DE TOEKOMST VAN MOBILITEIT EN BEREIKBAARHEIDRESULTATEN ENQUÊTE VAN ARCADIS EN BINNENLANDS BESTUUR

MEI 2018

In samenwerking met:

DE ENQUÊTE Nieuwe mobiliteit is nu al realiteit. De economie trekt aan. Op veel plaatsen wordt volop gebouwd. Krimpgebieden worstelen juist met het op peil houden van voorzieningen. Dit leidt tot meer mobiliteit en veranderende behoeften. We verlangen zekerheid over reis- en transporttijden, gemak en comfort. Natuurlijk moet mobiliteit voor iedereen betaalbaar en onze leefomgeving gezond blijven. Daarnaast willen we duurzame, slimme mobiliteit de ruimte geven.

Binnenlands Bestuur en advies- en ingenieursorganisatie Arcadis inventariseerden in maart 2018 met een online enquête ideeën, verwachtingen en plannen t.a.v. ontwikkelingen in mobiliteit en bereikbaarheid in de komende 4 jaar. Welke kant gaat het op? Wat vraagt meer aandacht? Welke partijen zijn aan zet? Hoe groot is het animo om aan de slag te gaan met duurzame en slimme mobiliteit?

PROFIEL RESPONDENTEN De vragenlijst is ingevuld door ruim 650 (beleids-)ambtenaren, bestuurders en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven.

OPVALLENDE RESULTATEN In het mobiliteitsbeleid van gemeenten ontstaat een kloof tussen Randstad en platteland.

• Waar in de grote steden wordt ingezet op vernieuwende vervoersconcepten heeft daarbuiten de auto de komende vier jaar nog vrij spel.

• Bijna de helft (48 procent) van de respondenten voorziet dat het autogebruik in die periode blijft stijgen.

• Meer dan een derde (38 procent) rekent er ook nog eens op dat het autobezit verder zal toenemen.

Gebrek aan bestuurlijke daadkracht en financiële instrumenten staan vaak verduurzaming van het vervoer in de weg.

• Meer dan de helft van de gemeenten - veelal de kleinere - voert op dit moment geen enkel beleid dat aanstuurt op inzet van duurzame mobiliteit bij investeringen in stedelijke ontwikkeling. En dat blijft volgens de geënquêteerden op termijn niet zonder gevolgen.

• Hoewel een kleine meerderheid nu tevreden tot zeer tevreden is over de bereikbaarheid van de eigen regio, verwacht een groot deel daar problemen in de komende jaren:

- Regionale duurzaamheidsdoelen komen er door in gevaar, meent driekwart.

- Ook voorziet een meerderheid dat de economische ontwikkeling in hun gemeente en het draagvlak voor verdere verstedelijking door die gebrekkige bereikbaarheid worden bedreigd.

Vier op de tien respondenten verwachten dat de investeringen in mobiliteit de komende vier zullen gaan toenemen. Vooral het bedrijfsleven zou daaraan moeten bijdragen. Een krappe meerderheid van 53 procent vindt dat je de burger hiervoor niet extra zou mogen belasten.

En die zelfrijdende auto, toonbeeld van nieuwe, duurzame mobiliteit? Die verwacht een meerderheid de komende vier jaar nog niet.

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

Respondent is werkzaam bij ...

Geografische spreiding respodenten56% - Buiten Randstad44% - In de Randstad

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

Indien respondent werkzaam is bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

Respondent is ...

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

)

n=652

n=566

n=652

n=652

Pagina 5 van 6

60% - Gemeente12% - Bedrijfsleven12% - Overige, namelijk8% - Provincie4% - Rijksoverheid3% - Rijkswaterstaat

15. U bent werkzaam bij ...

16. Indien u werkzaam bent bij een gemeente, wat is daarvan de omvang:

9% - G414% - 100.000+ (niet zijnde G4)19% - 50.000 - 100.00028% - kleiner dan 50.00029% - niet van toepassing

17. U bent...

38% - Beleidsmedewerker25% - Specialist24% - Anders, namelijk13% - Bestuurder

18. Uw werkveld is...

28% - Anders, namelijk25% - Mobiliteit23% - Ruimtelijke ordening14% - Milieu en duurzaamheid7% - Economie4% - Wonen

Werkveld respondent is ...

1. Bent u tevreden over de bereikbaarheid/mobiliteit van uw stad/regio?

5. Gaan uw investeringen in bereikbaarheid/mobiliteit de komende vier jaar...

3. Hoe groot schat u het risico dat tekortschietende mobiliteit de komende jaren...

4. Wat staat de komende vier jaar de verbetering van bereikbaarheid/mobiliteit in de weg?

2. Wat vindt u de komende vier jaar het belangrijkst?

ENQUÊTE RESULTATEN

Subvragen Resp. % van antwoorden gem

... het draagvlak voor verdere verstedelijking aantast? 652 2.31

652 2.15

652 2.06

652 2

652 1.97

13 42 45

19 48 34

23 48 29

23 53 23

29 44 27

... de economische ontwikkeling van uw stad/regio in de weg staat?

... het versneld vervangen van verouderde infrastructuur noodzakelijk maakt?

... leidt tot meer druk vanuit het bedrijfsleven om te investeren in bereikbaarheid?

... uw milieu- en duurzaamheidsdoelen in gevaar brengt? Denk hierbij aan energietransitie, lee�aarheid en gezondheid

1. Zeer groot risico

2. Groot risico

3. Klein risico

Subvragen Resp % van antwoorden gem

Gebrek aan daadkracht 652 1.25

Gebrek aan duidelijkheid over wie daarvoor verantwoordelijk is(eigenaarschap) 652 1.32

Gebrek aan financiële middelen 652 1.35

1. ja

2. nee

75 25

68 32

65 35

10% - Zeer tevreden46% - Tevreden16% - Neutraal26% - Ontevreden3% - Zeer ontevreden

40% - Toenemen36% - Gelijk blijven4% - Afnemen21% - Weet niet

57% - Verbeteren van de bereikbaarheid tussen steden25% - Anders, graag specificeren18% - Verbeteren van de bereikbaarheid in steden

6. Hoe denkt u dat de mobiliteit in uw stad/regio zich de komende vier jaar gaat ontwikkelen?

7. Waar legt u de komende vier jaar prioriteit bij investeringen in bereikbaarheid en infrastructuur?

10. Welke private partijen wilt u laten mee-investeren in het verbeteren van stedelijke/regionale bereikbaarheid?

Subvragen Resp. % van antwoorden gem

Gebruik van (elektrische) fietsen 652 1.08

Gebruik van nieuwe vormen van mobiliteit 652 1.3

Gebruik van openbaar vervoer 652 1.65

Gebruik van auto 652 1.71

Bezit van auto’s 652 1.84

1. Zal toenemen

2. Gelijk blijven

3. Afnemen

92 8

71 27

47 42 12

48 33 19

37 42 21

Subvragen Resp. % van antwoorden gem

Fietsers 652 1.19

Verbetering hubs en knooppunten, om diverse vormen van vervoerbeter op elkaar te laten aansluiten 652 1.25

Openbaar vervoer 652 1.32

Nieuwe vormen van mobiliteit 652 1.39

Voetgangers 652 1.68

Auto’s 652 1.83

1. Hoge prioriteit

2. Weinig prioriteit

3. Geen prioriteit

84 14

78 18 4

73 22 5

66 29 5

43 47 10

34 49 17

Subvragen Resp % van antwoorden gem

Bedrijfsleven 652 1.16

Leveranciers van mobiliteitsdiensten en -systemen 652 1.22

Werkgevers 652 1.31

Investeerders/pensioenfondsen 652 1.35

Ontwikkelaars/aannemers 652 1.36

Burgerinitiatieven 652 1.54

1. ja

2. nee

84 16

78 22

69 31

65 35

64 36

46 54

8. Bent u tevreden over uw samenwerking met andere stakeholders aan betere bereikbaarheid?

9. Wie moet het voortouw nemen voor die samenwerking en eventueel het verbeteren daarvan?

59% - Zeer tevreden35% - Tevreden4% - Ontevreden3% - Zeer ontevreden

37% - Provincie22% - Ministrie17% - Gemeente14% - Anders, namelijk6% - Rijkswaterstaat3% - Openbaar vervoerbedrijven1% - Burgerinitiatieven1% - Railsector

CONTACT

Arcadis & mobiliteit

Arnoud Neidig Expert Nieuwe Mbiliteitarnoud.neidig@arcadis.com

Media

Tim PregerPersvoorlichter Arcadis Nederlandtim.preger@arcadis.com www.arcadis.com/nl/nederland/

PUBLICATIES

12. Met welke nieuwe, slimme vormen van mobiliteit wilt u de komende vier jaar experimenteren?

Mobility as a service. Reizigers kunnen gebruik maken van een maatwerk combinatie van vervoerdiensten i.p.v./naast bezit van eigen vervoersmiddelen

Subvragen Resp. % van antwoorden gem

Nieuwe slimme vormen van mobiliteits management 652 1.19

652 1.19

Light rail of ander openbaar vervoer 652 1.32

Anders betalen voor mobiliteit 652 1.39

Zelfrijdende, autonome voertuigen 652 1.56

1. Ja

2. Nee

81 19

81 19

68 32

61 39

44 56

13. Heeft u beleid dat aanstuurt op toepassing van duurzame mobiliteit bij investeringen in stedelijke ontwikkeling?

14. Heeft u extra financiële instrumenten nodig om de overgang naar slimme en duurzame mobiliteit te versnellen?

11. Bent u bereid om burgers de komende vier jaar extra te laten betalen voor betere bereikbaarheid?

46% - Ja

54% - Nee

76% - Ja

24% - Nee

47% - Ja53% - Nee

Mensen, goederen en ideeën bewegen zich 24/7 in, uit, binnen en tussen steden, regio’s. Mobiliteit is niet alleen belangrijk voor het contact tussen mensen, maar ook een belangrijke motor voor duurzame, economische ontwikkeling. Het belang om te blijven investeren in een efficiënt, veilig, goed verbonden en aanpasbaar mobiliteitssysteem, dat past bij de ambities van stad en regio en aansluit op veranderende wensen en eisen van gebruikers, is evident. Het vraagt om visie, lef en daadkracht van bestuurders en beslissers. Samenwerking is belangrijk, om te komen tot een samenhangende en door publieke en private stakeholders gedragen investeringsagenda. Groei- en duurzaamheidsambities staan op het spel.

Stelselmatig optimaliseren van mobiliteit zorgt voor vitale steden en regio’s die ook de komende jaren aantrekkelijk, concurrerend en duurzaam bereikbaar blijven. En draagt bij aan een gezonde levensstijl en leefomgeving. Maar wat is een effectieve aanpak? Een eensluidend antwoord is niet voorhanden. Immers, geen twee steden en regio’s zijn gelijk. Toch kunnen ze leren van beleid, strategieën en ervaringen van anderen. Want hoe uniek ook de sociale, economische en geografische uitdagingen elke stad en regio is gebaat bij een mobiliteitssysteem dat aansluit bij de groeiende en veranderende mobiliteitsbehoefte van mensen en economie. Graag geven we vanuit onze (internationale) ervaring 7 tips mee om hier stappen in te zetten.

SAMEN INVESTEREN IN NIEUWE, DUURZAME MOBILITEIT EN VITALE STEDEN EN REGIO’S

7 TIPSVOOR EEN

TOEKOMSTBESTENDIGEMOBILITEITSAANPAK

1 Nieuwe mobiliteit is nu al realiteit. Stilstaan is geen optie, blijf

investeren.Het belang is groot, want mobiliteit is de motor voor ons dagelijks leven en een gezonde, economische ontwikkeling van onze steden en regio’s.

2 Een gebiedsgerichte aanpak loont. Regie is daarbij van belang.

Laat u niet verrassen door innovaties in mobiliteit, zoals strooifietsen of zombie taxi’s. Nieuwe technieken lossen niet vanzelf uw knelpunten op. De regie pakken en faciliteren van ontwikkelingen door derden is nodig. Met een integraal mobiliteitsplan voor in elk geval de Randstad en de groeiregio’s kunnen we de intensievere mobiliteit in goede banen leiden. Sturing vanuit de rijksoverheid en samenwerking met publieke en private stakeholders is daarbij gewenst. Stem het stappenplan voor uw stad of regio hierop af.

3 Grijp verandermomenten in stad en regio aan voor een kwaliteitssprong

in het mobiliteitssysteem en bereikbaarheid. Sluit bereikbaarheidsovereenkomsten.Stuur op het ‘koppelen’ van investeringen in slimme, duurzame mobiliteit aan nieuwbouw, renovatie, herontwikkeling, transformatie en investeringen in uw stad en regio. Zet bereikbaarheid voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer op één en maak daar ook letterlijk meer ruimte voor. Verduurzaam het autogebruik en sluit aan op de deeleconomie. Rijk, regio, stad, investeerders en werkgevers zijn met elkaar aanzet om integrale bereikbaarheidsovereenkomsten te sluiten. Zo zorgen we ervoor dat openbaar vervoer en voorzieningen voor fietsers en voetgangers op premium-niveau (?) aansluiten op wijken, kantoorparken en bedrijventerreinen. Met een dergelijke aanpak verbeteren we niet alleen de vitaliteit van die gebieden, maar geven we tegelijkertijd een impuls aan een gezonde levensstijl.

4 Maak optimaal gebruik van slimme innovaties, big data en nieuwe

digitale technologie. Wat we eerder beschouwden als “sciencefiction” - autonome voertuigen, drones, intelligente mobiliteitssystemen - is inmiddels realiteit. Veel bestuurders en beslissers worstelen de komende jaren vooral met de vraag hoe zij deze slimme oplossingen effectief kunnen inbedden in hun investeringsbeleid in mobiliteit, infrastructuur en gebiedsontwikkelingen. Technologische ontwikkelingen zijn zeer dynamisch, dus blijf alert op trends en innovaties. Ga adaptief aan de slag, zodat uw investeringen en systemen aanpasbaar zijn aan deze nieuwe ontwikkelingen.

5 Experimenteer en investeer in uitwisseling van kennis en

ervaringen. Begin bij de vernieuwing en verduurzaming van uw mobiliteitssysteem met overzichtelijke pilots. Evalueer, leer en stuur bij voordat u gaat opschalen. Deel ervaringen en leer van anderen. Durf ook met prijsbeleid verder te experimenteren. Leer van de ervaringen van prijsdifferentiatie in het openbaar vervoer, de luchtvaart en verschillende wereldsteden. Prijsbeleid op stilstaande auto’s kennen we al lang. Op rijdende auto’s kan dit ook heel effectief zijn. Geef in wet- en regelgeving de ruimte voor deze experimenten.

6 Duurzame mobiliteit vraagt om samenwerking van alle partijen.

Beschouw het mobiliteitssysteem als een geheel met 17 miljoen gebruikers. Doorbreek het gedrag van de traditionele scheiding tussen openbaar vervoer en auto. Het gedrag van alle betrokken partijen en vooral ook nieuwe partijen moet aansluiten op het gedrag en behoefte van de gebruikers. Investeer daarom actief in partnerships met publieke en private stakeholders in uw omgeving. Stimuleer burgerparticipatie, zoals ook de Omgevingswet beoogt. En zorg dat het mobiliteitssysteem voor iedereen bereikbaar en betaal is.

7 Start met een integrale beoordeling van de

huidige mobiliteits- en bereikbaarheidsprestaties en verbeteropties. Met de Sustainable Cities Mobility Index reiken we bestuurders en stakeholders hiervoor praktisch bruikbare criteria en inzichten aan. U kunt deze gebruiken als u samen met stedenbouwkundigen, mobiliteitsexperts en ontwerpers uw route bepaalt richting duurzame, stedelijke ontwikkelingen en mobiliteit.