de inscriptionibus latinis sexti et septimi a. u. c....

12
288 VALENTINÜS KUZSINSZKY. DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. SAEC. METRÓ DACTYLICO COMPOSITIS. Inter poetas Latinos Ennium hand sane primum fuisse, qui metris Grsecanica arte compositis uteretur, satis constat, quippe cum scaenici iám multo prius iambicos ac troohaicos numeros transtulissent; qui ut in fabulis ipsam vitám linguamque coti- dianam imitabantur, ita in versibus pangendis inconstantem sermonis vulgáris pronuntiationem secuti sunt. Ennius eo maximé de litteris Latinis meruit, quod Homeri vestigia legens non solum versum beroicum quasi civitate Romana donavit, séd etiam pronuntiatione doctiorum observata quantitatem uniuscuiusque syllabae ad severiora praecepta revocare conabatur, etsi regulás a se hoc modo institutas ne ipse quidem observandas esse arbitrabatur nisi in numeris dactylicis. Quo factum est, ut poetae scaenici temporibus reipublicae liberse maiore semper libertate in rebus metricis uterentur quam auctores carminum epicorum. Attamen vei maximis laudibus extollendus est, quippe cui Bomani imprimis debuerint, quod accentus grammaticus non adeo obscuravit suffixa vocabulorum, ut lingua Latina iám tűm in modum sermonis Umbrici bebetata evaserit. Quanta autem fuerit etiam apud imperitos poeseos Ennianae auctorita8, ea re maximé docemur, quod iám sieculo septimo versus vulgares, quibus inscriptiones metricas procul dubio ad- numerandae sunt, inveniuntur metró dactylico compositi. His tamen versibus artis novae rationes tantum generatim observatas, ceterum licentias pronuntiationis cotidianae etiam in posterum admissas esse facile apparet. Operte pretium igitur esse videtur in eos inquirere, quibus legibus observatis sint compositi, idque eo magis, quod h%c quaestio, exceptis Ritschelii commentationibus, nusquam accuratius pertractata esse mihi videtur. InscriptioneB metricae, quae ex temporibus Caesaris fetatem pr;ecedentibu8 nobis extant et volumine primo operis Momm- seniani, C. J. L., incriptiones antiquissimas continente sunt editee, numero quidem prae monumentis euisdem generis ex aetate Imperatorum notis perpaucae dici possunt, tamen mihi sufficere Digitized by Google

Upload: others

Post on 04-Mar-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

288 VALENTINÜS KUZSINSZKY.

DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. SAEC. METRÓ DACTYLICO COMPOSITIS.

Inter poetas Latinos Ennium hand sane primum fuisse, qui metris Grsecanica arte compositis uteretur, satis constat, quippe cum scaenici iám multo prius iambicos ac troohaicos numeros transtulissent; qui ut in fabulis ipsam vitám linguamque coti- dianam imitabantur, ita in versibus pangendis inconstantem sermonis vulgáris pronuntiationem secuti sunt.

Ennius eo maximé de litteris Latinis meruit, quod Homeri vestigia legens non solum versum beroicum quasi civitate Romana donavit, séd etiam pronuntiatione doctiorum observata quantitatem uniuscuiusque syllabae ad severiora praecepta revocare conabatur, etsi regulás a se hoc modo institutas ne ipse quidem observandas esse arbitrabatur nisi in numeris dactylicis.

Quo factum est, ut poetae scaenici temporibus reipublicae liberse maiore semper libertate in rebus metricis uterentur quam auctores carminum epicorum.

Attamen vei maximis laudibus extollendus est, quippe cui Bomani imprimis debuerint, quod accentus grammaticus non adeo obscuravit suffixa vocabulorum, ut lingua Latina iám tűm in modum sermonis Umbrici bebetata evaserit.

Quanta autem fuerit etiam apud imperitos poeseos Ennianae auctorita8, ea re maximé docemur, quod iám sieculo septimo versus vulgares, quibus inscriptiones metricas procul dubio ad- numerandae sunt, inveniuntur metró dactylico compositi.

His tamen versibus artis novae rationes tantum generatim observatas, ceterum licentias pronuntiationis cotidianae etiam in posterum admissas esse facile apparet.

Operte pretium igitur esse videtur in eos inquirere, quibus legibus observatis sint compositi, idque eo magis, quod h%c quaestio, exceptis Ritschelii commentationibus, nusquam accuratius pertractata esse mihi videtur.

InscriptioneB metricae, quae ex temporibus Caesaris fetatem pr;ecedentibu8 nobis extant et volumine primo operis Momm- seniani, C. J. L., incriptiones antiquissimas continente sunt editee, numero quidem prae monumentis euisdem generis ex aetate Imperatorum notis perpaucae dici possunt, tamen mihi sufficere

D ig itized by Google

Page 2: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

DE INSCR1PTI0NIBUS LATINIS. 289

videntur ad hanc nostram quaestionem explanandam. Nam ex undequinquaginta temporis eupra dicti inscriptionibus metrícis viginti et trés sunt metró dactylico, partim hexametro, ut n. 542, 1202, 1297, 1438—1454; partim pentametro ut n. 38, 1011, 1220 compositse.

Hoc loco tamen ex iis septemdecim inscriptiones falso sortes Praenestinas*) nuncupatas exceptis duabus forma geuuina ser- vatis tantum ex Codice Vaticano 5248 aliisque operibus notas esse commemoremus necesse est.

Quibus ita expositis primum de forma pedum singulorum, deinde de caesura versuum quaerendum esse nobis videtur.

Iám sí inscriptiones cum versibus dactylicis Ennianis com- paramus, inopinatas congruentias inter duas versuum faciendorum artes esse facile apparet. Sic quinto pede hexametri dactylus sólet poni, quamquam non desunt exempla verBUs spondiaci, ut inter sortes supra memorataB C. J. L. I. 1448

adnumerabis, si quinto pede positum ablativum gratia synizesi pronuntiaveris. Multo tamen veri similius videtur etiam hoc loco, ut alibi saepius accidit, vocalem ultimam natura longam correptam esse. Immo ne id quidem alieuum esse putandum est, vocabulum, de quo agitur, accusativo casu esse positum, cuius suffixum ra, ut saepius reperitur, abiectum esset, itaque eius ultimam natura brevem esse; quod si verum est, iám quioto pede pro spondaeo dactylum habee in hanc speciem:

Pérmultís prosútu : ubei próftii, grátia(m) némo, in fíne autem verbum habét cogitatione supplendum est.

Quamquam enim linguam Latinam prae Gra?ca satis abun- dare syllabis longis constat, inscriptiones dactylicae huius eetatis, quse facilem hexametrorum usum certe nondum habuit, non tam

*) Vide C. J. L. I. n. 1438—1454; P. L. M. E. tab. II. M—A. mn.

Laétus lubéns petitó: dabitúr: gaudébis sémper. ibidem 1438:

Cónrigi víx tandém, quod cúrvom est fáctum, créde. Quibus etiam ibidem 1451 :

Pérmultís prosúm: ubei prófui, grátiá némo;

D ig itized by

Page 3: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

290 VALENTINUS KUZSINSZKY.

eo cedunt versibus Vergilianis, quod dactyli prae spondaeis per- pauci sünt, quam quod spondaei et dactyli minus apte distri- buuntur.

Jam inter hexametros, quos iu quaestionem vocavimus, tantum unus reperitur C. J. L. I. 1447: Júbeo ut iússei: sí faxít gaudébit sémper, qui nullos pedes nisi spondaeos habét, cuius módi exemplum ceterum ipse Ennius praebuit illő versu notissimo:

Olli respondit rex Albai Longai.

Similiter accidit, ut leges numerorum haud minus in nostris monumentis, quam apud Ennium neglectae iaceant. Sic eo vitio, quod vocabulum bisyllabum in fine versus est positum, quamvis quinto pede spondaeus sit adhibitus, una cum versu Enniano novissime allato nostri supra commemorati versus spondiaci omnes laborant.

Cuius generís caesuras easque quo pacto adhibuerit Ennius in hexametro, ex paucis eius fragmentis vix accuratius defínias. Yerisimile tamen videtur caesuram penthemimeren iám ab eo prímám potissimamque esse factam, quamvis invenias hexametros nonnullos ab eo compositos omni caesura carentes.

Inscriptiones autem, in quibus similiter omnis incisio desi- deratur, etsi perpaucae, tamen reperiuntur, ut C. J. L. I. 542, v. 4.

Cógendeí diesólvendéi tu ut fácilia fáxeeis

porro ibidem n. 1202. v. 2.

Non sevó exsácto vitai es tráditus morti.

Quibus tamen exceptis alibi nusquam caesuram legitimam neg- lectam invenias. Sic sortes supra commemoratae omnes habent penthemimeren adhibitam eamque maxima ex parte cum sensus clausula coniunctam, veluti C. J. L. I. 1442, 1451, 1452, 1443, 1449, 1448, 1450, 1444, 1439, 1453.

Nihilo minus frequens est heec maximé usitata hexametri caesura in ceteris monumentis nostris, etsi in iis rarius fit, ut ei orationis finis succedat. Praeter penthemimeren bis solum heph- themimeren adhibitam habes, semel cum trithemimere coniun­ctam (C. J. L. I. 542. v. 3.)

Pentametri cum hexametris in disticha copulati cum sínt multo recentiores hexametris modo tractatis pedibus quarto et

D ig itized by ^ oogLe

Page 4: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS. 291

quinto semper dactylum positum esse neque ullam caesuram in versu medio neglectam inveniri non est quod mireris.

Jam queestio, utrum lex prima potissimaque hexametri, quod arsis dactylica in duas breves solvi non possit, ab Ennio, Graecae severitatis inter Bomanos auctore lsesa fuerit necne, nondum soluta esse videtur.

Christ1) quidem illud verisimile esse censet atque eo, quod Ennius Homerum inepte imitatus sit, explicare studet, cum Bitschl8) itemque Mueller8) versus, qui hoc testari videntur, emendatione hac licentia liberare temptaverint.

Verum ut Ennium nunquam in hunc errorem delapsum versusque, de quibus agitur, a scriptoribus, in quorum operibus eos legimus, corruptos esse, probabile videtur, ita arsin solutam, quee in versibus sceenicorum trochaicis iambicisque itemque in versibus Satumiis persaepe occurrit, ad eorum exemplar etiam in monumentis nostris usurpatam esse procul dubio certum est. Exempla huc spectantia sunt hsec C. J. L. I. n. 1432:

Póstquam céciderúnt spes ónmes, cónsulis tún me ?ubi pedem secundum anapsestus occupat, cuius duee breves syllabse ictum habentes pro soluta spondaei prima syllaba positse sunt, porro ibidem n. 1447 secundum emendationem Bitschelianam:

Júbeo ut iÚ88ei: sí faxít, gaudébit sémper qua haud sane rectior habenda lectio Mommseniana:

Júbeo veti; sei sic fecerít, gaudébit sémpernam in utraque arsi solutíe alia quoque asperitas accedit.

Versu C. J. L. I. 1444:Fórmidát omnés: quod métuit, íd sequi sátiust.

pes quartus quidem tribrachys esse videtur, attamen admonendi sumu8 ultimam verborum in tertia perfecti persona singulari positorum genuinae lqngitudinis fuisse, quse mensura non solum a Plauto, séd ut infra videbimus, etiam in nostris inscriptionibus servata est. Si verő formám metuit temporis prsesentis esse cum ultima natura brevi arbitreris, eiusdem vocabuli antepsenultimam

x) Metrik p. 160.*) Op. Phil. IV. p. 107.8) Quint. Enn. p. 224.

D ig itized by ^ oogle

Page 5: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

292 v a l e n t in u s k u z s in s z k y.

accentu grammatico productam esse credas necesse est. Ceterum Keller*) etiam versum C. J. L. I. 542. v. 2. documento esse censet syllabam natura brevem accentu percussam interdum locum productae obtinere in hanc speciem:

Cógendeí dissólvendeí t(u) ut facília fáxseis.id quod hoc loco tamen ob eam potissimum causam minus pro- babile videtur, quod pede quarto positio neglecta est. Igitur rectius agere videmur, si Ritschelium sequentes quinto pede arsin solutam agnoscimus hoc modo:

Cógendeí dissólvendeí t(u) ut fácilia fáxseis.

Quamquam enim exempla supra commemorata maxima ex parte arsi solutae potissimum in spondaeo pro dactylo posito locum dátum testantur, tamen hic synizesin evitandam esse arbi- tramur, cum proceleusmaticus anapaesto multo propius accedat ad dactylum, cuiusvis autem ordinis metrici fínem, quantum fieri possit, proprios öibi referre numeros debere neminem fugiat.

Cum sermo Latinus nihilo minus, quam Graecus, quoties vocaiis in fine syllabae posita exciperetur insequente identidem vocali, substaret et quasi hiaret, poetae ad hoc vitium tollendum eo validioribus remediis utebantur, quo molestior vocalium concur- rentium collisio evadere videbatur.

Ratio prima, synizesis nomine siguifícata, quae potissimum in medio vocabulo adhibebatur, vocalibus ambabus in diphthon- gum contrahendis constabat.

Usitatissimum synizesis genus est vocabulorum bisyllaborum contractio in monosyllabam, veluti C. J. L. I. 542. v. 3:

Vísura animó suo pérfecít, tua pácé rogáns te

ubi duas synizeses pronominum adhibitas habes, quarum alteram confer cum versu, qui sequitur, saturnio C. J. L. I. 33. v. 2:

Mors pérfecít, tua ut éssent | ómniá brévia

Yerum neque asperius synizesis genus desideratur, ut versu C. J. L. I. 1297. v. 2 :

Ploúruma qué fecít populó soveis gaúdia núges.

*) Dér Sat. Vers p. i*.

D ig itized by ^ oogLe

Page 6: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

DE IN8CRIPTI0NIBUS LATINIS. 293

Alterum synizesis genus est, cum litterse i vei u in medio verbo positae pinguescunt. Quod cum a numeris iambicis et trochaicis*) scaenicorum itemque a versibus Saturniis 2) alienum esse videatur, id primum ab Ennio in hexametro usurpatum esse verisimile est.

Inscriptiones dactylicae ne hoc quidem synizesis genere carent, etsi exempla, quae exstant, tantum vocalem i in consonan- tem mutatam habent, ut C. J. L. I. 1444:

Fórmidát omnés: quod métuit, íd sequi sátiust,ib. n. 1454:

Qúr petis póstempús consílium *? quódroges, nón est. ib. n. 38. v. 1:

Yírtutés generís mieis móribus áccumulávi.

quibus fortasse etiam vs. C. J. L. I. 1440:De íncertó certá ne fíant, sí sapis, cáveas

adnumerandus est, nam vocabulum caveas haud sane aliter atque satiust sive consilium pronuntiatum esse ipsa re docemur.

Ratio ac via altéra, qua evitarentur collisiones vocalium concurrentium in vocabulorum fine ac principio positarum, prioré vocali abiicienda constabat, id quod inde elisionis nomine signi- ficatur.

Etsi hfiec licentia, si quidem ita nuncupari potest, natura linguse Latin© innititur, ab elisione adhibenda, ne asperiores vocalium concursus exstarent, ipsos Romanos alienos fuisse neminem fugit. Inde fit, ut seepissime vocales breves et syllab® in litteram m desinentes abiectae sint, rarius longae. Igitur elisiones brevium vocalium, potissimumque, ut exempla testantur, littera- rum e et a in nostris quoque monumentis frequentissim&s esse minimé mirum est. Yersus autem, in quibus elisiones vocalium brevium occurrunt, sunt h i: C. J. L. I. 542. v. 6.

Pró qu(e) hoc átqu(e) alieía doneís des sígna merénti. ibid. 1202. v. 3.

Séd cum té decnít florér(e) ©tóté invénta

*) L. Mnell. de r. metr. p. 244.*) L. Mnell. D. Sat. Vers p. 60.

D ig itized by ^ oogle

Page 7: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

294 VALENTINÜS KÜZSIN8ZKY.

ibid. 1220. v. 4.Ánt(e) obitús tristeís | Hélvia príma fní

ibid. 1220. y. 8.Déduct(a) ét fatalí | ígn(i) et aqaá Stygiá

ib. 1011. v. 2.Cóniunxs, úna meó | praédit(a) amáns animó

ib. n. 1011. v. 4.Núll(a) in aváritiés | céeeit ab óffició

ib. n. 1011. v. 7.Vír conleíbertús fűit eídem, quó care(o) éheu 1

Exempla verum, quae documento sunt, quoties syllaba in m exiens sit elisa, sunt haec: C. J. L. I. 542. v. 3.

VÍ6(um) animó suo pérfecít, tua pácé rogáns te. ib. 542, y. 5.

Pérficiás decum(am) út faciás veraé ratiónie ib. 38. v. 3.

Maíor(um) óptenuí laud(em), út sibei m(e) éase creátum ib. 1011. v. 9.

Séptem mé naat(am) ánnorúm gremio ipse recépit,Ne id quidem nos fugere debet, quod vocalem priorem sae-

pissime vocalis ideutidem longa ksequebatur, quo concursus voca­lium minus duru8 evasit, ut C. J. L. I. 1202. v. 4.

ínterieÍ6t(i) et líquÍ6t(i) ín maeróribus mátrem ib. 1011. v. 9.

Séptem mé naatam ánnorúm gremio ipse recépitib. v. 10.

Quádragínt(a) annós | náta necís potiór ib. v. 11.

ílle me(o) óffíci(o) ádsiduó florébat ad ómois.Iám de elisione monosyllabarum in vocalem longam sive in

m desinentium commemorandum nobis videtur poetas Latinos hoc elisionis genere — imprimis in prima arsi versus — minimé úti soli- tos esse. Quamquam enim monumenta nostra hac licentia libera non sunt, vocabula tamen, in quibus hsec aspera synizesis adhi-

D ig itized by v ^ o o g l e

Page 8: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

bita est, maxima ex parte haud magni momenti esse admonendi sumus, nt C. J. L. I. 1439.

Crédis quód deicúnt: non scín t(e) ita ré főre stúltum ? ib. n. 38. v. 3.

Maíorum óptenuí laudem, út sibei m(e) ésse creátum ib. n. 542. v. 4.

Cógendeí dissólvendeí t(u) nt fácilia fáxseis ib. n. 1440.

D(e) ín certó certá ne fiánt, sí sapis, cáveas.

Hoc loco denique, cum elisioni proxima sit’aphaeresis, com- memoranda sunt huius módi exempla: C. J. L. I. n. 1202. v. 1.

Éheu, heú Taraceí, ut acérbo(e)s tráditus mórti. ib. n. *1438.

Cónrigi víx tandém, quod cúrvom (e)st fáctum créde. itemque n. 1297. v. 1.

Prótogenés Cloulei suaveis heic, ei, situst mimus,quamquam hic vocabulo est syllaba in s exiens praecedit, quse lit- bera — ut infra videbimus — nihil a littera m in fine vocabulorum posita differt.

Séd quamvis molesta auribus veterum fuerit coUisio voca­lium concurrentium, tamen interdum usu venit, ut neque synizesis, neque elisio admissa sit. Cum autem hiatus, quo ne nobilissimo- rum quidem poetarum opera omnino carent, apud eos seepissime vi caesurae excusetur, idem nostris in versibus maximé ex parte nulla re mitigatur, ut C. J. L. I. n. 1202. v. 1.

Éheu heú Taraceí ut acérbo es déditus fáto ib. v. 2. Nón fflvó exsácto vitai es tráditus mórti ib. v. 3. Séd cum té decuít florére sdtdte mvónta.Unó tantum versu üt, ut hiatui C aesara penthemimeres acce-

dat. C. J. L. L n. 1451:Pérmultís pro súm: ubei prófui, grátia némo.

Iám ad regulás prosodise ut transeamus, hac re — ut in prfflfatione attigimis — potissimum, quantum inscriptiones nostrse ab Ennii hexametris differant, docemur atque hac parte prsecipue mensura ultimarum respicienda videtur. Nam cum Ennius earum

DE INBCRIPTIONIBÜS LATINIS. 295

D ig itized by

Page 9: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

296 VALENTINUS KUZ8IN8ZKY.

quantitatem natiiralem, quantum posset, servare conaretur, pronuntiatio cotidiana, quam inscriptiones ttque ac fabulse scseni* corum sequebantur, ultimam vocabulorum, quae iambum efficiebant antiquitus, corripuit, ut imperativi tene (Plaut. Trin. 1091) vide (ib. 763), viden (ib. 847), abi (ib. 830) in pyrrhichii modum attenuarentur. Sic ultimam pari mensura adhibitam habes etiam in monumentis nostris, ut exempla, quse sequuntur, docent: C. J. L. I. 1442

Ét equos pérpulcór: séd tú veb! nón potes ístoc. ib. 1443. Ést via fértiliór: qua véstigás, sequí nón est. ib. 1444. Fórmidát omnés: quod métuit, íd sequl sátiust. ib. 1438. Cónrigí víx tandem, quod cúrvom est fáctum, créde.

Immo ne talia quidem desunt, in quibus diphthongus cor- reptus est, veluti C. J. L. I. 1451.

Pérmultís prosúm: ubei prófui, grátia nemo. ib. 1453. Quód fugis, quód iactás, tibeí quóm datur, spérnere nólei ib. n. 38. v. 3. Máiorum óptenuí laudem, út sibeí me és se creátum.

Quo nisu pronuntiationis Latinae observato, eo magié memoratu dignum videtur longitudinem genuinam nonnullarum ultimarum, quae a poetis aetatis Augusteae semper correptae adhi- bentur, non solum a Plauto séd etiam ab Ennio servatam esse. Hac enim mensura praecipue in suffixis verborum at et it utebantur poetae veteriores, ut etiam versus noster C. J. L. I. u. 1444. testatur:

Fórmidát omnés: quod métuit, íd sequi sátiust.

Accidit tamen interdum, ut syllaba finalis, cuius longitudi­nem genuinam esse nulla rés affirmat, producta sit. Quod cum fit, nemini dubium esse potest, quin brevis exitu vocis vocalis vi arsis longa facta sit. Quam productionem etiam in nostris inscriptioni- bus adhibitam esse eo minus admirandum est, quod ne versus quidem Saturnius ea caret, ut hoc exemplum docet C. J. L. I. n. 33. v. 2.

More pérfecít, tua ut éssent | ómniá brévia.

Ceterum ne Ennium quidem abhorruisse ab huiusmodi productione constat, quamquam eum hac licentia in monosyllabis quoque usum esse demonstrari non potest. Séd talem licentiam

D ig itized by v ^ o o g l e

Page 10: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

DE INSCBIPTIONIBUS LATINIS. 297

non nisi in caBsura legitim a ab eo admissam esse eo magis verisi- mile videtur, quod eadem in nostris quoque monumentis semper cum caesura penthemimere est coniuncta in hunc modum C. J. L. I. 1440.

De íncertó certa ne fíant eí sapis cáveas. ib. 1441. Dé veró falsa | ne fíant iúdice fálso

Exemplum productae brevis in consonam exeuntis syllabae nostrse quidem inscriptiones non exhibent, quamquam versus satumius ne buius quidem generis productione caret. Iám restat, ut de altéra plebei sermonis proprietate breviter quaeramus, quae licentia supra explicata multo periculosior esse coeperat linguae Latinae.

Quis est enim, quem litteram finálém m adeo mutilatam esse fugiat, üt ea non solum ante vocalem posita elidi soleret, séd ne positionem quidem cum altéra consonante copulata haberet? Quare in scriptura quoque persaepe omittebatur, ut inter inscrip­tiones permulta8 huc spectantes etiam haec nostra testatur C. J. L. n. 542. v. 3.

Vísum animó suo pérfecít, tua(m) páce(mj rogáns teHuc pertinet etiam versus supra memoratus C. J. L. I. 1451.

Pérmultís prosúm: ubei prófui, grátia(m) némo.Qua parte ad litteram novissime tractatam proxime accedit

consonans finalis $, quae post vocales breves i et u posita usque ad aetatem Augusteam plus minusve a poetis omittebatur. Inde fit, ut in nostris quoque versibus huius generis detractio frequen- tissime occurrat, ut exempla, quae sequuntur, demonetrant C. J. L. I. 1449.

Nón sumu méndacís, quas díxti, códpuIí’ átülte, ib. n. 1450. Núncine mé rogitás, nunc cónsnli’ ? témpus abít iám. ib. n. 1452. Póstquam cóciderúnt spes ómnes, cónsuli’ tún me ? ib. n. 1454. Qúr péti’ pós tempús coneílium ? quód roga’, nón est.

ubi prsecipue altéra mutilatio litterae s notatu digna videtur, cum non solum finálém supra memoratam, séd simul ultimam naturá­lis longitudinis correptam exhibeat; porro C. J. L. I. n. 1448.

Laétn’ lnbéns petitó; dabitúr: gaudébis eémper.ib. n. 1453. Quód fugi\ quód iactás, tibei, quóm datur, spérnere

nólei.Philologial Kötlőny. XIV. 4. 21

D ig itized by

Page 11: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

298 VALENTINUS KUZSIN8ZKY.

ib. n. 1442. Ést equo’ pérpulcór, séd tú vebi nón potes ístoc.ib. n. 1440. De íncertó certá ne fíant, bí sápi’, cáveas.ib. n. 542. v. 1. Dó decuraá, Victor, tibei Lúciu’ Mútnmiu’ donumib. n. 1202. v. 1. Éheu, heú Taraceí, ut acérbo es déditu’ fato,ib. v. 2. Nón aevó exsócto vitai es tráditu’ morti.ib. v. 4-. Ínterieísti et líquisti ín maeróribu’ mátremdemum n. 1297. v. 1. Prótogenés Clouleí suaveís heic, eí, eitüst

m ím u B ,

in quo mutilationem litterae finalis s cum aphaeresi coniunctam habes. Qua detractione pronuntiationem cotidianam non solnm in litteris m et s usam esse facile apparet. De suffixo enim genuino d ablativi abiecto, re notissima, non est, quod copiosius disputemus. Séd ne alius generis quidem litterarum detractio, eaque interdum scriptura quoque expressa desideratur.*) Sic versu unó inscrip- tionum nostrarum consonam r mutilatam habes G. J. L. I. 1453:

Quód fugis, quód iactás, tibei quóm datür, spérnere nólei.

Qute cum ita sint, haud sane recte hic positionem neglectam esse dices, quippe cum priorem consonantium concurrentium ne pronuntiatione quidem expressam esse manifestum sit.

Ceterum ubique in nostris inscriptionibus vocalem praeceden- tem vi sequentium consonarum productam esse admonendi sumus, excepta muta cum liquida copulata, qua? coniunctio consonantium ne in hexametris quidem Ennianis syllabam longam facit.

Quibus iám hoc modo perlustratis, qu® in prsefatione diximus, habes indiciis manifestis coníirmata. Quamquam enim numeros versuum novorum ab Ennio in poesin Latinam translatorum auribus Bomanorum facile se accommodasse concedendum videtur, non tamen nos fugit discrepantia, quam inter inscriptiones per- tractatas et hexametros Ennianos praecipue, quod ad prosodiee regulás attinet, observamus.

Nam cum in illis inconstantia pronuntiationie plebei© in- frenate grassaretur, ut consonantem finálém nunc abiectam nunc servatam videas, Graecae elegantiffi assecla omnia in ordinem redi- gere et praeceptis severioribus circumscribere conabatur, neque, una littera s excepta, usquam consonantem finálém mutilavit. Non

*) V. Prisc. Lat. Mon. Ep. p. 89.

D ig itized by v ^ o o g l e

Page 12: DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A. U. C. …epa.oszk.hu/02300/02392/00080/pdf/EPA02392_egy_phil_kozl_14_1890_04_288-299.pdfDE INSCRIPTIONIBUS LATINIS SEXTI ET SEPTIMI A

DE INSCRIPTIONIBUS LATINIS. 299

igitur múltúm fallimur, si non solum sortes Praenestinas, ut Ritschelius, séd cetera quoque huius aetatis monumenta, quse ille neglexit, metró dactylico composita versuum plebeiorum nomine notamus. Valehtinus Küzsinszky.

Szépség és báj.(Waltker von dér Vogelweide.)

Lánykám, én szerelmesem,Most és örökké áldjon ég 1 Vajha tudnék, szívesen Te rólad szebben dallanék.Ám zenghet-e másról dalom,Mint hogy nincs a ki úgy szeret ?Jaj, ér azért sok bántalom.Lám, szememre azt vetik,Hogy dalom alacsonyt dicsér.Hej, még megbánják pedig,Hogy nem tudják, a báj mit ér!Bájról nem tudnak azok Szeretve szépséget, vagyont:Szivökben vaj’ szereim buzog ?Szépség gyakran mostoha:Mohón szépségre ne tekints.Báj szivet nem bánt soha:Szépségnél többet ér e kincs.Bájtól széppé lesz a nő:Szépségben ám nincs ily varázs,Ne várj, báj tőle 6ohse jő.Tűröm, tűrtem eddig én,Eztán is tűröm gúnyszavok:Szép vagy s oh nem vagy szegény; így gáncsuk rajtam mit se fog.Téged áld csak énekem,S bár a királynéé arany,Üveggyürüd drágább nekem.Légy csak hű s szeress híven,Akkor nem félek én soha,Hogy miattad a szivem Búbánat érje valaha.Ám légy egyszer csapodár:Válnunk kell akkor, s jaj nekem,É n rém ez a sors hogyha vár I Wigand JInos.

21*

D ig itized by oogle