devrim ozhendekci celik1 ders-notu-4

Upload: selahattin-oezcan

Post on 06-Apr-2018

246 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    1/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    1

    KAYNAKLI BRLEMLER

    TARHE VE BRLEMLERN TATBK*

    Ayn veya benzer alaml metallerin, s etkisi altnda birletirilme ilemine kaynak ad verilir (ekil 1).Kaynakla birletirmenin baz trlerinde, benzer alaml bir ilave metal de kullanlr (elektrod veya tel);baz trlerinde ise kullanlmaz. Is derecesinin, metallerin ergime noktasna kadar ykseltilmesiyle kaynakilemi gerekleiyorsa bu tr kaynaklara ergitme kaynaklar ad verilir. Is metallerde plastik kvam

    oluturacak mertebede kalm

    sa, bu durumda kaynak tr bas

    n kayna

    d

    r. Normal elik yap

    lardadaha ok ergitme kayna kullanlmaktadr. Ergitme kayna lehimleme ile kartrlmamaldr. Lehimde destma vardr, fakat birletirilen metaller erimez. Ayrca ilave metal birletirdii metallerden tamamiylefarkl cinstendir. Kaynakta ise elik malzemenin birleim yerine ait kenarlar ve elektrot, ergimescaklna kadar stlarak kaynamalar salanr.

    Kaynakl birleimler zlemeyen, estetik salayan, ancak kalifiye iilik ve kontrol hizmeti gerektirenbirleimlerdir. Balca iki kaynak grubu vardr:

    1- Ergitme kaynaklar : Elektrik Ark Kayna, Gaz Kayna2- Basn Kaynaklar : Diren Kayna, Ate Kayna, Su Gaz Kayna

    Metalleri birletirmenin tarihi binlerce yl ncesine dayanr; bunun ilk grld yerler tun ve demiralarnda Avrupa ve Orta Dou' dur. lk ortaya kan ilkel kaynak yntemi, bir basn kayna tr olanate kaynadr. Ate kaynanda stlan paralar ekile dvlerek birletirilir. Uzunca bir dnem pek degelimeyen kaynak teknikleri, 1800' de Sir Humphry Davy' nin elektrik arkn kefetmesinin ardndan,1800'lerin sonunda Nikolai Slavyanov isimli bir Rus' un elektrotlar kefetmesiyle gelime srecinegirmitir. Daha sonrasnda 1900'lerin balarnda Amerikan ve ngiliz baz mucitler farkl elektrot trleribulmulardr.

    Ergitme kaynaklar asndan bu gelimeler yaanrken 19'uncu yzyln sonlarnda diren kayna daElihu Thomson'n 1885'te patent almasyla ilk defa ortaya kmtr 1900'lere kadar baka mucitlerinbulularyla da gelien diren kayna teknikleri ergitme metodu kadar kabul grmemi ve byk ldeyerini elektrik ark yntemine brakmtr.

    Birinci dnya sava srasnda ngilizler gemi, Almanlar ise uak yapmnda elektrik ark kaynakullanmlardr, bu yllarda Polonya'da ilk kaynakl kpr 1929'da ina edilmitir, bylece kaynak tekniklerisava sayesinde ilerlemitir. Ayrca 1920'lerde otomatik kaynak tekniklerinin gelitirilmesi de geliimebyk katk salamtr.

    ekil.1 eitli kaynak uygulamalar

    1. Ergitme Kaynaklar*Ergitme kaynanda, birletirilecek paralarn birbirlerine kaynaklanacak ksmlar ile ilave metal ergimederecesine kadar (30000C ~50000C)stlr ve ergiyerek birleen ksmlarn soumas sonucunda birleim

    salanm olur. Kullanlan s kaynana bal olarak balca iki gruba ayrlr; elektrik ark kaynaklar vegaz kaynaklar.

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    2/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    2

    1.1. Elektrik ark kaynaklar

    1.1.1. Standart Elektrik ArkKayna

    Gnmzde elik yaplarda en ok tatbik edilen yntemdir. Kaynak iin gerekli s elektrik ark ile salanr.Elektrik ark, birletirilecek paralarn oluturduu esas malzeme ile elektrot adn alan kaynak teliarasnda meydana gelir. ekil 2de grld zere kaynak ustas bir eliyle ve kaynak maasyardmyla elektrodu tutar. Elektrod, maa ve bir kablo ile kaynak makinesinin (-) kutbuna baldr.Kaynaklanacak paralar ise bir kablo ile kaynak makinesinin (+) kutbuna baldr. Elektrodun ucu

    kaynaklanacak blgeye yaklatrlnca kaynaklanacak paralar ile arasnda bir elektrik ark meydana gelir.Arkn dourduu yksek s (~40000C) etkisiyle gerek paralarn kenarlar, gerekse elektrodun ucuergime durumuna gelir. Elektrodun ucunda oluan metal damlalar, yer ekimi ve (-) kutuptan (+)kutuba doru meydana gelen elektron akm sayesinde kaynak derzini doldurur. Kaynak iin elektrikakmnn 10~60 V luk gerilim ve 60~600 Alik akm iddeti zelliklerini salamas gerekmektedir.Alternatifehir akmn kaynaa elverili (genellikle doru) akma evirmek amacyla kaynak makinelerikullanlr (ekil 3 (a)).

    ekil 2 Elektrik ark metoduyla kaynak uygulamas

    Elektrodlar 2~8 mm apndadr ve kaynakla birletirilecek paralarn malzemesine uygun alamda birmetalden retilmilerdir (ekil 3 (b)). plak ve sval olmak zere iki eit elektrod mevcuttur. plakelektrodlar ile kaynak ekilmesi srasnda kaynak blgesi havadan oksijen ve azot aldndan ve abuk

    souma meydana geldiinden kaynak dikilerinin kalitesi ve mukavemeti dk olur. Kuvvet aktarandikilerin ekilmesinde plak elektrot kullanlmamaldr. Sval elektrodlarda elektrodun yzeyi svaylakaplanmtr. Elektrodu kaplayan svann pek ok faydalar vardr. rnein sva maddesinin yanmasndanoluan koruyucu gazlar kaynak blgesinden havay uzaklatrr. Ayrca sva malzemesi kaynak dikiininzerinde cruf tabakas oluturarak ergimi haldeki malzemenin abuk soumasn ve bu nedenle dikiiinde gaz habbeciklerinin kalmasn ve kaynak dikiinde ilave gerilmelerin olmasn nler. stelik ergimihaldeki kaynak malzemesi ile cruf malzemesi arasnda meydana gelen kimyasal reaksiyon sonucukaynak mukavemeti artar. Sval elektrodlar da zerlerini kaplayan sva malzemesinin kalnlna balolarak ince ve kaln sval olmak zere iki trldr.

    ekil 3 (a) Kaynak makinesi (b) Elektrotlar

    (a) (b)

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    3/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    3

    Standart elerktrik ark kaynann salad pek ok avantajlar vardr:

    - Ak ve kapal alanlarda uygulanabilir.- Elektrod ile ulalabilen her noktada ve pozisyonda kaynak yapmak mmkndr.- Dier kaynak yntemleri ile ulalamayan dar ve snrl alanlarda kaynak yapmak mmkndr.- Kaynak makinesinin g kayna ular uzatlabildii iin uzak mesafedeki balantlarda kaynakyaplabilir.- Kaynak ekipmanlar hafif ve tanabilirdir.

    - Pek ok malzemenin kimyasal ve mekanik zelliklerini karlayacak rtl elektrod tr mevcuttur.Bunun yan sra bu kaynak ynteminin baz dezavantajlar da vardr:

    -

    -

    1.1.2. zl Tellerle Elektrik ArkKayna

    Elekrik ark kayna elektrod yerine zl tellerle de yaplabilir. zl teller, sval elektrodun tersyz edilmihalidir. Bunlarda, sva tabakas malzemesi telin ekirdeinde yer alr. Ark ve kaynak blgesini korumailevi zl tel ekirdeinin yanmas ve ayrmas sonucunda oluan gazlar tarafndan veya gazaltkaynandaki gibi dtan beslenen bir koruyucu gaz tarafndan gerekletirilir. Sval elektrodlarnzerindeki rt maddesi elektrodlarn dz ubuklar olarak retilmesine ve boy kstlamasna neden olur.zl tellerde ise bu rt maddesi boru eklindeki tel elektrodun iinde olduu iin makaralara sarl teleklinde retilir ve kesintisiz kaynak blgesine srlebilir.Bu kaynak yntemi, hem yar otomatik hem de otomatik kaynak sistemlerinde uygulanabilir.zl telle ark kaynann dezavantaj,

    1.1.3. GazaltElektrik ArkKayna

    Kaynak blgesine srekli ekilde srlen, masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak metalinioluturur. Kaynak ilemi srasnda elektrod, kaynak banyosu, ark ve i parasnn kaynaa yaknblgeleri, atmosferin zararl etkilerinden kaynak torcundan gelen gaz veya gaz karm tarafndankorunur. Koruyucu gaz olarak Argon, Helyum veya Karbon Dioksit kullanlr. Kaynak ilemi sonucundadzgn ve yksek nfuziyetli kaynak dikileri elde etmek mmkndr. Atlye koullarnda uygulanabilenbu yntem temiz malzemenin kaynaklanmasna uygundur. Koruyucu gaz, kaynak blgesini tam olarakkoruyabilmelidir, aksi takdirde ok kk bir hava girii dahi kaynak metalinde hataya neden olur. Scakhadde rnlerine uygulanaca zaman bu malzemelerin kumlanarak1 temizlenmesinde fayda vardr.

    ekil 4 Gazalt kayna uygulamas

    1Kumlama silis, bazalt, grit gibi grn kuma benzeyen malzemelerin yksek basnl hava ile metal yzeye arptrlmas

    dr. Bu arpma esnasnda kum metal yzeyi mikton seviyesinde andrrken ayn zamanda yzeydeki her trl istenmeyenmaddeyi de kazr, temizler.

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    4/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    4

    Gazalt kayna standart elektrik ark kaynana gre daha hzl bir kaynak yntemidir, nk

    1-

    2-

    Bu yntem hem yar otomatik, hem de tam otomatik kaynak sistemlerinde kullanmak iin ok uygundur.te yandan yntemin baz dezavantajlar da vardr.

    - Gazalt kaynak ekipmanlar, standart elektrik ark ark kayna ekipmanlarna gre daha karmak, dahapahal ve tanmas daha zordur.

    - Gazalt kaynak torcu i parasna yakn olmas gerektii iin standart elektrik ark kayna gibi ulalmaszor alanlarda kaynak yapmak kolay deildir.

    - Sertleme zellii olan eliklerde gazalt kayna ile yaplan kaynak birletirmeleri atlamaya dahaeilimlidir nk, rtl elektrod ark kaynanda olduu gibi kaynak metalininin souma hzn drenbir cruf tabakas yoktur.

    - Gazalt kayna, gaz korumasn kaynak blgesinden uzaklatrabilecek hava akmlarna kar ek birkoruma gerektirir. Bu nedenle, rtl elektrod ark kaynana gre ak alanlarda kaynak yapmaya uygundeildir.

    1.1.4. Tozalt Elektrik Ark Kayna

    Sabit veya geici atlyelerde imal edilen yap ve kpr sistemlerinin, tam otomatik yntemle yaplankaynadr. Bu yntemde kaynak tozu, elektrottan nce kaynak derzine yerletirlilir. Koruyucu greviyapan kaynak tozu ayrca kaynak banyosu ile reaksiyona girerek kaynak metalini deokside eder. Alamlelikleri kaynak yaparken kullanlan kaynak tozlarnda, kaynak metalinin kimyasal kompozisyonunudengeleyen alam elementleri bulunabilir. zellikle uzun kaynak boyu uygulamalar (90 cm veya dahauzun) iin uygundur. nce ve kaln et kalnlkl elik profiller iin kullanlabilir ve yksek kaliteli ke, ksmive tam nfuziyetli kt kaynak ilemine uygundur, ayrca kapal ve ak alanlarda uygulanabilir. Ancak,

    yntem yatay kaynak pozisyonlar iin uygundur.

    ekil 5 Tozalt kayna uygulamas

    1.2. Gaz Kayna:

    Yksek scaklk gaz alevi ile salanr. Gaz alevi almo denen bir aletin ucunda yaklr ve kaynak birelinde almo dier elinde ise kaynak telini tutarak kayna gerekletirir. Bu yntemle elde edilendikilerin mukavemeti dk olduundanelik yaplarda kuvvet aktaran dikiler iin bu yntemkullanlmaz. te yandan elik atlyelerinde gaz alevi, zellikle levha ve profillerin kesilmesi iindekullanlr. Buna otojen kesme denir.

    2. Basn Kaynaklar*

    Hafif elik yaplarda bir basn kayna metodu olan elektrik diren kayna uygulanr. Birletirilecekparalar oluturan metal elektrik akmna gsterdii direnle kzl dereceye kadar snarak plastik kvama

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    5/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    5

    gelir ve snan paralar uygulanan basnla birbirine kaynar (ekil 6). Nokta veya kordon kayna tarzuygulamalar vardr. Nokta kaynaklarn hesab perin hesabna benzer.

    ekil 6 Nokta kaynak uygulamas

    Kaynak uygulamasnda dikkat edilmesi gerekenler:

    1- Kaynakta uygulanan sl ilemler, kaynak dikiinin kendisinde ve balad metallerde uyumayansnma ve souma olaylar yaratr ve ekil deitirme meydana getirir; buna rtre denir. Rtre kaynaktanne geilmesi olanaksz bir olaydr, ancak baz tedbirler alnarak etkisi mmkn olduunca azaltlabilir:

    2- Kaynaklama ilemi srasnda birletirilecek paralarn hizalarnn bozulmamasna zen gsterilmelidir.

    3-Kra, yamur, kar veya buzlanma sonucu rutubetlenmi yzeylere ve scakl 00 C nin altnda olanyzeylere kaynak yaplmamaldr.

    4- iddetli rzgar altnda kaynak yaplmamaldr.

    5- Kaynaklanacak yzeyler passz, apaksz ve temiz olmaldr; bu yzeylerde ya, boya veya kaynakniteliini etkileyecek herhangi bir kalnt olmamaldr.

    6- Kalnl 6 mm den kk olan dikiler bir seferde ekilebilir. Ancak daha kaln dikiler iin daha fazla

    pasoya ihtiya duyulur (ekil 7). Kaynak uygulamas

    s

    ras

    nda her paso sonras

    cruf temizliiyaplmaldr.

    ekil.7

    TS 3357/Nisan 1979 a gre Kaynakl Birleimde Kalite Snf*:

    Bir kaynakl birleimin kalite snf aadaki artlarn salanmasna bal olarak tayin edilir:- Malzemenin kaynaa elverililiinin garanti edilmi olmas,

    - Hazrlanmann usulne uygun ve denetim altnda yaplmas,

    - Kaynak ynteminin malzeme zelliklerine, para kalnlna ve birleimdeki zorlanmaya greseilmesi,

    - Kaynak ilave malzemesinin kaynaklanacak malzemeye uygun olmas,

    - Kaynak snavndan gemi kaynaklarn kullanlmas ve kaynak ileminin denetim altndayaplmas,

    - Kaynan muayene edilerek kusursuz olduunun saptanmas

    Kaynak Snf I de, yukardaki btn artlarn salanmas gereklidir.Kaynak Snf II de, son art dnda btn artlarn salanmas gereklidir.

    Kaynak Snf III de, zel art aranmaz, ancak kaynak tekniin gerektirdii ekilde yaplm olmaldr.

    bakr elektrot

    Kk pasosu

    Kaynakpasolar

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    6/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    6

    KAYNAK DKLER

    Ergitme kaynak metoduyla ekilen kaynak dikileri kt kaynak dikileri ve ke kaynak dikileri olmakzere iki gruba ayrlr.

    Kt kaynak dikileri:

    ki levhann yan yana getirilen kenarlar boyunca ekilen kaynak dikilerine kt dikiler denir (ekil 8).Levha kenarlarnn ilenme ekline gre kt kaynak dikileri zel isimler alrlar (Tablo 1). I, V, Y, Udikileri bir seferde ekilebilirler, dier tarafta kalan kaynak kknn kaznmas ve yenidenkaynaklanmas gerekmektedir. Kaynak dikiinin kk ksmnn sonradan kaynaklanmas olana yoksa;altna rnein oluklu bir bakr ray yerletirilmek suretiyle, bu ksmn muntazam olmas salanr. Xdikilerinin iki taraftan ekilmesi gereklidir. Dikiin yars ekildikten sonra paralar evrilerek dier yarsekilir. Tablo 1 de verilen diki trlerinin yan sra yalnzca bir kenarn ilenmesi ile yaplan ve birbirinedik levhalarn birleimine de olanak veren K dikii, yarm V dikii gibi diki trleri de mevcuttur (ekil 9).

    ekil 8 Kt kaynak dikii

    Tablo 1 Kt kaynak diki trleri ve sembolleri

    ekil 9 zel kt kaynak dikileri

    Kt kaynak dikiinin kalnl levha kalnldr. Ancak birletirilen levhalarn kalnlklar birbirinden farkl isekt dikiin kalnl bu paralardan en incesinin kalnlna eit alnr:

    zel hazrlksz

    kt diki

    Az ama suretiyle hazrlanm kt diki (Burnekte sterilen V diki idir

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    7/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    7

    Farkl kalnlktaki levhalarn birletirilmesinde, levha kalnlklar arasndaki farkn byklne bal olarakkt diki tatbiki deiir (ekil 10).

    ekil 10 elik yaplarda (kprler hari) kt diki tatbiki (a) 1012 tt olmas durumunda diki tatbiki,

    (b) 1012 > tt olmas durumunda diki tatbiki

    Kt kaynak dikilerinin uygulama uzunluklar ularndan birletirdikleri elemanlarn genilii kadardr(ekil 11). Eer tarma levhalar kullanlarak, krater oluumu engellenmediyse, kt kaynak hesap boyuuygulama boyundan iki uta oluan krater boylar dlerek hesaplanr:

    Krater boylar kaynak kalnlna eit kabul edilir.

    Ke kaynak dikileri:

    ki elik levhann birbirine dik veya en az 600 tekil eden yzeyleri arasndaki kaynak dikiine ke kaynakdikii denir. Yzeyler arasndaki ann 600 den az olmas durumunda ke kaynak dikilerinin kuvvettad kabul edilmez. Ke dikilerin kalnl olan a, kaynak enkesiti iine izilen ikiz kenar genin

    yksekliine eittir (ekil 12).

    ekil 12 Ke dikilerin ykseklii

    - Ke kaynak dikilerinin kalnl iin alt snr yle belirlenebilir:

    Ayrca kaynak teknii asndan salanmas gereken bir dier art ise,

    (mm)

    eklindedir. maxt birleime giren paralardan en incesinin kalnldr. Bu iki ifadeden elde edilen

    maksimum deer, kaynak kalnl asndan gvenli bir alt snr oluturur.

    - Ke kaynak dikilerinin kalnl iin st snr u denklemle bulunur:

    b=l

    ekil 11

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    8/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    8

    Burada mint birleime giren paralardan en incesinin kalnldr. mint belirlerken, zellikle korniyer veprofilli birleimlerde kalnlk farklar dikkate alnmaldr (ekil 13).

    ekil 13 (a) ki levha birleimi, (b) profili-levha birleimi, (c) Korniyer-levha birleimi hallerindemaksimum kaynak kalnl

    Ke kaynak dikilerinde de kt dikilerde olduu gibi, eer tedbir alnmazsa kaynan balad ve bittii

    yerlerde krater oluur ve krater boyu kaynak kalnlna eit kabul edilir. Bu nedenle kaynak uygulamaboyu kalitesiz ksmlar ierdiinden hesap yaparken, bu kalitesiz ksmlar toplam boydan dlerek eldeedilen hesap boyu kullanlmaldr. Eer bir tasarm yaplyorsa, benzer biimde gerekli hesap boyunaoluan karter boylar eklenerek uygulama boyu elde edilir. Ayrca kaynak uygulama boyunun mmcinsinden sonu 0 veya 5 ile biten tam say olarak seilmesi uygun olacaktr.

    Ke kaynak dikilerinde diki boyunun belli bir aralkta olmas gerekmektedir, nk; alt snr emniyetbakmndan, st snr ise dikite dzgn gerilme dalm kabulnden fazla uzaklamamak bakmndangereklidir. Birleimde aln dikii olup, olmamasna bal olarak yan dikilerin bulunmas gerken aralklarekil 14 de verilmitir. Ayrca aln ve yan dikiler ekil 15 de daha ayrntl olarak grlmektedir.

    ekil 14 Ke diki hesap boyu iin alt ve st snr deerleri (a) Aln dikisiz (b)Adln dikili birleim

    ekil 15 Aln ve yan dikiler

    l l

    Krateroluumuna izin

    verilmez

    (a) (b)

    b b

    /

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    9/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    9

    KAYNAK DKLERNN HESABI

    Kaynak dikilerinin alan kaynak hesap boyu ile kaynak kalnlnn arpmna eittir. Birleimde birden oksra kaynak dikii varsa hepsinin alan toplanmaldr:

    Kaynak dikilerinde oluan gerilme tipleri ekil 16 da verilmitir. Kaynak dikilerinde birleimde mevcut

    kesit zorlarna bal olarak farkl durumlarda, farkl gerilmeler meydana gelir. Ayr ayr etkin olabileceigibi ayn anda ve gerilmelerinin de mevcut olduu zorlanmalar sz konusu olabilir. ekil 16 dagrlen // gerilmeleri her zaman ihmal edilir.

    ekil 16

    1. Basit Zorlama durumu

    Kaynak dikilerinde tek eksenli zorlama varsa, kuvvetin etki ettii dorultu ve kaynak dikilerininkonumuna bal olarak trl gerilme oluabilir (ekil 17):

    ekil 17

    2. Eilme Etkisi

    Eilme momenti etkisinde kalan kaynak dikilerinde oluan gerilmesi ise u ekilde hesaplanr:

    Bu denklemde Jk kaynak enkesiti atalet momentini, y ise gerilmesi hesaplanan noktann kaynak kesiti

    arlk merkezinden olan uzakln ifade eder. Eilme etkisindeki birleimlerde eilmenin yan sragenellikle kesme kuvveti de mevcuttur (ekil 18). Dolaysyla kaynak dikilerinde ayn anda hem //

    ve/veya , hem de gerilmeleri oluabilmektedir.

    aa

    //

    // //

    //

    l

    (a) (b) (c)

    Kt

    diki

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    10/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    10

    ekil 18

    ekil 18(a) da dzgn kayma gerilmesi dalm varken; 18(b) de kesme kuvvetinin yalnzca gvdedikilerinde dzgn kayma gerilmesi oluturduu kabul edilir. Bu durumda (a) iin:

    kA

    V

    =//

    iken; (b) iin

    gk

    ortA

    V

    ,

    // =

    olacaktr. Bu denklemdeki gkA , gvde kaynak dikilerinin toplam alandr.

    Ayn anda hem normal, hem de kayma gerilmeleri olutuu zaman, mukayese gerilmesi ( v )

    hesaplanmal ve mukayese emniyet gerilmesi ile kyaslanmaldr. Bu hesap aadaki ekilde yaplr:

    emvv ,22//2 ++=

    3. Yapm Kirilerinde Kesme Etkisi

    Kesme etkisine maruz bir yapm kiriinde, kiri boyuna dorultusunda meydana gelen kayma gerilmeleri(ekil 19):

    aJ

    SV

    =//

    Bu denklemde Skaynak stnde kalan parann statik momenti, Jyapm kiriinin toplam atalet momenti,a iki paray birletiren hizada kaynak kalnlklarnn toplamdr.

    ekil 19

    V

    e

    M=V.e V

    M

    (a)(b)

    V

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    11/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    11

    Yapm kiriinde tek bana kesme etkisi olabilecei gibi, ayn anda eilme etkisi de mevcut olabilir. Budurumda eilme etkisinde deinildii biimde kyaslama gerilmesi hesaplanr. Eer yalnzca kaymagerilmesi oluuyorsa gerilme deeri kayma emniyet gerilmesi ile kyaslanr; kesmeli eilme varsamukayese gerilmesi hesaplanp mukayese emniyet gerilmesi ile kyaslanr.

    Mukayese gerilmesi hesabna gerek olmayan haller

    Balk levhalar arasndaki yan ke dikilerde, normal ve kayma gerilmelerinin ayn anda mevcutolmad ke dikilerde, kt dikilerde mukayese gerilmesini hesaplamaya gerek yoktur. Ayrca Tablo 2deki snrlarn altnda kalan gerilmeler iin de mukayese gerilmesi hesaplanmaz.

    Tablo 2 Snr gerilme deerleri

    Gerilme St 37 elii iin St 52 elii iin

    ve 22// + her biri kendi bana7,5 12

    + 22// + iin11 17

    Kaynak Dikilerinde Emniyet Gerilmeleri

    12,5

    12,5

    12,5

  • 8/3/2019 Devrim Ozhendekci Celik1 Ders-Notu-4

    12/12

    YT naat Mh. Bl. elik Yaplar I Ders Notlar Yrd. Do. Dr. Devrim ZHENDEKC

    12

    Kaynak, perin ve bulonlarn birlikte almas

    Bir birleime etkiyen yklerin kaynak dikileri ve kaba bulonlar tarafndan ortaklaa tanabilecei kabuledilemez.

    Kaynak dikilerinin, srtnme ile kuvvet aktaran ve usulne gre sktrlm yksek dayanml bulonlar,uygun bulonlar ve perinlerle ortak alabilecei, ancak yaplan deneylerle tesbit edildiinde kabuledilebilir. Bu deneylerle ilgili daha fazla bilgi iin TS 3357/Nisan 1979' dan faydalanlabilir.

    Faydalanlan Kaynaklardan Bazlar:

    1- Prof.Dr. Hilmi DEREN, Prof.Dr. Erdoan UZGDER, Do.Dr. Filiz PROLU, YRD.Do.Dr. zdenALAYAN, elik Yaplar, alayan Kitabevi, stanbul, 2008.

    2-http://www.oerlikon.com.tr/pls/oerlikon/!TEC_PKG.arc_welding_process?lng=trk&selected_menu=21&

    selected_submenu=3

    3- http://en.wikipedia.org/wiki/Welding

    4- TS 3357/ Nisan 1979

    5- Prof. Dr. Tevfik Seno ARDA, elik Yaplar I Ders Notlar, T, naat Mhendislii Blm.

    6- Prof. Dr. Necati EREN, elik Yaplar ve zmlenmi Problemler, Birsen Yaynevi.

    7- Prof. Dr. Yalman ODABAI, Ahap ve elik Yap Elemanlar, BETA, Basm Yaym Datm, 1992.

    8- Prof.A. Zafer ZTRK, elik Yaplar- Ksa Bilgi ve zlm Problemler, Birsen Yaynevi 4.Bask.

    9- Prof.Dr. Cemal EYYUBOV, elik Yaplar, Birsen Yaynevi, stanbul, 2004.

    10- http://www.enderdemir.com/kumlama.asp