhetslechteschoenenzijnkaniknietandersdanontkennendbeantwoorden.Danishetevenstil,zoektzeogenschijnlijkserieusnaarandereschoenenenplotselingvraagtze:‘wie moet die schoenen eigenlijk aan?’Deafloopvanditverhaalhoefiknietuitteleggen:‘Justintime’:zelfschoenenkiezenkanookalsjedriejaarbent!Zeheeftzeertevredenmethaarschoenengelopentotzetekleinwaren.Enik?Ochnaverloopvantijdzagiknietmeerhoelelijkikdieschoenenvond.
Hoezitdatdanmetaansturen?ManagenstaatbijFontysindebelangstellingwantdestudenttevredenheidmoetomhoogendekostenmoetenomlaag.Hoedoetonzedirecteurdat?Vastnietvanuitdeboekenmetmanagementliteratuur.Ikverdenkhaarervan,datzediesimpelwegnietvaakleest.Zestuurtaanvanuithaarenormgoedekijkopmensen,haartransparantie,openheidenhetvastevertrouwendatwede
![Page 23: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/23.jpg)
21
klussamenklaren:dedirecteurlaatlosengeeftdemedewerkersallevertrouwentothettegendeelbewezenis.Onzedirecteurheeftonsopdiemaniervankleinnaargrootgebracht:vanprematuuralskleinedeeltijdopleidingnaarsterkenvolwassenalsgrotehogeschooldieheelgoedopeigenbenenkanstaan:tijdomonshelemaallostelaten!
Inhetopvoedingsprocesgaatloslatenookgeleidelijkaan.Gelukkigmaar!Dejarenopdebasisschoolzijnrelatiefgemakkelijk:jehebtalsopvoedernogveelondercontrole.Maardangaanzenaarhetvoortgezetonderwijs.Hetschoolpleinisvanafdatmomentabsoluutverbodenterreinvooroudersenhetlevenvandekinderenwordtsteedsminderzichtbaar.Zekrijgenvriendendiejenietkentengaandegrote-mensen-wereldin:hetuitgaanslevenverkennen!Loslatenbetekentdandecontroleopgevenoverhetmomentvanthuiskomennahetstappen,ennietteveelnadenkenoverhetverschiltussendefeitelijkeendegewenstehoeveelheidalcoholdiegenuttigdwordtenallehersencellendieopeenavondzomaarvernietigdkunnenworden.Vanuithetvertrouwen,dathetkind
zijnverantwoordelijkheidaankan,hemzelflatenbepalenhoelaathijthuiskomtenhoeveelhijdrinkt.Deenekeerisloslatenechterwelmoeilijkerdandeanderekeer!Ikslaapnogsteedsonrustigtotzeallemaalthuiszijn.
Wezenlijkaandeopvoedingisdediepepersoonlijkerelatietussenoudersenkinderen.Omdieredenisopvoedenveeleisenderdanmanagenenhetraaktjemeer.Vanjehuilendekindkunjewakkerliggen,vaneenscorevan6.3opstudenttevredenheidniet.Dáárzitdanookhetverschiltussenopvoedenenmanagen:omdathetmaarwerkis,liggenwijernietwakkervan.Dathebbenweallemaalgeleerdvanonzedirecteur.Metjekinderenhoudjedieemotionelebetrokkenheid,waardoorvolledigloslatenonmogelijkis.Alsmanagerkunjeuiteindelijkallesechthelemaalloslaten,bijvoorbeeldomdatjemetpensioengaat.Enalsjedandedeurvoordelaatstekeerachterjedichtdoet,kunjedenken:‘Jippie … ik heb nog een héél leven voor me … samen met mijn man, kinderen en kleinkinderen!’
Sophie,bedanktvoorjewijzelesseninloslaten!!
![Page 24: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/24.jpg)
22
Een afscheidskus voor de Matroesjka!Liesbeth Vonk en Judith ReinckeKenniskring Algemene Pedagogiek, Fontys Hogeschool Pedagogiek
Matroesjka’suitRusland,alsjeeropletziejezeoveral.BijdeWereldwinkel,bijIkeaenzelfsbijhetpinnenbijING.Debollende,vriendelijke,kleurrijkepop,roodengroenglanzendgelakt,meestaleenvrouw.Heteerstewatjedoetalsjeeréénzietstaanisoppakken,voelen,draaienenopenmaken!Altijdweernieuwsgierignaarwaterinzit,peljeminstensvierlagenaftotdatjehetkleintjeinjehandhebt.SophieDrenthzetteonstweejaargeledenophetspoorvandeMatroejskaalsmetafoorvooreenorganisatie.Zijopendehaarbetoogmetdebuitenstepopenleiddeonslaagvoorlaagnaardekern.Opdezewijzelegdezijhetverbandmetkinderopvangorganisaties.EensuccesvollekinderopvangorganisatieheeftindekerneenvisieophetkindenopvoedingAllemedewerkers,deverschillendepoppen,handelenvanuitdezepedagogischevisie.Datisnietalleengoedvoorhetkindendeouders,hetzorgtvooreengezondeorganisatie.
Matroesjka’spassenmetminstensvierpoppeninelkaar.Erzijnerwelvanzestig.Debuitenstestaatvoor
‘gerespecteerdedame’of‘moedervandefamilie’.Hetkleintjeismassiefenvormtdekern.VanuitditbeginvormtdepoppenmakerallevolgendeMatroesjka´s.Dekleurenvormvanhetkleintjezijnbepalendvoorelkevolgendelaag.Hierdoorwordtdegroeienontwikkelingvanhetkleintjezichtbaarendeonderlingeverbondenheidvanallenieuwelagen.Vergelijkenweeenpedagogischeorganisatiemetdezepoppen,danisdegrootstededirecteur,‘eengerespecteerdedame’en‘moedervandefamilie’.Hetkleintjeisdekern,dedragervandevisie,enalleanderepoppenvormendediverselagenofmedewerkersbinnendeorganisatie.
GeldtdezemetafoorookvoorFontysHogeschoolPedagogiek?Devisievaneenorganisatiegeeftrichtingaanhetdenkenendoenvanallemedewerkersvanhoognaarlaagenandersom.Ineenpedagogischeorganisatieheeftdezevisieeenpedagogischkarakter.BijFontysHogeschoolPedagogiekwordtditzichtbaarinderuimtediegebodenwordtvoorgroeienontwikkelingvanstudentenenmedewerkers.Dezevisie,dieuitgaatvande
![Page 25: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/25.jpg)
23
ontwikkelingsmogelijkhedenvanmensen,isleidendenwordtdoorallemedewerkersookzobeleefd.Inhetmanagementboek‘Kus de visie wakker’spreektVanderLoo(2007)over‘zinorganisaties’.Organisatiesdieeeneigenzinenbetekenisaanhandelengevenvanuiteenzelfdevisie.Waarmensenhetooknaarhunzinhebbenengevoelensvanbindingentrotskennen.VanderLoospreektnietalleenoverbinding,maarookoververbinding,zowelhorizontaal-tussendemensenonderling-alsvertikaaltussendediverselagenofafdelingen.DezeelementenzienweterugbijFontysHogeschoolPedagogiek,eriseengrotediversiteitaanmedewerkers,erisveeltalentenerwordthooggescoordopcollegialiteit.MenvoeltzichmetelkaarverbondenenheefthetnaardezinnietalleeninTilburg,maarookinanderelesplaatsen.Groeienontwikkelingvanstudentenwordtgezienalseengezamenlijkeopvoedingstaak.Diegeeftbetekenisaanhethandelenvanallemedewerkers.
DegrootsteMatroesjkavormthetveiligeomhulsel,datvoldoenderuimtevooranderenbiedtomtegroeienenontwikkelen.Zijkoestertendraagtdevisievanharteuit.Als‘moedervandefamilie’isditvoorbeeldgedragindekerntevergelijkenmet‘opvoedkundig’gedrag.DezeveiligeomgevingiserdaadwerkelijkbijFontysHogeschoolPedagogiekdoordatdedirecteurdevoorwaardenhiervoor
creëert.Zijgeeftvertrouwen,deeltendelegeertverantwoordelijkheid,isopeneneerlijkensterkbetrokkenbijalleprocessenindeorganisatie.Zijiszichtbaar,zelunchtregelmatigindedocentenruimte,ispresentbijstudiedagenenpresentatiesengeeftcolleges.Zijkangoedluisteren,isrustigenkalmenzorgtgoedvooriedereen.Datishaarrolals‘moedervandefamilie’.DegrootsteMatroesjkaheeftnogeentweederol,dievan‘gerespecteerdedame’.Ditisdemeerformeleroldiededirecteurvervult,ondermeerbijdeexternetakenzoalsdecontactenmetdeRaadvanBestuurendirecteurenoverleg.Alsvrouwstaatzijindezecontactenhaar‘mannetje’enheeftopdezemanierjarenlangeenvoorbeeldrolvoormedewerkersenstudentenvervuld.Indezeformelerolalsdirecteursteltzijduidelijkekadersdoorgrenzenaantegevenendoorhethuishoudboekjemetkennisvanzakentebeheren.Ookditzijnbelangrijkevoorwaardenvooreenveiligeomgeving.Juistdoordezekadersverschaftzijruimtevoormedewerkersomzelfstandigtehandelenendatgarandeertontwikkeling.DegrootsteMatroesjkaismethaarstevigeglimmende,gekleurdeomhulseleenveiligeruimtezonderbeknellendtezijn.Datvraagteenbepaaldsoortleiderschapenbepaaldeeigenschappen.EricVerbiest(2004)noemtdithettransformatiefleiderschap.Kenmerkenhiervan
![Page 26: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/26.jpg)
24
zijnhetontwikkelenvaneenvisieenhetinspirerenvananderenopbasisvandievisie.Hetcreërenvangemeenschappelijkedoelenenhetstellenvanhogeverwachtingenaandekwaliteitvandedienstdiewordtverleend.Hetzorgdragenvooreenveiligenvertrouwdklimaatindeorganisatie.Daarvoorzijneigenschappennodigalsbetrokkenheid,veranderings-enontwikkelingsbereidheideninnovatiefzijn,maarookdoorzettingsvermogen,betrouwbaarheidenzorgzaamheid.Dezeleidertoontvoorbeeldgedragenisinstaatzijntothetbiedenvanpsychologischeenmateriëlesteunenzorgvoorindividuelemedewerkers.Tegelijkertijdsteltdezeleiderdekaders,waarbinnenanderenzichkunnenontwikkelenenontplooien.
Zobezienwordtzichtbaar,datdemetafoorvandeMatroeska’sopgaatvoordeorganisatievandeFontysHogeschoolPedagogiek.Erismaaréénechtebuitenstepop:SophieDrenth,directeurvandeFontysHogeschoolPedagogiek!Zijisdoorhaarvoorbeeldgedragde‘moedervandefamilie’ende‘gerespecteerdedame’!
Literatuur
Loo, H. van der, Geelhoed, J . & Samhoud,
S. (2007). Kus de Visie wakker . Academic
Services.
Verbiest, E. (2004). Samen Wijs .
Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
![Page 27: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/27.jpg)
25
Tussen theorie en praktijk. De Genese van een voltijdopleidingWilfried VannesteOud-docent Fontys Hogeschool Pedagogiek
In‘Vergeten Samenhang’vraagtMollenhauerzichafwatervanhetverledenwaardevolgenoegisomovergedragentewordennaardetoekomst.Terugdenkendaandestartvandevoltijdopleidingwilikterugkijkennaardeuitgangspuntenenzienofdezedetoetsdertijddoorstaanenderhalvewaardevolgenoegzijnomovertedragenaandetoekomst.HoewelikgeenelegieaanSophie,initiatiefneemsterenmotor,wilschrijven,ishaarpedagogischeinbrengdaarincruciaalgeweest.Hetbouwenaaneenprogrammaendelaterevernieuwbouwmetcompetentiegerichtematerialeniszekergeenscheppinginzevendagen.Albijdestartwerdgekekennaarhetouderschap.ZouditnieuweprogrammazichontwikkelenonderhetstiefouderschapvandedeeltijdofwerdhettocheennieuwconceptmetduidelijkeDNA-trekkenvanhetdeeltijdverleden?Eenvoltijdvraagttoch,geziendezoveeljongereenpedagogischonervareninstroomeensamenhangendgeheelmeteeneigenbegeleidingvanjongemensenindezenieuwefasevanhunleven.Ikwilvijfuitgangspuntenaangevendiesteedsmeervormeninhoudhebben
gekregen.(Kleine)uitgangspuntenwordengrootdoorheendepuberteitvandepraktijk.
Vanmeetafisergekozenvooreengelaagdeopbouw:depraktijk,detheorieendewetenschap.Alshetwoord‘competent’laternietzulkeenspecifiekeenorganisatorischeinvullinghadgekregen,zoujekunnensprekenvaneenopleidingtot‘competente’pedagogen.Wewildennietalleenpedagogenafleverenmeteenpraktischekennisvanhetwerkveld,maarookmeteeneigenvisieenmetoogvoordewetenschappelijkebenaderingenviaonderzoek.Inhetbeginlokteditweleensdeopmerkinguitdathetnogteveeldeeltijdgekleurdwas.Wattrouwensbijdeinvoeringvanhetcompetentiegerichtonderwijsrechtgetrokkenwerd,omdatveeldeeltijderszichalsproductvandevoltijdbeschouwden.Wetreffennustagebegeleidersaandietotdestudentenvanheteersteuurbehoorden.Zijhetnubeschrevenmetdepenvandetijdenversierdmetdeslingersvanzoveelverjaardagenervaring.Vaninhetbegin(tweedeuitgangspunt)namenstageseen
![Page 28: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/28.jpg)
26
centraleplaatsin.Hetopdoenvanvoldoendekennisenvanvaardighedendroogtuitwanneerhetnietkangetoetstwordenaanpraktijkervaringeninhetbinnen-enhetbuitenland.Dedirecteconfrontatiemetkinderenenjongeren,alofnietineencomplexezorgofprobleemsituatie,laattoedeverbindingtemakentussenopgedaneinzichten,wetenschappelijkedenkbeeldenengroeiendeeigenvisie.Destagealsconditio sine qua nonvoorhetbereikenvaneenvolgendcompetentieniveaubewijsthetbelangervan.Veelstudentenzoudenvanhunstageplekhunberoepsveldmaken.Detweevolgendeuitgangspuntenhebbenmetdeaanpakvandestudententemaken.Voltijderskomen,uitdagendjong,vaakmeteenmotivatieals‘ikwilietsmetkinderenmaargeenonderwijs’binnen.Tevensstaanzeopeenkruispuntinhunleven:wegvanhetvertrouwdeonderwijs,somsvoorheteerstopkamers,meteennietaltijdteverdragenzelfstandigheid.Hoedoeje,alsopleider,rechtaanhunonervarenheidenhunzoekendvindeneeneigenweginhetleven?Deagogischerelatiemetstudentenzagenwealseenafspiegelingvandepedagogischerelatie(centraalinonzepedagogischevisie)diedestudentengeachtwerdenzichinstageseigentemaken.Jezouhetkunnenverwoordenalspresentie,aanwezigheid.Somsopdevoorgrondmaarsomsookopeenondersteunendeenbemoedigende
achtergrond.Presentieisnietzozeereenfysiekeaanwezigheidalswelbetrokkenheidennabijheid.Maarhetisookbeschikbaarheid,aanspreekbaarheidengevoeligheidvoordeaarzelendeeigenaccenteninhunpersoonlijkleven.Studentenwordenverliefdofniet,krijgenheimwee,vallenineendipje(vooralinhettweedejaar),lopenachter,makeneenidentiteitscrisisdoor,…alleswatbijhetlevenvaneenlatetienerenprilletwintigerhoort.Goedalseriemandnabijisdieluistert,begrijpt,steunt…Engoeddatereenpedagogischepechdienstisdiepanneverhelptendewegenkaartnaarhetdiplomahelptlezen.Vaninhetbeginwaserookaandachtvoordewaardevandiversiteit.Aanvankelijkheidheettehetinterculturaliteitdoordenadrukopdeetnischediversiteitenookophetseksespecifieke.Waarditindenegentigerjarenvooraleenkwestieswasvanooghebbenvoordieverscheidenheidwerdhetbreder:seksespecifiekwerdgenderdiversiteit,interculuraliteitwerdetnischeenreligieuzediversiteitenerkwamaandachtvooranderevormenzoalshetbenoemenvanbeperkingen,geaardheid.Kortomdiversiteit.Bijdituitgangspuntligtzekernogeengroteuitdagingnaardetoekomst.Hoekunjestudentenlerendenkenintermenvandiversiteitalsrijkdom(ennietalsprobleem)enhentezelfdertijdpedagogischlerenomgaanmetdiversiteitinhetwerkveldenopvoedentot
![Page 29: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/29.jpg)
27
diversiteit?Datiseenuitgangspunt,datwenogzeeronafoverdragennaardetoekomstigedocentenenstudentenmetdeuitdrukkelijkevraaghierhet(pedagogische)voortouwtenemen.Deuitdagingvandetoekomst.Tothetlaatstbewaarikdekern,alfaenomegavandeopleiding:depedagogischereflex.Bijpedagogengaathetnietalleenoverkennisentechnischevaardigheden,maarvooralomhetlerendenkenenvoelenvanuitkinderen.Vaninhetbeginwerden(metdankaanSophie)deantropologischeuitgangspuntenenhetkindbeeldgeformuleerd.IndetraditievanLangeveldwerdhetomschrevenals:pedagogiekopjeknieën.Kijkenvanuitkindhoogte.Lerendenkenzoalskinderendenkenmetdeonvoorspelbarecreativiteiteninventiviteitvanhetkind,lerenspelenmethetlevenmetdeonbevangenheidvanhetkind,lerenverantwoordelijkheidopnemenenparticiperenmetderechtenvanhetkind,lerenvoelenmetdehartstochtvanhetkind,lerengaanlangsonbetredenpadenmetdenieuwheidvanhetkind,lerenschouwenmetdeopenheidvanhetkind.Depedagogischereflexbijbrengenbetekentstudentenzoverbrengendatze,bijelkepedagogischerelatieeninterventie,zichgaanafvragenwatdievoorhetkindbetekent.Datverklaartookdeinbrengvankind-enjeugdliteratuur,omdatdezeauteurschrijftmetdepengedooptindebelevingswereldvanhetkind.
Watiservandegeschiedenisvandevoltijdwaardomindetoekomstovertedragen?Datisdevisiediesteedsbijgesteldenopnieuwvertaaldmoetwordenvanuitrecenteontwikkelingenindewetenschapenvanuitdecultuurhistorischecontextwaarinweleven.MollenhauerverwijstbijhetbeantwoordenvanzijnvraagnaarnooitgeschrevenbrievenvanKafkaofanderenaanhunvader.DezebijdragezoualsmijngeschrevenbriefaanSophiebeschouwdkunnenworden,geschrevenmetdepenvandedankbaarheid,metdetrillingvandeontroering,methethartvanopenheid.Deopdrachtvanhaaropvolger(M/V)isnieteennieuweSophietezijn.Aanhetonmogelijkemoetjenietbeginnen.Maaromindegemeenschapvanstudentenendocentenverdertewerkenaandepedagogischereflex:studentenlerenkijkenvanuitdeogenvanhetkindenvanuitalleswatzedoenhetkindinhentelatenantwoorden.Datzalinelketijdeenanderepedagogischevertaalslagvragen.DatiswatdemoeiteismeetenemennaardetoekomstvandepedagogenvanuitdeherinneringaandezemooieSophiaansejaren:verbindingvannieuwewetenschappelijkeinzichtenentheorieënaandepraktijk,verankeringinhetwerkveld,lerendenken,voelenenhandeleninkindtermengeformuleerdvanuituniciteitindiversiteit.Datisgeenscheppinginzevendagen,maarinminstenszevenmaalzevendagenofnogeenzevenvoudervan.
![Page 30: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/30.jpg)
28
ToendeKatholiekeLeergangenPedagogiek,onderleidingvanIngridGunters,nogbeperktwastotdeeltijdsonderwijsMiddelbareOnderwijsaktes(MO-AenMO-B),werdmiddenindetachtigerjareneennieuwecollega‘TheoretischePedagogiek’uitLoonopZandonthaald,diehaarstudiesenervaringenuitUtrechtmeebrengenzou.Endathebbenwemetzijnallengeweten.Onsdocententeamwastoennoggeenhechtegroep,maareerdereenreizendclubjedatelkaarvondbijhetwekelijksheen-enterugreizennaardediverselocatiesinTilburg(KatholiekeUniversiteit,St.-Jozefstraat,TivolistraatenlaterPyreneeënweg)enEindhoven(Barrierweg,hetEeuwsel).Wevondenhetvanafhetbeginverrijkendervaringenuittewisselentijdensdepauzesvandielangemaandag-endonderdagavondenvanhalfzestothalftien(meestalnaeenvolledagtaakelders).Sophiegeraaktebijdestudentenbekendalseenduidelijke,vriendelijke,maarookstrengeenrechtvaardigehogeschooldocente.Wiedeeerstekeer(zonderhertentamen)eengoedcijfer
behaaldehadgeluk,wantlerenbetekendeookinterpreteren,vergelijkenentoepassenopdedagdagelijkseberoepspraktijk,dealledaagseleefwereldvandekinderenenjongeren–ookinderegio’sTilburgenEindhoven.
NadatdeopleidingonderhaarbezielendeleidinginhetMollerinstituutteTilburgookvoltijdswerd,kreegiknaeenpaarcollegejaren(dankzijhetgrotesuccesvanhetsteedsuitbreidendedagonderwijspedagogiek)deopdrachtbijdecollega’stheoretischepedagogiekenlevensbeschouwingaanteschuiven.HetteamprogrammeerdedemodulesvolgenshetanalysemodelvanLeonvanGelderenkoosvoorjarenlangdebestsellerPedagogiek in Meervoud vanSiebrenMiedema.Doelstellingenenmethodenwerdeningezamenlijkheidvoordestudiegidsvastgelegd,tentamensenhertentamenswerdeninsamenspraakopgesteld.Eennergensandersennognooitgezieneoverlegdranghieldonsstaande.Metvallenenopstaanbereiktenwenaarhetderdemillenniumtoegroteeensgezindheid;waarbijzich
Theoretische pedagogiek en de hermeneutiek
Antoon LouwyckOud-docent Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 31: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/31.jpg)
29
ookdecollega’sfilosofiekwamenvervoegen.
HethandboekPedagogiek in Meervoud,datwijalsleidraadhanteerden,bevateenvijftalwetenschappelijkestromingenwaarmeedetheoretischepedagogiekaldecennialangwerkt.Eenvandiestromingenisdegeesteswetenschappelijkepedagogiek,ontstaaninDuitslandeno.a.doorMartinLangeveld(1905-1989)inUtrechtenStephanStrasser(1905-1985)inNijmegenbehartigd,beoefendenuitgebreid.Demethodeindezestroming,dievoorafgaataandedoorLangeveldgeïntroduceerde‘fenomenologie’endoorStrassergeïntroduceerde‘dialectiek’,wordtde‘hermeneutiek’genoemd.Dithoofdstukwerddaarenbovenin1997doorBasLeveringbewerkt.Ikgawatdieperinopdiehistorischemethodewaarvandegeesteswetenschappelijkepedagogiek-enSophie-zogretiggebruikmaakten;daardemenselijkewerkelijkheidnietverklaard,maar‘begrepen’moetworden(reflectiesophet‘opgroeien’dus).Oorspronkelijkis‘hermeneutiek’eenfilologischemethodeomgeschreventekstentekunnenbegrijpen,zoalsbijBijbelteksten,wetteksten,anderegeschrevenhistorischebronnenenookpedagogischeenonderwijskundigedocumenten.ZoonderzochtdeDuitsepedagoogWilhelmDilthey(1833-1911)inBerlijnvoordepedagogiekdevoorwaardenopgrondwaarvankennisverwerving
vandemensdoordemenszelfmogelijkis,engaferdenaam‘Verstehende Interpretation’aan.Iedermenstreftnazijngeboorteeenalbestaandewereldvanbetekenissenenzingevingenaan,waarinhijeerstmoetwordeningeleid(viaopvoeding,onderwijsenopleiding)omzelfzinvoltekunnenhandelen.Betekenisgehelenkomennietzomaaruitdeluchtvallen,maarkomenvoortuitenhangensamenmeteenbepaaldehistorischeenculturelecontext.
De(pedagogische)onderzoekerdientzichnuaftevrageninhoeverrehetresultaatvaneeninterpretatievoortkomtuitdegeïnterpreteerdewerkelijkheidzelfofeenproductisvandeeigenwensenofverbeelding.Detoetsingvandejuistheidvandeinterpretatiekangebeurenopdriemanieren,zoals:-dematewaarinersprakeisvaninterne(logischeeninhoudelijke)consistentiemetbetrekkingtotdegeïnterpreteerdewerkelijkheid,-dematewaarindeinterpretatieovereenstemtmetinformatiedieuitanderebronnenwordtverkregen,en-dematevancontroleerbaarheid,waarinmeerdereonderzoekerstoteenzelfderesultaatzijngekomen.De‘hermeneutiek’isduseensystematischeenmethodischewijzevaninterpreterenvandevooronsdagdagelijksepedagogischewerkelijkheid,waarbijzowelvanhistorischealsvanactuelezinsprakekanzijn.Bijdewaarderingvandegeesteswetenschappelijke
![Page 32: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/32.jpg)
30
pedagogiekstaatverdervermeld,dateenvandegrondkenmerkenvandegeesteswetenschappelijkepedagogiekis‘deaansluitingbijdealledaagseleefwereld’.Zijrichtzichnietalleenopdewerkelijkheidalsgeobjectiveerdgegeven,zoalsinallerleipedagogischeteksten,leerprogramma’s,beschrijvingenenonderzoeksverslagen,maarookopdebeleefdeenzelfssubjectievewerkelijkheidvandebetrokkenenzelf:dekinderen,jongeren,cursisten,ouders,opvoeders,leerkrachten,docenten,instructeurs,etc.OttoFriedrichBollnow(1903-1991,Duitsfilosoof-pedagooguitTübingen)weeserdaarenbovennogop,dathetgebruikvandefenomenologischemethodebinnendepedagogiekneerkomtop‘Hermeneutik der Erziehungswirklichkeit’.Dusfenomenologieishermeneutiek,nietvanteksten,maarvandedagdagelijksewerkelijkheidwaarbinnenopvoedinghoort.Enhierbijwildezestromingdenormatievestandpuntennietuitdeweggaan.Ditishaarsterkte,maartevensvolgenswetenschappelijkegraadmetersookhaarzwakte.Dehermeneutischemethodeheeftweliswaarookbinnendiegeesteswetenschappelijkepedagogiekdeambitiegehadnietenkeleenhistorischemethodetezijn,maarookeengrondigeanalysetekunnengevenvandesteedsnieuwaankomendeopvoedingsactualiteiten.
Inhetverledenismendaarnietzogoedingeslaagd.DieopdrachthebbenwijnochtansinTilburgeneldersnietlosgelateneninonzemodule-opdrachtenbinnenFontysmetvallenenopstaan,enindialoogmetdestudentenpedagogiek,tochsteedsvolgehouden.Eenpunt,daarenboven,waaraanSophiebijzonderveelaandachtbesteedde.
ZeerbewonderenswaardigisvooralhetfeitdatSophie,zelfsalsjarenlangedirecteurvanallelocatiesFontys-Pedagogiek,totvoorenkelejarensteedsnogwekelijksdezecollegestheoretischepedagogiekverzorgdevooronzedeeltijdstudentenenditingoedeverstandhoudingensamenwerkingmethaardirectecollega’senonderdeleidingencoördinatievanAgeVisser.ZokreegikdeuitzonderlijkeeergedurendemijnlaatstejarenbijFontyssamenmetSophieopmaandagavonddemodule‘PedagogiekinMeervoud’teverzorgen.Wijvormden,natochenigegewenningaanelkaar,eenduo,waarbijikdehistorischeschetsenendemethodologieaanbrachtenSophiehetonderzoek,detoepassingendeactualiteittoelichtte.Opdedagvanmijnafscheidinapril2007wistzijdiesamenwerkingtebenoemenalseenidealecombinatie.Wateencompliment!
![Page 33: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/33.jpg)
31
HetzijndeeerstelentedagenvanditjaarenSophiewerdvanochtendwakkervanhetgefluitengekwettervandevogelsindetuin.VandaagishetwoensdagendatbetekentvoorSophieeenvergaderdag,deheledag.Hetochtendprogrammabegintmeteenwerkoverlegvanhetdocententeam,vervolgenseenwerkgesprekmetJeannie,desecretaressevanSophie.NadeluncheengesprekmetBasLeveringoverzijnervaringenalslectoraandeFontysHogeschool,endaarnahetextralangedirectie-enstafoverleg.Deagendavanhetdirectie-enstafoverlegwordtvandaag,naastdevasteagendaonderwerpen,bepaalddoordereorganisatiebijFontys,waarbijdevestigingAmsterdamwordtafgestoten.Sophiemerktdatereenontwikkelingaandegangisdienogmaaréénrichtingkent:presteren,concurrerenenconsumeren.Voorbijhetwenkendeperspectiefvanzinvolonderwijseneenorganisatiemeteenmenselijkemaat.Sophieiservanovertuigd,datleerlingenendocentenelkaarmoetenkennen,datzesamenverantwoordelijkheiddragen,datzezichverbondenenbetrokkenvoelenbijdeonderwijsorganisatie,maar
ookbijdezaakwaarhetomdraait:hetgrootwordenvankinderen.
SophieneemtvandaagalvroegdebusnaarTilburg.IndebusneemtSophienogevendepostdoorwaarzeopdinsdagnietaantoeisgekomen.Tussendepostziteenopvallenderozeenvelop.Sophiekanhetnietlatendiealseersteteopenen.Erziteenbriefin,metdezelfderozekleur.HetiseenbriefvanLinda,eenvanhaarstudenten.DegedachtenvanSophiedwalenafnaarLinda,dieeendeelvanhaarvakantiesvrijwilligerswerkdoetmetkinderen.SophieweetnoghoeenthousiastLindaverteldeoverhetponykampmetverstandelijkgehandicaptenbijdeHeideruitersinDeurne.Watzeverteldeoverdemanierwaaropzekinderenoverhunangstvoorpaardenhielp.Hoezeopeenspeelsewijzedeonverschrokkenendeveiligheidsvoorschriftenvanpaardverzorgingbijbracht.Eengedrevenstudentmethartvoordezaak.
DebusstoptbijeenverkeerslichtenSophieisweerterugbijdebriefvanLindaenbeginttelezen.
Aan de hand van Linda
Ton Beekman, Jan de Hoon, Dieuwke Hovinga, Marjan Margadant-van Arcken & Marcel SchroetenLeden van de Amersfoortse Kring
![Page 34: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/34.jpg)
32
Sophiestoptdebriefterugindeenvelopendeantwoordendienenzichalaan.Ja,Sophiekentdekritiekalsjeafwijktvandetraditionelewetenschappelijkevoorschriftenenmeerneigtnaarhetwildedenken.Eenbenaderingwaarinhetexistentiaal‘Befindlichkeit’wezenlijkisvooradequaatonderzoek.Alsjedituitgangspuntaanhangt,dankrijgjeopjeborddatdemethodevaagensubjectiefisendebegrippennietvastomlijndzijn.Kiesjevoordedeelnemendeervaringalsmethode,dankanhetzelfsvoorkomendatjeeenexhibitionistischhouding
wordtverweten.Datiseenboudebewering.Zetjeechterjegevoelensalsonderzoeker,debelevingvanhetkind,decontextenplaatswaarzichallesafspeelt,kortomdeervaringalsstemmingbuitenspel,danreduceerjehetkindinzijnsituatiealsneltotcausalerelaties.Dewereldiserookeenvandeverbeelding,vanindrukkenenstemmingen.Waaromzoueencausalerelatiedebesteverklaringleveren?Misschienisheteenvoudigwegeenzaakvanopenennieuwsgierigzijnenvertrouwenopovertuiginginplaatsvanopdemachtvanoorzaakengevolg.
Beste mevrouw Drenth,
In september van het vorig jaar heb ik bij u de module ‘Kwalitatieve onderzoeksmethoden’ gevolgd. Ik ben nu bezig met mijn scriptie en een onderdeel daarvan is een onderzoek onder kinderen die met een georganiseerde vakantieweek mee zijn in de bossen bij Eindhoven. Wat ik tijdens uw lessen heb geleerd, kan ik heel goed toepassen. Het boek ‘Beleving en ervaring’ sla ik er nog regelmatig op na. Na het lezen van andere boeken over kwalitatieve onderzoeksmethoden heb ik nog twee vragen waar ik niet zo goed raad mee weet. Ik hoop dat u mij daarbij verder kan helpen. Het gaat om de volgende vragen.
- Mijn kritische lezers benadrukken steeds, dat het om subjectieve gegevens gaat en dat daardoor de bruikbaarheid in andere situaties beperkt blijft. Ik weet dat het om de beleving gaat en welke betekenis die heeft. Ik vind het moeilijk duidelijk te maken waarom belevingsonderzoek zo belangrijk is. Hoe kan ik mijn onderbouwing van belevingsonderzoek versterken?
- Is mijn betrokkenheid bij de groep kinderen naar wie ik een onderzoek doe te groot? Ik voel me sterk betrokken bij deze kinderen en die betrokkenheid is binnen de opleiding ook steeds benadrukt. Ik hoor van mijn kritische lezers en lees in de literatuur dat een van de basale voorwaarden van participerende observatie is een onopvallende, terughoudende opstelling (oppassen voor ‘going native’). Al die gedetailleerde beschrijvingen zouden te ‘exhibitionistisch’ zijn. Deze fikse kritieken brengen me in verwarring.
De analyses die ik tot nu toe heb gemaakt, stuur ik met deze brief mee. Ik hoop, dat ik met uw commentaar de trein weer aan het rijden krijg.
Met vriendelijke groet,Linda
![Page 35: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/35.jpg)
33
Endangoing native,daarzitbestwelwatin,maarhetlijktweleendoodzondealsjejealsonderzoekerhieraanschuldigmaakt.Vertrouwenkrijgenvankindereniseensleutelwoordalsjehunbelevingenervaringwiltonderzoeken.Doordatvertrouwenwordtdesituatieongedwongenenalledaagsendanisdeaanwezigheidnietstorend.Hetverplaatsenindewereldvanhetkindenhetinvoelenwordtdaneenvoudiger.Bewogen,enthousiast,betrokkeneninvoelendonderzoekeniszeerwaardevolvoorVerstehen.Zegnouzelf,ouderszijnzeerbetrokkenbijhunkindenkunnenvaakfeilloosinvoelenwaterinhunkindomgaat.Sophievraagtzichaf:moetenweonzegevoelensbuitenspelzettenomtotwarekennistekomen?Latenwehetmaargeenwarekennisnoemendieweophetooghebben,maarkennisdieweinhetdagelijkslevenkunnengebruiken.Bruikbarekennisofeenadequatebeschrijving,wanterzijnvelewoordeneninterpretatiesvoordedingenmogelijk.Hetdenkenenlevenvanmensenisimmerstevergelijkenmeteenplooi,dieweerandereplooienbevat.Ja,datiseenmooiemetafoor:deplooiendiejemoetont-plooienomtebegrijpenenverdertehelpen.
Eigenlijkzoujedeanalysevanbelevingenenervaringenkunnenvergelijkenmetkunstkijken.Kunst(kijken)isgeenlogicaenhetkunstwerkisdoorgaansnieteencodedieontcijferdmoetworden.Jegaatnietberekenenbijhoeveelprocentrodeverfenhoeveelprocentgroeneverfjebetoverdbentdoorhetdoek.Hetisgebruikelijk,datkunstuitdeintuïtieenverbeeldingvandekunstenaarvoortkomt.Zokanhetookbijdeonderzoekereraantoegaan,zekerbijeendeelnemendeervaring.Hijlaatzichverrassenenverwonderen.Intweedeinstantiekomthetprocesvaninzicht.Eenzekerematevanmethodologischanarchisme,wilddenken,kangeenkwaadofmoetenwehetpragmatismezondermethodenoemen?Objectiviteitisdanhetrealiserenvaneenvormvanongedwongenovereenkomst.Hetgevenvanterechtvaardigenargumenten.
Debuschauffeurremtafendevrouwenstemuitdeluidsprekermeldt:‘DevolgendehalteisProf.Goossenslaan.Vergeetnietuittecheckenmetuwov-chipkaart’.PlotsisSophieuithaaroverpeinzingenenlooptzemetanderebuspassagiersnaardeuitgang.
![Page 36: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/36.jpg)
34
Over de kunst van het voorlezen
Bas Levering, Lector Algemene Pedagogiek, Fontys Hogeschool Pedagogiek
Onsonderzoeknaarvoorlezenvoordejongstekinderendateertuit2004.ToenhetverzoekvandeStichtingLezenbijonsbinnenkwam,warenwenetmetdekenniskringAlgemenePedagogiekvanstartgegaan.Inhetverbandvandevroeg-envoorschoolseeducatielageraleensterkaccentophetzogeheteninteractievevoorlezen.Bijdatinteractievevoorlezenwordtopallerleimanierenaandeontwikkelingvandekinderengewerkt.Aandetaalontwikkelingbijvoorbeeld,doordatdevoorlezerzicherdoormiddelvanvragenvoortdurendvanvergewistdatdekinderensnappenwaarhetverhaalovergaat.Hetisdebedoelingdatdekinderengaannadenkenoverwaterinhetverhaalgebeurt.Hetisdebedoelingdatdekinderenonderwoordenbrengenwatzebelevenbijhetverhaalofvertellenoverwatzeuiteigenervaringenweten.Dieinteractieveaanpakvraagtomeengedegenvoorbereiding.Deintroductievanhetverhaalvereisenaandacht,maarookhetvoorlezenzelf,demaniervansprekenendenabesprekingenverwerkingzijnvangrootbelang.Onzeveronderstellingwas,dathet
interactievevoorlezendeliteraireervaringweleensindewegzoukunnenzitten.Onzeverwachtingwas,dataldatgevraagvandevoorlezerendatgekletsvandekinderentussendoordebetoveringvanhetvoorlezenweleenszoukunnenverbreken.Hetongestoordinhetverhaalopgaanenhethelemaalindieanderewereldkunnenzijn,vragenomderustigenabijheidvandieenestemzonderbijgeluiden.Dieintiemeervaringmoethetmogelijkmakenomrondtewandeleningedachtendiejezelfandersnooitzouhebbengehad.Enalshetgoediszalerlater,alsjezelfleertlezen,zo´nsteminjeeigenhoofdgaanklinken.Enhopelijkwordjedandoordrongenvanhetbesef,dathetlezenhetenigemiddelisdatjetoegangtotdieonvervangbareliteraireervaringverschaft.Lezen,zozaljewordenvoorgehouden,isdeenigedrugwaarjeaanverslaafdmagraken.Inhethogeronderwijswordtweinigvoorgelezen.Erwordtwelheelveelopgelezen.SindsdePowerPointbeschikbaarisbeperktmenigeleszichtothetoplezenvanhalfbakkenzinnendievanallekantenplotselingophetscherm
![Page 37: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/37.jpg)
35
verschijnen.Hetismeestalheelhardnodigdatdietekstenophetschermverschijnen,wantdoorhetgeblaasvandeventilator,diedelampvandebeamerkoelmoethouden,zijndewoordenvandedocentzonderdieondertitelingeigenlijknietteverstaan.Vandaarookdatheteigenlijkooknietdebedoelingisdatdedocentveelmeerzegtdaneraanzinnenophetschermverschijnt.Zezoudenanderstochmaarverlorengaan.
Laatsthebiktijdenseencollegezelfweereenseenkeerechtvoorgelezen,maarikhebeenprobleem,ikkanhetnietzogoed.Omdatikmijnogenophetpapiergerichtmoethoudenraakikvoormijngevoelhetcontactmetdezaalkwijt.Eninhetcontactmetdezaalligtwatmijbetreftnunetdeessentievanhetcollegegeven.Datcontactmaaktdelesinteractiefookalsprekendestudentennietterug.Jezietaanhunlichamenofjezemeekrijgtofniet.Jezietaanhunogenofzejebegrijpen.Zonderdatzeermetwoordenomhoeventevragenvoeljedatjeeenandervoorbeeldmoetgeven.Alshetallemaalwattragergaat,omdatwatjevertellenwiltmeertijdvraagt,laatjegewoonwatweg.Erisnogeenredenwaaromiknietzogoedkanvoorlezen.Tijdenshetlezenveranderikregelmatigdevolgordevandewoorden.Alsofikhetbeterzouwetendandeauteurdiemeestaljuistheelgoedoverzijnzinnenheeftnagedacht.Zokomikheelvaakverkeerduit.Zoals
laatstmethettweedehoofdstukvanKnielen op een bed violen.Ikhaddathoofdstukechtnodig.Erisgeenbeteretekstdiekanlatenzien,datalsjekinderenergensvanwiltweerhouden,hetvoorhoudenvaneeneenvoudigeregelvaaknietgenoegis.Veeloudersmakenhetmee,datzeietsindebroekzakvanhunzoonvindendatdaaropeenwonderbaarlijkemanierinterechtgekomenmoetzijn.Wonderbaarlijkinderdaad,wantbijnavraagblijkthetkindergeenenkeleverklaringvoortekunnengeven.Ja,zeverkopendiedingenwelindiewinkel.Enja,hijisdaarookgeweest.Maarnee,hijheefthetnietuithetschapgepakt.Hijsnapterzelfookniksvan.Omkinderenzovertekrijgendatzevanandermansspullenafblijveniszeggendatstelenverbodenisvaakteweinig.Hetmoetdaneenkeermisgaanomhetbesefechtdoortelatendringen.Enalszedanzeggendatzenietwetenhoehetdinginhunzakterechtgekomenis,liegenzeniet.Indemeestegevalleniszo´npijnlijkeconfrontatiegenoegomeenknopomtekrijgenenisdeeerstekeerismeteendelaatstekeergeweest.Hans,dehoofdpersoonuitKnielen op een bed violen,iszo’njongen.Hijzietdevlammendrodevulpenopdetafelvanzijnmeesterliggen.Zijnmaagdraaitom.Zonderdathijhetwil,verdwijntdevulpenvanzijnmeesterinzijnbroekzak.Alsdiepeneenmaandlaterthuisopdegrondvaltiszijnmoederovertuigdvanzijnonschuld.Zeweetgewoon
![Page 38: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/38.jpg)
36
datHansdepennietgestolenheeft.Maarzijnvaderisonverbiddelijk.Hijmoetdepenonmiddellijknaarmeesterterugbrengen.OokmeestertoontbegripenvergeeftHans.MaarvaderneemtHansnathuiskomstmeenaarhetschuurtjeomhemeenongenadigpakslaagtegeven.Hansmoettochlerenomvanandermansspullenafteblijven.Moederwordtdoorvaderweggestuurd.Zemagnieteenslijdzaamtoezien.
Toenikhetcollegegafhadikhetluisterboeknognietbinnen.Vanallegroteromanswordentegenwoordigluisterboekengemaakt.Enwatisvoorstudentennumooierdanhethoofdstukdoordeauteurzelftehorenvoorlezen?Mijneigenlezingwasnietslechtgegaan.Ikhaddestudentennietkunnenaankijken,maarhadtochgevoeldhoedeontroeringbezitvanhennam.Ookeenlaatstemoeilijkheiddieikmetvoorlezenheb,hadikoverwonnen.Ikwasmijneigenontroeringaardigdebaasgebleven.Eenweeklatervielhetluisterboekindebrievenbus.Volverwachtingdeeerstevandeelfcd´sopgezetennaarhoofdstuktweedoorgespoeld.Nognietvaakinmijnlevenzo´nteleurstellingmeegemaakt.
Ikkannietzogoedvoorlezen,maarJanSiebelinkkanhelemaalnietvoorlezen.Hijheeftgeenonprettigestem,maarlegtalleklemtonenverkeerd.Hijkomtaanheteindvaneenzinvaaktehooguitenkanzodevolgendeernietoplatenaansluiten.Daterniemandbijdieuitgeverijheeftgeroepen:‘Ditkanniet,zovermoordenwehetboek,wemoetenhetdooriemandanderslatenvoorlezen!’Want,voorlezeniseenkunst.Wekunnenstudentenvanlerarenopleidingenerwelinbekwamenendaarmoetenweinhetbelangvanvolgendegeneratiesookbeslistveelmeeraandachtaanbesteden.Maarsommigenzullenhetnooitechtleren,zelfsnietalszeweergalooskunnenschrijven.Ikneemmijvoorvolgendjaarhethoofdstukgewoonweerzelfvoortelezen.
Literatuur
Seebregts, A., Kroneman, M & Reincke, J.
(2006). Lezen om het lezen. Kanttekeningen
bij interactief voorlezen. Pedagogiek in
Praktijk Magazine, nr. 26, 18-21.
![Page 39: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/39.jpg)
37
InleidingUitallerleionderzoeksinds2008blijkt,datjongensonderprestereninvergelijkingmetmeisjesenalsultiemeverklaringhiervoorwordtdefeminiseringvanhetopenbaarmaatschappelijklevenopgevoerd.Zelfsinhetpolitiekedebatheeftdezehypotheseaanactualiteitswaardegewonnen.Jongenszoudeninhunontwikkelingteweinigseksespecifiekerolmodellenontmoetenenopgevoedwordenals‘gemankeerde’meisjes,omdatzijzichzoudenmoetenvoegennaardominantaanwezigevrouwelijkerolmodellenopallelevensdomeinen.Deopgevoerdeverklaring,datfeminiseringvanonderwijs,zorgenwelzijnleidttotproblemenindeidenteitsontwikkelingenhetonderpresterenvanjongens,istebeschouwenalseenverklaringdieopnieuwdeseksestrijdvoorzietvanmunitie.Alleeniservanuithetkampvanvrouwelijkewetenschapperstotnutoevrijweinigteruggeschoten,waardoorjegaatdenkendat‘feminisering’alsoorzakelijkverbandenigeverklaringsgrond
heeft.Isdeopgevoerdeverklaring‘feminisering’voorhet‘onderpresterenvanjongens’somstekarakteriserenalseenbewegingvandefreudiaansekreet‘Was will das Weib?’naar‘Was will der Schwanz?’.
Actualiteit van feminisering als maatschappelijke problematiekFeminiseringwordtindiverseartikelengerelateerdaandevolgendegegevenheden.Hetgrootstegedeeltevandeberoepsgroepindekinderopvang,debasisschool,dehulpverleningenhetjeugd-enjongerenwerkbestaatuitvrouwen.Envrouwenzoudenvolgensdiverseonderzoekershunwerkvormgevenvanuitvrouwlijkenormen(controleendwang)enhierdoorrepressiefreagerenopdemannelijkeexploratiedrangwaardoordemannelijkeidentiteitsontwikkelinginhetgedrangkomt.Hetdidactischmodelvanhetonderwijsdatjongensgenietenistesterkgefeminiseerddoordathethedendaagseonderwijszichnaastkennisrichtopsamenwerken,communicatie,zelfstandigheidencompetentieontwikkeling.Meisjes
Was will der Schwanz? Metaforische verwarring als lotsbestemmingDorien Huisman, Docent Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 40: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/40.jpg)
38
schijnenperdefinitieeenbeterontwikkeldetaalverwerkingsstrategietehebbenenzijndaardoorvolgensdiverseonderzoekersinvergelijkingmetdejongensbevoordeeld.Zelfshethulpverleningmodelontsnaptnietaandekritiektesterkgefeminiseerdtezijn,omdatheteentesterkappeldoetopcommunicatie,inlevingenreflectie.Dezedrieaspectenwordenalstypischvrouwlijkgezien.Jongenszoudeninhunpuberteitsjarenmeteendusdanigtestosterongehaltetemakenkrijgeneneendusdanigneuropsychologischgebeurentengevolgevandeverdereuitrijpingvanhetcentralezenuwstelsel,daterminderinspanningenvanhengevergdmoetenworden,maarruimtegemaaktmoetwordenvoorbewegingenexperimenteren,leeshier‘struinenenstuiteren’.Maaruitpeergouponderzoekblijktjuist,datindejongenscultuurnormengeldenindetrantvandatgoedeschoolprestatiesgelijkstaanaanweinigstatusvoljonge-mannen-gedrag.Ditzoubetekenen,datervoldoendemannelijkeidentificatietotstandisgekomen,wantnietnaarbehorenschoolspresterenisfallischcorrect.Enhistorischgezienisdemannelijkeidentiteitaltijdtotstandgekomendankzijdeafwezigheidvandevader.Endankzijdieafwezigheidkandecrisiszichmanifesteren,diejuistaanleidinggeefttothetontstaanvandemannelijkeidentiteit,enisversmeltingmethetvrouwelijke,
hetLacaniaanse‘Genot’nietmeernodig,alhoeweldemeestemannenderestvanhunlevenblijvenverlangennaardit‘Genot’.Verzorgen,opvangen,voedenenversmeltenzijneeuwenlangtakengeweestdietoegedichtwerdenaanvrouwen,zelfsindiezindatzijhiertoegeschapenwaren,dusveroordeeld.Hetvoertmisschienwatver,maarerlijktzicheenprocestevoltrekken,datparallellooptmetanderesituatiesindegeschiedeniswaarinvrouwenzicheenduidelijkeremaatschappelijkepositiebevochtenofverworven:heksenjachtistebeschouwenalseenmannelijkereactieophetprocesvanhetstrevenvanzelfstandigheidindenkenendoenvanvrouwen.Deeersteuniversitairafgestudeerdevrouwendiezichopenbaaralsvrouwbekende,werdmasculiniteitverweten,vrouwendieeenduidelijkemaatschappelijkepositieverwervenzijnperdefinitievrouwenmeteenhoogXantippe-gehalte.
Overdenking waardDeemancipatiemonitor2008ondergraaftmetsuccesenmethardecijfersdemythevandefeminiseringenconcludeert,datertijdensdebasisschoolweinigtotgeenverschillenzijntussendeschoolprestatiesvanbeideseksen,maardatdezepaszichtbaarwordengedurendedemiddelbareschoolopleidingwaardejongensinkwestiejuistméérmannelijkerolmodellenontmoetendanooit
![Page 41: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/41.jpg)
39
tevoreninhunontwikkeling.Opvoedsystemenenbijbehorendewaardenoverdrachtzijnaanminderveranderingonderhevigdanvaakvanuiteenmasculiencentristischstandpuntwordtaangenomen.Opvoedingkenteeneigendynamiek,diebestaatuithethernemenvanindecultuurverankerdewaardenwaarophooguitenkeleaspectenzichandersrepresenteren,maarindegrondeengelijke(nde)zijn.Dearbeidssectoren,waarinvrouwenvandaagdedagnadrukkelijkaanwezigzijn,zijntevensdiesectorendieaanmaatschappelijkeaanziensterkhebbeningeboet,nietomdatervrouwenwerkzaamzijnmaaromdatersociaaleconomischvoormannenniettehaleniswatzijnodighebbenvoorhunidentiteitsbeleving,deherbevestigingvandesymbolischeorde.ZowelFreudalsLacanhebbenmeerdanuitvoeriggewezenophetexisterenvandevrouwals‘gemankeerd’mannelijkwezentengevolgevanderudimentaireontwikkelingvaneenorgaantjeendebeperktemogelijkhedentotintegratieindesymbolischeorde.Beideherenkanterechtverwetenworden,dathuneigenredeneringenmanklopendoorhetconceptman-vrouwineenconfiguratieteplaatsenanaloogaan
detoentertijdgeldende‘man-vrouw’machtsstratificatie.Maarhelaas,uithetgeheledebat‘feminiseringvandemaatschappelijkezorgsectoren’blijkt,datbovengenoemdemachtsstratificatievantoen,hedentendagedusooknoggeldt.Ooknu,inhethuidigedebat‘feminisering’iserweersprakevanschuldinductierichtingvrouwen,hetponerenvaneenvrouwbeelddatperdefinitieonafofgemankeerdis,iniedergevalnietinstaatisomjongenshetjuistemeetegeven.Eenhernieuwdepogingtotkolonisatievanvrouweneneenreductievanhunbijdrageaandezelfdeeeuwenoudesymbolischeorde.Dehuidigeoplevingvandezogenaamdeoppositie‘man-vrouw’denkenistebeschouwenalseenprocesvanmetafoorenmetonomiediezichtaligenfysischkanmanifesteren,maarnietophetniveauvanhet‘warezijn’,hetmetafysische.Omhetdebattebeslechtenishetalleenmaarmogelijkeenberoeptedoenophet‘zuivere’gezondeverstand:‘Jongens,houtocheensop!’‘Julliewetentocheindelijkweldathetdankzijdevrouwenis,datallesindegeschiedenisweerinevenwichtkomt’?OfblijvenjulliedeeeuwigegevangenenvanhetXantippecomplexofvanjullieeigen‘castratieangst’?‘Was will der Schwanz?’
![Page 42: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/42.jpg)
40
Voormeligthetboek‘Childhood in China’.Eenboekdat35jaargeledenverscheenenverslagdoetvandebevindingenvaneenwetenschappelijkeAmerikaansedelegatieophetgebiedvanopvoedingenvroegschoolseeducatieinChina.DedelegatiebestonduiteenaantalvooraanstaandepsychologenensociologenwaaronderWilliamKessen,UrieBronfenbrenner,JeromeKagan,EleanorMaccoby,MartinK.WhyteenMarianRadkeYarrow.
HetwarendenadagenvandeCultureleRevolutie,dieoveralinhetlanddiepesporenhadgetrokken.NajarenvanisolementstonddegrensvanChinaweeropeenkier.Driewekenreisdededelegatierondenbezochtvooralkinderdagverblijven,enkelekleuterscholen,basisscholeneneenmiddelbareschool.Zesprakmetoudersenlerarenoveropvoedingenonderwijs.Sommigedelegatieledenwarenzeergecharmeerdvanwatzijzagenindepedagogischepraktijk,anderendurfdenhunogenenorenniettegeloven.Watzagenze?Keurigingerichte
model-instituten.Frisgeschilderdvoordebelangrijkegasten.Deperkjesaangeharktenhetontvangstcomitébijdeingang.Overalwerdkondgedaanvandebelangrijkevoortganginhetonderwijs,dienadeoverwinningvandeCommunistenopdeKuomintangin1949wasgeboekt.Enhetwareninderdaadindrukwekkendecijfers.Hetaantalkinderen,datleerdelezenenschrijven,wasin25jaarbijnavertienvoudigd.90%vandekinderengingindezeventigerjarennaarschool.HetonderwijswasonderleidingvanMaoook‘gemoderniseerd’,zovernamenzij.Denadruk,dieerbinnenhettraditioneleConfuciaanseonderwijslagop‘kennis’en‘cultuur’wasverdwenen;derelatietussenopleidingenerzijdsenproductie,praktijkenpolitiekanderzijdswerdnadrukkelijkgelegd.Arbeiders,boerenensoldatenzoudenindeogenvanMaoeenbelangrijkebijdrageleverenaandeontwikkelingvandejeugd.Datbetekendedatbinnenhetcurriculumveel‘productievearbeid’werdverricht.Daartoewerdenmontage-afdelingenvanfabrieken
Overleeft Confucius in China?
Nelleke Rögels Oud-docent en teamleider Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 43: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/43.jpg)
41
naardeklaslokalenverplaatstenopdezwart-witfoto’szienwehoekleutersgloeilampenindoosjesverpakken,basisschoolleerlingenzwaantjesbeschilderennmiddelbarescholierenlaswerkzaamhedenverrichten.Kleutersenbasisschoolleerlingenonderhieldengroentetuinenendemiddelbarescholierenenstudentenwerdenmassaalnaarhetplattelandgestuurdomtelerenvandeboeren.Hetsoldatenlevenwerdervarenindebarretochten,diezemoestenondernemenomdeplaatsvanhunbestemming-somsvervanhuis-tebereiken.
Endekinderen?DeAmerikaansedelegatieobserveerde‘uitermaterustigeenvrolijkekinderen,diezondervreesdebuitenlanderstegemoettreden’.’Hyperactiefenagressiefgedragontbreekt.’‘Dejongekinderenhuilenendreinenniet.’Socialebeperkingenwordenalheelvroegindeontwikkeling-zondergezeur-geaccepteerd.’Zeconcentrerenzichophetuitvoerenvanhunactiviteiten.Zekunnendaarbijverbazingwekkendlangstilzittenenzijnnietongedurig.’‘Zeluisterengoed.’‘Ditallesondankshetontbrekenvanvoldoendeleermiddelenenspeelgoed’.‘Creativiteitontbreekt.Erwordtveelgereciteerd’.Verderstaatmenperplexoverdevaardighedendiedejongekinderententoonstellenophetgebiedvandansenmuziek.Volgensdelerarenenouderswordendekinderenopgevoedtot‘revolutionairevolgelingen’door
zeliefdebijtebrengenvoorMao,decommunistischepartij,hetvaderland,voorproductievearbeid,arbeiders,boerenensoldaten.Ookmoetenkinderenleren,dathetbelangvanhetcollectiefvooropstaat,datzijrespectverschuldigdzijnaandevertegenwoordigersvandepartij.Disciplineiseendeugd,evenalshetaccepterenvangroepskritiek,hetuitenvanzelfkritiekenhettoegewijdzijnaandeinternationale(communistische)beweging.Deoudersenlerarenstralendaarbijrustenzekerheiduit.Erwordtnietgeschreeuwd.Hetgedragisliefdevol,maarwatafstandelijk.Geslagenwordterniet,daarisookweinigaanleidingtoe.Zoalswenuweten,strooktendeobservatiesvandedelegatieopdiverseonderdelennietmetdetoenmaligewerkelijkheid:-KinderdagverblijvenwarendungezaaidinChina.HetzaldeChinesegastherenveelmoeitehebbengekostdiebezoekentearrangeren!Ookhedentendagevindjeernauwelijks.Grootoudersnamenennemendezorgvoordekleinkinderenopzich.Veelvrouwengaanmededaaromrondhun55stemetpensioen.
-Indepraktijkwerderweiniggeleerd:deboerenwarenanalfabeetensprakenletterlijkenfiguurlijkeenanderetaalalsdejongerenuitdegrotesteden.
-Sterkernog:hetmiddelbaarenhogeronderwijslagindertijdgrotendeelsplat.LerarenwarentijdensdehoogtijdagenvandeCultureleRevolutiemassaal
![Page 44: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/44.jpg)
42
vernederdenbeschuldigdvan‘bourgeoisdenken’enrevisionisme.Zewerdenuitgejouwdengemarteld.Volkscomitéssprakenzwareveroordelingenuit.Hetaantalsuïcidesonderdedocentenwasgroot.
-Het‘reviserenvanhetonderwijs‘werddoorvelenlijdzaamondergaan.
-Demeesteklassenwarenenzijnveelgroterdandemodelklasjes,dieonzeAmerikanenmochtenbewonderen(anno2010nogsteedsgemiddeld50-60leerlingen).
Bovendienlijkendegepropageerdecommunistischeopvoedingsidealen-bijnaderinzien-verdachtveelopde-destijdsverguisde-meerdantweeduizendjaaroudeopvattingenvanConfucius:eensterkenadrukopdegroepbovenhetindividu.Hetwerkenvoorhetheilvananderen.Hetjeonderwerpenaangezagenhetbetonenvanrespect.Alleenhetonderwerpwaaraanmenzichonderwierpenwaarvoormenrespecttoonde,wasveranderd.DeplaatsvandeoudersenfamiliewerdingenomendoorMaoendecommunistischepartij.Eenwisselingwaarmeeeengrootgedeeltevandebevolkinggezagsgetrouw(Confuciusindachtig)instemde.NahetoverlijdenvanMaovielmensnelterugopdeoudevertrouwdeonderwijsmethoden.Heelveelurenwordenookvandaagdedagopdebasisschoolnogbesteedaan
het(mooi)lerenschrijvenvandeduizendenkaraktersenhetvanbuitenlerenvanduizendjaaroudegedichten.EnookConfuciuswerdweerinerehersteld.Menkanzichverbazenoverdenaïviteitendegeringewetenschappelijkedistantievandedelegatie,maardatisachterafgemakkelijkgezegd.Ookwetenschapperszijnproductenvanhuntijdenomgeving.ZijbezatenbarweinigvoorinformatieoverChinaendebeschikbareinformatiewasstrenggecensureerd.Datwasindejarenzeventignogmogelijk.
EndegeobserveerdeChinesekinderen?Washetgedragvandejongekinderen‘gefaked’?Ikbetwijfeldat.Chinesekinderenzijnooknuinveelopzichtennogsteedseenstuk‘gemakkelijker’en‘aardiger’voorhunopvoeders,dandegemiddeldeNederlandseofAmerikaansepeuterofkleuter.IkdeeldieervaringmetveelinChinawonendebuitenlanders.JongekindereninChinazijnoverhetalgemeenopen,vriendelijkenspontaan.Deopvoedingverlooptvolgenseeuwenoudepatronen.Destructurenzijnmeestalvrijhelderenvoorspelbaar.Intergenerationeleoverdrachtzorgtvoorcontinuïteit.DatlaatstegebeurdewaarschijnlijkooktijdensdeCultureleRevolutie.Deoudeopvoedingspatronenenrelatiestructurentrotseerdendepolitiekendemaoïstischeideologie,toondenzichsterkeralsde´waanvandedag´.Defamilievormdeeenstevigfundament,hetbleekde
![Page 45: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/45.jpg)
43
hoeksteenvandesamenleving.Maarisdathedentendagenogsteedshetgeval?ZaldeConfucianistischeopvoedingscultuurooknuoverleven?Ikaarzel.
Deopkomstvaninternetenmobieletelefoniezijnonstuitbaarendesnelleeconomischeontwikkelingenmakenhetbezitervanvoorvelenbereikbaar.MetinternetkomtandergedachtegoedhetoudeChinabinnendrijven.Vooralhetwesterseindividualismeheefteengroteaantrekkingskrachtopdejongegeneratiesindesteden.Dievoelenzichalsouderonzekerdoortweegroteveranderingendiezichophetniveauvandefamilievoltrekkenendefamilieverhoudingenopz’nkopzetten.Allereerstisdoordeinvoeringvandeéén-kind-politiekdepositievankinderenbinnendefamilieveranderd.Zezijneenkostbaarbezitgeworden.Zewordendoorallefamilieledengekoesterd,vormendespilwaarallesomdraait.Indekrantenwordtgewaarschuwdvoor‘hetkleinekeizersyndroom’.Detweedeveranderingbetreftdepositievandegrootouders.Zijhebbengeenofeenuiterstkleinpensioenengeeneigenkapitaalofonroerendgoed.Geldwordtverdienddoordemiddengeneratie.
Deouderegeneratiewoontdaarominbijdemiddengeneratieennietomgekeerd(zoalsvroeger).Hetgemiddeldeopleidingsniveauvandezeouderenligteenstuklagerdandatvanhunkinderen.Ouderenzijndaardooropmeerdereterreinendemindereenditondergraafthunautoriteit.Voordekleinkinderenzorgendoenzijnogsteeds.Zijwillenenkunnennietanders.Maarinhetverledenbepááldenzijdeopvoeding,nuwordenzijsteedsvakergezienalswelkomeopvoedingsondersteuners,diemetrespectbehandeldmoetenworden,maardiezicheigenlijkinhunhandelentochzoudenmoetenlatenleidendoordenogvageopvoedkundigeidealenvanhunbeteropgeleidekinderen.ZullendegeschetsteontwikkelingendaadwerkelijkleidentoteenbreukmethetConfucianistischeverleden?Veelzalafhangenvandeoudersvannu,dekomendegeneratiegrootouders:gaanzijdooropdeingeslagenwegofkerenzij-netalsdecommunistischepartijindertijdijlingsterugophunschreden?Detijdzalhetleren.
Literatuur
Kessen, W. (ed.) (1975). Childhood in
China . New Haven: Yale University.
![Page 46: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/46.jpg)
44
Inmijnouderlijkhuiswasindejarenzestigééndouchebeschikbaarvoornegenpersonen.Alspuberleverdeik’smorgensvroegregelmatigstrijdmetmijnbroersenzussenomhetdierbarestukjeterritoriumvandewarmebadkamerinhetverdernogonopgewarmdehuis.Opgevaarvanruzieoftelaatopschoolkomenbesloegdedouchetijdmeestalnietmeerdantweeminuten.In‘hotelmama-papa’vanonzejongstedochter-bijna18jaaroud-wordenmomenteeltweebadkamersgedeelddoordriepersonen.Alletijddusomongestoordvandegeneugtenvanwater,shampoo,bodyscrubendouchecrèmemetextraverrijkendeoliëntegenieten.Inonsgezinzithetwatdatbetreftwelgoedmethetpraktiserenvan‘reinheid,rustenregelmaat’.Onzedochterdouchetdanookmetovergave,delaatstetijdsomsweldriekeerperdag.Stelugerust:hetbetreftnietdeeersteverschijnselenvaneenobsessievedwang,welvandekomstvaneennieuwvriendje.Hijmaaktdatzenogmooierprobeert
tewordendanzealis,haarhuidnogmeerwillatenglanzen,noglekkerderwilruiken...Douchenenschoonheidsbehandelingendiedaarbijaandeordezijn,verschaffenhaarzekerheidenzelfbewustzijn.‘Kijknaarmij,ikmagerzijn!’Mijnvoorzichtiggesteldevraagnaardenoodzaakvandezedagelijkseherhalingen,wordtmeteenblikvanergernisenongeduldbeantwoord:…’Ja,ja,jaah,mam…’Ofwel:laatmenoumaar,ikweetechtwelwatgoedvoormeis.Endaarzithetprobleem.Watgoedisvoorhaar,iswellichtnietzobestvooronzeaarde.Wanthoerijkgezegendweinonslandookmogenzijnmetwater,hetsparen,schoonhoudenenopwarmenvanaldatkostbarevochtkostonsveelenergie;eindigeenergie,wantgrotendeelsverwektmeteindigeenvervuilendefossielebrandstoffen.Mijndochterenhaarleeftijdgenotentot24jaarzijndegrootsteverbruikersvan(warm)douchewater,ruim155literperpersoonperdag.Ikmaakmedaarzorgenom,zij(nog)niet.Iedere
Minder douchen? Ja, ja, jaah, mam! Over maatschappelijke stages en opvoeding tot duurzaam mededogenYolanda te PoelLector Jeugdparticipatie en duurzame samenlevings-opbouw, Fontys Hogeschool Sociale Studies
![Page 47: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/47.jpg)
45
moreleaansprekingketstafopdeexistentiëlebetekenisdiederituelenvanhetdouchenvoorhaarhebben.
Gelukkigkanikmijnrolvanopvoederbinnenkortdelenmetprofessionalsenvrijwilligersdiebetrokkenzijnbijdemaatschappe-lijkestages(MaS).Metingangvanhetschooljaar2010-2011wordendezeverplichtvooralleleerlingendiein2011deschoolverlaten.Doelvandestagesisjongerenkennistelatenmakenmetdesamenlevingenmetvrijwilligerswerkenzooplangeretermijnbijtedragenaanactiefburgerschap.DegezamenlijkeministeriesvanOCW,VWSenLNVhebbenervoorgezorgd,dateruitdagendeenleerrijkestagesbeschikbaarzijn,ookinhetzogenoemdegroenesegment.Stagesindevoedingssectorzijnermedeopgerichtjongerendepositieveennegatieveconsequentiesvanhunconsumptiegedragvoorgezondheidenmilieutelatenervaren.Enstagesindezorgsectorlatensomsslimmekoppelingenzienvanzorgvoormensenmetzorgvoorhetmilieu.Bijvoorbeeldderestaurants‘VanHarte’waarjongerenervaringopdoenmethetverschaffenvangezondevoedingaanmensendieineensociaalisolementzijngeraakt;eenmooiebasisvoorhetbijbrengenvanempathieenmededogen.Maarwerkenzeook,dezeenanderemaatschappelijkestages?DeresultatenvanonderzoeknaarpilotprojectendiedeafgelopendriejaardoorheelNederlandzijnuitgevoerdstemmenhoopvol.Aande
voornaamsteorganisatorischevoorwaardenvooreengoedverloopvandestageswordtinveelpilotsalvoldaan:werkwijzenomleerlingenopdestagesvoortebereidendieoverbelastementorenwerkuithandennemen,eengoedeafstemmingtussenscholenenstagebiedendeinstellingen,pedagogischeondersteuningvoordeinstellingenomstages‘puberproof’temaken.InteressantzijnderesultatenuitonderzoeknaardeeffectenvandeMaSonder2826leerlingen,verspreidover29scholen;nietalleenomwatzeaantonen,maarookomwathetonderzoeknietkonaantonen(Bekkerse.a2010).NahetvolgenvaneenMaSblekenjongerenietsvakergeneigdsocialesteunaananderentegeven.Zelietenmeerpolitiekebetrokkenheidzienevenalsbetrokkenheidbijgoededoelen.DeverschillenmethetburgerschapsgedragvanjongerendiegeenMaShaddengelopen,warenevenwelnietgroot.Hetenigeechtduidelijkaantoonbareverschilwas,datleerlingennahetbeëindigenvaneeneenMaSvakeractiefzijninvrijwilligerswerkendatzevrijwilligerswerkookvanzelfsprekendervinden.Echter,nietaangetoondkonwordenofditverschilwerdveroorzaaktdoordeMaSzelf.Evengoedkanheteeneffectzijngeweestvanmeerbetrokkenheidvanoudersbijvrijwilligerswerk.Zogezienkomtde(mede)verantwoordelijkheidvoorzuinigerenergiegebruikvanmijndochtertochweerterugbijmijzelfalsliefhebbendeouder.
![Page 48: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/48.jpg)
46
TochkanmijnsinziensookdeMaSzelfnogbeterbenutwordenvooropvoedingtotduurzaammededogen,ofditnudeaardebetreftofdesocialeomgeving.Uithetgenoemdeonderzoekbleeknamelijkookdatreflectieactiviteiten,zoalshetschrijvenvaneenverslagofwerkstukofhethoudenvaneenpresentatie,nietpositiefbijdragenaanburgerschapseffectenvandeMaS.Deleerlingendiegéénreflectieactivi-teitenhaddenuitgevoerd,blekenzelfshogertescorenopburgerschaps-waardenenpolitiekebetrokkenheid.Verslagenenwerkstukkenbiedenopzichzelfteweiniggaranties,datvanervaringenindestagesookgeleerdwordt,datopgedaneindrukkenomgezetwordeninnieuweinzichtenennieuwewaarden.Stageprojectenbeklijvendanhoogstensalseen‘leuke’ervaringdiesnelweeringewisseldwordtvoordevolgendenieuwebelevenis.DeuitdagingvoordeprofessionalsdiebijdeMaSbetrokkenzijnzalerdekomendeperiodeuitbestaan,datzijdestage-ervaringengebruikenomsamenmethunleerlingenopzoektegaannaar‘hetgoedelevenendegoedesamenleving’.EvelienTonkens,hoogleraarActiefBurgerschapnoemtdit‘dialogischmoraliseren’.Dialogischmoraliserenstimuleertprofessionalsenleerlingenvrijblijvendheidlostelaten,indialoogmetelkaarnormatievekeuzestemakenenstandpuntenintenementenaanzienvanmaatschappelijkevraagstukkenenonrechtwaarmeeleerlingenindestagesgeconfronteerdworden.Dialogischmoraliseren
houdtin,datconcreteenmetemotiebeladenervaringenvanleerlingendoorhunbegeleidersopschoolofopdestageplekkenaangegrepenwordenomkritischevragentestellen;overrechtvaardigeverdelingvandewelvaart,oververstandigenrechtvaardiggebruikvannatuurlijkehulpbronnenenzovoort.EenMaSwaarineenleerlingbijvoorbeeldisgeconfronteerdmetarmoedekanaanleidinggeventotnadenkenovereigenconsumptiepatronenentoenemendeverschilleninwelvaart.Dialogischmoraliserenonderzoektenontwikkeltmorelewaarden:rechtvaardigheid,gelijkheid,vrijheidenschoonheid.Daarbijwordtnieteenzijdiguitgegaanvanhetreferentiekadervanvolwassenbegeleiders.Zijdienenzichophunbeurtookopenstellenvoorwaardenenemotiesvandeleerlingenenhunoordelenvoorlopigopteschorten,bijvoorbeeldover‘verwerpelijk’consumptiegedragvanleerlingen.Datmaaktdewegvrijsamentezoekennaarpraktischeoplossingenennaaralternatievendiedecomfortzonevanjongerenoverschrijden.
…..Ikgatochnogmaareensmetmijngrotepuberpratenenintussenookopzoeknaareentechnischeoplossingomonswarmeverbruiks-wateralsenergiebrontebenutten….
Literatuur
Bekkers, R. , Spenkelink, S. Ooms,
M., & Immerzeel, T (2010).
Maatschappeli jke stage en burger-
schap; Rapportage Schooljaar 2008-2009 .
Universiteit Utrecht.
![Page 49: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/49.jpg)
47
Metenigeregelmaathoorjeweldeverzuchting,datjevoorhetrijdenmetdeautoeersteenopleidingeneenselectieproefmoetdoorstaan,maariedereenmagkinderenkrijgenenopvoedenzonderenigeproevevanbekwaamheiddaartoe.Deuitspraakishelemaalcorrect,iedereenstaathetinderdaadvrijomkinderentekrijgenennaareigeninzichtoptevoeden.DatiszoinNederland,maarvoorzoverikkanoverzienookinter-nationaalhetgeval.Alleenoverdekinderwensvanpersonenmeteen(zware)verstandelijkehandicapbestaatenigediscussie.Hetspookvandeeugeneticaendaarmeevanhetnazismeenhunmassamoordopjodenenzigeunersenzoveleanderegroepenzorgtervoor,datdediscussienietopnieuwrichtingsociaal-darwinismegaat,eniszometeenbehoedervandievrijheidtothetkrijgenenopvoedenvankinderen.Daarmeeisechternietgezegd,datoudersaanhunlotovergelatenworden,datzeeralleenvoorstaanomdekwaliteitvandieopvoedingtewaarborgen.Alshetechtfoutgaat,ontneemtdeoverheidhenhunkinderen.Maarvoorhetzoverkankomen,iseraleenheleboelondersteuninggegeven.Alruimeen
eeuwzijnerduidelijkeinitiatievenvanuitfilantropieenlatervanuitdeoverheidomhetouderschapteprofessionaliseren.
Zowaseropheteindevande19deeeuwsprakevaneenbeschavings-offensief,waarbijviavolksontwikke-lingdegrotemassaburgerseenhogerniveauvankennisencultuurzoudenbereiken.Volkshuizenspeeldendaarineenbelangrijkerol,maarookdeeersteopenbarebibliothekeneninitiatievenvandeMaatschappijtotNutvan‘tAlgemeen.Eendeelvandatbeschavingsoffensiefrichttezichspecifiekopburgersalsouders,ophunrolalsopvoeder.HetwasmevrouwMariaElisabethHenrietteSandberg-GeisweitvanderNettendieeenkrachtigpleidooihieldomouderschap(gegevendetijdwasdatvooralmoederschap)nietlangertezienalsietswatiedereenzomaarkan,maaralseenterreinwaaropookondersteuningenopleidinggegevenmoetworden.Datdeedzeondermeerin1899methaar‘Openbriefaanmoedersenallen,dieinkinderenbelangstellen’.Daarmeeopendezeopvoedings-ondersteuningvanuiteenduidelijk
De professionalisering van ouder-schap in historisch perspectief
Jan SteyaertLector bij de Hogeschool Sociale Studies
![Page 50: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/50.jpg)
48
pedagogischeinvalshoek.Voordienwasimmersvooraldegezondheids-zorgopditterreingeweestineenpogingdeschrikbarendhogekindersterfteomlaagtekrijgen.Zowaseromstreeks1880AlettaJacobsdiecursuskinderverzorginggafaanarbeidersvrouwenenvanaf1901deeersteconsultatiebureaus.
InlijnmetdeopenbriefvanSandbergformuleerdeElisavanCalcarpleidooiengerichtopdeonder-steuningvandepedagogischeaspectenvanopvoeding.DieleiddeneersttoteendiscussiemetNeder-lands’eerstewetenschappelijkepedagoog,JanGunning,maarlatertotconcreteactiviteiten.ZowerdenpedagogischeartikelenopgenomeninhettijdschriftMaatschappelijk werk,endatverzelfstandigdezichin1902toteeneigentijdschrift,Het kind.Inoktober1911werddanhetNationaal reizend museum voor ouders en opvoedersopgericht.Dedoelstellingvanhetmuseumwas‘denoodzakelijkheidvanvoorlichtingvoordeoudertaaktedoengevoelendooraanschouwelijkmateriaalbijeentebrengen,leermiddelenvoorcursussensamentestellenenuittegevenencursussenteorganiseren’.EenpandophetFrederikspleininAmsterdamwerdhunuitvalsbasisvanwaaruitmententoonstellingenoverhethelelandorganiseerden.LaterverhuisthetmuseumnaarUtrechtennogietslaternaarRotterdam.Aande’sGravendijkwalkrijgtmenvandegemeenteeenoudschoolgebouwinbruikleen.Datgeeftruimtevooreenpermanentetentoonstelling,maar
daarnaastgaathet‘zendingswerk’verder.Degrootsteuitdagingvoorhetrondreizendmuseumwasomtelkensbijeentijdelijketentoon-stellingergenstenlandeeensprekertevindendiehetmateriaalvanuitpedagogischeinvalshoekkontoelichten.Artsengenoeg,maargeenpedagogen!Eentijdjelater,inapril1922,openendezelfdeinitiatiefnemersheteerstehuis voor oudersinZwolle.Hetwaseensoortvastedependancevanhetmuseum.LatervolgdenernoginondermeerHaarlem,UtrechtenLeeuwarden.Terugkijkendkanditinitiatiefwordenomschrevenalseenvoorlopervandehuidigecentravoorjeugdengezin.In1942werdhetmuseumomgevormdtotLandelijkVoorlichtingcentrumvoorOudersenOpvoeders,deorganisatiegingnawatfusiesennaamwijzigingenopindestichtingKinderverzorgingenOudervoorlichting(K&O),ennoglaterwerddatdestichtingSpel-enOpvoedingsvoorlichting(S&O).Vanafdejaren1970werdhetbegripopvoedingsvoorlichtingverlaten,enhanteerdemendetermopvoedings-ondersteuning.DeoorspronkelijkecursussenzijnondertussenvervangendoornieuwemethodenzoalsTriple-P.
Enigetijdnahetopenenvanhethuisvooroudersontstondenerookmedisch opvoedkundige bureaus(MOB)opinspiratievandeAmerikaansechildguidanceclinics.In1928opendeheteersteMOBzijndeureninAmster-dammetondermeerP.H.C.Tiboutalsleidster.Multidisciplinaireteams
![Page 51: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/51.jpg)
49
metonderandereeenpsychiater,psycholoogensociaalwerkermoesteninrisicosituatieshulpgevenaankinderenenouders,zodatergervermedenkonworden.In1982gingendezebureausopindeRIAGG’s,dielaterweeronderdeelwerdenvanGGZ-organisaties.
Naasthulpverleningenvoorlichtingkentopvoedingsondersteuningookeenverledenindevormvanpublicatiesdieopvoedingsadviezenaanoudersgaven.ZoschreefErasmusalbegin16deeeuweentraktaatoveropvoedingenonderwijs.LatervolgdenpublicatieszoalsDe ontwikkeling van het kind naar ligchaam en geest (1845)vanG.Allebé,demaandelijksebijdragenvanJanWaterinkaanhettijdschriftMoeder, de Beknopte theoretische pedagogiekvanMartinusLangeveldennatuurlijkhetoverbekendeBaby en kinderverzorging(1950)vanBenjaminSpock.Dergelijkeboodschappengaanmethuntijdmee,nietalleeninhoudelijkmaarookwatbetreftmedium.Zokennenwenuoptelevisieprogramma’szoalsdeOpvoedpolitie(SBS6),Schatjes(EO)ofSupernanny Jo Frost(RTL),enopinternetforazoalsOudersOnline.Hetdoelblijftdaarbijwelstabiel:hetverhogenvandeopvoed-kundigevaardighedenvanouders,vanuithunrolalseersteenbelang-rijksteopvoedervanhunkinderen.
Devraagdringtzichnatuurlijkopofaldieopvoedingsondersteuningzonodigis,ofhetdanzoslechtgaatmetdeopvoedingsvaardighedenvanouders.Daarinspeeltmeedater
steedsnieuweouderszijnmetnieuwekinderen.Deooitverworvenopvoedingskwaliteitenzijndaaromnaeenjaaroftiennietmeerrelevant,omdateennieuwegeneratieouderszichdangeconfronteerdzienmetopvoedingssituaties.Alleenaldaaromisopvoedingsondersteuninggeeneenmaligeactie,geensoortherstellingwaarnahetwerkklaaris,maareenpermanenteopdracht.Eentweedeobservatieis,dathetorganiserenvanopvoedings-ondersteuningbijnaonvermijdelijkeensoortmotievanwantrouweninzichdraagttenaanzienvandeopvoedingskwaliteitenvanouders.Alsofzijhetnietgoeddoen,endaaromwatextraopleiding/toezichtnodighebben.Uitonderzoekblijktechter,dathetmetdeopvoedingvanverreweghetgrootstedeelkindereninNederlandbestgoedgaat.Hoegrootdebijdragehieraanisvanhetaanwezigeaanbodaanopvoedings-ondersteuningisnatuurlijknietduidelijk.Datvormtechtergeenbasisaanhetnutvanopvoedingsonder-steuningtetwijfelenenbudgettendaarvoortekortenindehuidigebesparingsgolf.Opvoedingsonder-steuningisimmerstypischeenpreventieprogrammawaardekostenvoordebatenuitgaan.Enandersom,besparenzoubinnennietaltelangetijdleidentotvelehogerekostenaanjeugdzorgenanderesocialeinterventies.
Deze tekst is een uitbreiding van mijn
venster over hetzelfde thema op de canon
sociaal werk, zie
www.canonsociaalwerk.nl, 1911. Daar zi jn
ook de bronverwijzingen te vinden.
![Page 52: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/52.jpg)
50
Wanneerjenaarkinderenenjongerenkijkt,valtopdatzezichvoortdurendontwikkelen.Enalsjeprofessioneleopvoedersdanookvraagtwaarzeinhunwerkindekernmeebezigzijn,danzeggenzedatzedeoptimaleontwikkelingvanhetkindstimuleren.Ookinbeleidsstukkenvanpedagogischeinstellingenistelezen,datalleinspanningenopdeontwikkelingzijngerichtenopbasisvandatuitgangspuntkunnenprofessioneleopvoedershunhandelenverantwoorden.Hetisnietgekdaterzoveelaandachtisvoordeontwikkeling,maartochisernietallesmeegezegd.Hbo-pedagogenzoudenzichafmoetenvragenwelkeaspectenvandeopvoedingweoverhethoofddreigentezien,alshetalleenmaargaatoverhetstimulerenvandeontwikkelingenwatweeigenlijkbedoelenmetde‘optimale’ontwikkeling?
Ontwikkelingisnatuurlijkbelangrijk,maarhetisniethetenigewaardevolleinhetkinderlijkebestaan.ZoheeftJanuszKorczakeropgewezen,dathetkindnetalsiedervolwassenmensbehoefteheeftaanoprechtebelangstellingensteunvananderen.Nietenkelmethetoogoplater,
maargewoonomdathetalspersoonzoalsdienuisdemoeitewaardis.Daarnaastisereengrotekansdatwe,wanneerwealleenmaarkijkenvanuithetperspectiefvandeindividueleontwikkeling,hetbelangvandesamenlevinguithetoogverliezen.MichadeWinterbepleit,datwedeontwikkelingvankinderennietlosmoetenzienvandegemeenschap.Kinderenzijnburgersdieeenbijdragemoetenlerenleverenaandemaatschappij.Hetisvoorprofessioneleopvoedersookdevraagwelkontwikkelinggebiedpreciesdeaandachtkrijgt.Menheefthetiniedergevalaltijdweloverdelichamelijke,cognitieveensociaal-emotioneleontwikkeling.Maarnadezedriewordthetlastiger.Zijncreativiteit,moraliteitenpersoonlijkheidookvanbelang?Hoezithetmetcultuurenzingeving,moetopdiegebiedenietswordengestimuleerd?Elkeindelingishetresultaatvankeuzesendiekeuzesbepaleninsterkematewatopvoederswaarnemenenwatzedoen.Nogeenlaatstepuntinditverbandis,datmenzegtdeontwikkelingtewillen‘stimuleren’.Doorzichzouittedrukkendreigtmentevergeten,dathetkindhetuiteindelijktochzelf
Pedagogische vragen bij het ontwikkelingsperspectief
Age VisserDocent Fontys Hogeschool Pedagogiek
![Page 53: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/53.jpg)
51
moetdoen.Hbo-pedagogenmoetenzichrealiseren,dathetzosprekenoveropvoedingkanleidentoteenbeperktofvertekendbeeld.Hetishuntaakaandachttevragenvooraspectendiewordenonderbelichtofvergeten.
Wanneereenprofessioneleopvoederzegt,dathethemgaatomdeoptimaleontwikkelingvanhetkinddanisvrijweliedereendaaroverenthousiast.‘Ontwikkeling’moetwelgoedzijn,hetmaakteenondernemendeindrukenisgerichtopvooruitgang.‘Optimaal’wilzeggen,datwegeentalentverspillen,maareruithalenwaterinzit.Daarnaastklinkt‘ontwikkelen’ookneutraal.Dediverseontwikkelingsgebiedenenbijbehorendeleeftijdsfasenzijnimmersgebaseerdopwetenschappelijkonderzoek.Wiezouhethiermeeoneenskunnenzijn?Zoweldeoudersalsdeprofessionalszijntevredenenstellenverdergeenvragenmeer.Tochisnoglangnietallesduidelijkenhbo-pedagogenzoudennamoetendenkenoverwatnuprecieswordtbedoeld.
Overdeoptimaleontwikkelingvanhetkindwordtmeestalgesprokentegendeachtergrondvaneenontwikkelingspsychologischmodel,waarinverschillendeontwikkelingstakenzijngeformuleerd.Uitdatmodelkanperleeftijdsfasewordenafgeleidwelkgedraghetnormale,gemiddeldekindmoetlatenzien.Zomoeteenkindbijvoorbeeldlerenzichzelfte
verzorgen,socialecontactenoptebouweneneenopleidingtevolgen.Hetmodelbiedteennormatiefkader,datinhetwerkvelddoorvrijwelniemandterdiscussiewordtgesteld.Ditmodelisbijzondernuttigindecontextvanachterstandsbestrijding,opvoedingsondersteuningofhulpverlening.Hetmaaktinzichtelijkwaareventueleproblemenspelen.Hetisechterdevraagwatprofessioneleopvoedersmetdezemodellenkunnen,alshetgaatoverdegewoneopvoedingwaaringeensprakeisvangroteproblemen.Pedagogenindekinderopvangofhetbuurthuiszijnnietklaarmethunwerkalseenkindgoedvoorzichzelfzorgt,vriendenheeftenzichnietverveelt.Zemoetendatkindtelkensweereenpassendengoedprogrammabieden.Endatkindmagzichdanbijvoorbeeldwelgoedkunnenvermaken,maardaarmeeisnognietallesgezegdoverdeinvullingvanz’nvrijetijd.Watisnuechtdemoeitewaardomtedoen?Deeneopvoederlaatziendatsportenleukenbelangrijkis,terwijldeanderekinderenlaatmeehelpenmethetverzorgenvandedierenopdekinderboerderijeneenderdestimuleertmeisjesomaanbrommerstesleutelen.Professioneleopvoederslatenvoortdurendzienwatzebelangrijkvinden.Hetgaaternietalleenomofeenontwikkelingstaakdoorhetkindkanwordenuitgevoerd,maarookomdeconcreteinvullingdaarvan.Endaarbijkanhetnietandersoferwordenprioriteitengesteldenkeuzesgemaakt.Ookinderesidentiële
![Page 54: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/54.jpg)
52
jeugdzorgisernaasthetaanpakkenvangroteproblemensprakevangewoonopvoeden.Bijhetsamenetenineenwoongroepgaathetbijvoorbeeldnietalleenmaaromzorgvoordeeigengezondheid.Opdeachtergrondspelenookanderezakendievooropvoedersrelevantzijn.Eetmenelkedagvleesofvrijwelnooit?Besteedtmenveelaandachtaanhetkokenofishetaltijdhaastwerk?KooptmendeseizoensgroentenoflaatmendeboontjesinvliegenuitAfrika?Professioneleopvoedersgevenkinderenofzehetwillenofnietallerleiopvattingenmeeovereten,vrijetijd,relaties,enzovoort.Zemakenzichtbaarwatwelaandachtenzorgverdientenwatniet.Medeopbasisdaarvanbouwenkinderenenjongerenhuneigenwaardenkaderop.
SophieDrenthgafonlangsaanzichzorgentemakenoverkinderendieinonzetijdopgroeienzondercontactmetdenatuur.Hoeverhoudtdeoptimaleontwikkelingvanhetkindzichtothetthemanatuurenduurzaamheid?Pedagogendiedeontwikkelingvankinderenwilstimuleren,vindendenatuurwellichtheelbelangrijk.Hetisechternietdirectduidelijkomwelkontwikkelingsgebiedofwelkeontwikkelingstaakhetgaatalswebijvoorbeeldmeteengroepkinderenhetbosintrekkenomsamentegenietenvanhetbuitenleven,onsteverwonderenoverdeschoonheidvanhetlandschapendekrachtteervarenvandenatuur.Wekunnendenkenaandeemotioneleontwikkeling,
dekinderenwordenblijvanhetbos.Dezintuigenkomenaanbod,hetruikenvandedennengeurenhetluisterennaardevogels.Demotoriekkrijgtaandachtmetrennenenklimmen.Aldezeaspectenspelenmisschienweleenzekererol,maartochisernietallesmeegezegd.Hetgenietenendeverwonderingdieinditvoorbeeldzotyperendzijnwordenalsopvoedingsdoelzeldenexplicietbenoemd.Inbeleidsstukkenvanpedagogischeinstellingenwordterovergezwegen.Hetbevorderenvandezorgendeinzetvooreenduurzamewereldkanvoorpedagogeninhunwerkeenbelangrijkedoelstellingzijn.Ookdatdoelvaltnietperdefinitieonderhetstimulerenvandeoptimaleindividueleontwikkeling.
Professioneleopvoedersdiezeggen,datzedeoptimaleontwikkelingwillenstimuleren,latenbewustofonbewustveelaspectenvanhuntaakonbenoemd.Eenkindisnietalleenmaareenzichontwikkelendmenseneenhbo-pedagoogisnietalleenmaarhbo-ontwikkelaar.Hetblijfteenuitdagingsamenmetoudersenmetkinderenzelfnatedenkenoverwatvanbelangisbijhetvormgevenvanhetgoedekinderleven.Hopelijkwordtditnadenkenindepraktijkiniedergevalingezetdoorhbo-pedagogen.Hunwerkbestaatindekernuitopvoeden.Datklinktminderconcreetenminderneutraaldanontwikkelingstimulering.Hetroeptdaardoorwellichtmeervragenopendatisnujuisteengoedezaak.
![Page 55: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/55.jpg)
53
Kennelijkmoetervanallesmetdemensgebeuren,wilhetgoedmethemkomen.Wemoetenhembeschaven,zijntalententotontwikkelingbrengen,desmaakvanetenlerendathijspontaannietlekkerzouvinden,desmaakvoormuziekbijbrengendiehijspontaannietzouwaarderen,lezen,schrijvenenrekenenaanleren,opvoedeninwaardenennormenetcetera.Eenonopgevoedemens,eenbarbaar,holenmens,isniethelemaalmensmaarbungeltergenstussenmensendier.Dus,nogsterkergezegd:opvoedingmoethetmenselijkevandemens,hethumanum,aanzijndierlijkheidonttrekken,hembovenzichzelfuitlatenstijgen,enisopdiemanierverwikkeldineenvoortdurendestrijdmetdenatuur.DeDuitsefilosoofenpedagoogEugenFinkzegthetradicaal:‘Opvoedinggaattegendenatuurin.Zijistegen-natuurlijk.’Watisdanechterdienatuur,waartegendeopvoedingzichafzet?Metdeopvoedingsidealenverandertookhetbeeldvandenatuurdatdaartoeincontraststaat.Datwiliklatenzienaandehandvandriemodellenvanopvoeding,dieiksamenvatonderdetitels‘mystiek’,‘hermeneutiek’,en‘spel’.
MystiekDemystiekisgeenchristelijkeuitvindingmaarisinzijnkernGrieks.Demens,onderworpenaandedood,lijdendonderziekteenvergankelijkheidvanalwathijliefheeft,grijptnaarhetblijvende,eeuwigeenonveranderlijke.Alleenalsgeestelijkwezenblijkthijaandeondergangdieindenatuurbeslotenligttekunnenontsnappen.Deschoonheiddiedegeestervaart,bijvoorbeeldindeharmoniedergetallen,vergaatnietindeaardezoalshetlichaamvaneengeliefde.Hetgoededatdegeestervaartwanneerhijmediteertopderechtvaardigheid,corrumpeertnietzoalsderechtvaardigeschijnvankoningen.Watdegeestvandaagonderkentalswaarisnietmorgengelogen.Gedurendetweeduizendjarenvandewestersegeschiedenis,inOudheidenMiddeleeuwen,isdegeestvoordemenszijnhouvast,zijnvoertuignaardeeeuwigheidenzijnontsnappingaandedood.Zichzominmogelijktevereenzelvigenmetzijnlijf,zinnen,seksualiteit,engeheelééntewordenmetdegeestdiezichinalledingenkenbaarmaakt,washetnatuurlijkeinddoelvandeopvoeding.Opvoedingwasgeworteldindewegvandemystiek.
Opvoeding tegen de klippen op
Harald van VeghelOud-lector Waardeneducatie, filosofie en ethiek, Fontys Hogeschool Theologie en Levensbeschouwing
![Page 56: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/56.jpg)
54
WoordTekstenhaddenindietijdnietveeltebetekenen.Platozieternietmeerdaneenaardigheidjeengeheugensteuntjein.Watdatbetrefthadhijgeenvooruitziendeblikwanthetgeschrevenwoordzounogeenhelecarrièregaanmaken.Indemodernetijdgaathetopvoedingsprojectdefasevanhetgeschrevenwoordin.Opvoedingwordtnuopvoedingingeletterdheid.Hetvertrouwenzelfervaringenoptekunnendoendiededimensievandegeestvooronsontsluitenverdwijnt.Degeestiseenervaringvananderen.Vanmensenvanvroeger,uiteenonbereikbaarverleden:Homerus,Plato,Mozes,Jezus.Ofvangenieënvannu,evenonbereikbaar,gestoordofalteradicaalinhunonleefbarelot,afstevenendophunonvermijdelijkeondergang.Hunnamenwordenherhaaldalsmantra’s:Nietzsche,VanGogh,Ghandi.Demodernemenszorgtdathijopveiligeafstandvanhenblijft.Huntekstenwordenuitgespit,zinvoorzin,woordvoorwoord,alsofweinhungrafkeldersooiteenopenbaringterugzoudenkunnenvinden.Schilderijenwordengeïnterpreteerdenbediscussieerd,tentoongesteldinmuseawaarhetpubliekoprespectvolleafstandmoetblijven,indegatengehoudendoorbewakersencamera’s.
HermeneutiekDeopgevoedemensvandemodernetijdiseengeletterdemens.Dekernvanhetgeestelijklevenvandemodernemensisnietmystiek
maardehermeneutiek:dekunstomtekstenofanderedocumentenvanhetgeestelijklevenvananderenteontcijferenendedaarinverborgenbetekenisophetspoortekomen.Demodernemensiswezenlijkhermeneutisch.Ikbedoeldaarmeedathijuitdetweedehandleeftendat-alssieraadvanzijngeestelijkeontwikkeling-bewustcultiveert.HetlandschapwordthemontslotendoordemuziekvanBeethoven,hetbelachelijkevanhetlevendoorderomansvanKundera,dereligieuzeervaringdoordebijbelofdeveda’s,hetlichtbovendepolderdooroudeHollandsemeestersenzovoorts.Denatuurwaartegendeopvoedingindehermeneutischegezindheidzichafzet,isdeongepolijstepretentieoorspronkelijktezijn,vanuiteigenervaringenteschrijvenofteschilderen,dewaarheidtespreken,bijzondertezijn,enzovoorts.Velendiemeteendergelijkepretentieindehandenvanopvoederskwamen,geïnspireerdejongeschrijvers,schilders,filosofen,architecten,werdendoorhunleermeesterstotdegrondtoeafgebroken.Eengoedopgevoedemensweetimmersdateenberoepopeigenoorspronkelijkheidongeschiktheid,naïviteitenuiteindelijkeengebrekaanbeschavingverraadt.
SpelMaarindelaatstedecennialijktdewestersecultuurhethermeneutischeopvoedingsparadigmaverlatentehebben.Kinderenlijkenbevrijdtezijnvandeverplichteconsumptie
![Page 57: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/57.jpg)
55
vandescheppingenvananderen.Kinderenmogenzelfoponderzoekgaaneneigentalentenontplooien.Maarschijnbedriegt.Demoderneopvoedingisnaardehuidigesmaaknietteverafgeraaktvanoorspronkelijkeervaringenenniettecomplex,maarintegendeeltetraag,tesimpel,teeendimensionaal.Dewereldvanhetwoord,diezichtraagvoortsleeptevanboeknaarboekenvankunstwerknaarkunstwerk,steedsgeoriënteerdopheteneuniekeding,isontploftineenveelheidvanbeelden,impulsenengeluiden.Watoverbleefiseendermatediffuseveelheiddatgeenopvoedermeerzouwetenhoehijnogeenoverzichtaanzoumoetenreiken.Enduslaathijzijnpupillenmaarmeteenglobalegebruiksaanwijzing(vanwaardeaan-enuitknopaandecomputerzitbijvoorbeeld)aanzichzelfover.Ziedaarwat‘eigentalentenontplooien’betekent:zoekhetmaaruit,ikweethetooknietmeer.Deoorspronkelijkeervaringen,indemodernetijdoprespectvolleafstandgekoesterdalsdeervaringenvanuitzonderlijkeanderen,wordennuverknipt,gemixt,tekstvermengdmetbeeld,geluid,3Dteruggespoeldenweeruitgespuugd.Allesislichtenmogelijkheid,gewichtensubstantiezijnopgeheven.Allesisoorspronkelijkendusisnietsoorspronkelijk.Whocares,hetiseenspel,good4u.Endenatuurwaartegeneenopvoedingzichindezetijdafzet?Zoudatnietdezwaarmoedigheidzijn,dieweigerthetlevenspel
telatenworden,zichingraaftineenhutopdehei,inzorgen,beperkingen,hechtingaangewoontesenafkeervanhetvreemde?
Misschiendatdenatuurdemensdaarmeeopnieuwhaareigenversievanhethumanum,hetwezenlijkmenselijke,laatzien:namillenniacultuurenopvoedingnogsteedsonveranderdlijf,leefwezen,ervaringswezen.Hoeverderweterugkunnenkijken,methoemeerverbazingwedemenselijkeinspanningkunnenzienomhetdierachterzichtelatenengeheelgeestteworden,envervolgensomdeprimaireervaringachterzichtelaten,omgeheelontwikkeldengeschooldteworden:opvoedingsidealenvolgenelkaarop,maarhetdierinonsoverleeftmeteenindrukwekkendeconstantheidaldietijden,eet,drinkt,vrijt,enbeweegtzichinzijneigenterritorium,enneemtnognietdemoeiteomdeinspanningenomaanhemteontsnappentebecommentariëren:zogedraagtzicheenwinnaar.
Literatuur
Fink, E. (1992). Natur, Freiheit,
Welt; Philosophie der Erziehung .
Würzburg (p. 57, vert. hvv. )
![Page 58: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/58.jpg)
![Page 59: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/59.jpg)
Colofon
© Fontys Hogeschool Pedagogiek, september 2010Samenstelling: Frans Jehoel en Bas LeveringOmslagillustratie: Dorien Huisman, titel ‘Femme du Monde’Vormgeving en druk: Grafische producties Fontys Hogescholen
00.K.2971.02.10
![Page 60: De grote wereld van Sophie - Steyaert 09 grote wereld van Sophie.pdf · maken voor een vriendenboekje met een veel bescheidener opzet. Mensen met wie Sophie in de afgelopen jaren](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051608/60401cc3c56b5e6c5a0a931c/html5/thumbnails/60.jpg)
De grote wereld van SophieVriendenboekje voor Sophie Drenth bij haar afscheid als directeur van Fontys Hogeschool Pedagogiek