değişim İçin geçmişi Çalışanların gözünden görmek: İş...
TRANSCRIPT
Değişim İçin Geçmişi Çalışanların Gözünden
Görmek:
İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Kurumsal
Tarihçenin Görselleştirilmesine Yönelik Bir
Atölye Çalışması
Öğr.Grv.Elif SUNGUR
Maltepe Üniversitesi
VII. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı
Araştırma Sorunsalı
• Bu çalışma, metal sektöründe bir üretim
işletmesinde sağlık ve güvenlik (İSG) kültürünün
olumsuz özelliklerinin giderilmesi ve kültürün
olumlu yönde değiştirilmesi için yapılan
araştırmanın parçasıdır.
• Kurumsal tarihçenin sağlık ve güvenlik
fonksiyonu üzerinden çalışanların gözünden
nasıl göründüğünü anlamak üzere gerçekleşti.
Kültüre dair
• Örgüt kültürü, işletme kültürü, toplum kültürü ya da firma kültürü şeklinde adlandırılan değerler toplamı, çeşitli yönetim ve organizasyon kavram ve tekniklerinin uygulanma ve başarılı olma olanaklarını etkileyebilmektedir.
• Bu nedenle, tüm yönetim, kavram ve tekniklerin uygulanması, bunun içinde güvenlik de dahil, örgüt kültürü ile birlikte değerlendirilmelidir. (Koçel, 2001)
Sağlık ve Güvenlik Kültürü
• İş güvenliği kültürü, organizasyonlarda güvenliği karakterize eden paylaşılan değerler ve inançlar olarak tarif edilebilir. (www.hsc.gov.uk )
• İklim sağlık ve güvenlik alanına hakim olan tesirlerdir, – çalışanların algısını;
– neye ödül verileceği, neyin destekleneceği,
– neyin beklendiğidir.
• Kültür, daha derindir, değişmesi değişik fonksiyonel alanlardan etkilenir ve uzun sürer. İklim ise hızlı değişir, liderlikten hızlı etkilenir. Organizasyon kültürünün sağlık ve güvenliği destekleyip desteklemediğinin tartışılması önerilmektedir. (Strickoff, 2006)
İş güvenliği kültürü ne işe yarar? • Güvenlik kültürü araştırmaları, güçlü güvenlik kültürünün iş güvenliği
performansını olumlu yönde etkilediğini gösterir. (Simard, 2006).
Olumlu yöndeki etkiler hangi parametrelerle izlenir?
hastalık ve kaza oranlarında azalma,
iş emniyeti kurallarına ve süreçlere uyumda artış,
sağlık ve güvenlik çalışmalarına katılım,
güvenli davranışlarda artış,
kaza ve ramak kala raporlamalarında artış
Destekleyen ortam;
sağlık ve güvenliğin desteklendiği,
önleyici yaklaşıma sahip,
katılıma ve açık iletişime olanak veren,
tehlikelerin raporlanmasını cesaretlendiren,
iş güvenliği sistematiklerinin oluşturulduğu,
iş süreçlerinin güvenli hale getirildiği,
çalışanların sağlığının korunması ve geliştirilmesi için çaba gösterilen
“Kazalar önlenebilir, işler
emniyetli biçimde yapılabilir”
inancı
“İş güvenliği önde
gelir” anlayışı
İSG işaretlemeleri,
posterler, KKE kullanan
çalışanlar
Değerler
Görülebilen
Unsurlar
Varsayımlar
İş güvenliği kültürü yavaşça ve fonksiyonel olarak
değişir
• Güvenlik kültürü araştırmaları iklim araştırmalarından ayrılır.
• İklim, diğerinin anlık bir halidir ve çalışanların ortamı algılayışında ortaya çıkar, yüzeysel olduğu savunulur.
• İklim, genellikle tutum anketleri (questionnaire survey) ile araştırılır, çalışanların güvenlikle ilgili algılayışlarını açıklamaya çalışır.
• Tutumların, sadece örgütsel düzeyden bakarak ölçülmesi yeterli değildir. Takım düzeyinde ve bireysel düzey hakkında derinlemesine bilgi alınmalıdır (Guldenmund, 2007).
İş güvenliği kültürünün ölçülmesi
• Guldenmund (2007) güvenlik kültürü araştırmalarının iklim araştırmalarından ayrılması gerektiğini, iklimin diğerinin anlık bir hali olduğunu, çalışanların örgütsel atmosferi algılayışında ortaya çıktığını ve daha yüzeysel olduğunu belirterek, iklimin genellikle anketler ile araştırıldığını açıklar.
• Kültür, tanımı gereği, insanlar arasında paylaşılan bir şeydir, ancak anket insanların fikirlerini etkileyebilir. Kültürü anlamak üzere niteliksel araştırma metotlarının kullanılması gerekmektedir.
Ana araştırma evreni hakkında
•1987 yılında %50- %50 yerli yabancı sermaye ortaklığı
olarak kurulmuştur
• Ağustos 2008 itibariyle %100 yabancı sermaye olarak
faaliyetini sürdürmektedir
•Çalışanlar 467 (379 MY - 88 BY)
Ana araştırmada yaklaşım
• Kültürün üst katmanında (artifacts) İSG işaretlemeleri,
KKE kullanan çalışanlar, İSG politika belgeleri, web
sitesi, İSG dokümanları, raporlar, iç iletişim
araçlarındaki yansımaların incelenmesi (bu unsurlar
güvenliği destekleyen bir işyeri kültürünün ip uçları olabileceği gibi, altta
yatan değer ve inançlardan farklı da olabilir),
• Niteliksel araştırma yöntemlerini kullanarak “nasıl?”
sorusuna yönelik yanıtlar almak, olguyu anlamak çok
sayıda insanın görüşlerini anlamak için sisteme
içeriden bakmak,
• Tüm bu verilerden yararlanarak özelleştirilmiş bir
ölçekle kuruluşun tamamından veri toplamak.
Yapılandırılmış Ölçek (Faktörler, alt sistemler)
Yapısal
• Çalışma şartları (9)
• Eğitim (4)
• Geri bildirim, teşvik (3)
• Operasyonel hedefler (3)
• Prosedürler (13)
• Sorumluluk, yetki, bilgi (7)
Teknolojik
• Teknoloji(9)
Yönetim
• Yönetim (7)
Kültür& Değerler
• Normlar, varsayımlar (12)
• Öncelikler (3)
Psikososyal
• Davranışlar (6)
• İletişim (12)
• Motivasyon (6)
• Turumlar (6)
Kullanılan teorik modeller
Fuqua Sosyal Sistem Modeli
Metotlar
Hedefler
Operasyon
Psikososyal
Kast & Rozenzweig Sistem Teorisi
Yapısal
Psikososyal
Kültür ve değerler
Yönetim
Teknoloji
13
Kurumun değişim beklentisi
Temel konu:
“Tüm İş Güvenliği & Sağlığı sistemlerimiz olmasına ve uygulanmasına rağmen (Risk
Analizleri, Gözlem Sistemi, Kaza araştırmaları,vb.) istenmeyen sonuçlarımızda
(kazalar, güvensiz davranışlar vb.) artış var. Bu bulgu, çalışanların sisteme katılımı
ve algılarında bir sorun olduğunu gösteriyor.”
Beklenen kazanım:
Sağlıklı ve güvenli davranışların sürekliliğini sağlayarak, alışkanlık haline
getirilmesinin sağlanması.
Değişimden beklenen kazanımlar
• Sağlıklı çalışanlar
• Güvenli bir işyeri
• Düzenli, temiz ve çalışılabilir bir ortam
• Kazasız bir işyeri
• Güvenlikle beraber artan kalite ve üretim
• Maliyetlerin azalması
• Ekip ruhu
Araştırma süreci
• İSG dökümantasyonunun incelenmesi, saha
ziyaretleri, yönetici görüşmeleri
• Bire bir görüşmeler ve odak grup görüşmeleri
• Tutum Ölçeği Uygulaması
• İSG Çalıştayı
• İki odak grup görüşmesi
(N=24)
• Derinlemesine bire bir
görüşme (N=52)
• Orta ve üst yönetimle
görüşmeler (Üretim +
Global) (N=7)
• Sendika temsilcisi (N=1)
• İSG komitesi üyeleri
(N=15)
.
19
Derinlemesine görüşme soruları
1. Genel durum değerlendirme,
2. Sahadaki güvensiz davranışlar,
3. Kendi fonksiyonu açısından iş güvenliğinin yeri,
4. Üretim sahası güvenli algılanıyor mu?
19.Dünya İş Sağlığı Kongresi, Eylül 2011
İlk tur bulguların paylaşımı
Kurumsal tarihçenin
görselleştirilmesi
• Araştırma sırasında bulgulanan çalışanların kurumsal
tarihçeye olan atıfları nedeniyle kurumun tarihçesindeki
belli başlı olayların iş sağlığı ve güvenliği kültürünü
etkilediği düşünüldü.
• Görselleştirme yoluyla anlatımın sağlayacağı
zenginleştirici veri toplama olanağının kullanılmak
istenmesiyle İSG tarihçesinin görselleştirilmesine ilişkin
çalışma tasarlandı.
• Anlam
Kurumsal Tarihçe
• Yabancı sermaye ile yerel bir holding şirketinin ortaklığında 1986 yılında kurulmuş,
• 2000 yılında İSG Departmanı oluşturulmuş, 2003 yılında ilk İSG çalıştayı yapılmış, 2005 yılında davranış odaklı güvenlik eğitimleri verilmiş,
• 2007 yılında İSG kampanyası gerçekleştirilmiş, pazar darlığı gerekçesiyle pek çok çalışan işten çıkarılmış,
• 2008’de şirket yabancı ortağı tarafından satın alınmış ve şirketin uluslararası İSG sistemleri uygulanmaya başlanmış,
• 2011 yılında İSG kültürü hakkında araştırma ve uygulama çalışmaları başlatılmıştır.
Tarihsel görselleştirmeye içerik
çözümlemesi • 1990’lardan itibaren örgüt teorisyenleri örgütsel iletişim
stratejilerinde önemli bir rol oynayan tarihsel anlatıları dikkate almaya başlamışlardır.
• Geçmişlerini bilgi depoları olarak kullanan kuruluşlar ve son dönemde yapılan örgütsel söylem çalışmalarında da tarihsel yaklaşım sorgulanmakta ve kullanılmaktadır. (Gatti, 2011)
• İçerik çözümlemesi, alan incelemeleri (field survey) ve mesajın anlamının çözümlenmesi (message analysis) biçiminde yapılmaktadır. Bir metinde özelleştirilmiş karakteristiklerin nesnel ve dizgeli olarak kimlikleştirilmesinden çıkarımlarda bulunmaktır.
Atölye hakkında
• Yöntem, küme içi etkileşiminden yararlanarak katılımcıların birlikte çalışıp İSG tarihçesini görselleştirmesini sağlamak üzere tasarlandı.
• İşletmenin üst düzey yöneticileri, İSG uzmanları, ustabaşılar ve vardiya İSG temsilcilerinden oluşan 65 çalışanın katılımı ile gerçekleştirildi.
• Organizasyonun resmi kayıtlarından edinilen bilgilere dayanılarak İSG tarihçesine ilişkin olaylar kronolojik olarak sıralandı, dört dönem olarak sınıflandırıldı.
• Atölyeye katılan 65 kişi, çalışma süreleri, çalışma yeri ve görevi, yönetim sorumluluğu kriterleri gözetilerek sekiz gruba ayrıldı.
• Gruplara random olarak, dört tarihçe dönemi dağıtıldı, her dönemi iki ayrı grubun eş zamanlı çalışarak kolaj tekniği ile görselleştirmesi istendi.
• Görselleştirme çalışmasında malzeme olarak gazete ve dergilerden kesilmiş görseller, sözlü ifadeler, kuruma ait arşivlerden edinilen İSG materyali, İSG aktivitelerinden fotoğraflar ile dönemlerin adları ve kırtasiye malzemesi vb. hazırlanmış,
• Ekiplerin malzemeyi kısa sürede seçmesine, sınırlı sayıda kullanmasına izin verilerek ortak kararlarla hazırladıkları görsel malzemeyi sözcüleri vasıtasıyla anlatmaları istenmiştir.
• Grupların görselleştirdiği çalışmalar fotoğraflanmış ve anlatımları sırasında ses kaydı alınmıştır.
İSG Sistemleri ile Tanışma ve Sahada Yaygılaştırma 2000 İSİG Departmanının oluşturulması
2002 Acil Müdahale Ekiplerinin kurulması
2003-2004 ve 2005 yoğun eğitimler
2002 Risk Analizleriyle ilgili eğitim ve tüm sahaların risk değerlendirmeleri
1.çalışma
2.çalışma
İSG’de Çalışan Davranışlarına Yönelme: 2003 ilk İSİG çalıştayı
2004 VİT’lerin oluşturulması
2005 tüm çalışanlara Davranış Odaklı İSİG Yaklaşımları eğitimleri
2006 Proses Güvenliği ve Risk Yönetimi uygulaması
1.çalışma
2.çalışma
Bütünleşik İSG Yönetimi 2007 tüm çalışanlarla bir kaza hikayesinin paylaşımı
2008 İSİG Ağacının tüm fabrikalarda uygulanmaya başlanması
2009 BOP ve Yellow card eğitimleri
2010 BOP ve Yellow card Uygulaması
1.çalışma
2.çalışma
İş Sağlığı ve Güvenliğini Kuruluşun Kültüründe Yaşatmak:
İSG’nin Geleceği
2011 “Önceliğimiz İSİG” ve Kültür çalışması
1.çalışma
2.çalışma
• Sözlere ilişkin içerikte, tarihçe yansımaları
arandı,
• Sözlere ilişkin simgesel birimleştirmeye gidildi,
gönderimsel birimler (referential units) kurumsal
değerler olarak verilen dayanıklılık, güven,
doğruluk ve bütünlük olarak arandı.
Kurumsal değerler
• Dayanıklılık; İşte yaşadığı olumsuzluklarda
kendini hızlıca toparlayarak çalışmaya devam eder, başarısızlıklardan güçlenerek çıkar, işini daha iyi yapabilmek için yeni fırsatları ararken iyimserdir.
• Güven; Kendine ve çalışma arkadaşlarının iyi çalıştığına inanır, çalışma arkadaşlarıyla ilişkisi karşılıklı saygı içindedir.
• Doğruluk, bütünlük; Etik davranır, kendi hatalarını kabul eder. Tutarlı ve sahici davranışlarıyla diğer insanların güvenini kazanır. Etik olmayan kararlar alındığında karşı çıkar.
• Tarihçeye ilişkin mesajdaki anlatım, açıklama ve
yorum içeriklerinin tanımlanması yoluna gidildi.
• Burada amaçlanan, metni temellendiren iç
yapısını değil, metnin başka metinlere,
(kurumsal tarihçe, kurumsal değerler,
araştırmada kullanılan İSG boyutları vb.) başka
göstergelere açılma noktalarını bulmaktı.
Bulgular
• Görsel içerik analizine kongre için hazırlanan bu
çalışmada bulguların;
– “İSG Sistemleri ile Tanışma ve Sahada
Yaygılaştırma” ,
– ” İSG’de Çalışan Davranışlarına Yönelme”,
olarak adlandırılan ilk iki dönemine ilişkin dört
materyalin karşılaştırmasına yer verilebilmiştir.
Kurumsal değerlere ilişkin bulguya sözel olarak veya
anlamına atfen, ses kayıtlarında rastlanmamıştır.
İSG Sistemleri ile Tanışma ve Sahada Yaygınlaştırma
1.kayıt birimi 2. kayıt birimi
Görsel imge Söz / ses imgeleri Görsel imge Söz / ses imgeleri
Dayanıklılık İş kazası geçirmiş çalışanı
stilize eden karikatür
Başının üzerinde yük
taşıyan bir erkek
Reaktif, proaktif
Güven + Grup halinde
çalışanların fotoğrafları
işyeri üyeleri topluca,
çalışırken, eğitim
yaparken, simülasyon
yaparken fotoğrafları
Birlikte,
Arkadaşını koru,
Sıkı dostlar
Güven - İşinize bakın Kedi köpek (korku) Korkuya dayalı bir İSG
Doğruluk,
Bütünlük
Radikal karar
Diğer Simit çay, iki kahve
fincanı
Eğitim şart Merdiven merdivenleri teker teker
tırmanmaya başladık Tarihçeye atıf Yangın tüpü
İSG Gözlüğü
Hediye
Stratejiler
İSG Ruhu
Kaza geçirmiş bir çalışan
karikatürü
Duman yöntemi ile
haberleşen kızılderili
Eskiden neyin ne olduğu
belli değildi olay
tamamen kendi
gidişatına göre
gidiyordu
Tarihçeye atıf Sembol, bobin adam İSG Slogan yarışması
duyurusu
Aldığımız eğitimleri
önemsemiyorduk
2004 yılında olan
yangına kadar bu
yangına kısa sürede
müdahale ettik
Tarihçeye atıf Eldeğiştirme öncesine ait
dergi sayfası
Arazi ayakkabıları
İSG kurulduktan sonra
ayağımızı nasıl yere
sağlam basacağımızı
öğrenmeye çalıştık
“2000 yılından itibaren İSG kültürünün başlamasıyla birlikte, korkuya dayalı bir İSG ‘ne başlamış olduk, aman yönetimden kimse görmesin diye yaklaşıyorduk, 2002 yılından itibaren, gerek acil müdahale ekiplerinin kurulması, eğitimlerin başlamasıyla birlikte
ilkyardım eğitimleri, acil müdahale ekiplerinin kurulması…. merdivenleri teker teker tırmanmaya başladık iş kazalarını engellemek istedik.. İSG slogan yarışmamız oldu, verdiğimiz hediye ...... aldığımız eğitimleri önemsemiyorduk ta ki 2004 yılında olan yangına kadar, bu yangına çok kısa sürede müdahale ettik olay büyümeden engelledik bu da bize aldığımız eğitimlerin bizi bir yerlere getirdiğini gösterdi, bunun meyvesini hala topluyoruz.”
(1.dönem, 2.çalışmadan)
İSG’nde Çalışan Davranışlarına Yönelme
3. kayıt birimi 4. kayıt birimi
Görsel imge Söz / ses imgeleri Görsel imge Söz / ses imgeleri
Dayanıklılık Paraşüt imgesi Sonunda arkadaşlarımızın
yaptığı bireysel hatalar
minimuma gitti
Güven + Birlik beraberlik ifade
eden sembolik
çizimler (el ele
tutuşan, yan yana
oturan insanlar)
VİT leri seçmeye
başladık
Güvenli Fabrikada bu ekip
çalışmasıyla oldu
Güven -
Doğruluk,
Bütünlü
k
Sürdürülebilirlik
Diğer Hedefimiz 0 kaza konulu
karikatür
Odağımızı belirledik
Bir dakika düşün
En iyisi olmak, değişim
zamanı, neden
Tarihçeye atıf Kaza geçirmiş bir
çalışanın fotoğraf
detayı
Sadece yönetim olarak
değil, yani mavi ve
beyaz yaka
Bu bizim kolumuzda her
zaman bir altın bilezik
oldu
Tarihçeye atıf Döneme ait maskot
çizimi
Riskleri yönetmeyi
öğreniyoruz
Yürüyüş yollarımız birbirine
karışmıştı, buralardan
yürürken iş kazaları
olabiliyordu
Tarihçeye atıf Ayın örnek çalışanları
listesi
Keşke (kaza
karikatürü)
Hedefimiz 0 iş kazasıydı,
bu bizim için çok
önemli bir projeydi ve
bobin adam omuzlara
alındı.
“2003 yılında ilk İSG çalıştayına başladık, otururken dikkatimi çekti, yani mavi beyaz dikkatimi çekti , sadece yönetim olarak değil, yani mavi ve beyaz yaka, İSG çalıştaylarının belirgin özelliği herkesi bu işin içine sokmak oldu, tabanın ve yukarıdaki yönetimin sürekli bu işin içinde olması anlamında. El ele olmak, herkesin bu işin içinde olması ile ilgili bir resim yapıştırdık.”
(2.dönem, 3.çalışmadan)
“İlk olarak 2004 2005 yılında arkadaşını koru projesi, bir rol model olarak bobin adamı sembol olarak aldık, aynı zamanda bu fabrikamızın ilk VİT’i olarak algılandı, kişisel koruyucu ekipmanlarını kullanan, kurallara uyan bir bobin adam. ….. Bu ilk zamanlar fabrika genelinde … arkadaşını ispiyon etme olarak algılandı. Yani arkadaşımı gözlüyorum ispiyonluyorum gibi fazla katılım olmadı fakat zamanla tuttuğumuz gözlem formları etkisini göstermeye başladı ve sonunda arkadaşlarımızın yaptığı bireysel hatalar minimuma gitti, ….”
(2.dönemi, 4.çalışmadan)
Tartışma
• Örgütsel tarihçenin İSG fonksiyonuna etkisinin çalışanlar
tarafından güçlü sembolik özellik göstereceği düşünülen
görsel anlatım dili kullanılarak ortaya koyulduğu
çalışmada, kurumsal tarihçenin belli başlı olumlu ve
olumsuz anlamlar yüklü olaylarının ortak hafızada
tutulduğu, kıdemli çalışanlar tarafından yeni çalışanlara
da aktarıldığı bulgulanmıştır.
• Tarihçeyi ele alırken çalışanların ortaya
koyduğu değerler, sözel olarak kurumsal
değerlerle aynı olsa da anlam olarak
farklılaşmıştır.
• Dayanıklılık, doğruluk, güven ve bütünlük, işyerinde tam olarak paylaşılmamaktadır. Doğruluk ve bütünlük değerlerine rastlanmamıştır.
• Uluslararası kuruluşa ait olan değerlerin üç yıl önce işletme ortamına taşınmış olması ve değerler üzerine odaklanmış bir iç iletişim söylemi ve/veya eğitimleri yapılmaması veya yabancı dilden bire bir çevirinin yarattığı anlam kayması etkisi olabilir.
• Değerlere ilişkin zayıf paylaşımın bir başka nedeni de, kuruluşun daha önceki sermayedar dönemindeki hatıralarının deyim yerindeyse güçlü etkisinin hala işletme ortamında hissedilir olması ve uluslar arası kuruluşun değerlerinin kolektif ulusal kültür özellikleriyle uyumunun zayıf olması olabilir.
Tarih geçmişi içerdiği gibi geleceği de
gösterir
• Kurumlar, süreklilikle ifade bulan organizasyonlardır.
• Tarih, geçmişte kalan değil, bugün hissedilendir. Hem geçmişteki olaylardır, hem de bugünün bakışından görünendir.
• Geçmiş fetişizmini oluşturan durağan belgelerin yanında tarihin sürekliliğini bugüne ve yarına etkisini de görürüz.
• Gelecek tasarımı ve değişim için kurumlar çıkış noktalarını tarihlerinden alabilir.
• Kültür değişimi programları, olumlu bir sağlık
güvenlik kültürü yaratmak için
uygulanmaktadır.
• Yönetimin çalışanları "duyması" ve “görmesi”
bu tip çalışmaların başarılı olması açısından
önemli görünmektedir.
Teşekkürler