department of physical geography utrecht university pingos ... · ijstijd onder permafrost...
TRANSCRIPT
![Page 1: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/1.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
1
Pingos en pingo-ruïnes: bijzondere relicten uit de ijstijd
Dr. Wim Z. HoekFaculty of Geosciences
Utrecht Universityhttp://www.uu.nl/staff/WZHoek/
![Page 2: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/2.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Pingo = Permafrost
open systeem pingo’s in Nederland
– Discontinue permafrost
– Diepte is gerelateerd aan permafrost dikte
– Voeding door grondwater
![Page 3: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/3.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
French 1996
![Page 4: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/4.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
4
Huidige permafrost
![Page 5: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/5.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Klimaat en permafrost
in het Laatglaciaal
Preboreal (Holoceen)------------- 11.7 ka cal BP
GS-1 (Jonge Dryas / YD)
------------- 12.9 ka cal BP
GI-1 (Bølling-Allerød / BA)
------------- 14.7 ka cal BP
GS-2 (Pleniglaciaal)
NGRIP zuurstof isotopen
-46 -44 -42 -40 -38 -36 -348000
9000
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
![Page 6: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/6.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
10 000
10 500
11 000
11 500
12 000
12 500
13 000
Pin
us
Sa
lix
Be
tula
NA
PE
rica
les
ZO
NE
14C
ag
e
1a
1b
1c
2a1
2a2
2b
3a
3b
4a
9500
4c
4b
5
0 100 % Hoek, 1997
Vroeg Preboreaal
Jonge Dryas
Allerød interstadiaal
Oude Dryas
Bølling interstadiaal
Laat Pleniglaciaal
![Page 7: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/7.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
![Page 8: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/8.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Pingo ruines: ideale archieven
• Pingos ontstonden aan het einde van de laatste ijstijd onder permafrost condities.
• Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde afgesloten meertjes zonder in- of uitstroom van water.
Foto: Paul Pariswesfiles.wesleyan.edu
![Page 9: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/9.jpg)
ww
w-g
eo-v
orm
ing.
nl
De vormingvan het
land
Stouthamer, Cohen & Hoek, 2015
![Page 10: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/10.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Pingo ruïnes in NL
• Maarleveld & van den Toorn (1955)
• De Gans (1976)
• Uteringsveen (Cleveringa et al., 1977)
• Stokersdobbe (Paris et al., 1979)
• Drentsche Aa pingo’s (de Gans, 1982)
• Bleekemeer, Uddelermeer (Bohncke et al., 1987)
• Weerterbos, Limburg (Hoek & Joosten, 1995)
• Friesland (Kluiving, Verbers & Thijs, 2010)
• Sinds 2005 tientallen pingo’s met een Laatglaciale invulling bemonsterd (Hoek & MSc-studenten UU)
• Maximale diepte 20 m (N) tot 3 m (Z)
![Page 11: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/11.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
a - d
river valley
coversand sheet
till plateau
ice-pushed ridge
pollen diagram
a
b
c
d
Amsterdam
0 50 km
> 100
![Page 12: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/12.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
“Pingos” bij Donderen (Drenthe)
![Page 13: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/13.jpg)
Veel pingo ruïnes liggen in het brongebied van beekdalen
ahn.nl
![Page 14: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/14.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
14,000
13,000
12,000
11,000
15,000
-35-40
GI-1a
GI-1b
GI-1c
GI-1d
GI-1e
GS-1
GS-2
Holo
ce
ne
11.2
Gre
en
lan
d In
ters
tad
ial 1
(GI-1
)
Kostverloren Veen Fraeylemaborg Hijkermeer
![Page 15: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/15.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Pollendiagram Kostverloren Veen met vulkanische as: Vedde Ash (12.1 ka BP)
Davies et al., 2005
![Page 16: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/16.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Hijkermeer, Drenthe
![Page 17: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/17.jpg)
Mekelermeer vóór waterstandsverhoging
Foto: Paul Paris
![Page 18: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/18.jpg)
Huidige situatie
Bron: Google Earth
![Page 19: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/19.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
![Page 20: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/20.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
klimaat in het Laatglaciaal
Preboreaal (Holoceen)------------- 11.7 ka cal BP
GS-1 (Jonge Dryas / YD)
------------- 12.9 ka cal BP
GI-1 (Bølling-Allerød / BA)
------------- 14.7 ka cal BP
GS-2 (Pleniglaciaal)
NGRIP oxygen isotopes
-46 -44 -42 -40 -38 -36 -348000
9000
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
![Page 21: Department of Physical Geography Utrecht University Pingos ... · ijstijd onder permafrost condities. •Na het afsmelten van de permafrost en de ijslens in de pingo ontstonden ronde](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081405/5f08e1a47e708231d4242d1d/html5/thumbnails/21.jpg)
Department of Physical Geography – Utrecht University
Met dank voor uw aandacht