ލިޔެ އެކުލަވާލައި ލޭއައުޓް ހެދީ:

މުޙައްމަދު ޢަބްދުهللا ޝަފީޤު

ފަންނީ އެހީ:

ޑރ.ޢަލީ ޝަމީމް

މުޙައްމަދު ވަޙީދު )މަޑުލު(

މުޙައްމަދު ޢާމިރު )ފަރެސް(

ފޮޓޯގްރަފީ:

އިސްމާޢީލް ފާއިޒް

ޔޯސެފް ޔޯޝައު

ޙުސައިން ފިޔާޒް މޫސާ

މުޙައްމަދު ޢަބްދުهللا ޝަފީޤު

ޠައްޔިބް ޝަހީމް

ޢަލީ ފަހުދު

މުޙައްމަދު އިސްމާޢީލް މަނިކު )ސިއްކަ(

މަޢުރޫފް ޚަލީލް

އަޙްމަދު ޒާހިދު

ޙުސައިން ސިނާނު

ޢަލީ ނިޝާން )މިލްޒީރޯ(

އަޙްމަދު ޢަބްދުهللا ސަޢީދު

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީސް

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިދާރާ

ދިވެހި އޮބްޒާވަރ

ފިޔެސް މަޖައްލާ

އައްޑުވަސް މަޖައްލާ

ހަވީރު އޮންލައިން

ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން އޮފްދަ މޯލްޑިވްސް

ނޑު ޑިޒައިންކުރީ: ބޭރުގަ

އަޙްމަދު ފައުޒާން ޢައްބާސް

ކޮޕީރައިޓް:

މުޙައްމަދު ޢަބްދުهللا ޝަފީޤު

ޕްރިންޓްކުރީ:

ނޮވެލްޓީ ޕްރިންޓާސް އެންޑް ޕަބްލިޝާޒް ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑް

ISBN 99915-97-18-2 :ުއައި.އެސް.ބީ. ނަންބަރ

[ިފހިުރްސތު ]

އީވާން ނަސީމް މަރާލުމާއި ޖަލުގައި ބަޑިޖެހުން 1

އަރުވާލެވިފައިވާ ޝަޚްޞެއްގެ ގޮތުގައި އެމްޑީޕީ 2

21 - 12

27 - 22

ޞަފްޙާ ނަންބަރުތަފްޞީލް ޗެޕްޓަރ

އިސް ބަސް

11ޚާއްޞަ ބަސް

9

މައުމޫން، ހަވަނަ ދައުރަކަށް

- ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް )11 ނޮވެމްބަރު 2003(

331 - 28

31

ރައީސް މައުމޫންގެ އިޞްލާޙީ ތަޤްރީރު 445 - 33

32ފުރަތަމަ ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

މިނިވަން ބަހުސް

- “އުފަންދުވަހުގެ ޕާޓީ”

- ތިންބާރު ވަކިކުރާ މައިޒާނަށް ޖަމާވުން

569 - 46

67

68

ޤާނޫނުއަސާސީ އިޞްލާޙްކުރުން 687 - 70

އޮގަސްޓް ބާރަތޭރަ )ކަޅުހުކުރު( 7101 - 88

102ކުންފުނިތަކުގެ ޗެއާމަންކަމުން ވަޒީރުން ވަކިކުރުން

103ސިފައިންނާ ފުލުހުން ވަކިކުރުން

އަންނި އެނބުރި ރާއްޖެއަށް

- އެމްޑީޕީގެ ފުރަތަމަ ބައްދަލުވުން

- އެމްޑީޕީގެ ސިލްސިލާ ބައްދަލުވުން

8109 - 104

107

109

ސިޔާސީ ޕާޓީ ހުއްދަކުރުން 9130 - 110

131އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާބެހޭ އާންމު ބައްދަލުވުން

134ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށް ބޮޑު ބަދަލެއް

136ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް )18 އޮގަސްޓް 2005(

137މަޖިލިސްކުރާގެ ކައިރިއަށް އެއްވުން

އިދިކޮޅު ލީޑަރު ހައްޔަރުކޮށް ޝަރީޢަތް ހިންގުން 10156 - 138

157“ނިއު މޯލްޑިވްސް” އުފަންވުން

ދެޕާޓީގެ ކޮންގްރެސް 11167 - 158

ޞަފްޙާ ނަންބަރުތަފްޞީލް ޗެޕްޓަރ

2006452 ވަނަ އަހަރަށް މަޖިލިސް ހުޅުވުން

މުޒާހަރާތައް

- ފުރަތަމަ މުޒާހަރާ

- އަންހެނުންގެ ޙައްޤުތަކަށް ގޮވާލި މުޒާހަރާ

- މަސްވެރިންގެ ޙައްޤުތަކަށް ގޮވާލި މުޒާހަރާ

- ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ޙައްޤުތަކަށް ގޮވާލި މުޒާހަރާ

- މަސައްކަތްތެރިންގެ މުޒާހަރާ )މޭޑޭ 2006(

- 29 މެންބަރުން އުނިކުރުމަށް ގޮވާލި މުޒާހަރާ

- އެއްވެ އުޅުމުގެ ގަވާއިދާ ދެކޮޅަށް ބޭއްވި މުޒާހަރާ

- ނޮވެމްބަރު 10 އަކަށް ތައްޔާރުވުން

- ހިއުމަންރައިޓްސްޑޭ ހިނގާލުން

- އަނިޔާވެރިކަމާ ދެކޮޅަށް ބޭއްވި މުޒާހަރާ

- މަޖިލިސްކުރާގޭ އެތެރެއާއި ބޭރުގައި މުޒާހަރާ

- ޞަލާޙްގެ މަރާ ގުޅިގެން އެއްވުން

- ވޯޓްގައި 18 އަހަރުންމަތީގެ މީހުން ބައިވެރިކުރުމަށް ގޮވާލުން

- މަސައްކަތްތެރިންގެ ޙައްޤުތަކަށް ގޮވާލި މުޒާހަރާ )މޭޑޭ 2007(

- ނިޒާމީވޯޓްގެ ނަތީޖާއާ ދެކޮޅަށް މުޒާހަރާ

12201 - 177

177

180

181

183

184

185

186

187

194

195

196

198

199

200

201

ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސް މަގާމުތަކަށް ގެނައި ބަދަލުތައް

- ވަޒީރުންގެ މައްޗަށް އިތުބާރުނެތްކަމުގެ މައްސަލަ

13218 - 210

216

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

174އިނގިރޭސި ސަފީރު ތަޤްރީރުކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 176ގޯގޯލަޠީފް އެނބުރި ރާއްޖެއަށް

2006168 ވަނަ އަހަރަށް މަޖިލިސް ހުޅުވުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

170މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

172ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 173ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

2006452 ވަނަ އަހަރަށް މަޖިލިސް ހުޅުވުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

202ދެޕާޓީ އެއްމޭޒުދޮށަށް

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

206ހަވީރު ބަހުސް

208ދެ ވަޒީރުންގެ ކުއްލި އިސްތިޢުފާ

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 209ދިވެހި ސިވިލްސާވިސް ކޮމިޝަން

އިންތިޤާލީ ސަރުކާރަކަށް ގޮވާލުން

- އުތުރު އަރުމާޒު

- ދެކުނު އަރުމާޒު

- ޤާނޫނުއަސާސީގެ އިންތިޤާލީ ބާބު

14228 - 219

223

225

227

[ިފހިުރްސތު ]

ޞަފްޙާ ނަންބަރުތަފްޞީލް ޗެޕްޓަރ

ރިޔާސީ އިންތިޚާބް 2008

- ރައީސް މައުމޫނާ ދެކޮޅަށް އެއް ކެންޑިޑޭޓް

- ކެންޑިޑޭޓުންނާއި ރަނިންމޭޓުން

- ވޯޓްލުމުގެ ފުރަތަމަ ބުރު

- ޑީއާރުޕީން އުފާ ފާޅުކުރުން

- އެމްޑީޕީ އިއްތިޙާދުގެ ނޫސްކޮންފަރެންސް

- ވޯޓްލުމުގެ ދެވަނަ ބުރު

- ޑީއާރުޕީ ކެމްޕޭން ފަހު ޖަލްސާ )ތަސްވީރުން(

- އެމްޑީޕީ އިއްތިޙާދު ކެމްޕޭން ފަހު ޖަލްސާ )ތަސްވީރުން(

- މައުމޫން، ބަލި ގަބޫލުކުރުން

- ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖްތަމަޢުން

15272 - 243

243

246

248

254

255

256

262

264

269

271

ނަޝީދު، ރައީސްކަމާ ހަވާލުވުން

- ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް އެކުލަވައިލުން

- ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް )12 ނޮވެމްބަރު 2008(

16291 - 283

288

291

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

231ޕީޕަލްސް އެލައަންސް

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 233ޖުމްހޫރީ ޕާޓީ

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 229ރައީސް މައުމޫނަށް ވަޅިން ހަމަލާ ދިނުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 230ޤާނޫނުއަސާސީ ތަޞްދީޤްކުރަން ބާރުއެޅުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 273 ތޭރަ ދުވަހުގެތެރޭގައި

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 277ސައްޕޭ އެނބުރި ރާއްޖެއަށް

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 235ޤާނޫނުއަސާސީ ތަޞްދީޤްކުރުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 239މުއައްސަސާތައް އުފެއްދުން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން

560ވެސްޓް މިންސްޓާ ހައުސްގައި މަޝްވަރާކުރުން 278ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް )10 ނޮވެމްބަރު 2008(

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 279ދެ ރައީސުންގެ ދެވަނަ ބައްދަލުވުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން 25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 280ނޢޢވ )ނިޝާން ޢިއްޒުއްދީންގެ ޢިއްޒަތްތެރި ވެރިކަމުގެ( ލަޤަބު ދެއްވުން

25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 55ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން 25މަގުޗާޓް އިޢްލާންކުރުން 281ރައީސް މައުމޫންގެ ވަދާޢީ ތަޤްރީރު

އަމިއްލަ ތަޖުރިބާ 17297 - 292

ނޑު މުޅިން ބަދަލުކޮށް، ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ނިޒާމް ރާއްޖޭގެ އިޖުތިމާޢީ މިންގަ

މުޅިން އާގޮތަކަށް ފުރޮޅައިލި ހަޤީޤަތްތައް ހިމެނެނީ މި ހާދިސާތަކުގައެވެ. ސިޔާސީ

އޮއިވަރުގައި މުޅި ރައްޔިތުން ޖެހުނެވެ. ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖުތަމައުގެ ލޯ،

ރާއްޖެއަށް އަމާޒުވިއެވެ. އިޞްލާޙުތަކާއި ބަދަލުތައް ގެންނަމުން، އަންނަމުން

ދިޔައެވެ. އެހެންކަމުން މި ހާދިސާތަކަކީ ތާރީޚަށްޓަކައި އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު

އޭގެ ހަޤީޤަތް ރެކޯޑް ކުރެވިފައިވާ ހާދިސާތަކަކަށް ހެދުމަކީ ޤައުމީ ގޮތުން

ވާޖިބު ކަމެއް ކަމުގައި ދެކެމެވެ.

“ދިވެހިރާއްޖެ ޑިމޮކްރަސީއަށް ކުރި ދަތުރު” ކަމަށް ބުނެ މިފޮތަށް ނަންދިންއިރު

މިބަހަކީ ޑިމޮކްރަސީ، ޖެހެއެވެ. ބަލައިލާން ކޮބައިކަން ޑިމޮކްރަސީއަކީ

ދިވެހިންގެތެރޭގައި އާންމުކޮށް ބޭނުންކުރަމުން އަންނަ ބަހެކެވެ. އެހެނަސް،

އެބަހުން ދޭހަކޮށްދޭ މާނައަކީ ކޮބައިކަމާއި އިޝާރާތްކުރާ ކަންކަމަކީ ކޮބައިކަން

ބަޔާންކޮށްލުމަކީ މުހިންމުކަމެއް ކަމުގައި ގަބޫލުކުރަމެވެ. އެކަންކަން އެންމެ

ޤަރާރު”ންނެވެ. އާންމު “ޑިމޮކްރަސީގެ އޮތީ ފާހަގަވާން އެކަށޭނަގޮތެއްގައި

ޕާލަމެންޓަރީ އިންޓަރ އޮތް ޤާހިރާގައި ގައި 16 ސެޕްޓެމްބަރު 1997

ކައުންސިލްގެ 161 ވަނަ ޖަލްސާއިން ފާސްކޮށްފައިވާ މި ޤަރާރުގެ މުހިންމު

ބައިތަކަށް ބަލައިލަމެވެ.

ނޑިއެކެވެ. އަދި އުޞޫލެއްވެސް ނޑުދަ “ޑިމޮކްރަސީއަކީ ދުނިޔެ ގަބޫލުކުރާ ލަ

ގޮތުންނާއި ސިޔާސީ ތަފާތުތަކެއް ބިނާވެފައިވަނީ، އުޞޫލު އެ މެއެވެ.

އިޤްތިޞާދީ ގޮތުންނާއި ސަގާފީގޮތުން ހުއްޓެއްކަމަކު، އާންމުކޮށް ދުނިޔޭގެ

މީހުން ގަބޫލުކުރާ ހަރުދަނާ އުޞޫލުތަކަކާއި ހަމަތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ.

ޑިމޮކްރަސީ އިޝާރާތްކުރަނީ ސަރުކާރު ހިންގުމުގެ ނިޒާމަށެވެ. ޑިމޮކްރެޓިކް

ނިޒާމުގައި، މަސައްކަތްކުރާނީ ތަފާތު ތަޖުރިބާތަކާއި ތަފާތު ސަގާފީ ހަމަތަކަށް

ހަމަތަކާއި އުޞޫލުތަކާއި ގަބޫލުކުރާ ބައިނަލްއަޤްވާމީގޮތުން ތަންދީގެން

ފަރުދުންގެ އަމާޒުކުރާނީ، ޑިމޮކްރަސީ ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. ފެންވަރުތައް

ޝަރަފް ހިމާޔަތްކުރުމަށެވެ. ރައްޔިތުންނަށް އަސާސީ ޙައްޤުތައް ލިބިދިނުމަށެވެ.

އިޖްތިމާޢީ ޢަދާލަތު ޤާއިމްކޮށްދިނުމަށެވެ. މުޖްތަމައުގެ، އިޤްތިޞާދީ އިޖްތިމާޢީ

ޤައުމުގެ ހަރުދަނާކޮށްދިނުމަށެވެ. ބަދަހިކަން މުޖްތަމައުގެ ކުރިއެރުމަށެވެ.

ސުލްޙަ މަސަލަސްކަން ޤާއިމްކުރުމަށެވެ.

ޙައްޤުތަކަށް އިންސާނީ ވެރިކަމާއި ޤާނޫނުގެ ބިނާވެފައިވަނީ، ޑިމޮކްރަސީ

ހަމަ ދައުލަތެއްގައި ޑިމޮކްރެޓިކް މައްޗަށެވެ. ބިންގަލުގެ ޢަމަލުކުރުމުގެ

އެކަކީވެސް ޤާނޫނަށްވުރެ މަތީގައިވާ މީހެއް ނޫނެވެ. ހަމަ އެހެންމެ، ޤާނޫނުގެ

ކުރިމަތީގައި އެންމެންނަކީވެސް ހަމަހަމަ މީހުންނެވެ.”

ދިރޭލާލް

ނ.ވެލިދޫ، ދިވެހިރާއްޖެ

ދަތުރު” ޑިމޮކްރަސިއަށްކުރި “ދިވެހިރާއްޖެ

ދެއްވި ތައުފީގު އެކުލަވާލުމުގެ ލިޔެ،

ހަޟްރަތަށް މާތްهللاގެ ކަމަށްޓަކައި

އާލަމްތަކަށް ކުރަމެވެ. ޝުކުރު ހަމްދާއި

ކައު ފޮނުއްވި ކަމުގައި ރަޙްމަތެއް

އަލައިހި މުޙައްމަދުއްޞައްލަهللا ނަބިއްޔާ

ވަސައްލަމްއަށް ޞަލަވާތާއި ސަލާމް ލެއްވުން

އެދި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ.

ހިނގައި ރާއްޖޭގައި މަޤްޞަދަކީ ނޑުގެ އަޅުގަ އެކުލަވައިލުމުގައި ފޮތް މި

މާޒީވެދިޔަ މުހިންމު ދުވަސްވަރެއްގެ މައުލޫމާތު ތަސްވީރާއި ލިޔުމުގެ ވަސީލަތުން

ހަނދާނަށް ޙަޤީޤަތް އެދުވަހުގެ ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމެވެ. ދުވަހަށް ގިނަ

ނޑުގެ ބޭނުމަކީ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަސްރަހުގައި ގެނެސް ދިނުމެވެ. އަޅުގަ

މާޒީ ފަސޭހައިން ނުދިނުމެވެ. ޖާގަ އޮޅުވައިލުމަށް ޙަޤީޤަތް ކަންވީގޮތުގެ

ހަނދާން ނެތުނުނަމަވެސް، ޤައުމުގެ މާޒީ ހަނދާން ނައްތައިލުމުގެ ފުރުސަތު

ކުޑަކުރުމެވެ.

ނިޒާމަކަށްޓަކައި ވެރިކަމުގެ ހެޔޮ ނުވަތަ ޑިމޮކްރަސީއަށް ދިވެހީން

މަސައްކަތްކުރި ވާހަކައިގެ ފެށުން ގުޅެނީ 1932 ވަނަ އަހަރާއެވެ. އެވާހަކަ

ފެށެނީ، ލިޔެވި ޤަރާރުކުރެވިގެން ޢަމަލުކުރެވެންފެށި ފުރަތަމަ ޤާނޫނުއަސާސީގެ

ވާހަކައިންނެވެ. އޭގެފަހުން އެޒަމާނަކަށް އެންމެ އެކަށޭނަގޮތަށް ޤާނޫނުއަސާސީ

ދިޔައީ ބަދަލުތައް ނިޒާމަށްވެސް ވެރިކަމުގެ ބަދަލުކުރެވެމުންނެވެ. އައީ

ވެރިކަމަކަށް ޖުމްހޫރީ ތާރީޚަކަށްފަހު ދިގު ރަސްކަމުގެ ގެނެވެމުންނެވެ.

އަލިވިލުނެވެ. ޖުމްހޫރިއްޔަތުގެ ދޯދިތަކުން ދިވެހި އުދަރެސް ރަންކުރުވިއެވެ.

އެހެނަސް، އުޖާލާ ފަތިހަކަށްފަހު އިރުއޮއްސުނީ ބަނަ ދުވަހަކަށެވެ. އަނެއްކާވެސް

ދިގުދެމިގެނެއް އާރުލާގޮތެއްގައި ރަސްކަން އެހެނަސް، ފެށުނީ ރަސްކަމެވެ.

ނުދިޔައެވެ. އަނެއްކާވެސް ރުޖޫޢަވީ ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމަށެވެ. 1968 ވަނަ އަހަރުގެ

ނޑުމެން މިއަދުވެސް ތަޖުރިބާ ކުރަމުން މިދަނީ ނޮވެމްބަރު 11 ގައެވެ. އަޅުގަ

އެ ނިޒާމެވެ. ޖުމްހޫރީ ވެރިކަން އިތުރަށް ހަރުދަނާކޮށް އިޞްލާޙީ ބަދަލުތަކާއި

އެކި ދުވަސްވަރުގައި އެކި އަށަގެންނެވުމަށްޓަކައި ސިފަތައް ޑިމޮކްރަސީގެ

“ސައިޒަށް ރައްޔިތުން އެފަދަ ބާރުއެޅިއެވެ. ރައްޔިތުން ސިފަސިފައިގައި

ނޑާލުމުގެ” ސަގާފަތްވަނީ ދިވެހި ތާރީޚާ ގުޅިފައެވެ. ކަ

ސިޔާސީ ނުވާފަދަ، ދެކެފައި ކުރިން ދިވެހިން ތާރީޚްގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ

ރާއްޖޭގައި މުޅި ފެށިގެން ފަހުކޮޅުން އަހަރުގެ ވަނަ 2003 ހަލަބޮލިކަން

އުފެދުނެވެ. މި ހަލަބޮލި ކަމަކީ ދުވަހަކުވެސް މިރާއްޖޭގައި ހިނގައިފާނޭކަމަށް

ވިސްނުމާއި ދިވެހިންގެ މިއީ ކަންތައްތަކެކެވެ. ނުކުރާފަދަ ހީވެސް ބަޔަކު

ދިވެހިންގެ އުސޫލުތައް ފުށުންޖަހައިލި ހާދިސާތަކެކެވެ.

c

[ިއްސ ބްަސ ]

އިން ފެށިގެން 2008 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު 12 އަށް ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ

އިޞްލާޙީ މުއްދަތަކީ މި ކަންކަމެވެ. މުހިންމު ހިނގައިދިޔަ މައިދާނުގައި

ހަރަކާތްތައް އެއްވާމެއްގައި ކުރިއަށްދިޔަ ދުވަސްވަރެވެ. ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް

ފާޅުގައި މަސައްކަތްކުރަން ފުރުޞަތު ހޯދި ދުވަސްވަރެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީން

ހިފަންފެށި ރައްޔިތުން ބޭނުން، ޙައްޤުތަކުގެ ލިބިދީފައިއޮތް ރައްޔިތުންނަށް

ދުވަސްވަރެވެ. އިޞްލާޙްގެ ވާހަކަ ދެއްކެވުމުގެ އިތުރުން، އިޞްލާޙީ ބަދަލުތައް

ސަރުކާރުން ގެންނަވަން ފެއްޓެވި ދުވަސްވަރުވެސް މެއެވެ.

އިސްކަންދީފައިވާނީ ޗެޕްޓަރަކަށެވެ. 17 ޖުމްލަ މިވަނީ ބަހާލާފައި ފޮތް

ފާހަގަކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި ޗެޕްޓަރުތަކުގެ ވަކި ތަރުތީބަށެވެ. ކަންހިގާފައިވާ

ހާދިސާތަކުގެ މުހިންމު ހިނގާދިޔަ މުއްދަތުގައި އެ އިތުރުން، ކަންކަމުގެ

ވާހަކަތައް ގެނެސްދީފައި ވާނެއެވެ. ހާދިސާތައް ގެނެސްދިނުމުގައި ބަލާފައިވާނީ

ކަންހިނގި ގޮތުގެ ޙަޤީޤަތަށެވެ. ބުރަވެފައިވާނީ އެކަމަކާ ގުޅޭގޮތުން އެމީހަކު

ނުވަތަ އެބަޔަކު އާންމުކުރި ލިޔުމަކަށެވެ. ދެއްކި ވާހަކަ އަކަށެވެ. ފާޅުކުރި

ޚިޔާލަކަށެވެ.

އޮންނާނީ ޚާއްސަކޮށްފައި ޗެޕްޓަރު ވަނަ 17 ޗެޕްޓަރު، ފަހު ފޮތުގެ

ނޑުކުރި ތަޖުރިބާއަށެވެ. އެ ތަޖުރިބާ ތިޔަ ބޭފުޅުންނާ ނޫސްވެރިކަމުގައި އަޅުގަ

ނޑަށް ޙިއްޞާ ކުރުމަށެވެ. އެތަޖުރިބާ އަކީ މިފަދަ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް އަޅުގަ

ހިތްވަރުދިން ހާދިސާތަކެވެ.

ތަފާތު ފަރާތްޕުޅުން، ބޭފުޅުންގެ ތަފާތު އެކުލަވައިލުމުގައި ފޮތް މި

ތާރީޚަށް ބޭފުޅުންނާއި ސިޔާސީ ލިބުނެވެ. އެހީތެރިކަން ރޮނގުރޮނގުން

ލޯބިކުރައްވާ ބޭފުޅުންގެ ފަރާތްޕުޅުންނެވެ. ލިޔުންތެރިންނާއި ފޮޓޯގްރާފަރުންގެ

ފަރާތްޕުޅުންނެވެ. މި ހުރިހާ ބޭފުޅުންވެސް ދެއްވި އެއްބާރުލުމާއި އެހީތެރިކަން

ޝުކުރުވެރިކަމާއެކު ފާހަގަ ކުރަމެވެ.

މ.މާފަންނުވިލާ މިގެނެވުނީ، ވުޖޫދަށް މިފޮތް ވާގިފުޅާއެކު ގެ هللا މާތް

މިފޮތް އެހީފުޅުގެ ސަބަބުންނެވެ. އިބްރާހީމްގެ ދީލަތި އަލްފާޟިލް ޤާސިމް

މިހާ ފުރިހަމަ ކަމުގައި އާންމުންނާ ހަމައަށް ގެނެސްދެއްވުމަށް ޤާސިމް ދެއްވި

އެހީތެރިކަމާއި އެއްބާރުލެއްވުމަށްޓަކައި ނިހާޔަތަށް ޝުކުރުވެރިވަމެވެ.

މިފޮތުން މައުލޫމާތު ބަދަލުގެ ބޮޑު އައި ސިޔާސީގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް

ލިބޭނޭކަމަށް ޔަގީން ކުރަމެވެ.

ނޑުގެ ދުޢާއަކީ ރާއްޖޭގެ އެތައް ރައްޔިތުންނެއްގެ ބުރަ މަސައްކަތުން އަޅުގަ

ގާއިމްކުރި ޑިމޮކްރެޓިކް އުޞޫލުތައް އިތުރަށް ހަރުދަނާވަމުން ދިއުމެވެ. އެ

އުޞޫލުތަކަށް އޭގެ ޙަޤީޤީ މާނައިގައި ޢަމަލުކުރެވެމުން ދިއުމެވެ.

01 ޖުލައި 2011

މުޙައްމަދު އަބްދުهللا ޝަފީގު

މިދެންނެވި އުސޫލުތަކުންބަލާއިރު، ދިވެހީން ޑިމޮކްރަސީއަށް ވާސިލުވުމުގެ ދަތުރު

ފެށީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ނިޒާމު ޑިމޮކްރެޓިކް އުސޫލުތަކަށާއި

ނޑުތަކަށް ނުފެތި ހިނގަމުން އައި ދުވަސްވަރެއްގައެވެ. އެދުވަސްވަރަކީ މިންގަ

އެދުވަސްވަރަކީ ދުވަސްވަރެވެ. ނިގުޅައިގެންފައިވާ ޙައްޤުތައް އިންސާނީ

ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމާއި ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން އޮބަހައްޓާފައި

އޮތް ދުވަސްވަރެވެ. އެފަދަ ދުވަސްވަރެއްގައި ދިވެހީން ފެށި ދަތުރުވީ ބިރުވެރި

ނޑިވަޅުތައް އައި ނަމަވެސް، ބިރުވެރިކަމާއި ނާމާން ދަތުރަކަށެވެ. ނިޔާމަ ދަ

ނާމާންކަން އޮތީ ކޮންމެ ދެ ރާޅެއްގެ ދޭތެރެއިން ބޯ ދިއްކޮށްލަ ކޮށްލައެވެ.

ގައިވެސް ދަތުރު ޑިމޮކްރަސީ ފަދައިން އޮންނަ ދެފަރާތް ކަމެއްގެ ކޮންމެ

ދެފަރާތެއް ވެއެވެ. ބަދަލުތަކަށް ބާރުއަޅައި އެކަމުގައި ނިމިދާން ގަސްތުކުރި

ގަސްތުކުރި ނިމިދާން އެގޮތުގައި ހިފަހައްޓައި އަޔަނުދީ ބަދަލު ބައެކެވެ.

އަދި ވެދާނެއެވެ. ތަފާތު ޙަޤީޤަތް ގާތުގައި ދެބައިމީހުންގެ މި ބައެކެވެ.

ބަޔަކު ބާރުއަޅާ ހެދުމަށް ކަމުގައި ގަބޫލުކުރާގޮތް އެބަޔަކު ޙަޤީޤަތަކީ

ތިބުމަކީވެސް ނެތްކަމެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން މިފަދަ ނާޒުކް މައްސަލައެއްގެ

ސާފު މައުލޫމާތު ރެކޯޑްކޮށް ރައްކާ ކުރުމަކީ، އިސްވެ ދެންނެވި ބައިތަކުން

ބައެއްގައި ނުޖެހިތިބި މީހުން ކުރުން މަޖުބޫރު ކަމެއް ކަމުގައި ދެކެމެވެ.

ޑިމޮކްރަސީގެ އުސޫލުތަކަށާއި އިޞްލާޙީ ބަދަލުތަކަށް ޝައުޤުވެރިވި މީހުން

މި ދަތުރުގައި ކުރިއަށް ނެރުނީ ހިތްވަރާއި ކެތްތެރިކަމެވެ. އިސްކުރީ ފަސް

ތެރެއިން އޭގެ ނާޒުކްވެ ހާލަތު މިގޮތުގައި ދޫނުކުރުމެވެ. ގޮތް ނުޖެހުމާއި

ޤައުމުގެ ސަބަބުން މީގެ ލިބުނެވެ. އަދަބު އާއި އަނިޔާ ގިނަބަޔަކަށް

އެތެރެއާއި ބޭރުން ވަރުގަދަ ޕްރެޝަރުތަކެއް އުފެދި، ސިޔާސީ ބިޔަރާޅުތައް

ބޯމަތިން އުފުލެން ފެށިއެވެ. ހަމަ އެޔާއެކު ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ތެރެއިންވެސް

އިޞްލާޙީ ބަދަލުތަކަށް މަޑުމަޑުން ޖާގަ ލިބެން ފެށިއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން

ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަން އުޑުގައި، ދިވެހިންގެ ބޯމަތީގައި ޑިމޮކްރަސީގެ ދެފިޔަ

ދަމާލާ ހޯރައަޅަން ފެށިއެވެ. ޑިމޮކްރަސީގެ ވިލާތަކުން މަޑު ރޯޅިތައް ބީހެން

ފެށިއެވެ. ރައްޔިތުންގެ އުންމީދުތައް މަތިވެރިވަމުން، ރައްޔިތުންނަށް ހިތްވަރު

ލިބެމުން ދިޔައެވެ.

ހަރަކާތްތައް ހިންގުމުގެ ފުރުސަތު ލިބުނެވެ. ޕާޓީތަކާއި ސިޔާސީ ސިޔާސީ

ލިބުނެވެ. މިނިވަންކަން ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަމާއި ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ

ޤާނޫނުއަސާސީގެ އާ ނިމި، މަސައްކަތް މަޖިލީހުގެ ޚާއްސަ ރައްޔިތުންގެ

ޙައްޤުތައް ރައްޔިތުންގެ އަކީ ޤާނޫނުއަސާސީ އެ ލިބުނެވެ. ހިޔާވަހިކަން

އަކީ ޤާނޫނުއަސާސީ އެ އެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީ ލިބިދީފައިވާ ފުރިހަމައަށް

ފުރިހަމަ ޑިމޮކްރެޓިކް ނިޒާމަކުން ވެރިކަން ހިންގުމަށް މަޖުބޫރު ކޮށްފައިވާ

ޤާނޫނުއަސާސީ އެވެ.

އާ ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން މިނިވަން ކޮމިޝަންތަކާއި މަގާމުތައް އެކުލަވައިލި

އެވެ. ޑިމޮކްރެޓިކް ހަމަތަކުގެމަތިން ފުރަތަމަ ރިޔާސީ އިންތިޚާބު ބޭއްވިއެވެ.

އިންތިޚާބުގެ ނަތީޖާ ދެއްކި ޙަޤީޤަތާ އެއްގޮތަށް ބާރުތައް ބަދަލުކުރިއެވެ.

ނޑުގޮތެއްގައި މިވަނީ 2003 ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު 19 މިފޮތުގައި މައިގަ

[ރެފަރެންްސ ]- އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު މުޢިއްޒު މ.ޑޯންޝައިން

- އަލްފާޟިލް ޤާސިމް އިބްރާހީމް މ.މާފަންނުވިލާ

- އަލްފާޟިލް މުޙައްމަދު ލަޠީފް މ.ޗާނދަނީވިލާ

- އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް އިސްމާޢީލް ހ.ބޯގަންވިލާ

- އައްޝައިޚް އިލްޔާސް ޙުސައިން އިބްރާހީމް މ.ޖަވާހިރުވާދީ

- އަލްފާޟިލް އަޙްމަދު ޒާހިރު މ.ސީނާ

- އަލްފާޟިލް މުޙައްމަދު ޝާޠިރު ތިރިންގަލި/ތ.ހިރިލަންދޫ

- އަލްފާޟިލް އަޙްމަދު އާދިލް މ.އުނިމާގެ

- އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ސިޔާސީ ހިމާޔަތަށް އެދި މުޙައްމަދު ނަޝީދު)އަންނި( ހުށަހެޅުއްވި ރިޕޯޓް

- ވިހިވަނަ ޤަރުނުގެތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެ 1

- ދިވެހި އޮބްޒާވަރ

- ހަވީރު އޮންލައިން

- ޖަޒީރާ ޑެއިލީ

- މިނިވަން ޑެއިލީ

- ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީސް

- ރައްޔިތުން މަޖިލީހުގެ އިދާރާ

- މިނިސްޓްރީ އޮފް ހޯމްއެފެއާޒް

- އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަން

- ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސްޕްރީމް ކޯޓް

- ބަންޑާރަނާއިބްގެ އޮފީސް

- ޕްރޮސެކިއުޓަރ ޖެނެރަލް އޮފީސް

- ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަން އޮފްދަ މޯލްޑިވްސް

- ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ޑިމޮކްރެޓިކް ޕާޓީ )އެމްޑީޕީ(

- ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ޕާޓީ )ޑީއާރުޕީ(

- ފިޔެސް މަޖައްލާ

- އައްޑުވަސް މަޖައްލާ

www.dhivehiobserver.com

www.haveeru.com.mv

www.jazeera.com.mv

www.minivandaily.com.mv

www.presidencymaldives.com.mv

www.majlis.gov.mv

www.agoffice.gov.mv

www.pgoffice.gov.mv

www.mdp.org.mv

www.drp.org.mv

www.homeaffairs.gov.mv

www.elections.gov.mv

www.supremecourt.gov.mv

www.hrcm.org.mv