de jonge onderzoeker in het vwo2015/09/29 · werkdefinitie onderzoekskunde het totaal aan...
TRANSCRIPT
Centrum voor Onderwijs en Leren
De jonge onderzoeker in het VWO
vakgerichte onderzoeksdidactiek
WON-traject regio Zuid 2015-2016
Vincent Jonker Centrum voor Onderwijs en Leren / Freudenthal Instituut
Universiteit Utrecht
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Groep
§ Annemie Arntz, en § Oscar van den Bulk, lo § Sorinela Ciobica, gs § Rob van Enckevort, na § Hans van Genuchten, bi § Hilde Kemperman, ne § Gerrie Kirkels, ne § Marielle Kosters, gs
§ Rebecca Leyba, en § Arjen Lubbers, gs § Patric Luyt, bi § Harrie van Rooijen, .. § Marion Steuten, sk § Marieke Thijssen, wi § Tina Vercouteren, du § Jan Vijfhuizen, en
jullie geven deels wetenschapsoriëntatie
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholen
§ Het College Weert § Koning Willem II College, Tilburg § RSG 't Rijks, Bergen op Zoom § Stedelijk College Eindhoven § Sondervick College,
Centrum voor Onderwijs en Leren
iets over mijzelf
§ vincent jonker, onderzoeker UU § onderwijskunde, vakdidactiek beta § werkzaam bij Freudenthal inst. (beta) § werkzaam bij Ow-advies (fsw)
Centrum voor Onderwijs en Leren
§ PLG interdisciplinariteit § Europees project Mathematics & Science
in Life § Platform rekenbewust vakonderwijs § Grote Wetenschapsdag (po) § Opleiding docent rekenen mbo § www.rekenweb.nl e.d. § U-Talent § Scholennetwerk UU
Centrum voor Onderwijs en Leren
Onderzoek
§ Differentiatie in de rekenles in het mbo • Hoe kan het model van convergerende
differentiate worden ingezet ter verbetering van het rekenonderwijs in het mbo?
§ Meetkunde uit de kunst in de klas • Hoe kan er een betere verbinding ontstaan
tussen de aanpak die Boijmans hanteert in hun educatie-programma tov gerichte aandacht in de rekenles, wat betreft rekenvaardigheden van leerlingen, en nascholing voor leerkrachten?
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Nog even over WON
Centrum voor Onderwijs en Leren
WON finale
2014
juni 2015
Centrum voor Onderwijs en Leren
andere wedstrijden
§ Wiskunde A-lympiade § Wiskunde B-dag § Natuurkunde Olympiade § Onderbouw wiskunde dag § Grote Rekendag (po) § Profielwerkstukwedstrijd
Centrum voor Onderwijs en Leren
wanneer zijn jullie tevreden?
§ gezamenlijke 'taal' § stimuleren wetens. attitude bij lln. § maken van goede opdrachten voor lln. § integreren o.z. opdrachten in lessen § methodieken/o.z. cyclussen § beoordelen leerlingwerk
Centrum voor Onderwijs en Leren
boek: EUREKA!
Leren onderzoeken Een doorlopende leerlijn VWO
1. Wat is onderzoek? 2. De brug van po naar vwo 3. Een route van brugklas naar eindexamen 4. Onderzoekswerkproces 5. De rol van de docent 6. Beoordelen van leerrendement 7. Het schoolklimaat
Centrum voor Onderwijs en Leren
PROGRAMMA VANMIDDAG
Centrum voor Onderwijs en Leren
Programma bijeenkomst 1
§ Inleiding op het traject § Wie is de leerling en waarop kunnen
we aanhaken ? § Wat is leren en wat betekent dat voor
‘onderwijzen’’ ? § Leren onderzoeken:
- genereren onderwerpen voor onderzoeksopdracht - Ontwikkelen onderzoeksvragen (keuzemenu)
§ Continu ontwikkelen van onderzoekende houding : onderzoekend leren (eventueel)
Centrum voor Onderwijs en Leren
HET TRAJECT 1
Centrum voor Onderwijs en Leren
Dit traject binnen de WON-school 1. Het landschap
intellectueel en pedagogisch klimaat van de school, zichtbaar in interactie docenten ><leerlingen, aard en kaliber van leerprocessen, curriculaire en extra-curriculaire activiteiten
2. De bedding van de curriculaire rivier: alle lessen van alle vwo-docenten gericht op conceptueel, onderzoekend en autonoom denken en werken; nadenken i.p.v. consumptief en reproductief ‘leren’
§ Oefenen ‘hogere denkvaardigheden’ § Richten op drie bovenste onderwijsdoelen van Bloom (analyse,
evaluatie, synthese) § Bv door middel van ‘onderzoekend leren’ (nb: inhoudsgericht,
i.t.t. leren onderzoeken) 3. Een stroom in de rivier (leerlijn):
als onderdeel van het curriculum van alle (cognitieve) vakken: leren onderzoeken
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek aanleiding:
nieuw beleid WON t.b.v. pre-academische vorming
1. Leren onderzoeken binnen alle vakken en zowel in onder- als bovenbouw van het VWO
2. Daartoe: scholing in theorie en praktijk van het doen van onderzoek en het begeleiden van de jonge onderzoekers
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek deskundigheid in deze groep – een greep
1. Zelf (ooit) wtsch. onderzoek gedaan
2. Onderzoeksopdrachten ontwikkeld en begeleid
3. Methodes van data-verzameling geoefend met leerlingen
4. Heel wisselende ervaring/routines in WON-school (van 0 tot 6 jaar)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek ervaren lastigheden
1. Beoordelen kwaliteit><niveau eindresultaat
2. Aanpak van oppervlakkig, ongestructureerd werk ll
3. Als beta-docent begeleiden van alpha- en gammaonderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek doelen
Gefundeerd uitbreiden van het didactisch repertoire, en daartoe:
§ Bouwstenen verwerven t.b.v. vormgeven/uitvoeren onderzoek door leerlingen binnen de verschillende vakken
§ Demystificeren ‘onderzoek’ § Ontwikkelen gemeenschappelijke
onderzoeks-taal
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek Schering en inslag
Schering § Theoretisch gefundeerd: onderzoekskunde § Praktijk-gericht: onderzoekskundige en
didactische professionaliteit § Eindtermen VWO Inslag § Vakspecifiek naast algemeen § Praktisch relevante opdrachten § Veel concrete deel-oefeningen (thuiswerk –
feedback) zelf én met de leerlingen
Centrum voor Onderwijs en Leren
Voetnoot werkdefinitie onderzoekskunde
Het totaal aan wetenschappelijk kennis van en inzicht in methoden en technieken van onderzoek binnen de verschillende wetenschappelijke disciplines, daarbij inbegrepen kennis over en inzicht in de ratio van onderzoeksvaardigheden. In dagelijkse taal: Alles wat we weten over waarom je op welke manier werkt bij een wetenschappelijk onderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek kleur
Enthousiasme / affiniteit van de docent voor / met
• Het eigen vak • Leerprocessen en de ontwikkeling van de lerende
• Het doen van onderzoeken • De onderzoekende houding • De onderwerpen van de leer-onderzoeken
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek werkwijze
§ Theorie vooral thuis § Praktische opdrachten aanzetten in
bijeenkomsten, thuis uitwerken § Differentiatie via praktische
opdrachten en feedback daarop
Belangrijk: § Afwisseling bijdrage cursusdeelnemer
en cursusdocent: DEADLINE
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiek doorkijkje in het cursusprogramma
§ Wat is onderzoek eigenlijk? § wat is een goed onderzoeks-leertraject? § hoe maak je een goed onderzoeks-plan? § Relatie tussen onderzoeksplan en
werkplan § Hoe voer je een onderzoeksplan uit? § Van inhoud naar didactiek: hoe begeleid
je leeronderzoeken? § Van begeleiden naar beoordelen § Van ‘losse’ opdracht naar leerlijn:
longitudinaal en latitudineel
Centrum voor Onderwijs en Leren
DE LEERLING 2
Centrum voor Onderwijs en Leren
IQ
0 100 90 80 70 60 110 120 130 140 180
45%
gemiddeld
25%
begaafd
25%
minder begaafd
2,5%
zwak- begaafd
2,5%
hoog- begaafd
Centrum voor Onderwijs en Leren
Meer-/hoogintelligent
Bijvoorbeeld § groot kennisbestand § kan snel veel onthouden § leergierig § brede interesse § zeer goed geheugen § kan rationeel logisch denken
Centrum voor Onderwijs en Leren
Conceptueel denken
Bijvoorbeeld § onverwachte vragen, suggesties, verbanden § groot geheel overzien § grote denkstappen zetten § analoog denken § creatieve ideeën § denken zoals een expert in het vakgebied
Centrum voor Onderwijs en Leren
Onderzoekend, probleemgericht, doordenkend, vragend denken
Bijvoorbeeld § vraagt naar waarom, waardoor, hoe § kijkt door de vanzelfsprekendheid heen § zoekt verklaringen § bedenkt verschillende wegen naar antwoord of oplossing
Centrum voor Onderwijs en Leren
Autonoom denken
Bijvoorbeeld § denkt ‘out of the box’ § verbindt verschillende vakken/invalshoeken met elkaar § heeft eigen (vaak originele) aanpak § weerstand tegen standaardstrategieën en idem oplossingen - voorkeur voor eigen strategie § ‘eigenwijs’ gedrag § denkt verder dan z’n neus lang is § intelligente humor, ‘doordenkertjes’ § creatieve, onverwachte ideeen
Centrum voor Onderwijs en Leren
DE ONDERZOEKER
denkt onderzoeksgericht
denkt autonoom
denkt conceptueel
De hoogbegaafde leerling
Centrum voor Onderwijs en Leren
Oefening ‘de leerling’
§ Groepjes van 3 of 4 § Concrete voorbeelden van
leerling-gedrag dat wijst op inzet van - conceptueel en/of - onderzoekend en/of - autonoom denken
Centrum voor Onderwijs en Leren
WAT IS LEREN? 3
Centrum voor Onderwijs en Leren
Wat is leren?
Het proces van grenzen verleggen in weten, begrijpen en kunnen
op weg naar:
Centrum voor Onderwijs en Leren
de ‘zone van naaste
ontwikkeling’
dat gebied van kennis, inzicht en bekwaamheden dat
§ belendend is aan wat de leerling zich al eigen maakte, en dat
§ de leerling niet op eigen kracht kan ontsluiten.
L.Vygotsky
]:
[1] L.S. Vygotsky, 1978
Centrum voor Onderwijs en Leren
MOEILIJK MOET
Centrum voor Onderwijs en Leren
HOERA
EEN FOUT
Centrum voor Onderwijs en Leren
LEVEN LANG
(gaat verder dan een vaardigheid die handig is voor je schoolloopbaan)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Wat betekent dat voor onderwijzen?
Opdrachten die de leerling de zone van naaste ontwikkeling in
lokken. Zorgen dat het gepast moeilijk is.
Als ‘fluitje van een cent’ dan was dat verspilde
tijd, want niet leerzame opdracht/vraag etc.
Centrum voor Onderwijs en Leren
Flow
Centrum voor Onderwijs en Leren
LEREN ONDERZOEKEN 4
Centrum voor Onderwijs en Leren
Oefening ‘genereren onderwerpen van
onderzoek’ § Groepjes vakgenoten of
‘belendende’ vakken § Doel: zoveel mogelijk
onderwerpen genereren (niet uitdiscussiëren)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
Verklarend: exploreren (komen tot theoretische vooronderstellingen)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachtingen)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaal
Belangrijke onderscheidingen in onderzoekstermen rond
methodologie
1. Soort onderzoek 2. Methoden van dataverzameling 3. Functies van onderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaal soort onderzoek
- Literatuuronderzoek
- Experimenteel onderzoek
- Veldonderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaal methode van dataverzameling
- Observeren - Ondervragen - Bronnenanalyse (tekst en beeld)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaal functies van onderzoek
- Beschrijvend
- Verklarend: explorerend
- Verklarend: toetsend
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaal functies van onderzoek
Beschrijvend - puur beschrijvend, wel logisch geordend - vergelijkend (verschil/overeenkomst tussen x en y?) - definiërend (tot welke klasse behoort x?) - evaluerend (wat heb je aan x in situatie s?)
Verklarend: explorerend
- waardoor kan x verklaard worden in onderzoek o
Verklarend: toetsend - Als verklaring v klopt dan zal g gebeuren in
onderzoeksopzet o’
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstad buitenwijken
Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstad buitenwijken
Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstad buitenwijken
Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (theoretische literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstad buitenwijken
Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie
Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstad buitenwijken
Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Oefening ‘voorlopige onderzoeksvraag’
volgens keuzemenu
§ Groepjes vakgenoten of ‘belendende’ vakken
§ Kies (‘prik’) één onderwerp (uit brainstorm, of ‘methode-nabij’)
§ Formuleer een voorlopige onderzoeksvraag en preciseer die door er verschillende driehoeken bij te tekenen
Centrum voor Onderwijs en Leren
Thuisopdracht: ontwikkelen onderzoeksvraag
§ Formuleer een voorlopige onderzoeksvraag bij het thema/onderwerp van een onderzoeks-taak die je voor je leerlingen gaat ontwikkelen
§ Maak twee (of als samen: vier) varianten van een uitwerking van de vraag: verschillende functie, soort onderzoek en/of methode van dataverzameling
§ Formuleer de vraag op zo’n manier dat direct zichtbaar is welke driehoek (functie, soort onderzoek, en methode van dataverzame-ling).
Centrum voor Onderwijs en Leren
Onderzoekend leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
onderzoekend leren
VAAK in het boek consumptief reproductiegericht leren
§ Theorie, formule, procedure geven § Toepassen § ‘leren’ § Toetsen [en daarna vaak vergeten] VERVANGEN DOOR onderzoekend leren § Situatie(s) waarin het verschijnsel voorkomt § Ontdek-vraag § Uitzoeken: analyse, logisch redeneren, conclusie § Snappen – makkelijk(er) onthouden en/of
oproepen
]:
[1] L.S. Vygotsky, 1978
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld Reproducerend leren Alle negen koppelwerkwoorden opsommen,
terugvinden/benoemen in zinnetjes, ‘leren’, toets
Onderzoekend leren Aantal teksten met hulp- en
koppelwerkwoorden, identificeren, analyseren op functie, abstraherend formuleren
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld Reproducerend leren Steden a, b en c dreven handel met …; we
noemen ze Hanzesteden omdat …. Onderzoekend leren een kaart met (o.a.) de Hanzesteden erop;
vraag: wat kun je uit die kaart afleiden/vermoeden over de functie(s) van de steden die je er ziet
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren - Versnelde beweging is … - dat zet je in diagram als volgt: … - maak van de volgende versnelde
bewegingen een diagram Onderzoekend leren - Op welke manier(en) kun je een grafische
weergave van een versnelde beweging maken?
]:
[1] L.S. Vygotsky, 1978
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren - Een ontbrandingsproces …. Onderzoekend leren - Zie het filmpje? foto’s? over de Zeppelin
Hindenburg die in 1937 in brand vloog - Wat zou daar gebeurd kunnen zijn? Je
kunt je boek als naslagwerk gebruiken
]:
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren - De definitie van een vierkant uit het hoofd
leren Onderzoekend leren - Zelf een sluitende definitie van een
vierkant formuleren
]:
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren De regel over geslacht en getal geven en
vervolgens invuloefeningen laten maken Onderzoekend leren een aantal zinnen met dezelfde adjectieven
maar verschillend geslacht en getal van de znw
Vraag: wat valt je op aan de adjectieven en hoe zou je dat kunnen verklaren?
]:
[1] L.S. Vygotsky, 1978
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld Reproducerend leren Verschillende toonladders (aantal kruisen en
mollen) uit het hoofd leren Onderzoekend leren Opdracht: er zit een systeem achter het
verschil tussen de toonladders. Welk?
Centrum voor Onderwijs en Leren
Voorbeelden van anderssoortige opdrachten
die het denken van de leerling stimuleren
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld Hier heb je vier termen uit dit hoofdstuk.
Beredeneer van elk van de vier waarom ze niet in dit rijtje thuishoren
Maak zelf zo’n rijtje voor (het) volgende (of voorafgaande) hoofdstuk(ken) – gaan we volgende keer aan elkaar geven
Maak een vierhoek van drie termen horizontaal en verticaal -waarbij voor elke term van de horizontale en verticale rijen te verdedigen is dat hij er niet thuis hoort
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld Vertel het verhaal van: 1. Een calciumcarbonaat molecule in zee
tijdens en na het Jura 2. Een aminozuur molecule in vis-proteine
tijdens de reis door het menselijk spijsverteringssysteem
3. De stelling van Pythagoras 4. Stoel, stool en Stuhl; hun familieleden
chaise en chair 5. Een grafiek
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld Je krijgt een stuk speelgoed of een ander
object dat werkt volgens een of meer natuurkundige principes
Speel ermee en observeer hoe het werkt Leg uit volgens welke natuurkundige
principes dit werkt
Centrum voor Onderwijs en Leren
Thuiswerk voorbereidend voor
tweede keer 1. Lezen hoofdstuk 2, 3 en 4.1.
2. Aantal concrete waarnemingen van autonoom, conceptueel en/of onderzoekend leerlinggedrag kort noteren. Kan goed samen met school-collega
3. Onderzoeksvragen formuleren OF
4. Onderzoekende opdracht(en) maken bij een hoofdstuk uit de methode ter vervanging van methodegestuurde en reproductiegerichte opdrachten
5. 3, 4 en 5 uiterlijk 14 oktober opsturen aan [email protected] (of we doen een dropbox), onder vermelding van de naam van de school
Centrum voor Onderwijs en Leren
'communicatie'
§ dropbox § whatsapp-groep ?