deze landstreek is bijzonder merk-waardig
DESCRIPTION
De geschiedenis van het (cultuur)historische landschap van Reeuwijk en omgevingTRANSCRIPT
![Page 1: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/1.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o.
Sophie Visser 5 september 2006
(Afstudeer)onderzoek Historische geografie – Universiteit Utrecht
“Deze landstreek is bijzonder merk-waardig”
Het (cultuur)historische landschapvan
Reeuwijk en omgeving
![Page 2: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/2.jpg)
Inhoud
I – Waar het om ging
II – De landschapsgeschiedenis: hoofdlijnen en voorbeelden
III - Conclusies
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o.
![Page 3: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/3.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - – Waar het om ging
Disciplines (en objecten) in cultuurhistorie
Historischegeografie
Historische bouwkunde
Archeologie
Gebouwen, Stedebouwkundig,‘nederzettingsstructuur’
- Bodemarchief (‘onzichtbaar’)- Aanvullend , indien weinig schriftelijke bronnen
- Ruimtelijke invalshoek
- Landschaps- -objecten, -samenhangen, -structuren
Achtergronden
‘Hulpwetenschappen’: - geschiedenis- fysische geografie- etc.
![Page 4: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/4.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - – Waar het om ging
Samenhangen in het (cultuur)historische landschap
Turfwinning - > 17e eeuw
Veenontginningen> 12e eeuw Snelweg
20e eeuw
Vertikale samenhang
Horizontale samenhang
Samenhang in de tijd
Uit methode ‘Leesbaar landschap’
![Page 5: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/5.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o.
“Culturele landschapsbiografie”- Breedte in aspecten- Doorlopende ontwikkeling in de tijd- Feiten + verhalen
Veranderingen door (bijvoorbeeld)
*Factoren: - grondbezit- gewestelijke politiek- ondergrond
*Processen: - ‘kolonisatie’- veeninklinking
*Functies: - wonen - waterstaat - defensie etc.
![Page 6: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/6.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Waar het om ging
Bronnen
Literatuur
Lokale/Regio-nale
Weten-schappelijke
- “als veenontgin- ning, dan …”-“als vervening, dan ….” -“als transport, dan ..” -“als Holland, dan …”
Alge-mene
Veldverkenningen
- CHS Provincie ZH- Groene Hart- KICH
Eerdere CH-Onderzoeken
Vakinzichten ArchiefdocumentenKwantitatievebronnen
Oude kaarten
Overige archief-documenten
Literatuur, hist.beschrijvingen
kadaster 1832
Volkstellingen1849-1930
![Page 7: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/7.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Waar het om ging
Huidige landschap
2.Karto-biblio-grafie
Publieks-Boek?
Verander(en)dlandschap
Gemeentelijke takent.a.v.landschap
- Beleid- Planning- Toetsing- etc.
3. Toe-/inpasbaarheidCH-landschapsinfoin ICT gemeente
Vademecum/GIS-kaarten
Waardering &selectie
Ideeën voor plano-logie & ontwerp
Activiteiten t.a.v. het landschap
Informatie over het landschap
Archeologische Verwachtingenkaart
scriptie
1.Basisdocument
“Deze landstreek ……….”
scriptie
‘Beeldbank oude kaarten’?
Geïnteresseerden (bevolking, onderzoekers, …….)
Activiteiten, resultaten, doelgroepen
![Page 8: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/8.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Waar het om ging
Begeleiding/afstemming: werkgroep
- Henk van der Smit - Wethouder Gem. Reeuwijk- Inge Froger - Sr. Beleidsmedewerker Gem. Reeuwijk- Lia van Rijen - Landschapsmanager ISMH
- Addy Vos - Streekmuseum Oudheidskamer- Piet Blaak - Streekmuseum Oudheidskamer
- Gerard Maatje - ‘Lokale/streekgeschiedkundige’- Rob Alkemade - Streekarchivaris SARS/Streekgeschiedkundige
- inbreng en afstemming- samenwerking -bruikbare resultaten
![Page 9: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/9.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Waar het om ging
Landschapsgeschiedenis: “Deze landstreek is bijzonder merkwaardig”
Vademecum landschapsobjecten
![Page 10: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/10.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
II. (Cultuur)historisch landschap Reeuwijk e.o.
*Hoofdlijnen en voorbeelden van
- Ondergrond- Ontginningen- Waterhuishouding- Delfstofwinning/vervening- Gewestelijk/bestuurlijk - Bebouwing en bewoning
![Page 11: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/11.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
Aan de oppervlakte: Bodemkaart (bodemdata.nl)
Veen (met veraarde bovengrond)
Klei op veen
Zandige klei
Klei (op veen) op klei
Klei (divers)
![Page 12: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/12.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
Ontginningen tot ca. 1150: langs natuurlijke waterlopen-
Stroken-verkaveling
Onregelmatige/Blok-verkaveling
Vrije Hoeve
Waarder
Oude Rijn: < Romeinse tijd
Middeleeuwen (> 700nC)
Hollandsche IJssel:> 1000 nC
Waarder:Ca. 1100
![Page 13: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/13.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
Intermezzo: problemen met waterhuishouding 1150 – 1220
12e eeuw Problemen met de Oude Rijn <1165 Suadenburgerdam
Begin 13e eeuw Verbetering afwatering Rijnland -> buitenwater
< 1244 - Doortrekken rivier Gouwe naar Oude Rijn
2e fase ontginningen 1220 – ca. 1300
![Page 14: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/14.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
Ontginningsprincipe
Ontginningsprincipe ‘cope’ Langs Hollandsche IJssel
- natuurlijke afwatering (geen sluizen, deels kaden) - oudste boerderijen bij Tiendweg - boerderijen aan kop perceel - woonterpen
NB. Langs Oude Rijn: enkele plaatjes met kleiondergrond, want achteraan op oeverwal her en der!
Langs veenriviertje: rechts ontgonnen, links broekbos
![Page 15: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/15.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
Tweede fase ontginningen 1220 – 1300 : Hollands middengebied
Boskoop – Middelburg Reeuwijk–Broekvelden-Sluipwijk (Ree en Reewal uitgemeten in 1248)
Bewoning zekerBewoning vermoedelijk
kerk
motte/burcht?
![Page 16: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/16.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
Tweede fase ontginningen 1220 – 1300 Sticht :
- Oukoop- Papekop
- Korte Hoeven- Lange Weide- RuigeWeide- Diemerbroek
Waarder(vroeg Stichts)
![Page 17: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/17.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Ruimtelijke hoofdlijnen
Waterstaat 1285 – 1400
1285 Afdamming Hollandsche IJssel
- Afwatering naar Hollandsche IJssel
1331 – ca. 1363- Ontstaan (grote) polders
![Page 18: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/18.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Ruimtelijke hoofdlijnen
Waterstaat 1480 – 1615*: (1) Invoering poldermolens (2) Deels naar Gouwe en Oude Rijn
*1750 Willens
![Page 19: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/19.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
Reeuwijks Dubbelverlaat (1608) Reeuwijkse molens Oude Rijn 1605
![Page 20: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/20.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
Delfstofwinning: turf, klei (en zand)
(1)Turfwinning: - Laagveen -> natte vervening (>1530)- Invloed economie en Gouda (=> na 1660)- Wel/niet plicht tot droogmaken
Natte vervening door baggeren
![Page 21: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/21.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
“Openluchtmuseum van turfwinning”
![Page 22: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/22.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
(2) Kleiwinning voor - steenbakkerij: m.n. bij Oude Rijn
- dijken, spoorwegen, etc.
Oud-Reeuwijk
Spoordijk bij Hogebrug
![Page 23: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/23.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden
Gewestelijk/bestuurlijk – mottes/burchten?- douaneposten 1750 -
1802
Kromme Kamp (Waarder) Wiltenburg (bij Oukoop) 1811In 1296 hier Voirburcht?
![Page 24: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/24.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
Combinatie van bronnen: voorbeeld 1
*bebouwing in Sluipwijk in 14e en 18e eeuw
(1)Verdwenen bebouwing Sluipwijk 14e eeuw
- ca. 1300 Oostelijk Sluipwijk 80 hoeven
- Gravenkoop- Roggenbroek
- Nieuwerbroek- 1378 Sluipwijk 20-29 woningen
(2) Bebouwing Noord-Platteweg 18e eeuw
- kaarten Rijnland 1687 en 1746 1 - kaart Heerlijkheid Sluipwijk, etc. ca. 1730 11 - kaart Verponding 1811 ca. 37
![Page 25: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/25.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
*Ontwikkeling bebouwing volgens kaarten 1850 – 1940
1850 1940
Combinatie van bronnen: voorbeeld 2
![Page 26: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/26.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden
Volkstellingen 1879 – 1930
*Woningen groei factor 1-2,5
2 - 2,5 Boskoop1,5 -2 Bodegraven, Reeuwijk,
Gouda, Woerden1 - 1,5 overigen
*‘Onbewoonde panden’ groei factor 15 – 16 in Reeuwijk!
- steden totaal : factor 3- platteland totaal : factor 11
Combinatie van bronnen: voorbeeld 2
![Page 27: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/27.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Conclusies
Conclusies: Breed en diep overzicht en inzicht
*Landschapsgeschiedenis (incl. oude kaarten):
- in samenhangen in ruimte en tijd - ‘wat er nog is’ (‘cultuurhistorie’, ‘cultureel erfgoed’)
- en in ‘wat er was’ - wat onderzocht is- basis voor andere uitgaven
- “Deze landstreek is bijzonder merkwaardig”: chronologisch
- ‘uittreksel’ in scriptie : thematisch => basis voor vervolgactiviteiten
*Vademecum
- landschapsobjecten in systeem (deels)- CH-kaarten Reeuwijk met GIS (subsidie)- nog niet af - fundamentele opzet: mogelijk ‘landelijk’ verdere uitwerking
![Page 28: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/28.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Conclusies
Voorbeeld van voorlopige Cultuurhistorische kaart : ‘Waterstructuur 1615’
![Page 29: Deze landstreek is bijzonder merk-waardig](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022062313/5584a2b2d8b42af85b8b474c/html5/thumbnails/29.jpg)
(Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Conclusies
Conclusies – Betere basis dankzij lokale/regionale betrokkenheid
Þ ‘Transdisciplinair in brede zin’
- ‘Expert knowledge’ en ‘local knowledge’’ - lokale/regionale betrokkenen- diverse achtergronden en kennis
- inhoud/opzet/gebruik van het Vademecum!
Þ veel landschapsonderzoek: ‘interdisciplinair’
- ‘professionals’ uit diverse disciplines- ‘trekken door het land’: m.n. bovenregionaal vergelijkend- eventueel zonder lokale/regionale gebiedskennis:
- wat zien ze wel/niet (‘onbekend maakt …….’)- wat willen ze wel/niet zien(‘kenmerkend vanuit hoger niveau’)