Demirtaß-Alanya y�resinde Alanya naplarÝnÝn metamorfizmasÝna ilißkin yeni mineralojik bulgular, Orta Toroslar, T�rkiye

New mineralogic data on the metamorphism of the Alanya nappes,Demirtaß-Alanya, Central Taurus, Turkey

�mer BOZKAYACumhuriyet �niversitesi, M�hendislik Fak�ltesi, Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m�, 58140 SÜVAS

�Z

Demirtaß-Alanya �evresinde y�zeyleyen Alanya Metamorfitleri (Alanya BirliÛi) alttan �ste doÛru Mahmutlar (Per-miyen ve Permiyen �ncesi), Sug�z� ve YumrudaÛ (Permiyen-Triyas) naplarÝndan olußmaktadÝr. Mahmutlar NapÝ,�st seviyelerden (fillit, metasilttaßÝ) alt seviyelere (granat-mika ßist) doÛru artan metamorfizmaya baÛlÝ olarak, 2M1serizitik mika, IIb klorit (klinoklor), 2M1 beyaz K-mika ve 1M biyotit bi�iminde ilerleyen bir evrim ge�irmißtir. Üdealmuskovit-fenjitik beyaz K-mikalar orta basÝn�-d�ß�k basÝncÝn y�ksek kesimlerini karakterize eden b0 deÛerlerinesahiptir. Sug�z� NapÝ, metabazit (eklojit, glokofan ßist) arabantlarÝ ve/veya mercekleri i�eren granat-mika ßistler-den olußmaktadÝr. Muskovit, ripidolitik IIb klorit, ender olarak paragonit, illit-smektit ve smektit t�r� fillosilikatlar i�e-ren metapelitlerdeki fenjitik mikalarÝn kristalinite deÛerleri epizonu, b0 deÛeri ise, orta basÝn� fasiyesini temsil et-mektedir. YumrudaÛ NapÝ, kloritoyid ve paragonit, eser miktarda 1Tc pirofillit, kaolinit/dikit ve margarit gibi indeksve/veya ayÝrtman mineralleri i�ermesiyle karakteristik olup, Toros kußaÛÝnÝn kuzey kesimindeki BolkardaÛ ve Ala-daÛ birliklerine benzer bileßime sahiptir. Bu napta epimetamorfik 2M1 K-mikalar ideal muskovit-fenjit, IIb kloritler ri-pidolit bileßimindedir. K-mikalarÝn b0 deÛerleri d�ß�k basÝn�-orta basÝn� fasiyesi serisinin d�ß�k kesimini ißaret et-mektedir. Naplar birbirinden farklÝ bileßim ve metamorfizma karakteri sergilemektedir. Mahmutlar NapÝ ile daha �n-ce y�ksek basÝn�/d�ß�k sÝcaklÝk metamorfizmasÝ ge�irmiß olan Sug�z� NapÝ, daha sonraki bir evrede P-T-t y�-n�nde ilerleyen Barroviyen tipi metamorfizmaya uÛramÝßlardÝr. P-T-tÕnin tersi y�n�nde metamorfizma ge�irmiß olanYumrudaÛ NapÝ bu naplar �zerine daha sonra yerleßmißtir. Naplaßma hareketleri, burußma kÝvrÝm ve dilinimi ile,milonitik dokunun yanÝ sÝra, kloritoyid, ripidolitik klorit, klorit-smektit, klorit-vermik�lit ve illit-smektit olußumlarÝna daneden olmußtur.

Anahtar Kelimeler: Alanya NaplarÝ, fillosilikat, kristalinite, metamorfizma

ABSTRACT

The Alanya Metamorphics cropping out in the Demirtaß-Alanya area consist of Mahmutlar (Permian and Pre-Per-mian), Sug�z� and YumrudaÛ (Permian-Triassic) nappes from bottom to top. Mahmutlar Nappe shows a progres-sive evolution as; 2M1 sericitic mica, IIb chlorite (clinochlore), 2M1 white K-mica and 1M biotite related to incre-asing metamorphism from upper (phyllite, metasiltstone) to lower part (biotite schist and garnet-mica schist). Üde-al muscovite-phengitic white K-micas have b0 values that are characterized by a facies series of the medium pres-sure to upper part of the low pressure metamorphism. Sug�z� Nappe is made up garnet-mica schist including me-tabasite (eclogite, glaucophane schist) interbands and/or lenses. The crystallinity and b0 values of phengitic mi-cas in the metapelites, including phyllosilicates such as muscovite, ripidolitic IIb chlorite, rarely paragonite, illite-smectite and smectite, represent epizone and medium pressure facies conditions, respectively. The YumrudaÛNappe is characterized by its bearing the index and/or indicator minerals such as chloritoid and paragonite, traceamounts of 1Tc pyrophyllite, kaolinite/dickite and margarite, and have similar composition with BolkardaÛ and Ala-daÛ units of the northern part of the Taurus Belt. Epimetamorphic 2M1 K-micas and IIb chlorites have compositi-ons of ideal muscovite-phengite and ripidolite, respectively. b0 values of K-micas indicate a facies series of lowpressure to lower part of medium pressure metamorphism. The nappes exhibit different lithologies and metamorp-hic features. The Sug�z� Nappe displaying an earlier high pressure/low temperature metamorphism has beenoverprinted together with the structurally overlying Mahmutlar Nappe by a later Barrowian-type metamorphism.The YumrudaÛ Nappe, on the other hand, is characterized by a metamorphic evolution with a typical anticlockwi-

Yerbilimleri, 23 (2001), 71-86Hacettepe �niversitesi Yerbilimleri Uygulama ve AraßtÝrma Merkezi B�lteniBulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University

GÜRÜÞ

Ünceleme alanÝ Orta ToroslarÕda Antalya ilinebaÛlÝ Alanya ile Gazipaßa il�eleri arasÝndaki De-mirtaß nahiyesinin kuzey kesiminde yeralmaktaolup (Þekil 1), 1:25 000 �l�ekli Alanya O28 d3,d4 ve Alanya P28 a1,a2 paftalarÝnÝn kesißtiÛiyaklaßÝk 180 km2Õlik bir kesimi kapsamaktadÝr(Þekil 2). B�lgede naplÝ yapÝlara sahip metamor-fik kaya�lar �nceki araßtÝrmacÝlarca Alanya Ma-sifi (Blumenthall, 1951), Alanya BirliÛi (�zg�l,1976) ve Alanya Metamorfitleri (IßÝk ve Tekeli,1995) olarak adlandÝrÝlmÝß olup, Antalya Birli-ÛiÕne (�zg�l, 1976) ait Paleozoyik-MesozoyikyaßlÝ sedimanter birimler �zerinde allokton ko-numlu olarak yeralmaktadÝr (bknz. Þekil 2). Ün-celeme alanÝ ve yakÝn �evresinde bu �alÝßmayÝyakÝndan ilgilendiren baßlÝca genel/b�lgesel je-oloji (Blumenthall, 1951; �zg�l, 1983, 1984; Ulu1983; �zt�rk vd., 1995) ve metamorfik petrogra-fi/petroloji (Peyronnet, 1967; Þeng�n vd., 1978;Okay ve �zg�l, 1984; Okay, 1989; Bozkaya,1999) ama�lÝ �alÝßmalar yapÝlmÝßtÝr. Metamorfit-lerin litolojik ve metamorfizma derecesi a�ÝsÝn-dan b�lgelere g�re farklÝlÝklarÝ aßaÛÝda sÝrala-nan birka� �alÝßmada ifade edilmißtir. BunlardanÞeng�n vd. (1978), metamorfitlerin Alanya b�l-gesinde orta-y�ksek basÝn� metamorfizmasÝ ge-�irmiß epikontinental, G�ndoÛmuß b�lgesindeise y�ksek basÝn� metamorfizmasÝ ge�irmiß ofi-yolitli karmaßÝk nitaliÛinde olduÛunu belirtmißtir.Okay ve �zg�l (1984) ve Okay (1989)Õa g�reAlanya b�lgesindeki metamorfitler naplÝ bir yapÝve iki evreli bir metamorfizma karakterine sahip-tir. IßÝk ve Tekeli (1995) ise, Anamur b�lgesinde-ki metamorfitlerin naplÝ bir yapÝ g�stermediÛinive Alanya b�lgesindekilerden daha y�ksek birmetamorfizma derecesine sahip olduÛunu be-lirtmißlerdir. Bozkaya (1999), Anamur y�resin-deki metamorfitlerin Demirtaß-Alanya ve Yeßil-yurt-Malatya y�relerindeki eßdeÛerlerine g�re,metamorfizma derecesinin yanÝsÝra, bileßimsela�Ýdan da (�zellikle fillosilikat mineralojisi) farklÝ-lÝklar sunduÛunu belirtmißtir. DiÛer taraftan, �z-t�rk vd. (1995), Alanya NapÝ olarak tanÝmladÝk-larÝ metamorfik kaya�larÝn yaß aralÝÛÝnÝn Kamb-riyenÕden EosenÕe kadar uzandÝÛÝnÝ ve napÝ

olußturan yapÝsal birimlerden �oÛunun AntalyanaplarÝnÝn metamorfik karßÝlÝÛÝ olduÛunu vurgu-lamÝßlardÝr.

Bu �alÝßmanÝn amacÝ; Demirtaß y�resinde y�-zeyleyen Alanya Metamorfitlerini olußturan nap-larÝn �zellikle fillosilikat mineralojisi (parajenez,kristalinite, b0 ve politipi) a�ÝsÝndan ayrÝntÝlÝ bi-�imde incelenerek, naplara g�re farklÝlÝklarÝnÝnbelirlenmesi ve aynÝ metamorfik kußaÛÝn doÛuuzantÝsÝndaki (Anamur-Ü�el; Bozkaya, 1999) veDoÛu AnadoluÕdaki (Yeßilyurt-Malatya; Yal�Ýnvd., 1999) eßdeÛer seviyeleri ile deneßtirilmesi-dir. Sonu�ta, naplarÝn metamorfizma koßullarÝve tektonik konumlarÝ belirlenerek, bunlarÝn k�-kenlerine a�ÝklÝk getirilmesi ve b�lgenin jeodina-mik evriminin yorumlanmasÝna katkÝ saÛlanma-sÝ ama�lanmÝßtÝr.

MATERYAL VE Y�NTEM

B�lgedeki metamorfik naplardan �l��l� kesitlerboyunca toplam 70 �rnek alÝnmÝß ve bu �rnekleryÝkanarak y�zeysel tozlardan arÝndÝrÝldÝktansonra, Cumhuriyet �niversitesi Jeoloji M�hen-disliÛi B�l�m� Mineraloji-Petrografi ve JeokimyaAraßtÝrma LaboratuvarlarÝÕnda (MÜPJAL) kÝrma-�Û�tme-eleme, ince-kesit, X-ÝßÝnlarÝ kÝrÝnÝmÝ(XRD: Rigaku DMAX IIIC) t�m kaya�, kil fraksi-yonu incelemelerinden ge�irilmißtir. X-ÝßÝnlarÝ kÝ-rÝnÝmÝ analizleri (CuKα) ile metasedimanter ka-ya�larÝn t�m kaya� ve kil boyu bileßenleri (< 2µm) belirlenerek dÝß standart y�ntemine (Brind-ley, 1980) g�re yarÝ nicel y�zdeleri hesaplan-mÝßtÝr. T�m kaya�ta gonyometre hÝzÝ 2°/dak vekayÝt aralÝÛÝ 2θ = 5-35°, kil fraksiyonunda ise1°/dak ve 2θ = 2-30° (hata miktarÝ ±0.04°) olarakayarlanmÝßtÝr. Kil fraksiyonu ayÝrÝmÝ sediman-tasyon y�ntemi (3 saat 40 dak.) ile yapÝlmÝßolup, kil �amuru sÝvanmÝß cam lamlardan itiba-ren normal (oda sÝcaklÝÛÝnda kurutma), glikolle-me (16 saat 60 °C de etilen glikol buharÝnda bÝ-rakma) ve fÝrÝnlama (4 saat 490 °C de ÝsÝtma) iß-lemlerinden ge�irilerek kil difraktogramlarÝ eldeedilmißtir.

72 Yerbilimleri

se P-T-t path, indicating that its emplacement on the other nappes is relatively late. The formations of crenulationfold and cleavage, mylonitic texture together with the crystallization of chloritoid, ripidolitic chlorite, chlorite-smec-tite, chlorite-vermiculite and illite-smectite in the YumrudaÛ Nappe is assumed to be due to this later nappe-move-ment.

Key words : Alanya Nappes, phyllosilicate, crystallinity, metamorphism

Kristalinite �l��mlerinde K�bler (1984) indisi(10-� illit pikinin yarÝ y�ksekliÛindeki genißliÛi,∆°2θ) kullanÝlmÝßtÝr. Kristalinite �l��mlerinin ka-librasyonu i�in Warr ve Rice (1994) tarafÝndantanÝmlanan kristalinite indeksi standartlarÝndan(CIS) yararlanÝlmÝßtÝr (Bozkaya ve Yal�Ýn,1996). KuvarsÝn (211) piki (2θ= 59.97°, d =1.541 �) referans olarak kullanÝlarak kayÝt aralÝ-ÛÝ 2θ = 59-63° (± 0.01°) olan �ekimlerde mikala-rÝn d(060) yansÝmasÝ �l��lm�ß ve d(060,331) =

1.4936 + 0.0203 (Mg+Fe) eßitliÛine g�re okta-edrik bileßimleri (Hunziker vd., 1986), b0-para-metresi ile de basÝncÝn muskovitlere etkisi (Sas-si and Scolari, 1974; Guidotti ve Sassi, 1986)belirlenmißtir. d(060) yansÝmasÝ �l��mleri, kuv-vetli d(331) pikinin etkisini �nlemek amacÝylaSassi ve Scolari (1974) tarafÝndan �nerildiÛi ße-kilde, ßistozite d�zlemine dik olarak kesilmiß velamelsiz ince-kesitler �zerinde doÛrudan yapÝl-mÝßtÝr.

Bozkaya 73

Þekil 1.a) Toros kußaÛÝndaki birliklerin yayÝlÝmÝ (�zg�l, 1976), b) inceleme alanÝ ve �evresinin b�lgesel jeoloji ha-ritasÝ (�zg�l, 1983; 1984)

Figure 1. a) The distribution of the tectonic units in the Taurus Belt (�zg�l, 1976), b) regional geological map ofthe study area and its surrounding (�zg�l, 1983; 1984).

Politipi incelemeleri mika, klorit ve pirofillit mine-rallerinde yapÝlmÝß olup, kayÝt aralÝÛÝ 2θ = 2-65°arasÝndadÝr. Politipi belirlemelerinde mika vekloritler i�in Bailey (1980, 1988) ve J.C.P.D.S.(1990), pirofillit i�in Brindley ve Wardle (1970)ve Bailey (1980) tarafÝndan �nerilen diyagnostikpikler kullanÝlmÝßtÝr. Paragonitlerle birlikte g�zle-nen muskovitlerin paragoniti�eriÛinin saptanma-sÝ i�in, muskovitlerin 2θ = 45-46° arasÝnda g�z-lenen d(00.10) piklerinden itibaren d(002) pikle-ri �l��lm�ß ve d(002)Mu2M = 10.034 - 0.427Na/(Na+K) eßitliÛi (Zen ve Albee, 1964) kullanÝl-mÝßtÝr. Kloritlerin XRD y�ntemi ile kimyasal bile-ßimlerinin belirlenmesinde, d(005) piklerindenitibaren d(001) deÛerleri bulunmuß ve d(001) =14.55 � − 0.29AlIV form�l�ne g�re (Brindley,1961) tetrahedral Al miktarÝ hesaplanmÝßtÝr. Ok-tahedral Fe+2 miktarÝ kil difraktogramlarÝndan iti-baren kloritlerin [(002) + (004)]/[(001) + (003)](Brown ve Brindley, 1980) ve [(002)/(001)] ile[(004)/(003)] (Chagnon ve Desjardins, 1991)oranlarÝ kullanÝlarak elde edilmißtir. Mg i�eriÛiise, AlIV = AlVI kabul edilerek Fe + AlVI+ Mg = 6eßitliÛinden hesaplanmÝßtÝr.

JEOLOJÜK KONUM VE LÜTOLOJÜ

Ünceleme alanÝnÝn temelini; g�reli otokton konu-munda olan ve ÒAlanya Tektonik PenceresiÓ ola-rak adlandÝrÝlan (�zg�l, 1984) Antalya BirliÛiÕneait Paleozoyik-Mesozoyik yaßlÝ sedimanter-�okd�ß�k dereceli metasedimanter kaya�lar oluß-turmaktadÝr. Antalya BirliÛi �zerinde allokton ko-numlu olarak yeralan metamorfik kaya�lar �st�ste konumlanan �� ayrÝ metamorfik naptanolußmaktadÝr (bknz. Þekil 2). Bu naplar, Okay ve�zg�l (1984) tarafÝndan alttan �ste doÛru Mah-mutlar, Sug�z� ve YumrudaÛ naplarÝ olarak ad-landÝrÝlmÝßtÝr.

YaklaßÝk 700 m kalÝnlÝÛa sahip Mahmutlar NapÝ;�st seviyelerinde gri-yeßil fillit, gri fillit laminalÝmetasilttaßÝ, gri-kahve kalkfillit, gri-siyah mermerve ender olarak beyaz renkli kuvarsit, orta sevi-yelerinde beyaz-gri klorit ßist, beyaz renkli mikakuvarsit, alt seviyelerinde ise beyaz-gri dolomitikmermer, gri-siyah mermer, yeßil klorit mika ßist,kahve-yeßil renkli biyotit ßist ve granatlÝ mikaßistler i�ermektedir. Bu nap, Sug�z� ve Yumru-

74 Yerbilimleri

Þekil 2. Ünceleme alanÝnÝn jeoloji haritasÝ (�zg�l, 1984; Okay ve �zg�l, 1984) ve �rnek lokasyonlarÝFigure 2. Geological map of the study area (�zg�l, 1984; Okay and �zg�l, 1984) and sample locations

daÛ naplarÝna g�re, 50-60 mÕye ulaßan kalÝnmermer ve kuvarsit/ metasilttaßÝ seviyeleri i�er-mesi ve alt seviyelere doÛru (KDÕdan GBÕyadoÛru) d�zenli olarak artan bir metamorfizmasergilemesiyle karakteristiktir.

YaklaßÝk 400 m kalÝnlÝk sunan Sug�z� NapÝ;arabant, mercek ve yer yer dayk g�r�n�ml� me-tabazit (gri-siyah eklojit, siyah mavißist, gri-yeßilepidot amfibol klorit ßist) arakatkÝlarÝ i�eren sa-rÝmsÝ yeßil granatlÝ mika ßist, ender olarak dagri-siyah kalkßist, sarÝmsÝ-beyaz muskovit ßistve yeßilimsi siyah muskovit-klorit ßistlerdenolußmaktadÝr. Bu nap i�in metabazit seviyelerive mika ßistlerdeki iri granatlar (5-6 mm) tipiktir.

YaklaßÝk 600 m kalÝnlÝÛa sahip YumrudaÛ NapÝ;�st seviyelerinde gri kloritoyid fillit, beyaz renkliserizit kuvarsit arakatkÝlÝ mermer ve kalkfillit, or-ta seviyelerinde gri-siyah mermer ve dolomitikmermer, alt seviyelerinde ise gri serizit kuvarsitve sarÝ-beyaz serizit klorit fillit t�r� litolojiler i�er-mektedir. Mermerlerin hemen alt ve �st seviye-lerine karßÝlÝk gelen metapelit seviyeleri katak-lastik g�r�n�m sunmaktadÝr. Bu nap, baßlÝcamermerlerden olußmasÝ ve fillitlerin 3-4 mmÕyeulaßan �ubuksu prizmatik kloritoyid kristallerii�ermesiyle, diÛer naplardan ayÝrt edilmektedir.

PETROGRAFÜ

Mahmutlar NapÝ

�st seviyelerde g�zlenen serizit-klorit fillit ve se-rizit fillit ve kalkfillit olarak adlandÝrÝlan metapelit-ler baßlÝca serizit, klorit, kalsit, kuvars ve albiti�ermekte ve belirgin bi�imde burußma klivajÝ vekÝvrÝmlarÝ sergilemektedir (Þekil 3a). Fillitlere kÝ-rÝntÝlÝ dokunun kÝsmen korunduÛu metasilttaßla-rÝ ve granoblastik-mozayik dokulu kuvarsitler deeßlik etmektedir. Bu seviyelerin hemen altÝndadolomitik mermer ve serizit kuvars mermerler-den olußan metakarbonatlar yeralmaktadÝr.

Orta seviyelerdeki klorit-mika ßist, kuvars ßist,klorit ßistlerin yerini, alt seviyelere doÛru biyotit-lerin ortaya �ÝkmasÝyla, klorit-biyotit ßist ve biyo-tit ßistler almaktadÝr (Þekil 3b). Metamorfizmaderecesinin arttÝÛÝ en alt seviyelerde almandinbileßimli k���k boyutlu granat minerallerinin ge-lißtiÛi granat mika ßist ve amfibolitlerin yer aldÝÛÝbelirtilmektedir (Okay, 1989). Ünceleme alanÝnÝng�neybatÝ kesimine doÛru artan metamorfizma-

yÝ temsil edecek ßekilde ortaya �Ýkan biyotit vegranatlar i�in Okay (1989) tarafÝndan izogradlar�izilmißtir.

Sug�z� NapÝ

Ana litolojiyi olußturan granat mika ßistler baßlÝ-ca kuvars, plajiyoklaz, ortoklaz, muskovit, gra-nat ve klorit i�ermektedir. Feldispat ve granatporfiroblastlarÝ, makaslama etkisi altÝnda kalma-larÝ nedeniyle yer yer b�k�lm�ß olup, basÝn� g�l-gelerinde kuvars ve kloritler gelißmißtir. Granat-larÝn �atlaklarÝndan itibaren yaygÝn retrogradkloritlerin yanÝsÝra, ender olarak, biyotitler de ge-lißmißtir. Granatlarda farklÝ �� tektonik evreye(pre-, sin- ve post-tektonik) karßÝlÝk gelen doku-sal ilißkiler g�zlenmektedir. Granat porfiro-blastlarÝnÝn i�erisindeki mika, kuvars ve feldispatminerallerinin y�nlenmeleri ile kaya�taki ßistozi-te d�zlemlerinin farklÝ a�Ýya sahip olmalarÝ, gra-natlarÝn ßistoziteyi olußturan tektonizmadan da-ha �nce (pre-tektonik) olußtuklarÝna ißaret et-mektedir (Þekil 3c). Bununla birlikte, tektoniz-manÝn ve dolayÝsÝyla makaslama etkisinin etkinolduÛu bazÝ kaya�larda pre-tektonik k�kenli gra-nat porfiroblastlarÝ i�erisindeki kapanÝmlarÝn b�-k�lm�ß S-yapÝlarÝ sergileyerek tektonizmaylaeßzamanlÝ (sin-tektonik) olußum benzeri g�r�-n�mler de sergilemektedir. Bu kaya�larda gra-nat i�erisindeki kloritlerin granat i�erisindeki ka-panÝm d�zlemlerini ve ßistozite d�zlemlerini ke-ser bi�imde gelißmesi, bunlarÝn tektonizmadandaha sonra (post-tektonik) olußtuÛunu g�ster-mektedir. Granat mika ßistlere kalkßist, epidot-klorit-aktinolit-mika ßist ve yer yer milonitik mikaßistler de eßlik etmektedir. Ender g�zlenen epi-dot-klorit-aktinolit-mika ßistlerdeki kloritlerin mi-ka ve aktinolitleri ornatacak bi�imde gelißimi,retrograd k�kenli olduklarÝna ißaret etmektedir.

Arabant ve/veya mercekler ßeklinde g�zlenenmetabazitler baßlÝca hornblend-eklojit, glokofaneklojit, granat-glokofan ßist, epidot-aktinolit-kloritßist litolojileriyle temsil edilmektedir. Barroyizitt�r� �ermakit i�eren hornblend-eklojitlerde om-fazitlerin ayrÝßmasÝ ile diyopsit ve/veya amfibolile albitlerden olußan mirmekitik g�r�n�ml� ag-regat zonlarÝ olußmußtur. Eklojit ile mavißist fasi-yesi arasÝnda orta� bir bileßim sergileyen gloko-fan eklojitlerin varlÝÛÝ ise, eklojit fasiyesindensonra gelißen mavißist metamorfizmasÝna ißaretetmektedir (Yardley vd., 1990). Granat-glokofanßistlerde glokofan minerallerinin dÝß kesimlerin-de barroyizit gelißimleri g�zlenmißtir (Þekil 3d).

Bozkaya 75

Bu ßekildeki barroyizit gelißimi ile klorit ve albitolußumlarÝ, Okay (1989) tarafÝndan Barroviyentipi metamorfizmanÝn retrograd etkileri olarakdeÛerlendirilmißtir. Ancak, granat-mika ßist �r-neklerinde de olduÛu gibi, kloritlerin BarroviyenmetamorfizmasÝndan ziyade sonraki naplaßmaevreleriyle ilißkili olarak olußabilecekleri de g�z�n�ne alÝnmalÝdÝr.

YumrudaÛ NapÝ

Bu nap; �st seviyelerde mermer ve kalkfillit, altseviyelerde ise kloritoyid fillit, serizit kuvarsit,kloritoyid-serizit kuvarsit, serizit-klorit mermer vedolomitik mermer litolojilerinden olußmaktadÝr.Mermerler tipik granoblastik dokulu olup, kalsitve/veya dolomitin yanÝsÝra, az miktarda kuvars,serizit ve klorit i�ermektedirler. Fillit ve kuvarsit-lerdeki serizitik mika ve kloritlerden olußan fillo-silikat seviyelerinde burußma kÝvrÝm ve dilinimle-ri yaygÝn olarak g�zlenmektedir. Bu napa �zg��ubuksu-prizmatik bi�imli kloritoyid kristalleri,burußma kÝvrÝm ve dilinimine sahip serizit ve klo-rit y�nlenmelerini kesen gelißig�zel y�nelimleresahiptir (Þekil 3e). Bu durum, kloritoyid kristalle-rinin, serizit ve kloritler ile kayaca burußma kÝv-rÝmÝ ve dilinimi kazandÝran tektonik s�re�lerdendaha sonra (post-tektonik) olußtuÛuna ißaret et-mektedir. AyrÝca, bazÝ fillit ve kuvarsitlerde klori-toyidler sonraki tektonik etkilerle yeniden S1 veS2 foliyasyon d�zlemlerine paralel konuma gel-mißlerdir. Mermerlerin alt ve �st seviyelerindemilonitik dokulu kalkfillit ve fillitler yer almaktadÝr(Þekil 3f). NapÝn genelinde g�zlenmeyen bu mi-lonitik seviyelerin tektonik faaliyetler sÝrasÝndasert ve tÝkÝz olan mermerlerin hareketi ile ilißkiliolarak gelißtiÛi d�ß�n�lmektedir.

MÜNERALOJÜ

Parajenez

Ünceleme alanÝndaki metaklastitler baßlÝca ku-vars, ortoklaz, plajiyoklaz ve fillosilikat; metakar-bonatlar kalsit ve/veya dolomit daha az miktardada fillosilikat; metabazitler ise bunlarÝn yanÝsÝra,piroksen, amfibol ve fillosilikat mineralleri i�er-mektedir. YumrudaÛ NapÝÕndaki fillitlerde klorito-yid, Sug�z� NapÝÕnda ßistlerde iri granat ve me-tabazitlerde omfazit ve glokofan, Mahmutlar Na-pÝÕnÝn alt seviyelerindeki ßistlerde yeralan k���kgranat mineralleri ayÝrtman indeks metamorfikmineralleri olußturmaktadÝr. GranatlarÝn alman-

din + spessartin bileßeni, Mahmutlar NapÝÕnday�ksek iken, Sug�z� NapÝÕnda daha d�ß�kt�r(Okay, 1989). Almandin/spessartin bileßimli gra-natlar Mahmutlar NapÝÕnÝn Anamur kuzeyindekießdeÛer seviyelerinde de belirtilmißtir (Bozkaya,1999). Granat, piroksen, amfibol ve epidot gibiindeks minerallerin parajenetik ilißkileri Okay(1989) tarafÝndan ayrÝntÝlÝ bi�imde bahsedildi-Ûinden, bu �alÝßmada �zellikle X-ÝßÝnlarÝ kil frak-siyonundan elde edilen fillosilikat parajenezleria�ÝklanacaktÝr.

Ünceleme alanÝndaki metaklastitlerde baßlÝcamuskovit, biyotit, klorit, pirofillit, paragonit, mar-garit, kaolinit, karÝßÝk tabakalÝ klorit-smektit (C-S), klorit-vermik�lit (C-V), illit-smektit ve smektitt�r� fillosilikat mineralleri belirlenmißtir (Þekil 4).Mahmutlar NapÝ metapelitlerindeki fillosilikatlaralt seviyelerde klorit + biyotit + muskovit ve biyo-tit ± muskovit ± klorit; orta seviyelerde muskovit+ biyotit + klorit + C-V + C-S, klorit ± muskovit ±biyotit ve muskovit + biyotit + C-S ± klorit ± I-S,�st seviyelerde muskovit + klorit ± C-V ve mus-kovit bi�iminde d�ßey daÛÝlÝm sunmaktadÝr.

Sug�z� NapÝÕnda metapelitler muskovit + klorit± C-V ve muskovit + klorit ± paragonit; epidot veamfibol i�eren ßistler klorit + muskovit ± I-S ±smektit parajenezine sahiptir. YumrudaÛ NapÝmetapelitleri alt seviyelerde muskovit + parago-nit + klorit, muskovit + klorit, orta seviyelerdemuskovit + klorit, muskovit + klorit + paragonit,muskovit + klorit + margarit + kaolinit/dikit ±smektit ve muskovit + klorit ± C-S ± C-V ± smek-tit; �st seviyelerde pirofillit ± muskovit ve musko-vit ± klorit parajenezleri sergilemektedir. Gerile-yen d�n�ß�m� (veya degradasyonu) temsileden aratabakalÝlar ßistlerde ortaya �Ýkmakta-dÝr. Naplara g�re farklÝlÝk sunan indeks fillosilikatminerallerden paragonit, pirofillit, margarit vekaolinit/dikit Sug�z� NapÝ; biyotit ve Mg-klorit iseMahmutlar NapÝ i�in karakteristiktir (bknz. Þekil4).

Mika ve Klorit Bileßimi

Bazal yansÝmalar

Paragonit ve margarit minerallerinin 9-10 � ara-sÝndaki d(002) bazal pikleri birbirine �ok yakÝnolmasÝ nedeniyle, ancak 1.91-1.95 � arasÝndakid(00.10) pikleri yardÝmÝyla (Frey, 1978) ayÝrtedilmiß olup, yalnÝzca bir �rnekte margaritin var-lÝÛÝ belirlenebilmißtir (Þekil 5a).

76 Yerbilimleri

Bozkaya 77

Þekil 3. a) Serizit-klorit fillitlerde burußma dilinimi ve kÝvrÝmlarÝ (Mahmutlar NapÝ-MN, CR-29, tek nikol-tn), b) Klo-rit-mika ßistlerde ßistozite d�zlemlerini olußturan mika ve klorit mineralleri (MN, CR-39, tn), c) Granat-mika ßistlerde pre-tektonik granat porfiroblastlarÝ ve basÝn� g�lgelerinde gelißen kuvars ve kloritler (Su-g�z� NapÝ-SN, CR-55, tn), d) Granat-glokofan ßistlerde glokofanlarÝn dÝß kesiminde gelißen barroyizitt�r� hornblendler (SN, CR-57, tn), e) Kloritoyid fillitlerde burußma kÝvrÝmlarÝna sahip serizitik mika vekloritleri kesen post-tektonik kloritoyidler (YN, CR-12, tn), f) Milonitik dokulu albit-serizit fillitlerde pre-tek-tonik albit porfiroblastlarÝ (YN, CR-19, tn). q:kuvars, se:serizitik mika, mu:muskovit, c:klorit, gr:granat,gl:glokofan, ba:barroyizit, ct:kloritoyid, ab:albit

Figure 3. a) Crenulation cleavage and folds in the sericite-chlorite phyllites (Mahmutlar Nappe-MN, CR-29, opennicole-on), b) Mica and chlorite minerals making the schistosity planes in the chlorite-mica schists (MN,CR-39, on), c) Pre-tectonic garnet porphyroblasts, and quartz and chlorites within pressure shadows inthe garnet-mica schists (Sug�z� Nappe-SN, CR-55, on), d) Barroisite-type hornblendes developed atthe rims of the glaucophane minerals in the garnet-glaucophanes (SN, CR-57, on), e) Post-tectonicchloritoids cutting the serisitic mica and chlorites having crenulation folds in the chloritoid phyllites (YN,CR-12, on), f) Pre-tectonic albite porphyroblasts in the albite-sericite phyllite with mylonitic texture (YN,CR-19, on). q:quartz, se:sericitic mica, mu:muscovite, c:chlorite, gr:garnet, gl:glaucophane, ba:barroisi-te, ct:chloritoid, ab:albite

78 Yerbilimleri

Þekil 4. Alanya Metamorfitlerinde yaygÝn fillosilikat parajenezlerinin y�nlenmiß X-ÝßÝnÝ difraktogramlarÝ (M:Mika,C:Klorit, Py:Pirofillit, Pa:Paragonit, Ma:Margarit, K:Kaolinit, I-S:KarÝßÝk tabakalÝ illit-smektit, C-S:KarÝßÝktabakalÝ klorit-smektit, Ct:Kloritoyid, Hb:Hornblend, Gt:G�tit, Q:kuvars, F:Feldispat)

Figure 4. The oriented X-ray diffractograms of common phyllosilicate paragenesis in the Alanya Metamorphites(M:Mica, C:Chlorite, Py:Pyrophyllite, Pa:Paragonite, Ma:Margarite, K:Kaolinite, I-S:Mixed-layered illite-smectite, C-S: Mixed-layered chlorite-smectite, Ct:Chloritoid, Hb:Hornblende, Gt:Goethite, Q:Quartz,F:Feldspar)

Paragonitlerle birlikte bulunan muskovitlerind(002) deÛerlerine g�re (9.97-9.99, ortalama9.98 �, 5 �rnek) paragonit i�eriÛi (veya yaprak-lararasÝ Na) % 10-17 (ortalama % 14) arasÝnda-dÝr. Paragonitlerin d(002) deÛerleri (9.62-9.63 �)ile muskovitlerin d(002) deÛerleri (9.97-9.99 �),Zen ve Albee (1964) tarafÝndan verilen doÛrusalregresyon �izgisinin y�nelimine uygundur (Þekil

5b). Bu da muskovitlerle paragonitlerin birbirle-riyle dengede olduÛunu, diÛer bir ifadeyle farklÝk�kenli olmadÝklarÝnÝ g�stermektedir. Muskovit-lerin pik ßiddet oranÝ (Srodon, 1984) ile genißle-yen tabaka i�ermedikleri, ayrÝca Eberl ve Velde(1989) y�ntemiyle kristalit b�y�kl�klerinin 20-95nm arasÝnda deÛißtiÛi belirlenmißtir.

Mahmutlar, Sug�z� ve YumrudaÛ naplarÝna g�-re kloritlerin d(001) deÛerleri sÝrasÝyla, 14.12-14.23 �, 14.13-14.19 �, 14.13-14.16 � arasÝn-dadÝr. Bu deÛerlere g�re kloritlerin tetrahedral Al(AlIV) i�erikleri 1.1-1.5 arasÝnda deÛißmekte veMahmutlar NapÝÕndan YumrudaÛ NapÝÕna doÛruartmaktadÝr. Kloritlerin Al i�eriklerinin yanÝ sÝra,pik ßiddet oranlarÝna g�re (Brown ve Brindley,1980; Chagnon ve Desjardins, 1991) Fe+2 vedolayÝsÝyla Mg i�erikleri saptanarak yapÝsal for-m�lleri hesaplanmÝß ve Foster (1962) sÝnÝflama-sÝna g�re adlandÝrÝlmÝßtÝr (�izelge 1). Buna g�-re Mahmutlar NapÝÕndaki bir �rnek (klinoklor) ha-ri�, kloritler t�m�yle ripidolitik bir bileßim sergile-mektedirler. Sug�z� NapÝÕna ait granat-mikaßistlerde retrograd olarak olußan kloritlerin orta-lama yapÝsal form�l� (Si2.64 Al1.36) (Mg.1.89 Al1.36Fe+2

2.75) O10 (OH)4 iken, Mahmutlar NapÝÕna aitklorit ßistlerdeki progresif k�kenli kloritlerin yapÝ-sal form�l� (Si2.90 Al1.10) (Mg.4.20 Al1.10 Fe+2

0.70)O10 (OH)4 dir (�izelge 1). Bu veriler ilerleyen k�-kenli kloritlerin Mg, gerileyen k�kenli kloritlerinise, Fe i�eriÛinin daha y�ksek olduÛunu g�ster-mektedir. Mg bakÝmÝndan zengin kloritler Mah-mutlar NapÝÕnÝn Anamur kuzeyindeki eßdeÛer li-tolojilerinde de belirlenmißtir (Bozkaya, 1999).

Beyaz mika d(060)

Mahmutlar NapÝÕnda �st seviyelerden aßaÛÝ se-viyelere doÛru artan bi�imde �l��len 1.4995-1.5065 � (ortalama 1.5031 �, 7 �rnek) deÛerle-ri, beyaz mikalarÝn ideal muskovit-fenjit arasÝndabir bileßime (oktahedral Mg+Fe = 0.29-0.64) sa-

hip olduÛunu ve alt seviyelere doÛru fenjit bileßi-minin arttÝÛÝnÝ g�stermektedir. b0 deÛerleri(8.997-9.039 �) b�y�k �l��de orta-basÝn� fasi-yesi serisini (Guidotti ve Sassi, 1986) temsil et-mektedir. Sug�z� NapÝÕndaki granat-mika ßist�rneÛinde �l��len d(060) veya b0 deÛeri (1.5037� veya 9.022 �) sÝrasÝyla fenjitik bir bileßimi(Mg+Fe = 0.50) ve orta basÝn� fasiyesini temsiletmektedir.

YumrudaÛ NapÝ �rneklerindeki beyaz mikalarda�l��len 1.4992-1.5027 � (ortalama 1.5010 �, 6�rnek) d(060) deÛerleri, diÛer naplara g�re dahad�ß�k olup, ideal muskovite daha yakÝn bir bile-ßimi (Mg+Fe = 0.28-0.45, ortalama 0.36) yansÝt-maktadÝr. Mahmutlar NapÝÕndakilerden daha d�-ß�k olan b0 deÛerleri (ortalama 9.006 �), ortabasÝn� fasiyesi ile d�ß�k basÝncÝn y�ksek kesi-mini temsil etmektedir.

Üllit Kristalinite

Ünceleme alanÝndaki serizitik mika bakÝmÝndanzengin 19 �rnekte �l��len illit kristalinite deÛer-leri 0.12-0.20 arasÝnda deÛißmekte olup, b�y�k�l��de epimetamorfizma, az bir kesimi de y�k-sek dereceli ankimetamorfizmayÝ ißaret etmek-tedir (Þekil 6a). Naplara g�re deÛerlendirildiÛin-de, Mahmutlar NapÝ (0.16-0.29, ortalama 0.22∆°2θ) y�ksek ankizon-epizon; Sug�z� NapÝ(0.08-0.18, ortalama 0.13 ∆°2θ) ve YumrudaÛNapÝ (0.16-0.21, ortalama 0.18 ∆°2θ) epizonutemsil etmektedir. Mahmutlar NapÝÕna ait krista-linite deÛerlerinin Anamur kuzeyindeki eßdeÛer-

Bozkaya 79

Þekil 5. a) Paragonit ve margaritin ayÝrt edilmesinde kullanÝlan d(00.10) piklerini g�steren X-ÝßÝnÝ difraktogramlarÝ,b) Muskovit ve paragonitlerin d(002) pikleri arasÝndaki ilißki

Figure 5. a) X-ray diffractograms representing d(00.10) peaks used for distinction of paragonite and margarite, b)Relationship between d(002) peaks of muscovite and paragonite

lerine ait b�lgeye, YumrudaÛ NapÝÕndakilerin iseMalatya Metamorfitleri b�lgesine d�ßt�Û� g�z-lenmißtir (Þekil 6a). Buna karßÝn YumrudaÛ Na-pÝÕna ait �rnekler herhengi bir b�lgeye d�ßme-mekte olup, diÛer naplara g�re farklÝlÝk taßÝmak-tadÝr. Mahmutlar NapÝÕnda artan metamorfizmaderecesine paralel olarak kristallik derecesininalt seviyelerine doÛru artÝß g�stermemesi, biyo-titli �rneklerde �l��len daha d�ß�k kristalinitedeÛerlerinden kaynaklanmaktadÝr. DiÛer bir ifa-deyle, I(002)/I(001) oranlarÝ d�ß�k olan (bknz.Þekil 4:CR-45, Þekil 6a ve 6b) biyotitli �rneklerinmuskovitli olanlara g�re kristalinite incelemele-rinde kullanÝßlÝ olmadÝÛÝnÝ g�stermektedir (Es-quevin, 1969).

Politipi

K-mikalarÝn 9 �rnek �zerinde ger�ekleßtirilenpolitipi incelemelerine g�re, muskovitler t�m�yle2M1, biyotitler ise 1M politipine sahiptir (Þekil7a). Naplara g�re daÛÝlÝmlarÝ g�z�n�ne alÝndÝ-ÛÝnda, mikalar Mahmutlar NapÝ orta seviyelerinekadar 2M1 muskovitlerden, alt seviyelerde ise2M1 muskovit + 1M biyotitlerden olußmaktadÝr.BolkardaÛÝ BirliÛi �rneklerinde olduÛu gibi (Yal-�Ýn ve Bozkaya, 1997; Bozkaya ve Yal�Ýn,2000), 1M muskoviti temsil eden diyagnostikpiklerin (Bailey, 1988; Grathoff ve Moore, 1996)g�zlenmemesi, 1M politipinin t�m�yle biyotitlereait olduÛunu g�stermektedir. 1M politipi i�eren�rneklerdeki K-mikalarÝn I(002)/I(001) oranlarÝ-nÝn d�ß�k olmasÝ da (Þekil 6b), bu politipin biyo-titlerden kaynaklandÝÛÝ g�r�ß�n� destekler nite-liktedir. 2M1 muskovit ve 1M biyotitleri birliktei�eren �rneklerin I(002)/I(001) oranlarÝ arasÝn-daki sÝnÝr Esquevin (1969) tarafÝndan 0.30 ola-

rak belirtilmißtir. Ancak K-mikalarÝn I(002)/I(001)oranlarÝ beyaz K-mikalarÝn b0 verileri ile birliktedeÛerlendirildiÛinde, sÝnÝr, d�z �izgiden �ok, 0.20ile 0.40 arasÝnda deÛißen bir eÛri (Bozkaya,1999) konumunu almaktadÝr (Þekil 6b). Klorit ba-kÝmÝndan zengin 4 �rneÛin politipi incelemelerineg�re, kloritler t�m naplarda IIb poltipine sahiptir(Þekil 7b). YumrudaÛ NapÝÕnda bol miktarda piro-fillit i�eren serizit kuvarsit �rneÛinde de, pirofillitinbir tabakalÝ triklinik (1Tc) politipine benzer pikle-re sahip olduÛu belirlenmißtir (Þekil 7c).

TARTIÞMA VE SONU�LAR

Ünceleme alanÝndaki metamorfik kaya�lardanXRD y�ntemiyle elde edilen mineralojik-yapÝ-sal/kristalografik bulgular Þekil 8Õde topluca veril-miß ve naplara g�re farklÝlÝk sunan bileßim ve me-tamorfizma �zellikleri sergiledikleri belirlenmißtir.

Mahmutlar NapÝ kaya�larÝnda �st seviyelerdenalt seviyelere doÛru 2M1 serizit/serizitik mika →IIb klorit (klinoklor) → 2M1 beyaz K-mika → 1Mbiyotit bi�imindeki d�ßey daÛÝlÝm metamorfizmaderecesindeki tedrici artÝßla ilißkilidir. Epizonutemsil eden beyaz mikalarÝn b0 deÛerleri artanmetamorfizma derecesine baÛlÝ olarak artmak-tadÝr. FillosilikatlarÝn d�ßey daÛÝlÝmÝnÝn yanÝsÝra,alt seviyelerde almandin t�r� granatlarÝn da or-taya �ÝkmasÝ, P-T-t y�n�nde gelißen Barroviyentipi (Winkler, 1979; Yardley, 1989) ilerleyen birmetamorfizmayÝ ißaret etmektedir (Þekil 9).Mahmutlar NapÝÕnda ulaßÝlan metamorfizma ko-ßullarÝ, Okay (1989) tarafÝndan yaklaßÝk 470 °CsÝcaklÝk ve 6.5 kbar basÝn� olarak saptanmÝßtÝr.Ancak inceleme alanÝndaki metamorfizma, amfi-bolit fasiyesinin disten zonuna ulaßan Anamur

80 Yerbilimleri

�izelge 1. Alanya Metamorfitlerindeki kloritlerin kimyasal bileßimlerinin nap ve litolojilere g�re daÛÝlÝmÝTable 1. Distribution of chemical compositions of the chlorites based on the nappes and the lithologies

Litoloji Si AlIV Altoplam Fe Mg BileßimYumrudaÛ NapÝ

Kloritoyid fillit 2.57 1.43 2.86 3.40 1.17 RipidolitKalkfillit 2.63 1.37 2.74 1.70 2.93 RipidolitMilonitik fillit 2.59 1.41 2.82 3.09 1.50 Ripidolit

Sug�z� NapÝ

Granat-mika ßist 2.64 1.36 2.72 2.75 1.89 RipidolitEpidot-klorit-aktinolit-mika ßist 2.68 1.32 2.64 1.95 2.73 Ripidolit

Mahmutlar NapÝ

Serizit-klorit fillit 2.68 1.32 2.64 3.20 1.48 RipidolitKuvars fillit 2.60 1.40 2.80 2.40 2.20 RipidolitKlorit ßist 2.90 1.10 2.20 0.70 4.20 KlinoklorKlorit-mika ßist 2.60 1.40 1.75 2.85 1.75 Ripidolit

Bozkaya 81

Þekil 6. a) K-mikalarda K�bler Ündeksi-I(002)/I(001) diyagramÝ, b) K-mikalarÝn b0-I(002)/I(001) oranlarÝ ile mika po-litipleri arasÝndaki ilißki (basÝn� fasiyes sÝnÝrlarÝ Guidotti ve Sassi, 1986Õdan alÝnmÝßtÝr)

Figure 6. a) K�bler Index-I(002)/I(001) diagram in the K-micas, b) Relationship between b0-I(002)/I(001) ratio of K-micas and mica polytypes (pressure facies boundary taken from Guidotti and Sassi, 1986)

Þekil 7. Ünceleme alanÝndaki metapelitlerdeki (a) K-mika, (b) klorit ve (c) pirofillit politiplerinin X-ÝßÝnÝ difraktogram-larÝ (Kesikli �izgiler 2M1 beyaz K-mica, ��genler 1M biyotite ait diyagnostik pikleri g�stermektedir)

Figure 7. X-ray difractograms K-mica polytypes (a), chlorite (b) and pyrophyllite (c) in the metapelites from thestudy area (dashed lines and tirangles represent the diagnostic peaks of 2M1 white K-mica and 1M bi-otites, respectively)

kuzeyindeki eßdeÛerlerine g�re (IßÝk ve Tekeli,1995; Bozkaya, 1999) daha d�ß�kt�r.

Sug�z� NapÝ metaklastitleri 2M1 muskovit ve IIbklorit (ripidolit) ve ender olarak paragonit i�er-

mektedir. �nce y�ksek basÝn� metamorfizmasÝge�irmiß olan (510 °C, 13.5 kbar : Okay, 1989).Sug�z� NapÝÕnda, sonra gelißen Barroviyen tipiilerleyen dinamo-termal metamorfizma, barroyi-zitik hornblend, epidot ve biyotit olußumlarÝyla

82 Yerbilimleri

Þekil 8. Ünceleme alanÝndaki bazÝ mineralojik verilerin naplara g�re daÛÝlÝmÝFigure 8. The distribution of some mineralogical data with respect to the nappes in the study area

karakteristik gerileyen etkiler meydana getirmiß-tir. Y�ksek basÝncÝ ißaret eden glokofanlÝ ve om-fazitli kaya�larÝ i�eren Sug�z� NapÝÕndaki beyazK-mikalarÝn y�ksek basÝn� yerine, orta basÝncÝtemsil eden b0 deÛerleri sunmasÝ, ilerleyen Bar-roviyen tipi metamorfizma sÝrasÝnda yenidendengeye ulaßtÝÛÝnÝ g�stermektedir. Dokusal vemineralojik veriler ripidolitik klorit, C-V ve I-SÕle-rin barroviyen metamorfizmasÝndan sonrakinaplaßmalarla ilißkili regresif transformasyon(degradasyon) ile olußtuÛunu g�stermektedir.

YumrudaÛ NapÝ pirofillit, paragonit, margarit vekaolinit/dikit t�r� indeks ve/veya ayÝrtman fillosi-

likat mineralleri i�ermekte olup, fillosilikat para-jenezleri aynÝ birliÛe ait Malatya Metamorfitleri-ne (Yeßilyurt-Malatya;Yal�Ýn vd., 1999) ve ToroskußaÛÝndaki diÛer allokton birliklerinkine (Bol-kardaÛÝ BirliÛi/Kangal-Sivas; Yal�Ýn ve Bozkaya,1997; BolkardaÛÝ BirliÛi/BozkÝr-Konya; Bozkayave Yal�Ýn, 1997a ve 2000; AladaÛ BirliÛi/PÝnar-baßÝ-Kayseri; Bozkaya ve Yal�Ýn, 1997b) olduk-�a benzerdir. Bu veriler, YumrudaÛ NapÝÕnÝn To-ros kußaÛÝnÝn kuzey kesimini temsil eden Bol-kardaÛÝ veya AladaÛ BirliÛi ile k�kensel ilißkisini,diÛer bir ifadeyle kuzey k�kenli olduÛunu ißaretetmektedir. Naptaki kaya�larÝn, dokusal �zellik-leri, kristalinite ve politipi verileri, indeks mineral-

Bozkaya 83

Þekil 9. Alanya Metamorfitleri naplarÝnÝn ana tektonik konumlara g�re farklÝ metamorfizma karakterleri g�steren hi-potetik metamorfik evrimleri (Tektonik konumlar Robinson, 1987; Metamorfik fasiyes sÝnÝrlarÝ Eskola(1915;Yardley, 1989); diyajenez-ankizon-epizon sÝcaklÝk deÛerleri Frey, 1986; b0 deÛerleri Guidotti veSassi, 1986Õdan alÝnmÝßtÝr. Rakamlar naplarÝn maksimum metamorfima derecesini ve sÝrasÝnÝ ifade et-mektedir. 2, 3 ve 4 deÛerleri Okay (1989)Õdan alÝnmÝßtÝr)

Figure 9. Hypothetical metamorphic evolutions of the nappes of Alanya Metamorphites showing the different me-tamorphism characters according to the major tectonic settings (Tectonic settings from Robinson, 1987;boundaries of metamorphic facies from Eskola (1915;Yardley, 1989); temperature values of diagenesis-anhizone-epizone from Frey, 1986; b0 values from Guidotti and Sassi, 1986. Numbers refer to the maxi-mum metamorphic degrees and the orders of the nappes. 2, 3 and 4 values are taken from Okay (1989))

lerin petrolojik denge diyagramlarÝ (Velde, 1977;Frey, 1987; Bucher ve Frey, 1994) ve muskovit-lerin paragonit i�eriÛi (Chatterjee ve Flux, 1986)sÝcaklÝÛÝn 400 °CÕyi, muskovitlerin b0 deÛerleri(Guidotti ve Sassi, 1986) ise, basÝncÝn 3 kbarÕÝaßmadÝÛÝnÝ g�stermektedir. YumrudaÛ Na-pÝÕndaki indeks fillosilikatlarÝn ve kloritoyidlerinMahmutlar NapÝÕnÝn �st seviyelerinde g�zlen-memesi, diÛer taraftan muskovitlerin daha d�-ß�k basÝncÝ ißaret eden b0 deÛerleri sergilemesi,bu minerallerin diÛer naplardakinden farklÝ d�-nemde olußtuÛunu d�ß�nd�rmektedir. Petrogra-fik g�zlemlere g�re kloritoyidlerin olußumu, in-deks fillosilikat minerallerinin olußumundan da-ha sonraki d�nemi temsil etmektedir. Ündeksve/veya ayÝrtman fillosilikat minerallerinin ToroskußaÛÝndaki allokton naplar i�in karakteristik ol-masÝ, allokton taßÝnma ve naplaßma ile bu mine-rallerin olußumu arasÝnda bir ilißkiye ißaret ederg�z�kmektedir. Bununla birlikte, K-mika+Na-mi-ka + kaolinit/dikit birlikteliÛi, beyaz K-mikalarÝnd�ß�k b0 deÛerleri sergilemesi, basÝn� yerine,��kelme ile eß zamanlÝ a�ÝlmalÝ basenleri karak-terize eden ÝsÝ akÝßÝnÝn daha etkin olduÛu P-T-tnin tersi y�n�nde gelißen metamorfizmayÝ da(Bevins ve Robinson, 1988; Robinson ve Be-vins, 1989; Bozkaya ve Yal�Ýn, 2000) ißaret ederniteliktedir. Bu veriye g�re, sonraki naplaßmahareketlerinin daha �ok burußma kÝvrÝm ve kli-vajlarÝyla temsil edilen yapÝsal-dokusal etkilermeydana getirmißtir. Ancak metaklastitlerdekiindeks ve/veya ayÝrtman fillosilikat minerallerininolußumunun ortaya konulmasÝ i�in, k�ken mal-zemenin bileßimi, neoformasyon ve/veya trans-formasyon s�re�leri ve olußum zamanlarÝ (��-kelme-diyajenez ve naplaßma evreleri) gibi pa-rametrelerin etkilerinin bilinmesi gerekmektedir.BunlarÝn anlaßÝlmasÝ da, dokusal �zelliklerine

g�re farklÝ evreleri temsil eden fillosilikatlarÝn ay-rÝntÝlÝ mikroanalitik incelemelerle bileßimlerininsaptanmasÝ ile m�mk�n olabilecektir.

Ünceleme alanÝndaki metamorfitlerin Anamur ku-zeyindeki eßdeÛerlerine g�re, metabazit (eklojitve glokofan ßist) arakatkÝlÝ bir nap (Sug�z� Na-pÝ) i�erdiÛi ve P-T-t y�n�nde ilerleyen daha d�-ß�k dereceli metamorfizmaya sahip olduÛu da-ha �nceki araßtÝrÝcÝlarca (Okay, 1989; IßÝk veTekeli, 1995) belirtilmißtir. Elde edilen bulgularag�re; Mahmutlar NapÝ kaya�larÝ Anamur y�re-sindeki metamorfik kaya�larÝn (Bozkaya, 1999)daha d�ß�k dereceli metamorfik eßdeÛerleri g�-z�kmektedir. Bununla birlikte, YumrudaÛ NapÝ,Alanya BirliÛiÕnin DoÛu Toros uzantÝsÝnÝ temsileden ve P-T-t nin tersi y�n�nde metamorfizmage�iren Malatya Metamorfitlerine (Yeßilyurt-Ma-latya; Yal�Ýn vd., 1999) olduk�a benzer bileßimve metamorfizma derecesi sergilemektedir(bknz. Þekil 9). Mahmutlar ve Sug�z� naplarÝbirlikte Barroviyen metamorfizmasÝ ge�irmiß,daha sonra yerleßen (Þekil 10) en �stteki Yum-rudaÛ NapÝ bu metamorfizmadan farklÝ bir bile-ßim ve karakter sergilemektedir (bknz. Þekil 9).Bu veriler, Okay (1989)ÕÝn her �� napÝn birlikteBarroviyen metamorfizmasÝ ge�irdiÛi bi�iminde-ki g�r�ß�n� zayÝflatmaktadÝr.

Sonu�ta; olasÝlÝ olarak �st Kretase veya �nce-sinde (Okay ve �zg�l, 1984; Okay, 1989) Mah-mutlar ve Sug�z� naplarÝ birlikte Barroviyen tipimetamorfizma ge�irmißtir. Maestrihtiyen-EosensÝrasÝndaki bindirmeler (Senoniyen-PaleosenÕdeAlanya BirliÛiÕnin Antalya BirliÛiÕne bindirmesi,Paleosen-Alt EosenÕde her ikisinin kuzeye doÛ-ru Otokton GeyikdaÛÝ BirliÛiÕne bindirmesi) Yum-rudaÛ NapÝÕnÝn yerleßimine neden olmußtur (Þe-

84 Yerbilimleri

Þekil 10. Orta Toroslarda Alanya NaplarÝ ile diÛer birliklerin tektonik evrimini g�steren ßematik kesiti (MN:Mahmut-lar NapÝ, SN:Sug�z� NapÝ, YN:YumrudaÛ NapÝ)

Figure 10. Shematic section illustrating the tectonic evolution of Alanya Nappes and other units in the Central Ta-urides (MN:Mahmutlar Nappe, SN:Sug�z� Nappe, YN:YumrudaÛ Nappe)

kil 10). Eosen sonrasÝ bindirmeler (AladaÛ Birli-ÛiÕnin Alanya BirliÛiÕne bindirmesi), metamorfikolmayan Paleosen-Eosen yaßlÝ birimleri de�nemli �l��de etkilemißtir (Bozkaya, 1999).FarklÝ evreleri temsil eden bu bindirmeler meta-morfik kaya�larda �eßitli retrograd deÛißimlermeydana getirmißtir.

KATKI BELÜRTME

Yazar, �alÝßmanÝn �eßitli aßamalarÝndaki bilim-sel katkÝ ve yapÝcÝ eleßtirilerinden dolayÝ Cum-huriyet �niversitesi Jeoloji M�hendisliÛi B�l�-m�Õnden Prof.Dr. H�seyin YAL�INÕa, makaleninincelenerek gelißtirilmesine katkÝ saÛlayan, Ha-cettepe �niversitesi Jeoloji M�hendisliÛi B�l�-m�Õnden Prof.Dr. Yavuz ERKAN ve Orta DoÛuTeknik �niversitesi Jeoloji M�hendisliÛi B�l�-m�Õnden Prof.Dr. M.Cemal G�NC�OÚLUÕna,laboratuvar �alÝßmalarÝnÝn titizlikle y�r�t�lereksonu�landÝrÝlmasÝndaki katkÝlarÝndan dolayÝCumhuriyet �niversitesi M�hendislik Fak�ltesiMineraloji-Petrografi ve Jeokimya Laboratu-var-larÝ (MÜPJAL) elemanlarÝ Kimya Y�ksek M�hen-disi Fatma YAL�IN ve Kimyager Dr. �mit ÞEN-G�LÕe teßekk�r eder.

KAYNAKLAR

Bailey, S.W., 1980. Structures of layer silicates. In :Crystal Structures of Clay Minerals andtheir X-ray Identifications, G.W.Brindleyand G.Brown (eds.), Mineralogical Society,London, 2-123.

Bailey, S.W., 1988. X-ray diffraction identification ofthe polytypes of mica, serpentine, andchlorite. Clays and Clay Minerals, 36, 193-213.

Bevins, R.E., and Robinson, D., 1988. Low grade me-tamorphism of the Welsh Basin Lower Pa-leozoic succession: an example of diastat-hermal metamorphism? Journal of Geolo-gical Society, London, 145, 363-366.

Blumenthal, M.M., 1951. BatÝ Toroslarda Alanya ard�lkesinde jeolojik incelemeler. MTA Ensti-t�s�, 5, 134 s.

Bozkaya, �., 1999. Alanya Metamorfitleri doÛu kesi-minin (Anamur kuzeyi) mineralojisi : Krista-linite, b0 ve politipi. 11. M�hendislik Hafta-sÝ Yerbilimleri Sempozyumu Bildiriler Kita-bÝ, Isparta (baskÝda).

Bozkaya, �. ve Yal�Ýn, H., 1996. Diyajenez-metamor-fizma ge�ißinin belirlenmesinde kullanÝlany�ntemler. Jeoloji M�hendisliÛi Dergisi,49,1-22.

Bozkaya, �. ve Yal�Ýn, H., 1997a. BolkardaÛÝ BirliÛi(Orta Toroslar, BozkÝr-Konya) �st Pale-

ozoyik-Alt Mesozoyik yaßlÝ diyajenetik-�okd�ß�k dereceli metamorfik kaya�larÝn mi-neralojisi ve petrografisi. Yerbilimleri (Bay-sal Batman �zel SayÝsÝ) 19, 17-40.

Bozkaya, �. ve Yal�Ýn, H., 1997b. Ayg�rmez DaÛÝnapÝ (PÝnarbaßÝ-Kayseri) Devoniyen-Tri-yas yaßlÝ diyajenetik-�ok d�ß�k derecelimetasedimanter kaya�larÝn mineralojik vepetrografik �zellikleri. �ukurova �niversi-tesinde Jeoloji M�hendisliÛi EÛitiminin 20.YÝlÝ Sempozyumu, Geosound, �zel BaskÝ,2(30), 807-832.

Bozkaya, �. ve Yal�Ýn, H., 2000. Very low-grade me-tamorphism of Upper Paleozoic-LowerMesozoic sedimentary rocks related to se-dimentary burial and thrusting in CentralTaurus Belt, Konya, Turkey. InternationalGeology Review, 42, 353-367.

Brindley, G.W., 1961. Chlorite minerals. In the X-rayIdentification and Crystal Structures ofClay Minerals, G. Brown (ed.), Mineralogi-cal Society, London, 242-296.

Brindley, G.W., 1980. Quantitative X-ray mineralanalysis of clays. In Crystal Structures ofClay Minerals and their X-ray Identificati-on, G.W. Brindley and G. Brown (eds.), Mi-neralogical Society, London, 411-438.

Brindley, G.W., and Wardle, R., 1970. Monoclinic andtriclinic forms of pyrophyllite and pyrophyl-lite anhydride. American Minerologist, 48,42-61.

Brown, G., and Brindley, G.W., 1980. X-ray diffracti-on procedures for clay mineral identificati-on. In Crystal Structures of Clay Mineralsand their X-ray Identification, G.W. Brind-ley and G. Brown (eds.), Mineralogical So-ciety, London, 305-360.

Bucher, K., and Frey, M., 1994. Petrogenesis of Me-tamorphic Rocks. Springer Verlag, Berlin,Heidelberg, 318pp.

Chagnon, A., et Desjardins,M., 1991. D�terminationde la composition de la chlorite par diffrac-tion et microanalyse aux rayons X. Cana-dian Mineralogist, 29, 245-254.

Chatterjee, N.D., and Flux, S., 1986. Thermodynamicmixing properties of muscovite-paragonitecrystalline solutions at high temperaturesand pressures, and their geological appli-cations. Journal of Petrology, 27, 677-693.

Eberl, D.D., and Velde, B., 1989. Beyond the K�blerindex. Clay Minerals, 24, 571-577.

Esquevin, J., 1969. Influence de la composition chi-mique des illites sur leur cristallinit�. Bulle-tin Centre Rech. Pau-SNPA 3, 147-153.

Foster, M.D., 1962. Interpretation of the compositionand a classification of the chlorites. U.S.Geological Survey Professional Paper,414-A, 1-33.

Frey, M., 1978. Progressive low-grade metamorp-hism of a black shale formation, CentralSwiss Alps, with special reference to

Bozkaya 85

pyrophyllite and margarite bearing as-semblages. Journal of Petrology, 19, 95-135.

Frey, M., 1986. Very low-grade metamorphism of theAlps-An introduction: Schweizerische Mi-neralogische und Petrographische Mitteli-ungen, 66, 13-27.

Frey, M., 1987. Very low-grade metamorphism ofclastic sedimentary rocks. In Low Tempe-rature Metamorphism. M. Frey (ed.), Blac-kie and Son,Glasgow, 9-58.

Grathoff, G.H., and Moore, D.M., 1996. Illite polytypequantification using Wildfire calculated X-ray diffraction patterns. Clays and Clay Mi-nerals, 44, 835-842.

Guidotti, C.V., and Sassi, F.P., 1986. Classificationand correlation of metamorphic facies seri-es by means of muscovite bo data fromlow-grade metapelites. Neues Jahrbuchf�r Mineralogie, Abhandlungen, 153, 363-380.

Hunziker, J.C., Frey, M., Clauer, N., Dallmeyer, R.D.,Fredrichsen, H., Flehmig, W., Hochstras-ser, K., Roggviler, P., and Schwander, H.,1986. The evolution of illite to muscovite:mineralogical and isotopic data from theGlarus Alps, Switzerland. Contribution toMineralogy and Petrology, 92, 157-180.

IßÝk, V. ve Tekeli, O., 1995. Alanya metamorfitlerinindoÛu kesiminde yeni petrografik bulgular(Anamur). MTA Dergisi 117, 105-113.

J.C.P.D.S., 1990. Powder Diffraction File. Alphabeti-cal Indexes Inorganic Phases. Swarthmo-re, USA., 871pp.

K�bler, B., 1984. Les indicateurs des transformationsphysiques et chimiques dans la diagen�-se, temp�rature et calorim�trie. In : Th�r-mom�trie et barom�trie g�ologiques, M.Lagache (ed.), Societ� Fran�aise de Min�-ralogie et de Cristallographie, Paris, 489-596.

Okay, A., 1989. An exotic eclogite/blueschist slice ina Barrovian-style metamorphic terrain,Alanya Nappes, Southern Turkey. Journalof Petrology, 30, 107-132.

Okay, A., and �zg�l, N., 1984. HP/LT metamorphismand the structure of the Alanya Massif, So-uthern Turkey : an allocthonous compositetectonic sheet. The Geological Evolution ofthe Eastern Mediterranean. A.H.F. Robert-son and T.E. Dixon (eds.), Geological So-ciety of London, Special Publication, 14,429-439.

�zg�l, N., 1976. ToroslarÝn bazÝ temel jeolojik �zellik-leri. T�rkiye Jeoloji Kurumu B�lteni, 19, 1,65-78.

�zg�l, N., 1983. Stratigraphy and tectonic evolutionof the Central Taurides. InternationalSymposium on the Geology of the TaurusBelt. O.Tekeli ve M.C.G�nc�oÛlu(eds.),77-90.

�zg�l, N., 1984. Alanya Tektonik penceresi ve batÝkesiminin jeolojisi. Ketin Simpozyumu,T�rkiye Jeoloji KurultayÝ, 97-120.

�zt�rk, E.M., Akdeniz, N., Bedi, Y., S�nmez, Ü., Usta,D., Kuru, K. ve Erbay, G., 1995. Alanya na-pÝnÝn stratigrafisine farklÝ bir yaklaßÝm. T�r-kiye Jeoloji Kurumu B�lteni, 10, 2-10.

Peyronnet, P., 1967. Alanya b�lgesinin petrografi vemineralojisi ile Alanya metamorfitlerindekiboksitlere bitißik kloritoidli ßistlerin k�keni.MTA Dergisi, 68, 154-173.

Robinson, D., 1987, Transition from diagenesis tometamorphism in extensional and collisionsettings: Geology, 15, 866-869.

Robinson, D., and Bevins, R.E., 1989, Diastathermal(extensional) metamorphism at very lowgrades and possible high grade analogu-es. Earth and Planetary Science Letters,92, 81-88.

Sassi, F.P., and Scolari, A., 1974. The b0 value of thepotassic white micas as a barometric indi-cator in low-grade metamorphism of peliticschists. Contributions to Mineralogy andPetrology, 45, 143-152.

Srodon, J., 1984. X-ray powder diffraction identificati-on of illitic materials. Clays and Clay Mine-rals, 32, 337-349.

Þeng�n, M., Acarlar, M., �etin, F., DoÛan O.Z. veG�k, A., 1978. Alanya masifinin yapÝsalsorunu. Jeoloji M�hendisliÛi, 6, 39-44.

Ulu,�., 1983. Sug�z�-Gazipaßa (Antalya) alanÝnÝn je-oloji incelemesi. Jeoloji M�hendisliÛi,16, 3-8.

Velde, B., 1977. Clays and Clay Minerals in Naturaland Synthetic Systems. Developments inSedimentology 21, Elsevier, Amsterdam,218 p.

Warr, L.N., and Rice, A.H.N., 1994. Interlaboratorystandartization and calibration of clay mi-neral crystallinity and crystallite size data.Journal of Metamorphic Geology., 12, 141-152.

Winkler, G.H.F., 1979. Petrogenesis of MetamorphicRocks.Fourth Edition, Springer-Verlag,New York, 348pp.

Yal�Ýn, H. ve Bozkaya, �., 1997. Kangal-Alacahany�resi (Sivas) �st Paleozoyik yaßlÝ meta-sedimanter kaya�larda g�m�lme ve bindir-me ile ilißkili �ok d�ß�k dereceli metamor-fizma. T�rkiye Jeoloji B�lteni, 40, 1-16.

Yal�Ýn, H., Bozkaya, �. ve BaßÝb�y�k, Z., 1999. �stPaleozoyik yaßlÝ �ok d�ß�k dereceli Malat-ya metamorfitlerinin fillosilikat mineralojisi.52.T�rkiye Jeoloji KurultayÝ Bildiriler KitabÝ,R.Ulusay ve T.Topal (eds), 271-278.

Yardley, B.W.D., 1989. An Introduction to Metamorp-hic Petrology. Longman Scientific andTechnical, New York, 248pp.

Yardley, B.W.D., MacKenzie, W.S., and Guilford, C.,1990. Atlas of metamorphic rocks and the-ir textures. Longman Scientific and Techni-cal, England, 120pp.

Zen, E-AN., and Albee, A.L., 1964. Coexistant mus-covite and paragonite in pelitic schists.American Mineralogist, 49, 904-925.

86 Yerbilimleri