diŞ tİcaret İŞlemlerİ i - İstanbul...

17.03.2020 Dış T�caret İşlemler� I

https://cdn-ac�kogret�m.�stanbul.edu.tr/auzefcontent/19_20_Bahar/d�s_t�caret_�slemler�_1/1/�ndex.html 1/103

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ I

ÖĞR. GÖR. HOŞCAN TURA

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

Yazar Notu

Elinizdeki bu eser, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi’nde okutulmak için

hazırlanmış bir ders notu niteliğindedir.



İçindekiler

1. Uluslararası T�caret�n Temel Nedenler�

G�r�ş

1.1. Dış T�caret�n Esasları

1.2. Dünya T�caret Örgütü’nün İşlev� Ve Kuralları

1.3. M�lletlerarası T�caret Odası-Mto

2. Mevzuatımıza Göre İhracatın Esasları

2.1. Tar�hsel Gel�ş�m

2.2. İhracatın Tanımı

2.2. İhracatçı’nın Tanımı

3. Dış Pazara G�r�ş Yolunun Seç�m�

G�r�ş

3.1. B�r İhracat İşlem�n�n Temel Aşamaları

4. Dış T�caret İşlemler�nde Kullanılan Belgeler

G�r�ş

4.1. Gümrük Beyannames�

4.2. Dış T�carete Konu Olan D�ğer Belgeler

5. Resm� Belgeler (o��c�al Documents) - 1

G�r�ş

5.1. Tr Dolaşım Belges� (a.tr Movement Cert�f�cate)

5.2. Eur.1 Dolaşım Sert�f�kası (eur.1 Movement Cert�f�cate)



5.3. Eur-Med Dolaşım Belges�

6. Resm� Belgeler (o��c�al Documents) - 2

6.1. Gıda Güvenl�ğ�/sağlık Sert�f�kası (food Saferty/health Cert�f�cate)

6.2. Et Ve Süt Ürünler� İç�n Sağlık Sert�f�kası (ab Har�c� Ülkeler)

6.3. D�ğer Belgeler

7. Taşıma Belgeler�

G�r�ş

7.1. Taşıma Belgeler�n�n Özell�kler�

7.2. Konş�mento/taşımabelges�-Tanımı

7.3. Düzenlenme Şek�ller�ne Göre Konş�mentolar

7.4. D�ğer Konş�mento Türler�

8. İhracat İşlemler�

G�r�ş

8.1. İhracat İşlemler�nde Belge Ve İz�n Veren Kuruluşlar

8.2. İhracatı Gel�şt�rme Etüd Merkez� (�geme)

8.3. İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�kler�

8.4. Dış Ekonom�k İl�şk�ler Kurulu (de�k)

8.5. İkt�sadî Kalkınma Vakfı (�kv)

8.6. Türk�ye İhracat Kred� Bankası (türk Ex�mbank)

8.7. Kosgeb (küçük Ve Orta Ölçekl� Sanay� Gel�şt�rme Ve Destekleme Başkanlığı)

8.8. T�ka (türk İşb�rl�ğ� Ve Kalkınma Ajansı)

8.9. Tosyöv (türk�ye Orta Ölçekl� İşletmeler Serbest Meslek Mensupları Ve Yönet�c�lerVakfı)

9. İhracat İşlemler�nde Uygulanacak Prosedürler

G�r�ş

9.1. İhraç Ed�lecek Ürüne Göre Uygulanacak İşlemler



10. İhracat Şekl�ne Göre Uygulanacak İşlemler

G�r�ş

11. Yurtdışına E-T�caret

G�r�ş

12. Bölüm

G�r�ş

13. Bölüm

G�r�ş

14. Bölüm

G�r�ş



1. ULUSLARARASI TİCARETİN TEMEL NEDENLERİ

Giriş

Ekonom�n�n temel unsurları olan �şletmeler mal ve h�zmet üreterek �nsanların �ht�yaçlarını karşılarlar ve

karşılığında bu üret�m� yapan sah�pler�ne kâr sağlarlar.

İşletmeler bel�rt�len bu amaçlarına ulaşırken çeş�tl� faal�yetlerde bulunurlar. Örneğ�n f�nansman, üret�m,

personel yönet�m�, reklâm pazarlama g�b� başlıklarla sayılab�lecek bu fonks�yonlarına çağımızda pek çok

yen�ler� eklenmekted�r. Ancak, modern �şletmec�l�k anlayışı �ç�nde pazarlama en öneml� fonks�yonu

olmaktadır. Pazarlama, b�r �şletmen�n en dışa dönük yanıdır. Çünkü pazarlama, �ht�yaçları karşılanmak

�stenen tüket�c�lerle ve bunların oluşturduğu pazarlarla �lg�l�d�r. Üret�len b�r malın pazarlara sunulması

ve satışının en yüksek noktaya çıkarılması �şlem� �se d�ğer b�rçok faktör yanında pazarlamacı den�len satış

elemanlarının b�lg�, yetenek ve gayretler�n�n toplamını gerekt�r�r. Bu �şlev yurt �ç� pazarlarda olduğu g�b�,

yurt dışı pazarlarda da geçerl�d�r. Dış T�caret veya daha genel tanımıyla Uluslararası T�caret; dış t�caret

elemanı ded�ğ�m�z uluslararası pazarlamacılar el�yle çeş�tl� ülkelerde yerleş�k k�ş�, f�rma ve kuruluşların

b�rb�r�yle yaptıkları t�car� faal�yetler� kapsamaktadır. D�ğer b�r dey�şle, ülke �ç�nde yapılan pazarlama

faal�yetler�n�n ülke sınırları dışına taşınmasıdır. Buradak� ortak amaç �se, aynen yurt �ç�nde olduğu g�b�

yurt dışındak� tüket�c�ler�n �ht�yaçlarının karşılanmasıdır.

Uluslararası t�caret�n kabul ed�leb�l�r (konvert�bl) b�r döv�zle yapılması ve ülkeler�n dış t�caret rej�mler� �le

karşılıklı gümrük mevzuatı ve tar�feler�ne tab� olmasıdır.

Dış T�caret�n çok çeş�tl� nedenler� vardır. Bunların bell� başlıcalarını şöyle sıralayab�l�r�z:

a) Ülkeler Arası Gel�şm�şl�k Düzey� Farklılıkları;

Ülkeler�n gel�şm�şl�k düzeyler�ndek� farklılıklar neden�yle oluşan üret�m teknoloj�ler� farklılıkları her malın

her ülkede üret�leb�lmes�ne �mkân vermemekted�r. O nedenle, yeterl� teknoloj�k b�lg�ye ve sermaye

b�r�k�m�ne sah�p olmayan ülkeler üretemed�kler� ve �ht�yaç duydukları o malları �thal etmek

durumundadırlar.

b) Dünya Kaynakları Ülkeler Arasında Eş�t Dağılmamıştır.

Bu nedenle, kaynakların bol olduğu ülkelerde bu kaynaklarla üret�len mal ve h�zmetler, kaynakları kıt

olan ülkelerden gelen talep sonucu o ülkelere gönder�l�r.

c) B�r ülkede çok fazla üret�len ve tamamı tüket�lemeyen bazı mallar, dünyanın başka ülkeler�nden

çokça talep ed�leb�l�r.

[1]



Örneğ�n Türk�ye’de �ht�yaçtan fazla üret�len fındık, kayısı, zeyt�nyağı g�b� maddeler �ht�yaç duyan ülkelere

�hraç ed�lmekted�r.

d) Teknoloj�k gel�şmeler�n sonucunda yaratılan yen� ürünlere olan taleb�n artması

Teknoloj�k gel�şmeler ve yen� buluşların dem�r-çel�k ürünler� taleb�n� arttırması ve bunun yanı sıra

elektron�k �let�ş�m araçları �le b�l�ş�m sektöründek� buluş ve gel�şmeler üret�len bu ürünlere olan taleb�

yoğunlaştırmaktadır.

e) İç ve Dış F�yatlar Arasındak� Farklılık

Dış t�caret� lüzumlu kılan b�r d�ğer neden �se, üret�len malların �ç ve dış f�yatları arasındak� farklılıktır. Aynı

malı üreten değ�ş�k ülkelerde çeş�tl� nedenlerle, f�yat farklılıkları olab�lmekted�r. Bu durumda, f�yatı düşük

ürünün �thalatı gerçekleşt�ğ�nde tüket�c�ler bu ürünü daha düşük f�yatla satın alab�leceklerd�r.

Yukarıda sayılan bell� başlı nedenler�n dışında, başka b�rçok nedenle ülkeler her yıl m�lyarlarca dolarlık

dış t�caret gerçekleşt�rmekted�r. Böylece, ülkeler arası meydana gelen mal ve h�zmet alım/satım sonucu

şahıslar, f�rmalar ve kurumlar kazanç sağlamaktadırlar. Bu kazanç (net döv�z g�rd�s�), aynı zamanda b�r

ülken�n kalkınması ve toplumsal refahının arttırılmasına en öneml� kaynak olmaktadır.

1.1. Dış Ticaretin Esasları

G�r�ş bölümünde bel�rt�lm�ş olduğu g�b�, dış t�caret hemen her ülken�n kend�ne özgü dış t�caret, gümrük

ve kamb�yo rej�m�ne göre yürütülür. Bu mevzuatın oluşmasında ülkeler�n pol�t�k yapısı, sosyal bünyes� ve

ekonom� pol�t�kası öneml� rol oynar. Ülkeler�n kend� bünyeler�ne göre oluşturdukları bu mevzuat yanında,

dünyada kabul gören, uluslararası t�caret� düzenleyen kurallar da mevcuttur. Uluslararası t�caret�

düzenleyen dış t�caret kurallarına �se Uluslararası (dış) Mevzuat den�leb�l�r. Bu kuralları ayrı ayrı

�nceleyerek anlaşılır hale get�receğ�z. Konunun daha net anlaşılab�lmes� açısından önce uluslararası

mevzuat �ncelenecekt�r.

Uluslararası (dış) Mevzuat

Dış t�caretle uğraşacak k�ş� veya kurumların ülkeler�n�n dış t�caret, gümrük ve kamb�yo mevzuatları

yanında özell�kle uluslararası t�caret kurallarını öğrenmes� gerek�r. Uluslararası t�caret kuralları üzer�nde

uzmanlaşmış, prens�p ve kararlarına tüm üye ülkelerce uyulan �k� kuruluş bulunmaktadır.

Uluslararası T�caret Örgütü-GATT’ın Doğuşu

Dünya T�caret�n�n prens�p kararları ve temel �lkeler�, Dünya T�caret Örgütü-DTÖ (World Trade

Organ�sat�on (WTO) tarafından tesp�t ed�l�r. Örgüt’ün kuruluşu ve geç�rd�ğ� safhalar şöyled�r:

II. Dünya Savaşı’nın b�t�m� aşamasında ülkeler�n dış t�caretler�nde b�r yandan yüksek gümrük duvarlarıyla

bezenm�ş korumacı pol�t�kalar uygulamakta oluşları, d�ğer yandan ülkeler arasındak� uygulamalarda

öneml� farklılıklar bulunması, sonuçta t�carette haksız rekabet koşullarını ortaya çıkarmaktaydı. Bu

koşulları �y�leşt�rmek, düzeltmek ve bel�rl� mallarda tar�fe �nd�r�mler�nde bulunmak suret�yle uluslararası

[2]

[3]

[4]



t�caret�n serbestleşt�r�lmes�n� sağlamak üzere sanay�leşm�ş batılı ülkelerce �lk adımlar atılmaya

başlanmıştır. Bu bağlamda 50 kadar ülken�n tems�lc�s� 1947-1948 de Küba’nın başkent� Havana’da b�r

araya gelm�şt�r. Uzun müzakereler sonunda çeş�tl� kararlar almışlar, uygulamayı sürekl� kılmak üzere

‘Uluslararası T�caret Örgütü’nün (ITO-Internat�onal Trade Organ�sat�on) kuruluş yasasını

hazırlamışlardır. Ancak, kurulacak bu Örgüt’ün fonks�yonlarının kend� �ç ekonom�k pol�t�kalarına

müdahale etme n�tel�ğ� taşıdığı gerekçes�yle ITO Sözleşmes�, bazı sanay�leşm�ş ülkelerce

�mzalanmamıştır.

Bununla b�rl�kte, ITO kuruluş müzakereler� sırasında, bel�rl� mallarda tar�fe �nd�r�mler�nde bulunmak

üzere 23 ülke b�rb�rler�yle anlaşmaya varmışlardır. ITO’nun ulusal parlamentolar tarafından

onaylanmasına kadar geçecek sürede, bu �nd�r�mler� uygulamaya koymak �ç�n “geç�c� olarak” “Gümrük

Tar�feler� ve T�caret Genel Anlaşması (GATT-General Agreement on Tar��s and Trade) �mzalanmış ve

bu �nd�r�mler anlaşmaya taraf olan ülkeler�n tümüne yaygınlaştırılmıştır. Ancak, geç�c� b�r anlaşma olarak

ortaya çıkan GATT, ITO’nun ülke parlamentolarınca onaylanmaması üzer�ne sürekl� ve kalıcı b�r kuruluş

hal�ne gelm�şt�r.

Adından da anlaşılacağı üzere GATT b�r gümrük tar�fe sözleşmes� olarak kurulmuştur. 1948 yılında

faal�yete geçen GATT Örgütü zaman �ç�nde dünya t�caret�n�n serbestleşmes� ve gel�şmes� �ç�n çok öneml�

�şler yapmıştır. 1947-1993 yılları arasında üye ülke tems�lc�ler�n�n katıldığı sek�z öneml� toplantı/müzakere

(round) yapılmıştır.

[5]

Tablo 1: GATT Çok Taraflı Ticaret Müzakereleri

Kaynak: İGEME AR-GE Başkanlığı, a.g.e. , Sh.1



İlk yıllardak� Konferans (toplantı) larda alınan kararlarla sadece gümrük tar�feler�nde �nd�r�mler

gerçekleşt�r�lm�şt�r. Daha sonrak� yıllarda yapılan Kennedy ve Tokyo toplantılarında �se, ülkelerce yapılan

t�carette tar�fe dışı engellere karşı tedb�rler get�r�lm�ş, GATT s�stem�n�n �şley�ş� düzenlenm�ş, ayrıca

gel�şme yolundak� ülkelere farklı ve lehte hükümler uygulanmasına da�r kararlar alınmıştır. Tokyo

Round’da ayrıca, Ant� Damp�ng kodu hazırlanmıştır

Bu müzakereler�n sonucu olan Uruguay Round �se, dünya tar�h�nde en uzun süren, en çok ülken�n

katıldığı ve uluslar arası t�caret� düzenleyen en kapsamlı uluslararası pazarlık olarak n�telend�r�lmekted�r.

Uruguay Round 1986 yılında Uruguay’da yapılan Bakanlar Konferansı �le başlamış ve Anlaşmaların

sonuçlarını �çeren N�ha� Senet 1994 N�san ayında Fas’ın Marekeş kent�nde �mzalanmıştır. 124 ülke ve

AB’n�n �mzaladığı bu N�ha� senet, ak�t ülkelerde onay �şlemler� tamamlandıktan sonra 1 Ocak 1995’te

yürürlüğe g�rm�şt�r.

Dünya T�caret Örgütünü kuran anlaşmanın başlangıcında GATT’ın amaçları tekrarlanmaktadır. Bu

amaçlar, gel�r ve yaşam standartlarının yükselmes�, tam �st�hdamın sağlanması, üret�m ve t�caret�n

gen�şlemes� ve dünya kaynaklarının en �y� şek�lde kullanılmasıdır. Uluslar arası t�caret� düzenleyen

kurallar, DTÖ Anlaşması ek�nde yer alan üç temel anlaşmayla bel�rlenm�şt�r. Bunlar:

Mal t�caret�n� bel�rleyen; gümrük tar�feler� ve T�caret Genel Anlaşması (GATT 1994) ve bağlıanlaşmalar,

H�zmet t�caret�n� düzenleyen; H�zmet T�caret� Genel Anlaşması (GATS),

T�caretle Bağlantılı F�krî Mülk�yet Hakları Anlaşması (TRIPS), d�r.

Uluslararası t�caret�n serbestleşt�r�lmes�n� ve düzenl� �şley�ş�n� amaçlayan b�r anlaşma n�tel�ğ�ndek� GATT,

kabul ed�len bu N�ha� Senet �le kurumsal b�r yapıya kavuşturularak 1.1.1995 tar�h� �t�bar�yle GATT’ın

yer�ne geçmek üzere Dünya T�caret Örgütü’ne dönüştürülmüştür.

1.2. Dünya Ticaret Örgütü’nün İşlevi ve Kuralları

Dünya T�caret Örgütü-(WTO-World Trade Organ�sat�on) çerçeves�ndek�, anlaşmazlıkların hall�ne �l�şk�n

düzenleme �le, Dünya T�caret Örgütü üyes� ülkeler arasındak� anlaşmazlıkların en kısa sürede ve n�ha�

karara �t�raz ed�lmeyecek şek�lde çözüme ulaştırılması amaçlanmıştır. Oluşturulan mekan�zma, şahıslar

ve f�rmalar arasındak� t�car� �ht�lâflara değ�l, sadece devletler arasındak� t�car� uyuşmazlıklara

uygulanab�lmekted�r.

Dünya T�caret Örgütü’nün ortaya koyduğu s�stem�n hem �hracatçılara hem de �thalatçılara sağladığı bel�rl�

faydalar vardır. Başlıca avantajlardan b�r� “Pazara g�r�ş güvences�” d�r. Uruguay Round’un sonuçlarından

b�r� olarak, mal t�caret�nde gel�şm�ş ülkeler�n hemen hemen tüm tar�feler�nde; gel�şme yolundak�

ülkelerle geç�ş sürec� ekonom�s�ne sah�p ülkeler�n tar�feler�n�n oldukça büyük b�r kısmında

konsol�dasyona g�d�lmes� ve tar�felerde öneml� �nd�r�mler yaptırılması sonucunda pazara g�r�ş koşulları

öneml� ölçüde �y�leşm�şt�r.

[6]

[7]



Ayrıca, tar�feler�n bağlayıcı olması �le �thalatçı ülkeler�n gümrük tar�feler�nde yapacakları an� artışlar �le,

ya da get�recekler� başka kısıtlamalarla pazara g�r�ş koşullarını olumsuz etk�lemeler� engellenmekted�r.

Bundan başka, s�stem tüm ülkeler�n gümrüklerde çeş�tl� anlaşmalar sonucunda oluşturulmuş tek t�p

kuralları uygulamalarını gerekl� kılmakta ve bu yolla �hraç pazarlarına g�r�şte b�r �st�krar sağlanmaktadır.

DTÖ’nün üzer�nde önemle durduğu ve anlaşmaya bağladığı b�r d�ğer saha �se “h�zmet t�caret�” d�r.

H�zmet T�caret� Genel Anlaşması (CATS) �le, ülkeler h�zmet ürünler�n�n ve h�zmet üret�c�ler�n�n pazara

g�r�ş�n�n, ulusal l�stelerde bel�rt�len l�m�tler ve koşulların ötes�nde kısıtlanamayacağına da�r bağlayıcı

taahhütlerde bulunmuşlardır. Dünya T�caret Örgütü bu bağlamda, 150’n�n üzer�nde h�zmet sektörü tesp�t

etm�şt�r. H�zmet t�caret� bankacılık, s�gortacılık, enformasyon, telekom�n�kasyon, eğ�t�m ve eğlence g�b�

b�r d�z� akt�v�tey� kapsamaktadır.

Anlaşmalarla sağlanan bu kurallara �lâve olarak, Dünya T�caret Örgütü KOBİ’lere korunma önlemler�,

sübvans�yonlar ve Ant�-Dam�ng hükümler� çerçeves�nde bazı �mkânlar daha sağlamaktadır. Bu

bağlamda, damp�ngl� veya sübvans�yonlu �thalâttan zarar gören �şletmeler�n kend� ülkeler�ndek� �lg�l�

kurumdan söz konusu �thalata karşı önlemler alınmasını �steme hakkı bulunmaktadır. Ayrıca, �thalâtın

yerl� üret�c�ler üzer�nde c�dd� zarar veya zarar tehd�d� oluşturacak şek�lde artması durumunda

üret�c�ler�n-�şletmec�ler�n bu tehd�d�n ortadan kaldırılması amacıyla g�r�ş�mde bulunab�lmeler�

mümkündür. Karşı olarak, İşletmeler ve hükümetler �hracat yaptıkları ülkelerde aleyhler�nde konacak

ant�-damp�ng verg�s�, ya da telaf� ed�c� verg� g�b� korunma önlemler� �ç�n başlatılan �ncelemelerde kanıt

sunma ve çıkarlarını savunma hakkına sah�pt�rler.

Aynı şek�lde, �hracat yapan �şletmeler�n hakları kend� hükümetler� tarafından korunma durumundadır.

Ülkeler�ndek� �lg�l� kuruma başvurarak konuyu hükümetler�ne �leteb�l�rler. Hükümetler arasında yapılacak

�k�l� temaslar yoluyla konuya çözüm bulunmaya çalışılmasına rağmen, b�r sonuç elde ed�lemezse, Dünya

T�caret Örgütü’nün anlaşmazlıkların hall�ne yönel�k hükümler�ne başvurularak anlaşmazlığın hall� yoluna

g�d�leb�l�r.

Bu konularda ülkem�zde başvuru merc�� Dış T�caret Müsteşarlığı’dır.

1.3. Milletlerarası Ticaret Odası-MTO

Merkez� Par�s’te bulunan M�lletlerarası T�caret Odası-MTO (Internat�onal Chamber of Commerce-ICC)

1919 yılında dünya �ş âlem� �ç�n temel pol�t�kaları tesp�t edecek ve �ş hayatı �le �lg�l� prat�k konularda

standartları bel�rleyecek b�r özel sektör teşk�latı olarak kurulmuştur.

M�lletlerarası T�caret Odasının Temel İşlevler� ve Kuralları

A- Tahk�m D�vanı:

[8]

[9]



Her yıl m�lyarlarca doları bulan �ş �ht�lâfları, bu oda tarafından kurulan Tahk�m D�vanı” el�yle çözüme

kavuşturulmaktadır. Tahk�m D�vanı; b�r tara�an uluslararası özel sektör sözleşmeler�yle �lg�l� olarak ortaya

çıkan �ht�lâfları çözmekte d�ğer tara�an, bu konularda standart tahk�m şartlarını bel�rleyen b�r organ

olarak görev yapmaktadır.

B- Uluslararası T�caret Uygulamalarının Kolaylaştırılması:

Uluslararası T�caret Odası, uluslararası t�carette, �hracat ve �thalât �şlemler�nde ve bunlara dönük �ş hayatı

�le �lg�l� konularda bütün ülkelerde geçerl� olacak temel kural, standart ve kodları tesp�t ederek ICC

Bültenler� şekl�nde yayınlamaktadır. ICC Bültenler� adı ver�len hukuk met�nler�, kuralları olduğu kadar,

uluslararası t�carette kullanılan temel kavramları ve dey�mler� �çermes� açısından öneml�d�r.

İhracatçı, satmakta olduğu malın bedel�n� alıp alamayacağı konusunda tereddüt yaşarken �thalatçı satın

alacağı malın kal�tes�n�n sözleşmeye/numuneye uygun olup olmayacağı, yüklemen�n zamanında

gerçekleş�p gerçeklemeyeceğ� g�b�, mala ve tesl�mata �l�şk�n end�şeler taşıyor olacaktır. Uzak ülkelerde

olan taraflar arasındak� bu end�şeler� böylece mal hareket� ve para hareket� olarak �k�ye ayırab�l�r�z.

M�lletlerarası T�caret Odası yayınladığı bültenler vasıtası �le, bah�s konusu tarafların bu yöndek� end�şeler�

g�der�c� ve bütün uluslararası t�car� �l�şk�lerde zorunlu olarak uygulanacak dış t�caret ter�mler�n� açıklayıcı

yasal zem�n� oluşturmuştur.

M�lletlerarası T�caret Odası’nın yayınladığı bültenler başlıca �k� grupta toplanır.

a) Mal Hareketler�ne �l�şk�n T�car� Ter�mlerle İlg�l� kuralları �çeren ve kısaca INCOTERMS adıyla bel�rt�len

Bülten,

b) Para hareketler�ne �l�şk�n kuralları ve ödeme şek�ller�n� kapsayan “VESİKALI KREDİLER İÇİN BİR

ÖRNEK USULLER VE UYGULAMALAR” (Un�form Customs and Pract�ce for Documentary Cred�ts)

Bültenler�

Bu bültenler�n detaylarını �ler� bah�sler�m�zde �şleyeceğ�z.

C- Ülkeler Arasında T�car� Faal�yetler� Engelleyen ve Rekabet� Azaltan Uygulamaların Ortadan

Kaldırılması:

M�lletlerarası T�caret Odası, aynı zamanda Dünya T�caret Örgütü g�b�, ülkeler arasındak� t�car� faal�yetler�

engelleyen h�mayec�l�ğ� önleyecek, uluslararası t�caret ve rekabet�n artışını sağlayacak özel sektöre

yönel�k tedb�rler�n alınmasına �mkân vererek faal�yetler de bulunmaktadır.

D- Üye Ülkeler�n Kalkınmasına Yardımcı Olmak

M�lletlerarası T�caret Odası, özell�kle gel�şme yolundak� ülkelere gel�şm�ş ülkeler özel sektörünün tecrübe

ve sermaye akımının sağlanması, ekonom�k kalkınma �ç�n gerekl� hukuk� ve mal� altyapı hakkında b�lg�

ver�lmes� ve bu konularda eğ�t�c� kursların düzenlenmes� g�b� �şlevler de üstlenmekted�r.



Dış t�caret� meslek ed�necek; �hracat ve �thalat �şler�yle ve mal pazarlaması �le uğraşacak k�ş�ler�n, kurum

ve kuruluşların öncel�kle uluslararası t�caret kurallarını b�lmes� ve özell�kle M�lletlerarası T�caret Odası’nın

yayınladığı, yukarda bel�rt�len BÜLTEN’ler�n� okuyup yorumlaması gerekmekted�r.

Bu Bültenler İng�l�zce ve Fransızca d�ller�nde yayınlanmakta ve üye ülkeler�n Meslek Oda’larına

gönder�lmekted�r. Ülkem�zde TOBB tarafından Türkçe’ye çevr�len bu yayınlar tüm T�caret ve Sanay�

Odalarımıza serv�s ed�lmekted�r.

Ulusal (�ç) Mevzuat

Dış t�caret, hemen her ülken�n kend�ne özgü dış t�caret, gümrük ve kamb�yo rej�mler�ne göre yürütülür. Bu

mevzuatın oluşmasında ülkeler�n ekonom�k gel�şm�şl�k düzey�, pol�t�k yapısı ve sosyal bünyes� rol oynar.

Ülkeden ülkeye değ�ş�kl�k gösteren Dış T�caret Rej�m�; b�r ülkeye mal ve h�zmet g�r�ş� �le ülkeden çıkan mal

ve h�zmet karşılığında oluşan döv�z g�r�ş ve çıkışını kontrol eden kısıtlama ve teşv�kler �le bunların

esaslarının bütünüdür.

İhracat Rej�m�m�z�n Gel�ş�m�

Ülkem�z, b�r tara�an 1993 yılında Uruguay Round görüşmeler�n�n sona ermes� ve 1994 yılında Dünya

T�caret Örgütü’nün (WTO) kurulması �le b�rl�kte Örgüt’ün kuruluş anlaşması gereğ�; ülkem�z�n de dah�l

olduğu Örgüt’e üye ülkeler 1/Ocak/2005 tar�h�nden başlayarak mevzuatlarında yapacakları değ�ş�kl�klerle

malların ve h�zmetler�n ve sermayen�n serbest dolaşımına �mkân sağlayacaklarını taahhüt etm�ş

olmaktadırlar.

D�ğer tara�an, Avrupa B�rl�ğ� �le yapılan müzakereler sonucu Türk�ye 1/1/1996 tar�h�nden başlayarak

Gümrük B�rl�ğ�ne resmen dah�l olmuştur. Türk�ye-AB Gümrük B�rl�ğ� Anlaşması Türk�ye’n�n �k� taraf

arasındak� malların serbest t�caret�ne ve Ortak Gümrük Tar�fes�ne, başta t�caret ve rekabet olmak üzere

B�rl�ğ�n ortak pol�t�kalarına uyumu öngörülmekted�r.

Bu çerçevede, Avrupa B�rl�ğ�’n�n �hracatla �lg�l� mevzuat ve uygulamalarına paralel olarak İhracat

mevzuatımızda yen� düzenlemelere g�d�lm�ş ve 6/Ocak/1996 tar�hl� Resm� Gazete’de, AB’ye uyumlu ve

B�rl�ğ�n mevzuatına paralel İhracat Rej�m� Kararı ve Yönetmel�ğ� yayınlanmıştır. Yen� İhracat Yönetmel�ğ�

�le �hracatı yavaşlatıcı ve zorlaştırıcı bürokrat�k karmaşıklık ortadan kaldırılmış, özell�kle �stenen belgeler

azaltılıp sadeleşt�r�lerek �hracata hız kazandırılmıştır. Böylece 6/1/1996’dan önce her yıl b�r k�tap kadar

hac�mle yen�den yazılarak düzenlenen İhracat Rej�m� Kararı 9 maddey�, Yönetmel�ğ� �se 22 maddey�

kapsar duruma get�r�lm�şt�r.

Dış T�caret Rej�m�m�zdek� bu yen�lemeye paralel olarak Gümrük Rej�m�m�z ve Kamb�yo Rej�m�m�zde AB

mevzuatına uygun değ�ş�kl�klerle sadeleşt�r�l�p bas�tleşt�r�lm�şt�r. Örneğ�n Gümrük Beyannameler� “Tek

T�p İdar� Belge” paralel�nde yen� ve sade b�r Gümrük Beyannames� olarak yürürlüğe konulmuştur.

Ülkem�z İhracatını Düzenleyen Mevzuat:

[10]



20.12.1994 tar�hl� Resm� Gazete’de yayımlanan “4059 sayılı Haz�ne Müsteşarlığı �le Dış T�caret

Müsteşarlığı Teşk�lât ve Görevler� Hakkında Kanun” �le �hracata da�r mevzuatın hazırlanması görev� Dış

T�caret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne ver�lm�şt�r. Y�ne aynı kanuna göre, kamu kurum ve

kuruluşlarına çeş�tl� mevzuatla ver�lm�ş yetk�ler�n kullanımında �hracata �l�şk�n pol�t�kaların

uygulanmasına da�r esasları düzenlemek ve uygulamalarla �lg�l� kuruluşlar arasında koord�nasyonu tem�n

etmek de İhracat Genel Müdürlüğü’nün görevler� arasında bulunmaktadır.

İhracat Mevzuatının “Dar Kapsamı”

Yukarıda bel�rt�len söz konusu görevler çerçeves�nde Dış T�caret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık

tarafından yürütülen İhracat Rej�m� Kararı �le bu Karar’a �st�naden yayımlanan İhracat Yönetmel�ğ� ve

Tebl�ğler dar anlamda İhracat Mevzuatını oluşturmaktadır.

Aşağıda �hracatı düzenleyen “dar” kapsamlı mevzuat sıralanmıştır.

İhracat Mevzuatının “Dar” Kapsamı;

4059 Sayılı Teşk�lât Kanunu

İhracat Rej�m� Kararı

Sınır T�caret�n�n Düzenlenmes�ne İl�şk�n Karar

İhracatta Kota ve Tar�fe Kontenjanı Bel�rlemek ve İdares�ne İl�şk�n Karar

İhracata Yönel�k Devlet Yardımları Kararı

İhracat Sayılan Satış ve Tesl�mler �le Döv�z Kazandırıcı H�zmet ve Faal�yetlerde Verg�, Res�m ve Harçİst�snası Hakkında Karar

Dah�lde İşleme Rej�m� Kararı

Har�çte İşleme Rej�m� Kararı

İhracat Yönetmel�ğ�

İhracat Tebl�ğler�

Halen yürürlükte bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rej�m� Kararı 22.12.1995 tar�hl�d�r ve 6 Ocak 1996 tar�hl�

Resm� Gazetede yayımlanmıştır. 9 maddeden oluşan bu Karar’da esas olarak �hracatta yetk�l� merc��n Dış

T�caret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık olduğu �fade ed�lmekte ve Bakanlığın bu konudak� yetk�ler�

sayılmakta; kanun, kararname ve uluslararası sözleşmelerle �hracı yasaklanmış mallar dışında kalan

bütün malların �hracının bu Karar çerçeves�nde serbest olduğu (Karar’ın 3 üncü maddes�n�n (b) bend�nde

sayılan nedenlerle get�r�lecek kısıtlama ve yasaklamalar har�ç olmak üzere) bel�rt�lmekted�r.

Söz konusu Karar uyarınca düzenlenen İhracat Yönetmel�ğ� ve �lg�l� Tebl�ğlerle de, �hracat �şlemler�nde

uyulması gereken esaslar hüküm altına alınmıştır.

İhracat Mevzuatının “Gen�ş” Kapsamı

[11]



Bundan öncek� bölümde bel�rt�len dar kapsamlı �hracat mevzuatı dışında, �hracatı çeş�tl� aşamalarda

doğrudan �lg�lend�ren gen�ş anlamda �hracatla �lg�l� d�ğer mevzuatı şöyle sıralayab�l�r�z:

Gen�ş Anlamda İhracatla İlg�l� D�ğer Mevzuat;

4458 Sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmel�ğ�, İlg�l� Tebl�ğler ve Genelgeler

1567 Sayılı Türk Parasının Kıymet�n� Koruma Kanunu, 32 Sayılı Karar ve Buna İl�şk�n Tebl�ğler(Kamb�yo Mevzuatı)

Türk�ye İhracatçılar Mecl�s� (TİM) �le, İhracatçı B�rl�kler�n�n kuruluş ve görevler� hakkında Kanun ve�lg�l� Yönetmel�kler�

Ülkem�zce taraf olunan �k�l� veya çok taraflı anlaşmaların �lg�l� hükümler�

Çeş�tl� Bakanlıkların kend� mevzuatları uyarınca �hracatla �lg�l� olarak yaptıkları çeş�tl� düzenlemeler

Türk�ye Cumhur�yet Merkez Bankası Genelgeler�

[1]Doç.Dr.İsmet Mucuk, “Pazarlama İlkeler�”, Ders Yayınları, İstanbul 1986.

[2]Prof.Dr.Özcan Güven “İhracat ve İthalatçının El K�tabı”, İzm�r-1988, s.. 1-2

[3]Erkut Onursal, “Ulusal ve Uluslararası T�car� Kurallar ve Uygulama”, Okur Ofset-İstanbul 2000, s. 6

[4]Öykü Grup Gümrükleme ve Loj�st�k İşlemler�, “Dış T�carette Prat�k B�lg�ler” Arıkan Basım Yayın, İstanbul

2007

[5]IGEME, İhracatı Gel�şt�rme Etüd Merkez� AR-GE Başkanlığı,“Gatt-Uruguay Round Uluslar arası T�carete

ve İş Çevreler�ne erk�ler�”,Ankara 1997, Sh.1-12

[6] İGEME AR-GE Başkanlığı, a.g.e. , Sh.5

[7] İHRACATI Gel�şt�rme Etüd Merkez�-İGEME, “100 Soruda Dış T�caret”, Ankara 2009 Sh. 216

[8] İhracatı Gel�şt�rme Etüd Merkez�, a.g.e. s. 216

[9] İhracatı Gel�şt�rme Etüd Merkez�, a.g.e. s 217

[10] Ayşenur Topçuoğlu, Yrd.Doç.Dr. “Dış T�carette Tesl�m ve Ödeme Şek�ller�” (Sem�ner Notları), İstanbul

T�caret Odası 4 Kasım 2010

[11] İ.Adnan Mold�b�, DTM İhracat Genel Müd.Yrd.(E) “Türk Dış T�caret Rej�m� İhracata İl�şk�n Esaslar”,

2002, Sem�ner Notları.



2. MEVZUATIMIZA GÖRE İHRACATIN ESASLARI

2.1. Tarihsel Gelişim

İst�klâl Savaşı’nın kazanılıp yen� Türk�ye Cumhur�yet�’n�n kurulduğu 1923’te ülkem�z ekonom�s� uzun yıllar

süren savaşın acı �zler�n� taşıyordu. B�r yandan, Osmanlı devlet�nden kalan borçlar, d�ğer yandan yakılmış,

yıkılmış b�r ülke ve olmayan b�r sanay� devralmıştı genç Türk�ye Cumhur�yet�. Dış t�caret ürünü olarak elde

tütün, �nc�r, kuru üzüm, fındık, balya pamuk g�b� sadece 6-7 kalem tarımsal madde bulunmaktaydı.

Lozân Antlaşması’nda Osmanlı Devlet�’nden kalan Düyun-u Umum�ye borçlarının Türk�ye

Cumhur�yet�’nce ödeneceğ� hükme bağlanmıştı. Bu nedenle, 1923-1930 yılları arası, dış t�caret alanında

Osmanlı dönem�n�n uygulamalarına devam ed�lerek kalan borçları ödemek durumunda kalınmıştır. Bu

uygulama neden�yle genç Cumhur�yet�n yönet�m� kend� ulusal dış t�caret, gümrük ve kamb�yo rej�mler�n�

1929 yılı sonuna kadar kuramamıştır. O yıl ödenmes� tamamlanarak tasf�ye ed�len Düyun-u Umum�ye

borçlarından sonra yen� Türk�ye Cumhur�yet� Ulusal Ekonom�s�ne sah�p olab�lm�şt�r.

Düyun-u Umum�ye İdares�:

Osmanlı devlet�n�n 1854 yılından �t�baren almaya başladığı dış borçların ödenmeyen ana para ve

fa�zler�n�n tasf�yes� �ç�n kurulan uluslararası örgüte ver�len �s�md�r.

17. yy’ın başından �t�baren ekonom�k ve mal� denges� g�tt�kçe bozulan Osmanlı Devlet�, bütçe açıklarının

g�derek artması ve Kırım harb�n�n de get�rd�ğ� mal� yükler sonucu 1854 yılından �t�baren dışarıdan

(Avrupalı Galata Bankerler� el�yle) borç almaya başladı. Alınan dış borçların g�derek artması, ancak

karşılığının devlet haz�nes�nde bulunmaması bu borçların fa�zler�n�n ödenmes�n� b�le güçleşt�rd�. Avrupa

devletler�n�n artan baskısı sonucu 1881 yılında “Muharrem Kararnames�” kabul ed�ld�. Bu kararname �le

kurulan yönet�m Osmanlı borçlarının ödenmes� �ç�n ayrılan devlet gel�rler�n�n tek yönet�c�s� oldu. 7

üyeden oluşan Düyun-u Umum�ye İdares�n�n merkez� İstanbul’da Cağaloğlu semt�nde, ş�md�k� İstanbul

L�ses�’ndeyd�. Bütün Osmanlı v�lâyetler�nden toplanan gel�rler bu b�na �ç�ndek� korumalı kasa da�res�nde

saklanıyordu. Yönet�mde İng�l�z ve Hollandalı alacaklılar �ç�n b�r, Alman, Fransız, İtalyan ve Osmanlı

alacaklılar �ç�n �se b�rer üye bulunuyordu. Osmanlı hükümet�n�n İdare üzer�ndek� denet�m� çok sınırlıydı.

Bu denet�m� toplantılarda danışman (kom�ser) bulundurmaktan �barett�.

1930 yılı başından �t�baren genç Cumhur�yet kend� ulusal ekonom�s�n� ve dış t�caret s�stem�n� kurmaya

başladığında, dünya ekonom�s� ABD’den kaynaklanan ve tüm dünyayı etk�s� altına alan “Dünya

Ekonom�k Buhranı”’nın sıkıntılarını yaşıyordu. Hemen tüm ülkelerde yüksek gümrük duvarlarıyla

çevr�lm�ş “Korumacı ve Müdahalec�” dış t�caret uygulamaları; henüz yeterl� sanay� bulunmayan ve



kurtuluş savaşının acı yaralarını sarmaya çalışan ülkem�zde de dış t�caret pol�t�kası olarak aynen

uygulamaya konulmuştu. 1960 başlarına kadar uygulamada kalan bu model süres�nce ülkem�zde oldukça

öneml� ekonom�k yapılanma ve sanay� tes�sler� devlet el�yle kurularak üret�me alınmıştır.

1963’ten �t�baren planlı ekonom� model�ne geç�lm�ş ve ülkem�z dış t�caret stratej�s� olarak “İthalat

İkames�” s�stem�n� uygulamaya başlamıştır. Bu s�stem, dünya dış t�caret�ndek� gel�şme ve

serbestleşmelere paralel olarak �hracatımıza mütevazı b�r canlılık kazandırmıştır. Ancak, 1980’e kadar

uygulanan bu rej�m, dış t�caret �şlemler�nde, b�r öncek� dönemde’de olduğu g�b� çeş�tl� zorluklar

�çer�yordu. her şeyden önce; döv�z rezervler�n�n yeters�z olması ekonom� �ç�n gerekl� malların �thalatını

kısıtlıyor, ayrıca s�stem�n kend�s�nden kaynaklanan nedenlerle her malın �hracatının yapılmasının

mümkün olmaması ve �hracat yapacak olan f�rmaların önünde çeş�tl� engeller bulunması �hracat

olgusunu menf� olarak etk�l�yordu. İhracat Rej�m�n�n bu yapısına bağlı olarak gümrük ve kamb�yo

mevzuatının aşırı korumacı yapısı döv�z hareketler�n�n devlet kontrolünde olması dış t�caret�n önünü

kapatan etkenlerd�.

1980 başlarından �t�baren uygulamaya konulan ekonom�k �st�krar programı �le get�r�len l�beral ekonom�k

atmosferde dış t�caret rej�m�nde rad�kal değ�ş�kl�kler yapılmıştır. Bu program �le “İhracata Dayalı

Sanay�leşme” düzen�ne geç�lm�şt�r. Bu s�stemle �hracat özend�r�lmeye başlanmış, �hracat

prosedürler�nde bürokras� mümkün olduğunca azaltılmış ve �şlemler�n hızlandırılması sağlanmıştır. B�r

yandan �hracatta uygulanmaya başlanan parasal teşv�kler ve �hracat yapmak �steyenlere sağlanan

kolaylıklar ülkede gerçek b�r �hracat seferberl�ğ�n�n başlamasına neden olmuştur.

Daha öncek� bölümde de değ�n�ld�ğ� g�b�, �hracatta başlayan bu kolaylaştırma eğ�l�m� Türk�ye’n�n Avrupa

B�rl�ğ� �le yaptığı müzakereler�n 1995 yılında sonuç vermes�yle ve bu suretle ülkem�z�n 1/1/1996 tar�h�

�t�bar�yle Avrupa Gümrük B�rl�ğ�’ne dah�l olmasıyla daha da büyük b�r �vme kazanmıştır.

Türk�ye - AB Gümrük B�rl�ğ� Anlaşması; Dış T�caret, Gümrük ve Kamb�yo Rej�mler�m�zde köklü

değ�ş�kl�kler� de beraber�nde get�rm�şt�r. Özell�kle, �hracat kolaylaştırılmış, �şlemler bas�tleşt�r�lm�ş,

bürokrat�k karmaşa en aza �nd�r�lm�ş ve �stenmekte olan belgeler azaltılıp sadeleşt�r�lm�şt�r. Bu bağlamda,

�hracatçı olmak problem olmaktan çıkarılmış, �hracat yapab�lmek �ç�n “İhracatçı Belges�” alınması şartı

kaldırılmış ve tac�r sıfatını kazanmış olmak yeterl� sayılmıştır.

Yapılan tüm bu değ�ş�kl�kler �hracatımıza büyük b�r �vme kazandırmıştır. Bu suretle, ülkem�z her yıl 200’ün

üzer�nde ülkeye �hracat yapan yaklaşık 47.000 �hracatçı �le yıllık �hracatımız 113 m�lyar Doların sev�yes�ne

taşınmıştır.

İhracatın, ülke ekonom�s�n�n gel�şmes� ve toplumsal refahın arttırılması �ç�n taşıdığı önem�n gün geçt�kçe

daha �y� anlaşılıyor olması da bel�rt�len hususlara eklen�nce, �hracatın operasyonel süreçler�n�n yen�

başlayacaklar �ç�n gözde büyütülmemes� gerekt�ğ�n� hatırlatmakta fayda vardır. B�r �hracat �şlem� şüphes�z

k� b�rçok ulusal ve uluslararası mevzuat, prens�p ve kurallar manzumes�nden meydana gelmekted�r.

Bunların uygulamalı olarak öğren�lmes� de ders�m�z�n konusunu oluşturmaktadır.



2.2. İhracatın Tanımı

İhracat Mevzuatımıza göre �hracat şöyle tar�f ed�lmekted�r.

“Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile Gümrük mevzuatına uygun

şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını

veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve işlemler”

�hracat olarak tanımlanmıştır.

Mevzuatımızdak� bu tar�f� �k� şek�lde açıklamak mümkündür.

Gen�ş Anlamda İhracat

B�r ülke sınırları �çer�s�nde serbest dolaşımda bulunan (ülkem�zde yet�şen, üret�len veya başka ülkelerden

�thal ed�lm�ş) malların ve h�zmetler�n başka ülkelere gönder�lmes� anlamına gelmekted�r.

Dar Anlamda İhracat

Yabancılara ya da Türk�ye dışında yerleş�k Türklere yapılan mal satışını ve bu amaçla malların yurt dışına

gönder�lmes�n� �fade eder.

Yapılan bu �şlemler�n Gümrük açısından f��len tamamlanması gerek�r. O halde fiili ihracat ned�r?

F��l� İhracat

F��l� �hracat �se:

İhraç konusu malın gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde muayenesinin

yapılıp taşıta yüklenmesi, bir yerden veya muhtelif yerlerden bir defada

veya kısım kısım gelmekte olan dökme ve diğer eşyada yüklemenin

tamamlanması veya gümrük mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek

sair çıkışları

�fade ed�lmekted�r.

2.2. İhracatçı’nın Tanımı

İhracat tanımlamaları ardından doğal olarak akılımıza “İhracatçı Kimdir?” sual� gelmekted�r.



İhracat mevzuatımızda �hracatçı’nın tanımı aşağıdak� şek�lde yapılmaktadır.

Ihracatçı : “İhraç edeceği mala göre ilgili İhracatçı BirlikleriGenel

Sekreterliğine üye olan, vergi numarasına sahip gerçek ve tüzel kişiler ile

tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat

hükümlerine istinaden hukukî tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıklar”

olarak tanımlanmıştır.

İhracatçı olab�lmek �ç�n artık b�r özel belge veya �z�n sert�f�kası sah�b� olmak gerekmemekte; sadece, �k�

hususun yer�ne get�r�lm�ş olması �sten�lmekted�r. Bunlar da yukarıdak� tar�f �ç�nde bel�rt�ld�ğ� üzere, “�lg�l�

İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�ne üye olmak” ve Verg� Da�res�nden b�r “verg� numarası” almış

olmaktır.

Bu çerçevede, �hracat yapmak �ç�n �lg�l� İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�’ne (Bakınız EK-1) üye olmak

�steyenlerden, T�caret S�c�l� Gazetes� ve tek verg� numarası yazısı �le noterden tasd�kl� �mza s�rküler�

�sten�lmekted�r. Bu suretle üyel�k �şlem�n� tamamlamış olan gerçek veya tüzel k�ş�ler ve bu statü ver�lm�ş

ortaklıklar �hracat mevzuatımıza tab� olarak �hracat yapmaya başlayab�l�rler.

SONUÇ

Gen�ş anlamıyla dış t�caret faal�yet�; ülke �ç�nde yapılan pazarlama faal�yetler�n�n ülke sınırları dışına

taşınması ve satılan mallarla yurt dışındak� tüket�c�ler�n �ht�yaçlarının karşılanması olduğuna göre, bu

faal�yetler sonucunda sınırların aşılması �le karşılaşıldığından ulusal (�ç) mevzuat yanında uluslararası

(dış) mevzuatın da b�l�nmes� önem arz etmekted�r.



3. DIŞ PAZARA GİRİŞ YOLUNUN SEÇİMİ

Giriş

Yukarıda ver�len �hracat ve �hracatçı tanımları b�z� aynı zamanda uluslararası pazara g�r�şle �lg�l� olarak,

“�hracat”, ancak nasıl? Sual�yle karşı karşıya bırakmaktadır.

Pazara g�r�ş; �hracat, esas �t�bar�yle �k� şek�lde mümkün olmaktadır: Doğrudan (d�rekt) �hracat ve dolaylı

(�nd�rekt) �hracat.

Doğrudan (d�rekt) İhracat

Doğrudan �hracatta, �şletmeler h�çb�r aracı kullanmayarak, �hracatı kend�ler� gerçekleşt�r�r. Bu bağlamda,

doğal olarak pazarın ve �thalatçının bulunmasından malın gümrüklenmes�, taşınması ve mal bedel�n�n

alınmasına kadar tüm sorumluluk da �hracatçıya a�tt�r.[1]

İhracatı hedefleyen �şletmeler�n, �hracat eylemler�nde başarıyı ve etk�nl�ğ� yakalayab�lmeler� �ç�n ş�rket�n

yurt�ç� satış kısmından bağımsız b�r �hracat bölümü oluşturması büyük önem taşır. Doğrudan �hracatın

f�rma açısından çeş�tl� avantajları bulunmaktadır. Bunlar:

Ş�rket tüm �hracat aşamalarını kontrol edeb�lmekted�r.

Aracıları bertaraf ederek kâr marjını arttırmaktadır.

Ş�rket alıcısıyla daha yakın �l�şk�ler kurab�lmekted�r.

Ş�rket �hracat pazarlarından daha çok b�lg� sağlayab�lmekted�r.

Ancak, sayılan bu faydaları yanında, doğrudan �hracatta;

İhracatçı başarılı olab�lmek �ç�n sağlayacağı faydadan daha fazla zaman ve kaynak harcamakzorunda kalab�lmekte ve ayrıca,

İhracatçı doğrudan r�sklerle daha fazla karşılaşab�lmekted�r.

Dolaylı (İnd�rekt) İhracat

Dolaylı �hracatta �şletme; ürett�ğ� malı b�r başka ş�rket, kurum veya kuruluş üzer�nden �hraç etmekted�r.

Dolaylı �hracatı genell�kle �hracat yapmak �steyen ancak, bunun �ç�n yeterl� �mkânı ve kaynağı (n�tel�kl�

�şgücü, b�lg�, maddî varlıklar v.b.) bulunmayan ve ayrıca yurt dışı pazarlara �l�şk�n deney�m� olmayan

f�rmalar tarafından terc�h ed�lmekted�r.



Aslında, dolaylı �hracat yurt dışına açılmak �steyen küçük ölçekl� ş�rketler�n �hracatta �lk adımlarını

oluşturdukları yöntemd�r. İhracat hac�mler� arttıkça ve tecrübe kazandıkça dolaylı (�nd�rekt) �hracattan,

doğrudan (d�rekt) �hracata yönelmekted�rler.

Bu s�stemde, �hracatçı f�rmaya mal veren ş�rket �hracat �şlem�n�n h�çb�r safhasında yer almadığı �ç�n

sorumluluk da taşımamaktadır.

Dolaylı �hracatın başlıca avantajları şunlardır.

Ş�rket �hracatın tekn�k ve mevzuatını öğrenme yer�ne üret�me odaklanab�lecekt�r.

İhracat prosedürler�n� ve yurt dışı pazarlamayı b�lmeyen ş�rket, aracı f�rmanın bu alanlardak�deney�mler�nden faydalanab�lecekt�r

Ş�rket açısından r�sk en düşük sev�yeded�r

Dolaylı �hracatın dezavantajları �se şunlardır:

Üret�c� ş�rket, dış pazardak� tüket�c� �le teması olmayacağı �ç�n tüket�c�n�n mala �l�şk�n tepk�s�ndende haberdar olmayacaktır.

Aracı k�ş� ve kurumların fazla sayıda olması kâr marjını düşürmekted�r.

Mal üzer�ndek� kontrolu kaybetme r�sk� vardır.

3.1. Bir İhracat İşleminin Temel Aşamaları

Buraya kadar �hracatın temel mevzuatı ve �hracatçı olab�lmen�n şek�l ve şartları açıklanmıştır. Dolaylı

(�nd�rekt) İhracat yapacaksak gerekl� değ�l ancak, Doğrudan (d�rekt) �hracat yapmaya kararlı �sek, neler

yapılması ve ne g�b� adımlar atılması gerekt�ğ�n� detaylarıyla öğrenmem�z gerek�r. İhracat �şlem�n�n

aşamaları �le �lg�l� adımlar Tablo-2’de ver�lerek özet açıklamaları yapılmıştır.

Tablo 2: İhracat İşlem�n�n Temel Aşamaları[2]



a. İhracatçı Sıfatının Kazanılması

Bu bahs� daha önce (1.3.) başlığında �ncelem�ş bulunduğumuzdan burada tekrar ed�lmem�şt�r.

b. Pazar ve Müşter�n�n Bulunması

İhracat �şlem�n�n en zor, zahmetl� ve d�kkat �steyen basamağı “pazar ve müşter�n�n bulunması” dır. Dış

Pazar b�lg�ler�n� oluşturmak ve buna göre hedef pazarları tesp�t etmek tamam�yle ayrı b�r ders�n konusu

olan “uluslararası pazarlama” �le �lg�l�d�r. Ancak, özetlenecek olursa dış Pazar b�lg�ler�; masa başında

�nternet ve yazılı kaynakların kullanımı, yer�nde Pazar araştırması yöntemler� uygulanarak elde



ed�leb�lmekted�r. Dış Pazar araştırması oldukça mal�yetl� b�r çalışmadır. Bu konuda, Dış T�caret

Müsteşarlığı tarafından uygulamaya konulan �hracatta devlet yardımları kapsamında �steyen f�rmalar

“Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteğ�”’nden yararlanab�l�rler. Ayrıca, potans�yel pazarlarda tert�p

ed�len uluslararası fuarlara katılmak suret�yle müşter�ye ulaşılması da öneml� yöntemlerden b�r�s�d�r.

c. Müşter� �le Detayların Görüşülmes�

Yukarıda bel�rt�len çeş�tl� kanallar sayes�nde müşter� �le �let�ş�m kurulduktan sonra, uluslararası mal ve

para hareket�yle �lg�l� tüm detayların görüşülmes� aşamasına gel�n�r. Bu aşamada; malın kal�tes�

standardı, ambalajlanması, m�ktarı, f�yatı, nakl�ye şekl�, tesl�m şartları ödeme koşulları, tahk�m konusu,

�stenecek evraklar … g�b� tüm detaylar b�r sonucu bağlanır.

d. Müşter� �le Anlaşmaya Varılması

Yukarıdak� maddede bel�rt�len detaylar üzer�nde olumlu b�r sonuca varıldığında yapılacak şey artık

bunları b�r yazılı anlaşma-sözleşme hal�ne get�rmek olacaktır. Bu yazılı met�n detaylı b�r proforma fatura

olab�leceğ� g�b�, her �k� tarafın da �mzalayacağı b�r sözleşme de olab�l�r.

e. Akred�t�f�n Tarafımıza B�ld�r�lmes�

Çeş�tl� ödeme şek�ller� arasında akred�t�fle ödeme kabul ed�lm�şse, yukarıda mütabık kalınan detaylar

kapsamında b�r akred�t�f�n leh�m�ze açılması gerek�r. Bu noktada, bankamıza gönder�len ve leh�m�ze

açılmış olan akred�t�f metn�n� d�kkatle �nceley�p sözleşme şartlarına uygun olduğunu anladıktan sonra

bankaya akred�t�f� kabul ett�ğ�m�z b�ld�rmel�y�z.

f. İhracat İç�n Malların Hazırlanması

İhracat konusu malların üret�lmes�ne bu safhada başlanır. Üret�len mamuller�n mutlaka sözleşmede ve

akred�t��e bel�rt�len kal�tede ve özell�kte olması gerek�r. Aks� halde, malın �thalatçı tarafından kabul

ed�lmemes�, akred�t�fe rezerv konulması suret�yle bedel�n tarafımıza

ödenmemes� r�skler�yle karşılaşab�l�r�z.

g. İlg�l� Evrakın Hazırlanması

İhracatta kullanılan uluslararası ve ulusal belgeler�n bu safhada d�kkatle ve eks�ks�z, hatasız hazırlanması

önem taşır. Hazırlanan belgelerde yapılacak hata ve eks�kl�kler, �hracatçının ekstra ödemeler yapmasına,

gec�kmelere ve en öneml�s� �thalatçı �le güven sorunu yaşanmasına neden olacaktır.

h. Malların Sevk Aracına Tesl�m� ve Yüklenmes�

Mal taşıyıcı f�rmaya tesl�m ed�l�p �lg�l� araca yüklenmes�yle malın mülk�yet�n� tems�l eden belge de

nakl�yec� tarafından �hracatçıya ver�l�r. Malın mülk�yet�n� tems�l eden bu belgeler den�z ve hava

taşımacılığında konş�mento, karayolu taşımacılığında CMR, dem�ryolu taşımacılığında CMO



evraklarından meydana gel�r. Bah�s konusu bu belgeler genell�kle �stenm�ş olan d�ğer evraklarla b�rl�kte

�hracatçının bankasınca �thalatçının bankasına gönder�l�r. Ancak ödeme ves�kasız veya mal mukab�l� �se,

malın mülk�yet�n� tems�l eden bu belgeler taşıyıcı araç vasıtasıyla �thalatçıya gönder�leb�l�r.

�. Gümrüklemen�n Yapılması

Bu safhaya gel�nd�ğ�nde gümrükleme �şlem�n�n başlaması �ç�n gerekl� belgeler hazırlanır. Öncel�kle

Gümrük Beyannames�, Türkçe Fatura, Çek� L�stes� ve malın İhracat mevzuatındak� yer�ne göre �ht�yaç

duyulan d�ğer belgeler hazırlanır. İhracatçının bağlı olduğu İhracatçı B�rl�ğ�ne onaylatılan Gümrük

Beyannames�, gerekl� d�ğer belgelerle b�rl�kte �hraç malı gümrüğe götürülür. Ve gümrükleme �şlemler�

tamamlanır. Son günlerde elektron�k b�lg� �şlem ağını gel�şt�ren otomasyona geçm�ş İhracatçı B�rl�kler� ve

Gümrük İdareler� Gümrük Beyannames� �şlemler�n� �nternet ortamında doldurulup tasd�klen�r hale

get�rm�şlerd�r.

j. Döv�z�n Türk�ye’ye Get�r�lmes�

Evvelce Kamb�yo mevzuatımıza göre, �hraç ed�len b�r malın bedel�n�n bel�rl� süreler �çers�nde yurda

get�r�lmes� ve b�r bankada Döv�z Alım Belges� (DAB)’ne bağlanması zorunluydu. Bu �şlemler bankalar ve

Kamb�yo müdürlükler� tarafından tak�p ed�l�rd�. Ancak, 2008 yılında Türk Parası Kıymet�n� Koruma

Hakkında 32 Sayılı Karar’da yapılan köklü b�r değ�ş�kl�kle (madde 8), �hracat bedeller�n�n yurda get�r�lmes�

zorunluluğu ortadan kaldırıldı. Böylece, �hracat bedeller�n�n tasarrufu tamamen serbest bırakıldığından

“Temel Aşamalar” dak� bu basamağın fonks�yonu ortadan kalkmış oldu.

k. Sonuç İşlemler�n�n Yapılması

İhracat İşlem�n�n bu son basamağında, yapılmış olan �hracat neden�yle ver�lm�ş olan çeş�tl� taahhütler

kapatılır. Örneğ�n, Ex�mbank’tan kred� kullanılmış veya Dah�l�nde İşleme İz�n Belges� (DİİB) �le �hraç

gerçekleşt�r�lm�ş �se, �lg�l� tüm taahhütler Gümrük Beyannames�n�n aslı kullanılarak kapatılır. Ayrıca, varsa

�lg�l� de�erdarlıklardan �hracattan doğan KDV �adeler�n�n alınab�lmes� �ç�n, kapatılan Gümrük

Beyannames�n�n noterden tasd�kl� örneğ� kullanılarak bu konuda �şlemler de sonuçlandırılır.

[1]İhracatı Gel�şt�rme Etüd Merkez� (İGEME)-İnternat�onal Trade Centre,“Trade Secrets, Kob�ler�n El

K�tabı”Ankara: ITC/İGEME 2000, Sh.30-31

[2]Murat Canıtez ve B�r Grup Akadem�syen�n Ortak Eser�, “Dış T�caret-İşlemler ve Uygulamalar”, Gaz� K�tabev�,

Ankara, 3. Baskı-Ocak 2004, s. 8-12

[3]Murat Canıtez ve B�r Grup Akadem�syen�n Ortak Eser�, a.g.e. s: 12

[3]



4. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILANBELGELER

Giriş

Dış t�carete konu olan b�r malın çıkış ülkes�nden varış ülkes�ne kadar geç�receğ� evreler boyunca

kullanılmak üzere hazırlanması gereken çeş�tl� belgeler vardır. Bu belgeler� (vesa�k), genel olarak �hracat

ülkes�nde �hracatçı veya onu tems�len kom�syoncusu düzenler. Hazırlanacak bu vesa�k, �hraç konusu

malın gümrüklenmes� ve çıkışını, alıcının ülkes�nde �se gümrükten g�r�ş�n� sağlayacağından çok d�kkatle

doldurulmalarını gerekt�r�r.

Dış t�carette gümrükten geçecek b�r mal �ç�n öncel�kle doldurulması gereken belge Gümrük

Beyannames�d�r.

4.1. Gümrük Beyannamesi

Gümrük Beyannames�, �hracatta gümrük mevzuatı uyarınca doldurularak �lg�l� �hracatçı b�rl�kler� genel

sekreterl�ğ�nce onaylanmasından sonra gümrük �dares�ne sunulan belged�r. Gümrük B�rl�ğ�’ne g�r�ld�kten

sonra (1.1.1996), mevzuatın ve belgeler�n uyumlaştırılması çerçeves�nde “Tek T�p Gümrük

Beyannames�” kullanımı get�r�lm�şt�r. (Detaylı b�lg� İç�n bkz: http://www.gumruk.gov.tr/tr-

TR/mevzuat/sayfalar/yonetmel�kler.aspx (http://www.gumruk.gov.tr/tr-

TR/mevzuat/sayfalar/yonetmel�kler.aspx))

Gümrük Yönetmel�ğ�’n�n 114, 115, 116 ve 117. maddeler� gereğ�nce �hracatçı f�rmalar gümrük

beyannames� ve özet beyanı doldurarak �lg�l� gümrük �dares�ne vermek durumundadırlar. Buna göre;

Gümrük Beyannames� doğrudan doğruya mal sah�pler� �le kanunî mümess�ller� veya vek�ller�tarafından düzenlenmekted�r.

Gümrük Beyannameler� üzer�nde kazıntı, s�l�nt� yapılamaz.

Gümrük Beyannameler�n�n tesc�l� �ç�n �brazından sonra beyan ed�len eşyanın c�ns, nev’�, n�tel�k veb�r�m f�yatı bakımından herhang� b�r düzeltme yapılamaz.

Gümrük beyannameler�n�n tesc�l�, gümrüklerde tutulan de�ere usulüne uygun kayıt olunmak,üzer�ne kayıt sıra numarası, tar�h ve resm� mühür konulması �le tamam olur.

Tek T�p Gümrük Beyannames�n�n özell�kler�

Gümrük İdareler�nce tesc�l ed�len “Tek T�p Gümrük Beyannames�”, A-4

[1]

http://www.gumruk.gov.tr/tr-TR/mevzuat/sayfalar/yonetmelikler.aspx



kağıdı ebadında 8 nüshadan �barett�r. Her nüshada b�rb�r�yle aynı ve alt alta çakışan 54 kutu

bulunmaktadır. (bkz: Ek-2 Tek T�p Gümrük Beyannames�)

1. Nüsha: İhracat ve/veya trans�t �şlemler�nde kullanılmaktadır. İhracat veya Trans�t �şlemler�n�n yapıldığı

gümrük �dares�nde saklanmaktadır.

2. Nüsha: İstat�st�k� amaçla kullanılmaktadır. İhracat veya Trans�t �şlemler�n�n yapıldığı gümrük

�dares�nde saklanmaktadır.

3. Nüsha: İhracatta gümrük �dares�nce mükellefe ver�l�r. Kanıtlayıcı nüsha olarak kullanılmaktadır. Ayrıca

banka ve d�ğer kamu kuruluşları tarafından �zlenen �şlemlerde kanıtlayıcı nüsha olarak �şlem görür. İlg�l�

kuruluşlar gerek görmeler� hal�nde, bu nüshadan b�r fotokop� alarak, asıl nüshayı mükellefe �ade ederler.

4. Nüsha: Trans�t rej�m�nde kullanılmaktadır. Çıkış gümrük �dares�nde kalacak olan nüshadır.

5. Nüsha: Trans�t rej�m�nde kullanılmaktadır. Varış gümrük �dares�nce çıkış gümrük �dares�ne

gönder�lecek tey�t nüshasıdır.

6. 7. 8. Nüshalar: İthalat �şlemler�nde kullanılmaktadır. İlk nüsha gümrük �dares� nüshası, �k�nc�s�

�stat�st�k nüshası ve üçüncüsü de mükellefe ver�lecek nüshadır.

Gümrük beyannames�n�n 33 no’lu kutusunda “eşya kodu” kısmına �hraç ed�lecek malın 12 rakamdan

oluşan GTİP-Gümrük Tar�fe İstat�st�k Poz�syonu yazılır. Dünyada mevcut tüm eşyayı kapsayan

sınıflandırma s�stem� olan

Armon�ze S�stemde:

21 Bölüm,

96 Fasıl,

1241 Poz�syon ve

5019 ayrı kategor�de eşya bulunmaktadır.

Armon�ze s�stem 5019 ayrı kategor�dek� eşyayı 6 ç�� rakamlı b�r kodlamayla sınıflandıran b�r s�stemd�r. Bu

altı ç�� rakamlı koda “Armon�ze S�stem Kodu” den�r.

Bu Sıralamada;

İlk �k� rakam, Fasıl Numarasını

İk�nc� �k� rakam, Poz�syon Numarasını

Üçüncü �k� rakam, Alt Poz�syon Numarasını

Dördüncü �k� rakam, Komb�ne Nomanklatür Numarasını

Beş�nc� �k� rakam, M�llî Alt Açılım Numarasını

Altıncı �k� rakam, İstat�st�k Numarasını



�fade etmekted�r.

Söz Konusu Sıralamanın taşıdığı D�ğer Anlamlar

İlk Dört Rakam, Eşyanın Poz�syon Numarasını

İlk Altı Rakam, Armon�ze S�stem Kodunu

İlk Sek�z Rakam, Komb�ne Nomanklatür Kodunu

On İk� Rakamın tamamı �se, “Gümrük Tar�fe İstat�st�k Poz�syonunu (GTİP)” oluşturmaktadır.

4.2. Dış Ticarete Konu Olan Diğer Belgeler

İhracat-�thalât operasyon �şlemler�nde kullanılan vesa�k genel olarak 5 grupta

�nceleneb�l�r.

Belge Çeş�tler�:

F�nans Belgeler�

T�car� Belgeler (commerc�al)

Resm� Belgeler (O��c�al)

Taşıma Belgeler� (Transportat�on)

S�gorta Belgeler�

F�nans Belgeler�:

Pol�çeler (Dra�s-B�ll of Exc.)

Bono-Emre Yazılı Senet (Prom�ssory Note)

Çek (Check)

Pol�çeler (Dra�s-B�ll of Exchange)

Pol�çe alacaklı tarafından borçlu üzer�ne çek�len ve bell� b�r paranın, bell� b�r süre �çer�s�nde veya

�brazında üçüncü b�r k�ş�ye veya emr�ne, kayıtsız ve şartsız ödenmes�n� bel�rten b�r ödeme emr�d�r .

Pol�çe dış t�carette çok kullanılan b�r tahs�lat aracıdır. İthalâtçının �hracatçı tarafından bel�rl� b�r süre �ç�n

f�nanse ed�lmes�n�; b�r d�ğer �fade �le, ödemen�n �thalatçı tarafından malların tesl�m alınmasından sonra

yapılmasını sağlayan b�r belged�r. Dış T�carette pol�çe kullanılarak yapılan ödeme şekl�ne çok yaygın ve

b�l�nen adıyla “Kabul Kred�l� Ödeme – Acceptance Cred�t” den�l�r. Pol�çe kullanılarak yapılan kabul

kred�l� �şlemde taraflara bankalar aracılık eder. (Ek: 3 – Pol�çe (B�ll of Exchange – Boş Örnek)

Bono-Emre Yazılı Senet (Prom�ssory Note)

[2]

[3]



Bono’larda pol�çeler g�b� b�r ödeme aracıdır. Bono, pol�çen�n aks�ne, borçlunun alacaklısına h�taben

düzenled�ğ� borç ödeme vaad�nden �baret kamb�yo senet çeş�tler�nden b�r�s�d�r. Vades�nde ham�l�

tarafından genell�kle b�r banka aracılığıyla borçlusuna ödeme �ç�n �braz ed�l�r. Dış t�carette pol�çe kadar

yaygın alanı olmayan bonoların ödenmes�n�n bankalarca garant� ed�leb�lmes� mümkündür. (EK: 4-

Bono-Prom�ssory Note-Boş Örnek)

Çek (Check)

İhracat bedeller� çek’le de ödeneb�l�r. Genel olarak uygulamada üç çeş�t çek

kullanılab�l�r.

Şahıs çek�

Banka çek�

Seyahat çek� (Travellers checek)

- İHRACAT UYGULAMASI nda, alıcı şahıs çek� kullanmışsa çek tahs�le alınır veçek�n karşılığı geld�kten sonra Döv�z Alım Bordrosu (DAB) düzenlen�r.

- Alıcı Banka çek� kullanmışsa, ülkem�zdek� uygulamaya göre, bu çek 3 ay �ç�ndeb�r bankaya �braz ed�lmek zorundadır. Bankaya �braz ed�len bu çek �ç�n hemenDAB kes�l�r.

- Seyahat çek� �le ödeme yapılmışsa, banka bu çeklerle �lg�l� kontrolünüyaptıktan sonra uygulamada kısaca DAB den�len Döv�z Alım Belges�düzenleyeb�l�r.

T�carî Belgeler (Commerc�al)

T�carî Belgeler

Fatura (Commerc�al Invo�ce)

Kol�, Ambalaj L�stes� (Pack�ngl L�st)

Çek� L�stes� (We�ght L�st)

Kontrol Belges� (Conform�ty Cert�f�cate)

Kal�te Raporu (Qual�ty Cert�f�cate)

Gözet�m Belges� (Inspect�on Cert�f�cate)

Anal�z Raoru (Cert�f�cate of Analys�s)

[1]



Faturalar (Commerc�al Invo�ces)

Dış t�carette değ�ş�k yerlerde kullanılan çeş�tl� faturalar bulunmaktadır. Bunlar �şlevler�ne göre aşağıda

bel�rt�lm�şt�r.

Proforma Fatura (Proforma Invo�ce)

Proforma Fatura, dış t�caret� başlatacak olan faturadır. T�caret�n başlangıcı den�leb�l�r. Satıcının alıcıya

gönderd�ğ�; satacağı malın �sm�, özell�ğ�, m�ktarı, f�yatı, tesl�m şekl�, ödeme şekl�, menşe�, sevk�yatın

durumu g�b� hususları �çeren satış tekl�f� mektubudur.

Üzer�nde mutlaka “Proforma Fatura” yazılı olmalıdır.

Proforma Fatura herhang� b�r malî yükümlülük yaratmaz.

Proforma fatura üzer�nde, yapılan tekl�f�n geçerl�l�k süres� bel�rt�l�r.

Alıcı, bu tekl�f üzer�nden s�par�ş�n� ver�r ve ödemey� bel�rt�len şek�lde yapacağını b�ld�r�rse, o zamansatış kes�nleşm�ş, proforma fatura kes�n satış faturası (T�carî Fatura) kes�lmes� gerekl� durumagelm�ş olacaktır.

T�car� Fatura (Commerc�al Invo�ce)

T�car� fatura, uluslar arası t�carette kullanılan en temel belgelerden b�r�s� olup �hracatçı tarafından

düzenlenmekted�r. (Ek: 5 – T�car� Fatura Örneğ�)

“Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblâğı göstermek üzere

emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından verilen ticari vesikadır.” (V.U.K. Md. 229)

B�r faturada bulunması gereken asgar� b�lg�ler şunlar olmalıdır:

Faturayı düzenleyen�n adı, varsa t�caret unvanı, adres�, verg� da�res� ve hesap numarası

Alıcının adı, t�caret ünvanı, adres�, verg� da�res� ve hesap numarası

Tanz�m tar�h�

Malların c�ns�/tanımı, m�ktarı, b�r�m f�yatı, toplam tutarı, ağırlığı ve ambalaj numaraları

Yükleme l�manı, varış-boşaltma yer�

Malın tesl�m ve ödeme şekl�

S�par�ş tar�h ve numarası

Malın menşe�

Düzenleyen�n �mzası

T�carî faturalar, M�lletlerarası T�caret Odası (ICC)’n�n 2007 yılında yayınlamış olduğu “Ves�kalı Kred�ler

İç�n B�r Örnek Usuller ve Uygulamalar” (Un�form Costom and Pract�ce for Dokumentary Cred�ts/U.C.P.

No: 600) �s�ml� yayının18. ve 38. Maddeler�nde düzenlenm�şt�r. Yukarıda sayılan ve b�r t�car� faturada



bulunması elzem olan şartlar bu maddelerde sayılmıştır.

T�carî faturalar genell�kle b�r� yabancı d�lde d�ğer� Türkçe olmak üzere �k� nüsha olarak düzenlen�r. Ancak

alıcıya gönder�lmek üzere düzenlenen faturanın nüsha aded� taraflar arasındak� anlaşmaya göre

değ�şeb�lmekted�r.

Navlun Faturası (Fre�ght Invo�ce )

Navlun, den�z ve/veya �ç su yolu �le yapılan taşımacılıkta, malın taşıma ücret�n�n �fades�d�r. İhracatçının

navlun ödemes�n� üstlend�ğ� durumlarda (CFR – CIF tesl�mler) düzenlenen konş�mentoya “navlun

ödenm�şt�r” “Fre�ght prepa�d” yazılması �ç�n kes�len ve konş�mentoya eklenmes� zorunlu olan faturadır.

Navlun faturası �thalatçının bankası tarafından talep ed�ld�ğ� �ç�n bu tesl�m şek�ller� �ç�n düzenlenmes�

zorunlu b�r belge olmaktadır. Ayrıca, �hracat faturası g�b� alıcıya konş�mento ek�nde gönder�lmek

zorundadır. Akred�t�f, mal bedel� �le b�rl�kte navlun bedel�n� de �çer�yorsa, konş�mento ve d�ğer sevk

belges� üzer�nde “navlunu ödenm�şt�r/fre�ght prepa�d” kaydının bulunması gerekmekted�r.

Navlun faturası malın �thal ed�ld�ğ� ülkede verg�ye tab� kıymet�n�n tesp�t�nde d�kkate alınacak kıymet

faktörler�nden b�r�n� oluşturmaktadır.

Konsolosluk Faturası (Consular Invo�ce)

Bazı ülkeler�n dış t�caret rej�mler�; bu ülkelerce �thal ed�lecek mallar �ç�n, �hracatçı tarafından tanz�m

ed�len faturaların konsolosluklarınca tasd�k ed�lm�ş olmasını �stemekted�rler. Bu t�p fatura, uygulamada

�k� ayrı şek�lde görülmekte ve buna göre adları değ�şmekted�r.

a) Bazı ülkeler�n �thalât mevzuatları gereğ�, konsolosluklarınca matbu olarak bastırılmış fatura

formatındak� belgeler� vardır. İhracatçı, konsolosluktan alacağı bu boş belgey� doldurup konsolosluğa

onaylattırmak zorundadır. Bu şek�lde hazırlanan ve onaylatılan faturaya “Konsolosluk Faturası” den�l�r.

b) Y�ne bazı ülkeler�n mevzuatları gereğ�, �hracatçının hazırladığı malın satış faturasının üzer�ne kend� ülke

konsolosluklarınca onay ver�lmes� �sten�r. Bu şek�lde �lg�l� ülken�n gümrüğüne �braz ed�lmek üzere onay

�şlem� görmüş faturalara “Tasd�kl� Fatura-Legal�zed Invo�ce” den�l�r.

Bu tür uygulamanın neden�; �thalatçı ülken�n, düşük faturalarla mal bedeller�n�n düşük göster�lmek

suret�yle verg� kaçaklarını önlemek �stemes� ve aynı zamanda �thalatçının �hracatçı �le anlaşarak ülkes�

dışına döv�z kaçırmasına man� olmaktır. B�r d�ğer husus �se �hracat konusu malın f�yatının dünya

f�yatlarına göre kontrolünün yapılab�lmes�d�r.

Konsolosluklarından Fatura onayı �steyen ülkeler şunlardır:

Fas, Tunus, Cezay�r, L�bya, İran, Mısır, Sur�ye, Ürdün, Lübnan.

Özel Fatura (İst�sna Belges�):

[5]



Ecneb�lere, tur�stlere veya yabancı ülkede �kamet ett�ğ�n� belgeleyen TC uyruklu vatandaşlara yapılan

satışlarda KDV �st�snasının uygulanab�lmes� �ç�n düzenlenen belged�r.

Bu uygulamayı yapab�lmek �ç�n, satıcı, önce bağlı olduğu verg� da�res�nden “Türk�ye’de İkamet

etmeyenlere Döv�z Karşılığı Satışlarda KDV İhracat İst�snası İz�n Belges�” (İst�sna Belges�) almak

durumundadır.

Yolcu Beraber� eşya �hracı �st�snası uygulamasında da bu belge geçerl� olmaktadır.

Kol� /Ambalaj L�stes� (Pack�ng L�st)

Paketler �çer�s�ndek� malların c�ns�, reng�, aded�n� bel�rtmek �ç�n satıcı tarafından alıcının taleb� üzer�ne

düzenlenen belged�r. B�r d�ğer dey�şle, kol�n�n �ç�nde neler bulunduğunun belges�d�r. (EK: 6 – Kol�/Ambalaj

L�stes�)

Kol� L�stes�, gerek �hraç ülkes� gerekse �thal ülkes� gümrükler�nde malların gümrük yetk�l�ler� tarafından

örnekleme yöntem� �le muayene ed�lmes�n� sağlamaktadır. Muayene esnasında örnek olarak seç�l�p

açılan kol� muhtev�yatı �le Kol� L�stes�n�n eşdeğer bulunması, gümrüklemen�n hızla tamamlanmasına da

kar�ne teşk�l edeceğ�nden Kol� L�stes�n�n doğru, detaylı ve hassas�yetle hazırlanması gerekmekted�r.

Çek� L�stes� (We�ght L�st)

İhracatçının, �hracat beyannames�, t�car� fatura ve konş�mentoda beyan ett�ğ� malların net ve brüt

ağırlıkları �le hac�mler�ne �l�şk�n dökümünü, hang� taşıta ne kadar mal yüklend�ğ�n�, her paket�n ne kadar

ağırlık �çerd�ğ�n� gösteren b�r belged�r. Ağırlık detayları, malların gümrüklenmes� sırasında “Tartı, Ölçü ve

Ayarlar Da�res�” tarafından aletlerle ölçülerek kayda alınır. Örneğ�n, Kamyon veya vagonla yapılan

taşımada otomat�k tartı c�hazlarından çıkan “kantar f�şler�” de çek� l�stes� yer�ne geçer.

Çek� l�stes�n�n öneml� b�r �şlev� vardır. Malların taşıma sırasında hasar görmes� hal�nde, s�gorta ş�rket�,

hasarın tesb�t� ve z�yanın ne m�ktarda tazm�n ed�leceğ�n çek� l�stes�nde kayıtlı b�lg�ler� esas alarak bel�rler.

(Ek: 7 – Çek� L�stes�)

Spes�f�kasyon Belges�

Çek� l�stes�nde bel�rt�len malların n�tel�ğ�, ağırlığı, m�ktarı g�b� b�lg�lere malların b�r�m f�yatları ve toplam

değerler� de eklenerek düzenlen�rse, elde ed�len bu yen� belgeye “Spes�f�kasyon Belges�” den�l�r.

Kontrol Belges� (Conform�ty Cert�f�cate)

Bu belge hem �hracatta hem de �thalat �şlemler�nde gümrüklerce aranan b�r belged�r.

a) İhracatta Kontrol Belges�

“Dış T�carette Tekn�k Düzenlemeler ve Standard�zasyon Yönetmel�ğ�” ek�nde yer alan tarım ürünler�,

�hracatta zorunlu kal�te denet�m�ne tab�d�r. (Ek: 8- Standardı İhracatta Zorunlu Uygulamada Bulunan

Ürünler l�stes�)



Bu uygulamanın amacı, geleneksel tarım ürünler�m�z�n dış ülkelerdek� �t�barını muhafaza etmek ve

�st�krarlı pazarlar yaratmaktır. Yukarıda bel�rt�len ekl� l�ste kapsamındak� maddeler�n �hracatında, zorunlu

standart ve kal�te kontroller� Dış T�caret Müsteşarlığı’nın Bölge Müdürlükler� bünyes�ndek� “Dış T�carette

Standard�zasyon Denetmenler� Grup Başkanlığı” tarafından yapılır.

İhracatçı ve tems�lc�s� söz konusu maddeler�n �hracatında, bulundukları yerdek� veya en yakınındak� Dış

T�carette Standard�zasyon Denetmenler� Grup Başkanlığı’na başvururlar. (Ek: 9- Dış T�caret Müsteşarlığı

Bölge Müdürlükler� L�stes�)

Yapılan denetleme sonucunda, mal standardına uygun bulunduğu takd�rde, Grup Başkanlığı tarafından

�hracatçısına veya tems�lc�s�ne gümrüklere �braz ed�lmek üzere “Kontrol Belges�” ver�l�r. (Ek: 10 – Kontrol

Belges� Formu)

Gümrüklerde Kontrol Belgesi Aranmayacak Durumlar:

İhraç edecekler�, zorunlu standart denet�m�ne tab� ürünlerle �lg�l� olarak “T�car� Kal�te Denet�mYeterl�k Belges�” almış olan �malatçı-�hracatçıların ve bu belge sah�pler�nden �hraç kaydıyla maltem�n eden �hracatçıların �hracatlarında; (EK: 11 T�car� Kal�te Denet�m Yeterl�k Belges�)

Yurtdışında �nşaat, tes�sat ve montaj �ş� alan müteahh�tler tarafından, �şç�ler�n�n �ht�yacı olanzorunlu standart kapsamındak� maddeler�n �hracatında, �lg�l� merc� tarafından ver�lm�ş belgekapsamında,

Har�çte İşleme Rej�m� kapsamında yapılacak �hracatta,

Bedels�z İhracatta

Kontrol Belges� aranmamaktadır.

b) İthalatta Kontrol Belges�:

Pek çok sanay� ürününün �thalâtında Kontrol Belges� – Uygunluk Değerlend�rme Belges� aranmaktadır. Bu

mallar 31/12/2009 tar�hl� ve 27449 sayılı (2. Mükerrer) Resm� Gazetede yayımlanan Dış T�caret

Müsteşarlığı’nın 2010/1 sayılı Tebl�ğ� ek�nde uzun b�r l�ste hal�nde bulunmaktadır. Bunların �thal� zorunlu

standarda tab� mallar olarak anılır. Bah�s konusu l�stedek� bu malların uygunluk değerlend�rmes�

yapılması �şlem� Tebl�ğ �le Türk Standartları Enst�tüsüne ver�lm�şt�r.

Dış T�carette Standard�zasyon (DTS) Mevzuatına Göre Denet�m Yapan Kuruluşlar)

Avrupa B�rl�ğ� mevzuatında yer alan tekn�k düzenleme ve standartlara uyum sağlama konusunda ülkem�z

son dönemde büyük mesafeler kat etm�şt�r. Dış t�carette uygulamaya konulan çok çeş�tl� standartlar

neden�yle denet�m yapma ve belge tanz�m etme görev�n� üstlenen çeş�tl� kurumların bel�rt�lmes� zorunlu

hale gelm�şt�r. Aşağıdak� l�stede bu kurumlar sıralanmış bulunmaktadır.

[1]



Tablo 3: Ülkemizde Denetim Yapan Kuruluşlar

Kaynak: DTS Rejimi Kararı, DTS Yönetmeliği ve DTS Tebliğleri Mevzuatı



Tablo 4: Türk Standartları Enstitüsü (TSE) (*)Kaynak: DTS adı geçen mevzuat

Tablo 5: Sağlık Bakanlığı (*) Kaynak: DTS adı geçen mevzuat

Tablo 6: Çevre Ve Orman Bakanlığı



Tablo 7: Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı (*) Kaynak: DTS adı geçen mevzuat

Tablo 8: Tütün Ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu

Tablo 9: Enerji Piyasası Denetleme Kurulu



T�car� Kal�te Denet�m Yeterl�k Belges�

Bu belge b�r malın �hracatında veya �thalatında ayrı ayrı belgelerle uygulamaktadır.

a) İhracatta Yeterl�k Belges�

T�car� Kal�te Denet�m Yeterl�k Belges�, Dış T�caret Müsteşarlığı Bölge Müdürlükler�ne bağlı “Dış

T�carette Standard�zasyon Denetmenler�”’nce tarım ürünler� �hracatında part� bazında yapılan

denet�mlerden muaf�yet get�r�lerek, bürokras�n�n azaltılması ve �hracata hız kazandırılması

amaçlanmaktadır.

Belge almak �steyen f�rmanın başvurusu, üret�m tes�s�n�n bulunduğu �l�n bağlı olduğu Dış T�caret

Müsteşarlığı Bölge Müdürlüğüne yapılmaktadır. Belge sah�b� �malâtçı-�hracatçıların veya bu �malatçı-

�hrcatçılardan �hraç kaydıyla mal tem�n eden �hracatçıların yapacakları �hracatta �malatçı-�hrcatçıların

sorumlu denetç�ler�nce düzenlenen Denet�m Beyanı ve Belges�’n�n gümrük �dareler�ne �braz ed�lmes�

hal�nde Kontrol Belges� aranmamaktadır.

b) İthalâtta Kal�te Uygunluk Belges�

Dış T�carette Tekn�k Düzenlemeler ve Standard�zasyon Mevzuatı’nın yürürlüğe g�rmes�yle, çok sayıda

sanay� ürününün Türk�ye’ye �thalatında uygunluk denet�m� yapılmaya başlandı. (bkz. 3.2.2.10’ncu

kısım). Uygunluk denet�m�ne tâb� malları �thal etmek �steyen f�rmalar, bunların Türk Standartları

Enst�tüsü (TSE) tarafından bel�rlenen standartlara uygunluğunu belgelemek zorundadırlar. Mallar f��len

�thal ed�lmeden önce numuneler� alınmak ve TSE tarafından teste tab� tutulmak suret�yle bu uygunluk

belgeler� ver�l�yor. Böylece, standartlara uymayan malların; �thalatı önlenm�ş oluyor.

Ancak, TS-ISO 9000, AQAP, GMP (Good Manufactor�ng Pract�ses) belges� veya İmalat (Kal�te) Yeterl�l�k

Belges� sah�b� f�rmaların yapacağı �thalâtlarda uygunluk belges� aranmıyor. Ayrıca, Dah�lde İşleme İz�n

Belgeler� (DİİB) kapsamında Türk�ye’ye geç�c� olarak �thal ed�len ve �şlend�kten sonra tekrar �hraç ed�lecek

mallar �ç�n de Uygunluk Belges� gerekm�yor.

Gözet�m Belges� – İmalatçının Anal�z Belges� (Inspect�on Cert�f�cate – Manufacturer’s Analys�s

Cert�f�cate)

İhraç ed�lecek malın alıcının s�par�ş�ne uygun olup olmadığını araştıran b�r gözet�m ş�rket�n�n hazırladığı

belgeye “Gözet�m Belges�” den�r. B�r başka �fade �le, t�carete konu olan b�r malın alıcıya tesl�m�n�n satış

sözleşmes�nde öngörülen m�ktar, kal�te, ambalajlama, et�ketleme, uygun yükleme, taşıma türü, tesl�m

zamanı g�b� koşullara uygun olarak gerçekleşt�r�ld�ğ�n�n b�r “Uluslararası Gözet�m Ş�rket�” aracılığı �le

alıcı ve/veya satıcı tarafından tesb�t ett�r�lmes� olup, düzenlenen belgeye “Gözet�m Belges�” den�r. Bu

[1]

[2]

Tablo 10: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (*) Kaynak: DTS adı geçen mevzuat



ş�rketler bağımsız aracı kuruluşlardır. Ülkem�zde gözet�m ş�rketler�, bell� yasalara göre çalışan ve Dış

T�caret Müsteşarlığı’na bağlı Dış T�carette Standard�zasyon Genel Müdürlüğü’nden �z�n alınarak

kurulab�len ş�rketlerd�r.

B�r dış t�caret �şlem�nde taraflarca �mzalanan sözleşme gözet�m şartını da kapsıyorsa, gözet�m ş�rket�ne

ödenecek masrafın hang� tarafa a�t olacağının da açıkça bel�rt�lm�ş olması gerek�r.

Anal�z Raporu Gerekt�ren Ürünler – Ekspert�z Raporu (Expert�se Report)

İhraç veya �thal mallarının f�yat, m�ktar, kal�te, b�leş�m katkı oranı, t�car� teamül g�b� hususlarında gümrük

�dareler�nce tereddüde düşülen durumlarda, anal�z belges� hazırlanması gerekmekted�r. Gümrük Kanunu

ve buna bağlı d�ğer mevzuatta hang� kurum ve kuruluşların vereceğ� ekspert�z raporuna �t�bar ed�leceğ�

bel�rt�lm�şt�r. Örneğ�n, Türk�ye’den yurt dışına halı �hracatında mutlaka “Halı Ekspert�z Raporu” alınması

gerek�r. Ayrıca “Hed�yel�k Eşya” ve “lületaşı” �hracatında da ekspert�z raporu şartı aranmaktadır.

Ekspert�z raporları genelde t�caret ve sanay� odaları tarafından ver�lmekted�r.

SONUÇ

B�r �hracatçı dış t�carete başlamadan önce kend� f�rmasının kab�l�yet ve �mkânlarına göre dış pazara g�r�ş

yolunu seçmel� ve �hracatı d�rekt olarak kend�s� yapacak �se hang� adımlarla başlayacağını öğrenmel�d�r.

[1]Es�n Şen, “İhracatta Kullanılan Uluslar arası Belgeler”, İGEME Yayın, Ankara Eylül 2009 s. 8-9

[2]Ar�f Şah�n, a.g.e. s. 47-48

[3]Yrd.Doç.Dr.Ayşenur Topçuoğlu,“Dış T�carette Kullanılan Belgeler”İGEME-İSO N�san 2010, Sem�ner Notları

[4]Erkut Onursal, a.g.e. s. 374

[5]Es�n Şen, a.g.e. s. 16

* Avrupa B�rl�ğ� �le yapılan müzakereler sonucu Türk�ye’de Akred�tasyon �şlemler�n� yapmak üzere kurulan

TÜRKAK Kurumu �le �lg�l� b�lg�le�r www.turkak.org.tr adres�ne g�rerek alab�l�r�z.

[6]İGEME AR-GE Başkanlığı,“100 Soruda Dış T�caret”,Ankara 2009, Sh.96

[7]Yrd.Doç.Dr.Ayşenur Topçuoğlu, a.g.e.



5. RESMİ BELGELER (OFFİCİAL DOCUMENTS) - 1

Giriş

İhracat ve �thalat �şlemler�nde en gen�ş şekl�yle talep ed�len belgelerd�r. Bu belgeler�n çok azı �hracat

sırasında gümrüklerde kullanılırken büyük b�r kısmı �thalatçıya malı çekerken kullanılmak üzere

gönder�l�r.

5.1. TR Dolaşım Belgesi (A.TR Movement Certificate)

A.TR Dolaşım Belges� , Avrupa B�rl�ğ�’ne dah�l herhang� b�r ülkeye b�r mal �hraç ed�leceğ� zaman

düzenlenen; aynı şek�lde B�rl�k üyes� b�r ülkeden mal �thal ed�leceğ� zaman, karşı tara�an talep ed�lerek

gümrükten mal çek�l�rken �braz ed�len b�r belged�r. (Ek: 12 – A.TR Dolaşım Belges�)

Bu belge A.B. �le Türk�ye arasında �mzalanan Gümrük B�rl�ğ� Anlaşması gereğ� Katma Protokol

hükümler�ne göre tanz�m ed�len ve t�carete konu malların gümrük verg�s�n�n ödenmemes� �mkânını

sağlayan ve bah�s konusu malların serbest dolaşım statüsüne sah�p olduğunu �spat etmeye yarayan b�r

ves�kadır.

Dolaşım Belgeler� TOBB �le Türk�ye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu tarafından basımı yapılıp

talep üzer�ne Oda’lara veya bah�s konusu Konfederasyon tarafından Esnaf ve Sanatkârlar Odalar B�rl�ğ�ne

gönder�l�r. Bu şek�lde dağıtımı yapılan belgeler �ht�yaç sah�b� üyeler�ne buralardan tem�n ed�l�r.

A.TR Dolaşım Belges�, �hracatçı veya gümrükçüsü tarafından doldurulduktan sonra gerekl� belgeler

eklenerek tasd�k ett�r�lmek üzere �hracatçının kayıtlı olduğu Oda’ya ver�l�r. Oda tasd�k�nden sonra

�hracat gümrüklemes� esnasında v�zes� yapılmak üzere gümrük beyannames� �le b�rl�kte gümrük �dares�ne

sunulur. Gümrük �dareler� gerekl� kontroller� yapar, gerekl� görürse dolaşım belges�nde kayıtlı eşyanın

muayenes�n� de yapar ve daha sonra belgede v�zeye ayrılmış bölüme gümrük beyannames�n�n tar�h ve

sayısı �le gümrük �dares�n�n adını kaydederek �daren�n damgasını basar. Belge üzer�ne ayrıca, v�ze

�şlem�n� yapan gümrük görevl�s�n�n adı, soyadı, s�c�l numarası yazılır. Tar�h ve �mzası atılarak v�ze �şlem�

tamamlanır.

A.TR Dolaşım Belges� 5 nüshadan �baret b�r takımdır. Belgen�n en üsttek� �lk nüshası yeş�l, d�ğer dört

nüshası beyaz renkted�r. Beyaz nüshalardan b�r tanes�, onay �şlem�n� yapan Oda tarafından alıkonulur.

Gümrük �dares�nce v�ze �şlem� gerçekleşt�r�ld�kten sonra belgen�n yeş�l zem�nl� asıl nüshası �le beyaz

nüshalarından b�r tanes� �hracatçıya veya kanun� tems�lc�s�ne ver�l�r. Belgen�n beyaz nüshalarından b�r



d�ğer� v�ze �şlem�n� yapan Gümrük �dares� tarafından alıkonulur. Beyaz nüshalardan sonuncusu �se f��l�

�hracat gerçekleşt�r�ld�kten sonra mevzuatta bel�rt�len süre �çers�nde belgen�n onay �şlem�n� yapan Oda’ya

gönder�l�r.

Avrupa B�rl�ğ� �le gerçekleşt�r�len Gümrük B�rl�ğ� sanay� ürünler�n� �çermekted�r. Bununla b�rl�kte, büyük b�r

çoğunluğunu gıda sanay� ürünler�n�n oluşturduğu ve �şlenm�ş tarım ürünler� olarak n�telend�r�len b�r grup

ürün de Gümrük B�rl�ğ� kapsamında yer almaktadır. Öte yandan; domates salçası, meyve ve sebze

konserveler�, meyve suları, peyn�r, dondurulmuş ve kurutulmuş her türlü gıda maddeler�, et ürünler�

topluluk tarafından tarım ürünü olarak değerlend�r�ld�ğ�nden, söz konusu ürünler Gümrük B�rl�ğ�’ne dah�l

ed�lmemekted�r. Bu ürünler�n t�caret�nde, terc�hl� rej�mden yararlanılab�lmes� �ç�n menşe statüsünü

bel�rlemek üzere EUR.1 Dolaşım Sert�f�kası düzenlenmes� gerekmekted�r.

5.2. EUR.1 Dolaşım Sertifikası (EUR.1 Movement Certificate)

Türk�ye �le EFTA (European Free Trade Area) ülkeler� (İsv�çre, Norveç, İzlanda, L�htenstayn) arasında

�mzalanmış olan �k�l� anlaşmalar gereğ� olarak bu ülkelerle yapacağımız �hracat-�thalat �şlemler�nde ve

serbest t�caret anlaşması (STA) �mzaladığımız ülkelerle yapacağımız dış t�carette düzenlenen b�r menşe

belges�d�r. Ayrıca, Türk�ye’n�n Avrupa Kömür Çel�k Topluluğu (AKÇT) ülkeler� (Avrupa B�rl�ğ�’n�n kurucu

üyes� ülkeler) �le parafe ett�ğ�m�z Serbest T�caret Anlaşması kapsamı ürünler�n t�caret�nde ve ayrıca; ATR

Dolaşım Belges� bölümünde bel�rt�ld�ğ� üzere Avrupa B�rl�ğ�’ne yönel�k tarım ürünler� �hracatında EUR-1

Dolaşım Sert�f�kası’nın düzenlenmes� gerekmekted�r. (Ek: 13-EUR.1 Dolaşım Sert�f�kası)

EUR-1 Dolaşım Sert�f�kası da A.TR Dolaşım Belges�nde olduğu g�b�, 5 nüsha b�r takım hal�nded�r. Dağıtım

A.TR Belges�nde anlatıldığı şek�lde yapılır. Bu Belge menşe �spat belges�d�r.

5.3. EUR-MED Dolaşım Belgesi

Pan – Avrupa – Akden�z Menşe Kümülasyonu (PAAMK) S�stem� kapsamında EUR-MED menşe belges�

2006 yılından �t�baren düzenlenmeye başlanmıştır.

PAAMK S�stem�’ne dah�l olan ülkeler:

a) Türk�ye

b) Avrupa B�rl�ğ� üyes� 27 ülke

c) EFTA üyes� 4 ülke,

d) Akden�z Ülkeler�: Fas, Cezay�r, Tunus, İsra�l, F�l�st�n (Batı Şer�a ve Gazze

Şer�d�), Lübnan, Mısır, Sur�ye, ve Ürdün + Faroe Adaları’dır.

Türk�ye’den Tunus, Fas; İsra�l, Sur�ye, AT – Avrupa Topluluğu (tarım ürünler� �ç�n) ve Mısır’a STA – Serbest

T�caret Anlaşması kapsamında �hracatta EUR.1 Dolaşım Sert�f�kası yanı sıra EUR-MED Dolaşım

Belges� de düzenleneb�lmekted�r. Yukarda bel�rt�len ülkeler �le ülkem�z arasında yürürlüğe konulan STA-

Serbest T�caret Anlaşmaları ek� menşe protokoller�, EUR-MED Dolaşım Belges� düzenlenmes�ne �mkân

tanıyan PAAMK Model Menşe Protokoller�ne uygun Menşe Protokoller�d�r.

[1]

[2]



PAAMK S�stem�ne taraf b�r ülke �hraç ed�lecek eşyanın kümülasyon çerçeves�nde menşe kazanması �ç�n

(örneğ�nTürk menşel� sayılması �ç�n) üret�mde kullanılan ve s�steme taraf d�ğer ülkelerden tem�n ed�len

materyaller üzer�nde protokoller�n 7. maddes�nde bel�rt�len yeters�z �şç�l�k ve �şlemler�n ötes�nde b�r

�şç�l�k ve �şlem yapılması gerek�r.

Menşe Şahadetnames� (Cert�f�cate of Or�g�n)

Menşe Şahadetnames�, �hraç konusu b�r malın üret�m yer�n�, hang� ülkeye a�t olduğunu gösteren b�r

belged�r. B�r d�ğer dey�şle, �hracata konu olan malın m�ll�yet�n� göster�r. (Ek: 14-Menşe Şahadetnames�)

Menşe Şahadetnames� üç nüsha hal�nde ve her b�r nüshasında A, B, C şekl�nde harfler bulunduğundan

uygulamada “ABC Formu” adıyla da bel�rt�lmekted�r. Ülkem�zde menşe şahadetnames� (ABC) formu,

bağlı olunan Oda’dan tem�n ed�l�r. İhracatçı veya yetk�l� tems�lc�s� tarafından doldurulan menşe

şahadetnames� formları �lg�l� Oda tarafından tasd�k ed�l�r.

Menşe�n�n bel�rlen�p, belgelend�r�lmes�nde kullanılan menşe şahadetnameler�, gümrük mevzuatımız

hükümler�ne göre, �hracat ve �thalat �şlemler�nde gümrüklere �braz ed�lmes� zorunlu olan b�r belge

değ�ld�r. Ancak bazı ülke mallarına uygulanan verg� �nd�r�m�, tar�fe kontenjanı, kota vb. sebeplerle

özell�kle �thalât �şlemler�nde gümrük �dareler� tarafından menşe şahadetnames� talep ed�l�r.

İhracatta genell�kle Orta Doğu ülkeler� (Arap ülkeler�n�n büyük çoğunluğu), Türk Cumhur�yetler�’n�n

tamamı Menşe Şahadetnames� talep etmekted�r. Ayrıca ülkem�ze preferans uygulayan (Japonya, Kanada,

Yen� Zelanda, Belarus, Rusya, Ukrayna) “GSP Form” da den�len “Özel Menşe Şahadetnames� (FORM-

A)” nın doldurulmasını �stemekted�rler.

Bazı ülkeler, �lg�l� Oda tarafından tasd�k ed�lm�ş menşe şahadetnameler�n�n kend� mahall� konsoloslukları

tarafından da tasd�k ed�lmes�n� �stemekted�rler.

Menşe şahadetnameler�nde bulunması gerekl� b�lg�ler şunlardır:

Gönderen�n adı, t�car� unvanı, adres�

Alıcının adı, t�car� unvanı, adres�

Nakl�yeye �l�şk�n b�lg�ler

Ürünün adı, tanımı

Kap aded�, ambalaj c�ns�, net ve brüt ağırlığı Ürünün gümrük tar�fe �stat�st�k poz�syonu

Akred�t�fl� �hracat �se, akred�t��e �sten�len d�ğer b�lg�ler.

Malın or�j�n� bel�rt�lmel�d�r.

Kara L�ste Sert�f�kası (Black L�st Cert�f�cate)



B�rb�rler� �le savaş hal�nde bulunan veya s�yas� �l�şk�ler� kes�lm�ş ülkeler, b�rb�rler�n� kara l�steye

aldıklarından dış t�caret �l�şk�ler�nde t�caret partnerler�n�n kend� kara l�steler� �le h�çb�r �lg�s� olmadığının

beyan ve onaylanmasını �stemekted�r.

Bu tür belgeler;

Malların bel�rl� ülkelerden gelmed�ğ�,

Üret�c� f�rmanın, bankanın, s�gorta ş�rket�n�n, nakl�ye f�rmasının kara l�steye alınmış olan f�rmalarındışında olduğu,

Sevk�yatın yapıldığı gem� tır veya uçağın bel�rl� ülkere uğramadığı,

hususlarının beyanı �ç�n düzenlen�r.

Uluslararası Or�j�n ve B�tk� Sağlık Sert�f�kası (Phytosan�tary Cert�f�cate)

B�tk� ve b�tk�sel ürün �hracatçısının, �hraç edeceğ� ürünlerde hastalık, zararlı maddeler ve �laç kalıntılarının

bulunmadığını gösteren “B�tk� Sağlık Sert�f�kası” adlı belgey� tem�n etmes� gerekmekted�r. Söz konusu

belge, Tarım ve Köy İşler� Bakanlığı Tarım İl Müdürlükler� bünyes�ndek� B�tk� Koruma Şubeler�’nden

alınır. B�tk� Sağlık Sert�f�kası uluslar arası kullanımı yaygın olan b�r belged�r. B�tk� ve b�tk�sel b�r ürün

�hracının yapılab�lmes� �ç�n öncel�kle Türk gümrükler�nden malların çıkış �şlemler�nde, daha sonra

�thalâtçı ülke gümrükler�nde g�r�ş �şlemler�nde �braz ed�lmes� gerekmekted�r.

Ortadoğu ve Körfez ülkeler�, bu belgen�n ayrıca Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Dış�şler� Bakanlığı

ve Kend� büyükelç�l�kler� tarafından da tasd�klenmes�n� �stemekted�rler.

B�tk� Sağlık Sert�f�kası, yaş meyve ve sebze �ç�n 10 gün, kuru meyveler �ç�n 20 gün, hububat ve bakl�yat �ç�n

de 20 gün süreyle geçerl�d�r. Bu müddetler �ç�nde malların �hracının yapılması gerekmekted�r.

Hayvan İhracına İl�şk�n Sağlık Sert�f�kası (Cert�f�cate for An�mal Export)

İhracatçıların canlı hayvan, hayvansal maddeler ve den�z ürünler� �hracatında; bu ürünler�n �nsan ve

hayvanlara geçeb�len hastalıklardan ar� olduğunu göster�r “Sağlık Sert�f�kası” tem�n etmeler�

gerekmekted�r. Canlı hayvan, hayvansal maddeler ve den�z ürünler� �hracatında yed� ayrı sağlık sert�f�kası

bulunmaktadır. Her b�r� �ç�n de yetk�l� kurum Tarım ve Köy İşler� Bakanlığı Tarım İl Müdürlükler�’d�r.

Borsa Tesc�l Beyannames�

Tarım ürünler� �hracatında gümrüğe sunulması gereken b�r d�ğer belge de “Borsa Tesc�l

Beyannames�”d�r.

Tarım ürünler�n�n kayıt altına alınması amacıyla verg� kayıp ve kaçaklarının önlenmes�n� sağlamak ve

ayrıca borsaların gel�şt�r�lmes�ne yardımcı olmak üzere, tarım ürününün gümrük çıkış �şlemler�nde

�hracatçıdan Borsa Tesc�l Beyannames� �sten�r.

[3]



Bu belge, T�caret Borsalarının 13/Temmuz/1995 tar�h ve 22342 sayılı Resm� Gazetede yayımlanan

kotasyon l�steler�nde bulunan z�ra� ürünler�n �hracatında talep ed�lmekted�r. İlg�l� t�caret borsasında

tem�n ed�len Borsa Tesc�l Beyannames� �hracatçı tarafından 3 nüsha olarak doldurulur ve Borsa’ya

tasd�k ett�r�l�r. Tasd�k ed�lm�ş

1. c� nüsha (beyaz) Borsa’da kalır.

2. c� nüsha (yeş�l) İhraç faturasına �l�şt�r�lerek �lg�l� gümrüğe �braz ed�l�r.

3. cü nüsha (sarı) �hracatçıda kalır.

Orman/Tekel Nakl�ye Tezkeres�

Orman ürünler�n�n �hracatında gerek duyulan ve �lg�l� ürünün (üret�m) �st�hsal yer�nden ver�len b�r

belged�r. Tekele tab� b�r eşyada �se bu �darece tanz�m olunarak ver�len b�r belged�r.

FSG Forest Stewardsh�p Councel-Orman Koruma Konsey�Sert�f�kası

Batılı ülkelerdek� b�l�nçl� tüket�c�ler, kereste ve keresteler�n kullanıldığı mob�lyalar neden�yle yok olmakta

olan ormanların korunab�lmes� açısından, bu kerestelerden yapılmış olan ürünler� almamak üzer�nde

yoğun çalışmalar yapmaktadırlar. Bunun sonucu olarak, b�rçok ülkede sert�f�kalı kereste kullanımı

yaygınlaşmaktadır. Bu sert�f�ka �se “Forest Stewardsh�p Counc�l (FSC)-Orman Koruma Konsey�”

tarafından ver�lmekted�r.

Sert�f�kalı üründe üret�m her aşamada denetlenmekte, ormandan ağacın kes�lmes�nden (ağacın nereden

ve nasıl sağlandığı g�b�) n�ha� ürüne kadar bütün üret�m aşamaları �zlenmekted�r.

CITES Belges�

CITES Sözleşmes�; nesl� tehl�ke altında olan yaban� hayvan ve b�tk� türler�n�n canlı ve ölü örnekler� �le

bunların kolayca tanınab�len parçaları �le türevler�n�n, sözleşmeye taraf ülkeler arasında t�caret�n�n

yapılmasını önlemey� amaçlamaktadır.

CITES Sözleşmesi, “The Convention on International

Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora

Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki

Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme”

Ülkem�z�n de taraf olduğu öneml� b�r sözleşmed�r.

Uluslararası bu sözleşme 27/9/1994 tar�h�nde 4041 sayılı kanunla onaylanmış, Bakanlar Kurulunun onayı

sonrası 2001 yılında hazırlanan Yönetmel�k �le uygulamaya geç�lm�şt�r. Halen, İhracat Mevzuatımız �ç�nde

yayınlanan “Nesl� Tehl�ke altında Olan Yaban� Hayvan ve B�tk� Türler�n�n Dış T�caret�ne İl�şk�n 2009/1

sayılı Tebl�ğ” uygulamaya açıklık get�rm�şt�r. Bu tebl�ğ �le, korunması gereken yaban� hayvan ve b�tk�



türler� 6 ayrı l�stede toplanmıştır. L�stelerden 3 tanes� Tarım ve Köy İşler� Bakanlığının, d�ğer 3 tanes� �se

Çevre ve Orman Bakanlığı’nın kontrolüne ver�lm�şt�r. CITES Belges� bu Bakanlıklardan alınmak

durumundadır.

Bah�s konusu belge 4 nüsha olarak (sarı, mav�, kırmızı ve yeş�l bantlı formlar) hazırlanır. Sarı bantlı form

başvuru sah�b�ne ver�l�r. Mav� bantlı form düzenleyen kurumda kalır. Kırmızı ve yeş�l bantlı formlar

gümrük �dareler�nce alınır.

İthalata �l�şk�n olarak düzenlenen CITES Belgeler�n�n geçerl�k süres� 12 ay, �hracata �l�şk�n olarak

düzenlend�ğ�nde �se geçerl�k süres� 6 aydır.

[1]İGEME AR-GE BAŞKANLIĞI“100 Soruda Dış T�caret”Haz�ran 2009-Ankara, s. 93

[2]Es�n Şen, a.g.e. s. 42

[3]İGEME-AR-GE Başkanlığı, a.g.e s. 87-99



6. RESMİ BELGELER (OFFİCİAL DOCUMENTS) - 2

6.1. Gıda Güvenliği/Sağlık Sertifikası (Food Saferty/Health Certificate)

Et, süt ve kuru meyveler dışında gıda katkı maddeler� �le gıda ambalaj materyaller�n�n �hracatında

sert�f�ka düzenlenmes� ve onaylanması �şlemler� ve kontroller�, Tarım ve Köy İşler� Bakanlığı’na bağlı

“Tarım İl Müdürlükler�” tarafından yapılır.

İhracat kontrolü, alıcı ülke talepler� doğrultusunda �hracatçının veya tems�lc�s�n�n sert�f�kada yer alacak

b�lg� ve belgeler� �çeren formu doldurarak ürünün denetlenmes�n� �steyen b�r beyanname vermes�

üzer�ne, en ser� şek�lde üret�m yen�, depo veya antrepoda yapılmaktadır.

Sert�f�ka �şlemler� �ç�n gerekl� belgeler b�r asıl ve b�r suret olmak üzere 2 takım olarak hazırlanır. Ancak,

�hracatçı talep ederse sayı olarak arttırılır.

6.2. Et ve Süt Ürünleri İçin Sağlık Sertifikası (AB Harici Ülkeler)

Et ve süt ürünler� hakkındak� Türk Gıda Kodeksler� ve bunlara �l�şk�n Tebl�ğlere bağlı olarak Üret�mbelges�

almış olan f�rmalar �hracat aşamasında Süt ürünler� veya et ürünler� “Sağlık Sert�f�kası” almak

zorundadırlar.

Sert�f�ka tem�n� �ç�n Tarım İl Müdürlükler�ne başvurulur.

6.3. Diğer Belgeler

Doğa mantarı İhracatında Hazırlanan ANNEX II Sert�f�kası

Avrupa B�rl�ğ� ülkeler�nce, �hracatçı f�rmalarımızdan özell�kle yaş doğa mantarı �ç�n Radyasyon Belges�

�sten�lmekted�r. Söz konusu belgen�n �thalatçı ülkelerce talep ed�lmes� hal�nde, �hracatçı f�rmalar, Türk�ye

Atom Enerj�s� Kurumu’nun, Ankara Nükleer Araştırma ve Eğ�t�m Merkez� veya Çekmece Nükleer Araştırma

ve Eğ�t�m Merkez�’ne başvurarak ANNEX II d�ye adlandırılan bu sert�f�kayı tem�n ederler.

Doğal Arı Balı Anal�z Belges�

Doğal Arı Balı Anal�z Belges�, bal �hracat ve �thalatında gümrüklerde aranılan zorunlu belgelerden

b�r�s�d�r. Bu uygulamanın amacı sahte ve karışık balların �hraç ve �thal ed�lmes�n� önlemekt�r.

Numune alınması �şlemler� Dış T�caret Müsteşarlığı Bölge Müdürlükler�ne bağlı “Dış T�carette

Standard�zasyon Denetmenler� Grup Başkanlıkları”nca yapılır.Bu kurumun laboratuarlarında anal�z

yapıldıktan sonra uygun olan ballar �ç�n Anal�z Belges� ver�l�r.

Çek�rdeks�z Kuru Üzüm Anal�z Belges�



Çek�rdeks�z kuru üzüm Anal�z Belges�; A.B.D., Kanada ve Avustralya gümrükler� tarafından �sten�len

zorunlu belgeler arasındadır. Bu ülkelere �hracat yapacak f�rmaların İzm�r Hıfzısıhha Enst�tüsü, İzm�r Tarım

İl Müdürlüğü �le Ege Ün�vers�tes� İlaç Gel�şt�rme ve Farmakok�net�k Araştırma ve Uygulama

Laboratuvarı’nın b�r�nden kurşun kalıntısı ve pest�s�te yönel�k Anal�z Raporu almaları gerekmekted�r.

Numune alım �şlemler� Dış T�caret Müsteşarlığı Bölge Müdürlükler�ne bağlı Dış T�carette Standard�zasyon

Grup Başkanlıkları tarafından yapılmaktadır.

Helal Belges� (Helal Cert�f�cate)

Et �hracatında, İslam ülkeler� tarafından talep ed�len b�r belged�r. İhracat konusu etler�n elde ed�ld�ğ�

hayvanların İslam� kurallara uygun olarak kes�ld�ğ�n� �spat etmeye yarayan b�r belged�r.

Helal Belges� D�yanet İşler� Başkanlığına bağlı mü�ülükler tarafından ver�lmekted�r. Bu belge, �thalatın

yapıldığı ülke gümrüğünce �stend�ğ�nden �hracat esnasında hazırlanıp �thalatçıya �ved�l�kle ulaştırılması

gereken b�r belged�r.

Radyasyon Anal�z Belges� (Rad�at�on Cert�f�cate)

Radyasyondan Arî Belges� (Sarı Belges�) veya Radyasyon Anal�z Belges� ülkem�zde zorunlu uygulamada

olan b�r belge değ�ld�r. Ancak Avrupa B�rl�ğ� mevzuatı çerçeves�nde, �thalâtı yapacak ülken�n talep etmes�

hal�nde, bu belge �hracatçı f�rmalarımızca Türk�ye Atom Enerj�s� Kurumu’nun �lg�l� b�r�mler�nden tem�n

ed�lerek �thalatçıya gönder�lmekted�r.

Koşer Sert�f�kası (Kosher Cert�f�cate)

Türk�ye’den İsra�l’e yapılacak gıda ürünler� �hracatında İsra�l gümrüğü tarafından aranan b�r belged�r. Gıda

ürünler�n�n Musevî d�n kurallarına göre hazırlandığını göstermekte olup; kal�te, h�jyen ve güven�

s�mgelemekted�r.

Koşer Sert�f�kası, Türk�ye’dek� Hahambaşılık kurumundan alınır.Halı Ekspert�z Raporu

Esk� Eserler Mevzuatı uyarınca, esk� eser n�tel�ğ� taşıyan malların �hracı yasaktır. Ülkem�zden �hraç ed�len

el halılarının esk� eser n�tel�ğ�nde olup olmadığını bel�rlemek �ç�n halılar �hracatçının bağlı olduğu Oda

tarafından ekspert�z �şlem�ne tab� tutulmaktadır. Bu �şlem�n yapılab�lmes� �ç�n �hracatçı b�r d�lekçe �le

bağlı olduğu Oda’ya başvurur. Oda’nın tay�n edeceğ� uzmanlar (ekspertler) yaptıkları �nceleme sonunda

�hraç konusu halıların esk� eser n�tel�ğ� olmadığını tesb�t ederlerse raporlarının b�r suret� gümrüğe

sunulmak üzere Oda tarafından �lg�l� �hracatçıya ver�l�r. Ekspert�ze tab� tutulan halıların esk� olduğunun

saptanması hal�nde, Türk İslam Eserler� Müzes�’nce �k�nc� b�r ekspert�z �şlem�nden geç�l�r.

Hed�yel�k Eşya İhracında Ekspert�z Raporu

Türk�ye’den �hraç ed�len bakırdan ve pr�nçten mamul hed�yel�k eşyaların �hracı, Esk� Eserler Kanunu

gereğ�nce �lg�l� müze eksperler�nce ekspert�ze tab� tutulmaktadır. Bunun sonucuna göre düzenlenen

raporla gümrük �dareler� �hracatına �z�n vermekted�r.



Bu tür malı �hraç edecek olan k�ş�ler�n bağlı bulunduğu Oda’ya b�r d�lekçe �le başvurmaları gerekmekted�r.

Lületaşı İhracatında Ekspert�z Raporu

Ham lüle taşlarının �şlenmeden yurt dışına gönder�lmes�n� önlemek amacıyla, �hraç ed�lecek lületaşı

mamuller� ekspert�ze tab� tutulmaktadır.

Ekspert�z �şlem� �ç�n �hracatçı, bağlı bulunduğu Oda’ya başvurmalıdır. Ekspert�z nezaret�nde lületaşı

mamuller�, �ler� derecede �şlem görmüş olması ve “Türk El�ş� Sanatının” estet�ğ�nden yoksun

bulunmaması g�b� hususlar d�kkate alınarak �ncelenmekted�r. İncelend�kten sonra ambalajlanan

mamuller, Bölge T�caret ve Sanay� Müdürlüğü ve Oda tarafından mühürlen�r. Gümrük �dareler�ne tesl�m

ed�lmek üzere tanz�m ed�len b�r rapor �le b�rl�kte �hracatçıya ver�lmekted�r.

SONUÇ

Dış t�caret�n öneml� konularından b�r�s� olan “Dış T�carette Kullanılan Belgeler”�n alınması,

doldurulması ve gerekl� makamlara onaylatılması g�b� �şlemler, üzer�nde t�t�zl�le durulması gereken

konulardan b�r�s�d�r. Unutulmaması gereken husus, eks�k veya yanlış doldurulan belgeler�n �hracatı

sekteye uğratacağı ve parasal kayıplara da sebeb�yet vereceğ�d�r.

[1]İGEME AR-GE Başkanlığı a.g.e. s. 100

[1]



7. TAŞIMA BELGELERİ

Giriş

Dış t�caret �şlemler�nde eşya, b�r ülkeden d�ğer�ne uzun yollar kat edeceğ�nden taşıma d�kkat ve özen

�steyen b�r �şlemd�r. Taşıma Belgeler� �se, �hracat ve �thalâta konu olan malların taşıyıcı tarafından tesl�m

alındığını ve/veya nak�l vasıtasına yüklend�ğ�n� gösteren ve varış yer�ne gönder�lme şek�l ve şartlarını

�çeren, taşıyıcı tarafından düzenlenen b�r belged�r.

7.1. Taşıma Belgelerinin Özellikleri

a) Bu belgeler taşıyan �le taşıtan arasında akted�len b�r tür sözleşmed�r. Bu nedenle herhang� b�r

anlaşmazlık durumunda taşımanın şek�l ve şartların �spat ed�c� n�tel�k taşır.

b) Bazı şartlarda (den�z konş�mentosunda) b�r kıymetl� evrak hüv�yet�nded�r. Taşınan malın mülk�yet�n�

tems�l eder. Ancak, hukuk s�stem�nde oluşan �çt�hatlarla d�ğer taşıma belgeler� de b�rer kıymetl� evrak g�b�

�şlem görmekted�r.

c) Bütün taşıma belgeler�; özet olarak, malların taşıyan tarafından tesl�m alındığını ve varış yer�ne kadar

sal�men götürülmek üzere yola çıkarıldığını bel�rt�rler.

Taşıma belgeler�, aşağıdak� hususları da �çermek durumundadır.

d) Sevk tar�h�n� göstermel�d�r. Çünkü:

Yüklemen�n hang� tar�hte yapıldığını göstermes� açısıdan,

Belgeler�n yasal süreler� �ç�nde bankaya �braz ed�l�p ed�lmed�ğ�n� göstermes� açısından,

S�gortanın hang� tar�hten �t�baren başlaması gerekt�ğ�n� göstermes� açısından önem taşımaktadır.

e) Mutlaka yüklemey�/sevk� göstermel�d�r. Çünkü:

Den�z konş�mentosu tesl�m alınan malların yüklend�ğ�n�,

Den�z konş�mentosu dışındak� değer taşıma belgeler� �se malın yüklenmek üzere tesl�malındığını,göster�r.

İhbar kaydını taşımalıdır. Alıcının malın gel�ş�nden haberdar ed�lmes� �ç�n, �hbar (NOTIFY PARTY)tarafı olarak alıcının ad ve adres�n�n olması gerek�r.

Tem�z kaydı olmalıdır.

Belge üzer�nde malların bozuk olduğuna da�r b�r not bulunmamalıdır.



M�lletlerarası T�caret Odası (MTO)’nun 600 Sayılı Broşürüne göre, üzer�nde herhang� aks� b�r kayıttaşımayan belge “Tem�z” sayılır.

“Bayat” (stale) olmamalıdır.

Taşıma belges�n�n, en geç malların g�deceğ� yere varışında alıcının el�ne geçmes�n� sağlamak üzereyeterl� b�r süre önce bankalara �braz ed�lmes� gerek�r. Bu süre �ç�nde �braz ed�lmeyen taşımabelgeler�ne “Bayat” (stale) den�r. Bu süre akred�t��e aks� bel�rt�lmed�kçe 21 gündür.

Malların güverteye yüklend�ğ� �bares�n� taşımamalıdır. Çünkü Den�z taşımacılığında, akred�t��e aks�bel�rt�lmed�kçe, malların güverteye yüklend�ğ�n� (SHIPMENT ON DECK) �fade eden b�r taşıma belges�bankalarca kabul ed�lmez.

7.2. Konşimento/TaşımaBelgesi-Tanımı

Konş�mento veya Taşıma Belges�, taşıyan veya onu tems�len kaptan tarafından düzenlenen; yükün

taşınmak üzere tesl�m alındığını beyan eden ve bel�rt�len varış l�manında sened�n �ades� karşılığında hak

sah�b�ne aynen tesl�m ed�leceğ� taahhüdünü taşıyan kıymetl� evraktır. Yüklenm�ş olan mal üzer�nde

mülk�yet hakkı ver�r. (EK: 15, Den�z Konş�mentosu)

B�r konş�mento’da bulunması gereken unsurları şu şek�lde sıralayab�l�r�z.

Taşıyanın adı soyadı veya t�caret unvanı

Taşınan malın c�ns�, ölçüsü, sayısı, brüt ağırlığı, markası vb.

Tanz�m Yer� ve tar�h�

Kaç nüsha olarak düzenlend�ğ�

Tanz�m Yer� ve tar�h�

Kaç nüsha olarak düzenlend�ğ�

Düzenleyen�n �mzası (Kaptan veya acentanın

Taşıtanın (yükleten�n) adı, soyadı veya t�caret unvanı

Yükleme L�manı

Boşaltma l�manı

Navlun ödeme durumu Alıcının adı, adres� (cons�gnee’s name and adress)

Konş�mento numarası ve tar�h�

Gem�n�n adı ve tab�yet�

Konş�mentolar, aks� bel�rt�lmed�kçe, 3 or�j�nal ve 3 c�rolanamaz (copy not negot�able) kaydı taşıyan

toplam 6 nüsha olarak düzenlen�r. Bu altı nüshaya topluca “tam takım konş�mento” (full set of B/L) adı

ver�lmekted�r. Konş�mentoların kaç nüsha olarak düzenlend�ğ� bütün nüshalara yazılır. Bu nedenle

[1]

[2]



bütün nüshaların aynı b�lg�ler� �çermes� şartı aranır. Nüshalardan b�r�nde yapılacak herhang� b�r değ�ş�kl�k,

d�ğerler�nde de yapılmak zorundadır. Bu nedenle bankalar �hracat �şlemler�nde genell�kle tam takım

konş�mento talep ederler.

7.3. Düzenlenme Şekillerine Göre Konşimentolar

Konş�mento, b�r kıymetl� evrak olması neden�yle, tesl�m şek�ller�ne göre dört türde doldurulab�l�rler.

a) Nama Yazılı Konş�mento (Stra�ght B/L)

Gönder�len şahsın adına ya da f�rma adına düzenlenen konş�mentoya ver�len �s�md�r. Cons�gnee kısmında

malı �thal gümrüğünde tesl�m alacak olanın adı yazılıdır. Bu tür konş�mentoların c�ro yolu �le devr�

mümkün olmadığından kred�l� �şlemlerde bankalarca kabul ed�lmez.

b) Emre Yazılı Konş�mento (To order B/L)

Yükleten�n taleb� üzer�ne konş�mento sadece emre yazılı olarak tanz�m ed�l�r. “To order” yan� “emre”

tanz�m ed�len konş�mentoda malların k�m�n emr�nde olduğu �smen yazılı değ�ld�r. Ancak yükleten�n

(�hracatçının) emr�ne düzenlenm�ş olduğu kabul ed�l�r.

“To order” (emre) konş�mento bankaya �braz ed�ld�ğ�nde mutlaka yükleten�n c�rosu aranır ve beyaz c�ro

(blank endorsment) �le devrett�ğ�nde yan�, sadece �sm�n�/ünvanını yazıp �mzaladığında konş�mento k�m�n

el�nde olursa mal olun mülk�yet�nde sayılır. (EK: 15’tek� konş�mento örneğ� böyled�r.)

c) Emr�ne Yazılı Konş�mento (To the order of ….)

Genell�kle vesa�k mukab�l� ve akred�t�fl� kred�l� �şlemlerde düzenlen�r. Konş�mentonun “cons�gnee”

bölümüne �thalatçı f�rmanın adının adres�n�n yazılmayıp �thalatçının bankasının adının “to the order of”

�bares�nden sonra yazılması şekl�nde doldurulur. Örneğ�n, “… to the order of ABC Bankası B.Çekmece

Branch/İstanbul/Turkey” g�b�. Bazen de �hracatçı konş�mentoyu kend� bankası emr�ne tanz�m ett�r�r. Bu

banka da konş�mentoyu �thalatçının bankasına c�ro ederek ona gönder�r. Sonuç �t�bar�yle, bu dolduruş

tarzı �hracatçının kend�s�n� güvence altına almasını sağlar. İthalatçı �le bankası karşı karşıyadırlar. İthalatçı

f�rma, belge eller�nde olsa b�le adına c�ro ed�lm�ş malın mülk�yet�n� bel�rten konş�mento el�nde olmadığı

�ç�n gümrükten malı çekemez. Bu mülk�yet devr�n�n olab�lmes� de �thalatçının malın bedel�n� b�r şek�lde

bankasına ödem�ş olmasına bağlıdır.

d) Ham�l�ne Yazılı Konş�mento

“Ham�l�ne” (order) konş�mentolarda gönder�len�n �sm� yazılmaz yan�, “cons�gnee” alıcı bölümüne

sadece “ham�l�ne” (order) yazılır, veya o bölüm boş bırakılır. Bu durumda, konş�mentoyu el�nde

bulunduran k�ş� malın sah�b� kabul ed�l�r. Bu tür konş�mentolarda c�roya gerek yoktur, sadece tesl�m yolu

�le malın mülk�yet� dev�r ed�lm�ş olur.

7.4. Diğer Konşimento Türleri

[3]



Taşımanın şekl�ne, malın özell�kler�ne, düzenlenme durumlarına göre farklı yapıda konş�mentolar

kullanılmaktadır. Aşağıda bu t�p konş�mentolar özetlenm�şt�r.

a) Tesellüm Konş�mentosu (Rece�ved B/L)

Bu tür konş�mentolar, taşıyan tarafından malın sadece taşınmak üzere tesl�m alındığını gösteren

belgelerd�r. Yükleme vasıtaya henüz yapılmamıştır. Yüklemen�n zamanının alıcı tarafından b�l�nmemes�

neden�yle r�sk oluşturur. Uluslararası t�carette yükleme konş�mentosu talep ed�l�r.

Tesellüm konş�mentosu üzer�ne (on board) tar�h� düşülerek yükleme konş�mentosuna dönüştürüleb�l�r.

b) Tem�z Konş�mento (Clean B/L)

Mallar hasarsız ve kusursuz olarak tesl�m alınıp gem�ye yüklend�ğ�n� gösteren konş�mentoya “tem�z”

den�r. Aynı zamanda malların ambalajlarının da düzgün olduğunu bel�rt�r. Bankalar sadece tem�z b�r

taşıma belges�n� kabul ederler.

c) K�rl� Konş�mento (D�rty “foul” B/L)

Malların hasar ve kusurlu olarak yüklend�ğ�n� gösteren konş�mentodur. Bu durum kaptan tarafından

tesb�t ed�l�p, bunların konş�mento üzer�ne yazılması hal�nde sorumluluktan kurtulmuş olur.

d) Klozlu Konş�mento (Claused B/L)

Malların tesl�m�, yüklenmes� sırasında kaptan veya taşıyan b�r olumsuzluk sez�nl�yorsa; örneğ�n,

ambalajların zayıflığı, b�donların �ncel�ğ�, çuvalların güçsüzlüğü …. g�b�, çıkacak olası b�r durumu

konş�mentoda bel�rtm�şse taşıyan sorumluluktan kurtulur.

Akred�t�fl� ödeme şekl�nde aks� öngörülmed�kçe bu t�p konş�mentolar bankalarca kabul ed�l�r.

e) Düzgün Hat Konş�mentosu (L�ner B/L)

Aynı hat üzer�nde sefer yapan tar�fel� gem� �le eşya taşınmasında düzenlenen konş�mentodur. C�ro �le

devr� mümkün değ�ld�r.

f) Tek Konş�mento (Through B/L)

İk� l�man arasındak� den�zden taşımanın uzantısında b�r karayolu varsa ve düzenlenen konş�mentoda

malın bu türlü aktarmalı taşınmasını kapsıyorsa bu tür konş�mentolara tek konş�mento den�l�r.

g) Kısa Form Boş Sırtlı Konş�mento

(Short Form and Blank Back B/L)

Konş�mentolarda genell�kle taşıma koşulları ve sorumlulukları küçük puntolarla arkasında yazılıdır. İşte

bunların yer almadığı, sadece ana hatlarının bel�rt�l�p, dayandığı uluslararası sözleşmeye atıf yapılan,

arkasının boş bırakıldığı konş�mentolara kısa form ve boş sırtlı konş�mento den�r.

[4]



h) Tanker Konş�mentosu (Tanker B/L)

Petrol ve k�myev� maddeler, (LPG) Sıvı yakıt taşımacılığında kullanılan tanker gem�ler �ç�n düzenlenen

konş�mentodur. Taşınan maddeye göre bu konş�mentoların Açıklamalar (Descr�pt�on) kısmına özel

şartlar, yazılır.

�) Den�z/Okyanus Konş�mentosu (Mar�ne B/L)

Yükleten taşıyıcı arasında yapılan b�r navlun sözleşmes�d�r. Malın taşınmak üzere tesl�m alındığını göster�r.

Malı tesl�m eden ve malın mülk�yet�n� gösteren b�r belged�r.

j) Konteyner Konş�mentosu (Conta�ner B/L)

Malların konteyner den�len büyük, kapalı çel�k/saç yapımı, korumalı taşıma vasıtaları �le yapılacağını

gösteren konteyner konş�mentoları den�z konş�mentoları grubuna g�rer ve gem� ş�rket� veya acentaları

tarafından düzenlen�r. Konteynerler gümrüklemeden ve yüklemeden sonra mühürlend�kler� �ç�n taşınan

malların gem�ye yüklen�rken kontrolü mümkün değ�ld�r. Bu nedenle, mallara �l�şk�n b�lg�ler “yükleten�n

b�ld�r�m�ne göre” kaydı �le konş�mentoya yazılır. Bu kaydı �çeren konş�mentolar “clean on board” yan�

“tem�z” konş�mento sayılırlar. (EK: 16 – Konteyner Konş�mentosu)

D�ğer Taşıma Belgeler� (Wayb�lls/Cons�gnment Notes)

Den�z konş�mentoları dışında kalan bu taşıma belgeler�, taşınan malın mülk�yet�n� tesl�m etmezler.

Dolayısı �le kıymetl� evrak vasfında değ�llerd�r. Bunlar, sadece malların tesl�m ed�ld�kler� yerden alınıp

varış yer�nde alıcıya tesl�m ed�leceğ�n� gösteren “makbuz” n�tel�ğ�ndek� belgelerd�r. Ayrıca, bu taşıma

belgeler� c�ro ed�lemez ve malların mülk�yet� dev�r ed�lemez. Taşıma senetler� c�ro ed�lemed�ğ� �ç�n

taşınan mallar, senette �sm� yazılı alıcıya tesl�m ed�l�r.

Taşıyan vasıtalara göre �s�m alan bu belgeler aşağıda açıklanmaktadır.

Havayolu Taşıma Belges� (A�rway B�ll/AWB)

Havayolu Taşıma Belges�, gerçek anlamı �le konş�mento sayılmamakla b�rl�kte malların uçakla taşınmak

üzere tesl�m alındığını bel�rt�r. Bu belge �le malların c�ro �le mülk�yet� dev�r ed�lemez. Mallar uçakla taşınıp

düzenlenen sened�n üzer�nde alıcı olarak k�m�n adı yazılı �se ona tesl�m ed�l�r. Kred�l� �şlemlerde Banka

adına düzenlenmes� talep ed�l�r. Havayolu Taşıma Belges� 3 asıl 9 kopya olarak düzenlen�r. (Ek: 17-

Havayolu Taşıma Belges�)

Karayolu Taşıma Sened�/CMR Belges� (RoadWayb�ll/Cons�gnment Note)

Kamyon, TIR �le yapılan uluslararası nakl�yatta CMR (Convent�on Merchand�ses Rout�er) Anlaşması

kapsamında karayolu �le eşya taşınmasının esaslarını düzenleyen sözleşme sonucu düzenlenen belged�r.

Malların taşıma ş�rket� tarafından varış yer�ne kadar kamyonla götürülmek üzere tesl�m alındığını göster�r

taşıma belges�d�r. Kıymetl� evrak statüsünde olmadığı �ç�n c�ro ed�lemez. Karayolu Taşıma Sened� 3 nüsha

olarak düzenlen�r. B�r�nc� nüsha gönder�c�ye ver�l�rken, �k�nc� nüsha kamyonla b�rl�kte g�der.

[5]



CMR belges� �le yapılan taşıma sözleşmeler� �le aynı kamyon üzer�ndek� malın fer�bot, gem�, dem�ryolu �le

taşınması hal�nde CMR Sözleşmes� geçerl�ğ�n� korur. (EK: 18 / Karayolu Taşıma Sened�/CMR)

Nakl�yec� Makbuzu (Forwarder’s Rece�pt)

Taşıma kom�syoncuları tarafından bell� b�r ücret karşılığında kend� adlarına başkaları hesabına mal

taşıyan nakl�ye f�rmaları (fre�ght forwarders) tarafından düzenlenen belged�r. Taşıma Kom�syoncusu,

�hracatçılardan topladıkları �hraç ürünler�n� taşıma ş�rketler�ne “Taşıma Sened�” karşılığı tesl�m ederler

ve gönderene tesl�m aldıkları mallar karşılığı “Nakl�yec� Makbuzu” ver�rler. Bu makbuzlar malın

mülk�yet�n� tems�l etmed�kler� g�b�, c�ro da ed�lmezler.

FIATA Tesellüm Belgeler�

FIATA, “Uluslararası Taşıma Acentaları B�rl�kler� Federasyonu”’na üye olan Taşıma Acentaları

tarafından düzenlenen Nakl�yec� Makbuzları’dır. FIATA L�sansı bu federasyona üye olan Taşıma

Acentalarına ver�l�r. Bu belgeler standart formlar hal�nde düzenlenm�ş olup taşıma sözleşmes�

n�tel�ğ�nded�r. Taşımacı tarafından peş�nen kabul ed�lm�ş öneml� şartları ve sorumlulukları �çeren bu

belgeler, varış yer�nde, taşımacı Nakl�ye Acentasının (Fre�ght Forwarder) muhab�r� veya şubes� tarafından,

belgede adı yazılı alıcıya tesl�m ed�l�rler.

FIATA Taşıma Belgeler� üç gruptur. Bunlar:

a) FIATA/FCR – Sevk�yatçı F�rmanın Tesellüm Sert�f�kası (Forwarder’s Cert�f�cate of Rece�pt)

Malların sevk ed�lmek veya alıcının emr�ne hazır tutulmak üzere tesl�m alındığını gösteren b�r belged�r.

Nama yazılı şek�lde düzenlen�r. Malın mülk�yet� c�ro yolu �le devred�lemez.

b) FIATA/FCT – Sevk�yatçı F�rmanın Taşıma Sert�f�kası (Forwarder’s Cert�f�cate of Transport)

Takım hal�nde ve emre yazılı olarak düzenlen�r ve c�ro ed�leb�l�r. Taşıma kom�syoncusunun sorumluluğu

mallar alıcıya tesl�m ed�l�nceye kadar devam eder.

c) FIATA/FBL – B�rleş�k Taşıma Konş�mentosu (Comb�ned Transport B/L)

Hukuksal n�tel�ğ� den�z konş�mentosu �le aynıdır. Belgen�n �çer�ğ� FIATA tarafından bel�rlenm�şt�r. Den�z

konş�mentosu g�b� malın mülk�yet�n� tesl�m eder. C�ro kab�l�yet� vardır. Kıymetl� evrak n�tel�ğ�nded�r.

B�rden fazla or�j�nal nüshalı takım hal�nde düzenlen�r.

ATA Karnes� (ATA Carnet)

ATA Karneler�, uluslararası ATA Sözleşmes�ne taraf olan ülkeler arasında, başka herhang� b�r belgeye

gerek duyulmaksızın, eşyanın geç�c� olarak �thalat ve �hracatını sağlayan gümrük belgeler�d�r. Başka b�r

�fade �le m�lletlerarası t�car� ve kültürel faal�yetler�n arttırılması �ç�n eşyaların geç�c� olarak verg�den muaf

�thal/�hraç ed�lmes� amacıyla düzenlenen karnelerd�r.

[6]

[7]



ATA Karneler�’n�n tem�n� �ç�n, üzer�nde eşyanın adı, m�ktarı ve değer�; eşyanın ne amaçla ve hang�

ülkelere götürüleceğ� ve karne ham�l�n�n adı bulunan b�r d�lekçe �le ve �stenen d�ğer belgelerle �lg�l� T�caret

Odası’na başvurulması gerekmekted�r. Mal l�steler�; malın g�deceğ� ülke �ç�n altı, trans�t geç�lecek ülkeler

�ç�n �k�şer nüsha olarak düzenlenmekted�r. ATA Karneler�’ne genelde uluslararası fuarlarda serg�lenecek

malların götürülmes�, kültürel etk�nl�klere �lg�l� eşyanın taşınması ve ger� get�r�lmes� �ç�n �ht�yaç

duyulmaktadır.

Geçerl�l�k süres� b�r yıl olan ATA Karneler�’n�n her ülkeye g�r�şte ve çıkışta �lg�l� gümrük merc�ler�ne

onaylatılması gerekmekted�r.

S�gorta Belgeler� (Insurance Documents)

Malların satıcıya ulaşmasına kadar geçen süreçte oluşab�lecek r�skler�n yer alacağı zararın karşılanması

amacı �le ödenecek pr�m karşılığında olası zararın karşılanması amacı �le yapılan anlaşmayı göster�r

belged�r. Dış t�caret �şlemler�nde �k� türlü s�gorta pol�çes� kullanılmaktadır.

Kes�n S�gorta Pol�çes�

Malların nak�l aracına b�nd�r�lmes�nden sonra b�lg�ler�n s�gorta ş�rket�ne ulaştırılıp, varış yer�nde alıcısına

tesl�m�ne kadar olan hasar ve avaryaların tazm�n� �ç�n düzenlenen belgelerd�r.

Flotan S�gorta Pol�çes�

İler�de b�r tar�hte gerçekleşecek mal taşınması �le �lg�l� kes�n nakl�yat s�gortasının da�r b�r ön taahhüt

n�tel�ğ�ndek� belgelerd�r. Bu belgelere S�gorta Sert�f�kası da (Insurance Cert�f�cate) den�lmekted�r.

SONUÇ

Dış t�carette malınızı tesl�m edeceğ�n�z taşıyıcının doldurup �mzalayarak s�ze tesl�m edeceğ� b�r taşıma

belges�, o malın d�ğer b�r ülkede alıcısı tarafından tesl�m alınmasında kullanılacağından bu belgeler�n

�şlev�n� öğrenmek büyük önem taşımaktadır.

[1]Yrd.Doç.Dr.AyşenurTopçuoğlu-İGEME Eğ�t�m Sem�ner Notları, N�san 2010, s. 25-26

[2]3 Or�j�nal + 3 kopya (non negot�able) konş�mentoya “tam takım konş�mento” den�lmes� hükmü, MTO 500

(Ves�kalı Kred�ler �ç�n B�r Örnek Usuller ve Uygulamalar) Bülten�nde get�r�lm�şt�. Ancak 1993 te uygulamaya

konulan MTO 600 Bülten�nde bu şart yumuşatılmış ve kaç or�j�nal kaç nüsha kopya olduğunu bel�rtt�ğ�m�z

evrakın da “Tam Takım B/L” olarak kabul ed�leceğ� hükme bağlanmıştır. (Örneğ�n, 2 or�j�nal + 2 kopya …. G�b�.)

[3]Öykü Grup, a.g.e. s. 37

[4]Ayşenur Topçuoğlu, a.g.e. s. 27-30

[5]Prof.Dr.Özcan Güven, “İhracat ve İthalatçının El K�tabı”, 1998-İzm�r, s. 131-135

[6]Prof,Dr.Özcan Güven, a.g.e. s. 135

[7]Prof.Dr.Özcan Güven, a.g.e. s. 1136



8. İHRACAT İŞLEMLERİ

Giriş

B�r öncek� bölümde ülkem�z �hracatını düzenleyen mevzuatı dar ve gen�ş kapsamlı olarak görmüş ve

İhracat Rej�m� Kararı �le İhracat Yönetmel�ğ� çerçeves�nde �hracatı ve �hracatçıyı tanımlamıştık. Ayrıca, b�r

f�rmanın �hracat yapmaya karar vermes� hal�nde uygulamak zorunda olduğu temel aşamaları �ncelem�ş,

daha sonra �se dış t�carette, özell�kle �hracatta kullanılan belgelerle tanışmıştık.

Bu bölümde önce �hracatta alınması gereken belge ve �z�nler� veren kurumlarımız tanıtılacak, daha sonra

genel b�r çerçevede �hracat mevzuatımızda bel�rt�len �hracat şek�ller�, �hracat �şlem ve prosedürler�

�ncelenecekt�r.

8.1. İhracat İşlemlerinde Belge Ve İzin Veren Kuruluşlar

Dış T�caret �şlemler�nde kullanılan/�sten�len belgelerle �lg�l� olarak �hracatçılarının genelde, belgeler�n

sayısının yüksekl�ğ�nden ve aynı zamanda belge ve �z�n alınan kurum ve kuruluşların çokluğundan ş�kayet

ederler. Bu konu �le �lg�l� olarak, geçt�ğ�m�z yıllarda Dış T�caret Müsteşarlığı d�ğer ülkelerde, özell�kle

Avrupa B�rl�ğ� ülkeler�nde �hracat �şlemler�nde �stenen belgeler üzer�nde b�r araştırma yaptırmıştır.

Sonuçta, AB ülkeler�nde �stenen belgelerle ülkem�zde �stenen belgeler�n, b�r tek Orman Ürünler� Nakl�ye

Tezkeres� dışında aynı sayıda olduğu tesb�t ed�lm�şt�r.

Böyle olması doğaldır. Çünkü, 1/1/1996 tar�h�nde başlayan AB – Türk�ye Gümrük B�rl�ğ� Anlaşması �le

ülkem�z�n Dış T�caret ve Gümrük mevzuatı AB mevzuatına uyarlandığından, bu mevzuatın gerekt�rd�ğ�

aynı belgeler �sten�lmekte ve kullanılmaktadır.

Tablo 11, İhracat �şlemler�nde belge ve �z�n veren Kamu kurum ve kuruluşlar� �le ver�len belgeler�

göstermekted�r.



8.1.1. KOBİ’ler ve KOBİ’lere Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlar

8.1.1.1 Hangi Firmalar KOBİ Kapsamındadır?

Küçük ve Orta Boy İşletmelere kısaca KOBİ den�lmekted�r. KOBİ’ler tüm dünya ülkeler�nde olduğu g�b�,

ülkem�zde de t�caret ve sına� hayatın motoru ve �hracatın en öneml� kaynağıdır.

Mevzuatımıza göre küçük ve orta boy �şletmeler şu şek�lde tanımlanmaktadır:

Tablo 11: İhracat İşlemlerinde Belge ve İzin Veren Kuruluşlar



1 ilâ 200 arasında işçi istihdam ettiğini SGK kayıtları ile belgeleyen,

İmalat sanayi alanında faaliyette bulunan,

Arsa ve bina hariç, mevcut sabit sermaye tutarı 2 milyon ABD Doları karşılığı TL’yi aşmayan,

f�rmalara KOBİ den�l�r.

Bu tanımlamaya g�ren f�rmalarla �lg�l� olarak b�rçok kurum özell�kle f�nans kurumları, kred�lend�rme

�şlemler�nde lehler�ne farklı uygulamalar yapmaktadır.

Türk�ye’de 2010 yılı �t�bar�yle �hracat yapan f�rma/�şletme sayısı 47.352’d�r. İhracatın yaklaşık %25’�n�n

KOBİ’ler tarafından yapıldığı b�l�nmekted�r. Bazı ülke KOBİ’ler�n�n �hracattak� payları yaklaşık olarak

şöyled�r:

Küçük ve Orta Boy İşletmeler (KOBİ) bu nedenle her ülkede üzerler�nde önemle durulan, çeş�tl� şek�llerde

destek sağlanan kuruluşlardır.

Ülkem�zde KOBİ’lere h�zmet ve destek sağlayan kurumların bazıları aşağıda göster�lmekted�r.

8.1.1.2. İhracat Konusunda KOBİ’lere Yönelik Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlar

KOBİ’ler�n �hracata özend�r�lmes�, �hracat aşamasında b�lg� , destek ve h�zmet alab�lecekler� başlıca

Kurum ve Kuruluşlar aşağıda tanıtılmaktadır.

8.2. İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İgeme)

İGEME – İhracatı Gel�şt�rme Etüd Merkez�, T.C.Başbakanlık Dış T�caret Müsteşarlığı’na bağlı olarak faal�yet

göstermekted�r.

İhracatın arttırılması ve sağlıklı b�r yapıya kavuşturulması amacıyla kurulan Merkez, başka KOBİ’ler olmak

üzere Türk �hracatçısına ve �hracat potans�yel� bulunan f�rmalara gerekl� tüm b�lg�ler� sağlamak, bu

alandak� becer� ve donanımlarını gel�şt�rmeler�ne yardımcı olmak �ç�n h�zmet sunmaktadır. Ayrıca, dış

t�caretle �lg�l� kamu kuruluşları arasında koord�nasyonu sağlamak, Türk �hraç ürünler� ve f�rmalarının yurt



dışında tanıtılması amacıyla yayınlar hazırlamak, uluslar arası fuarlara m�llî katılımlar organ�ze etmek,

yerl� �hracatçı �le yabancı �thalatçı arasında doğrudan temas �mkânları yaratmak görevler� arasındadır. Bu

hedeflere ulaşmak �ç�n yaptığı çalışmalar aşağıda özetlenm�şt�r.

İGEME’n�n amacına yönel�k çalışmalar aşağıdak� tablolarda özetlenm�şt�r.

Tablo 13: İGEME’nin Çalışma Sahaları



Tablo 14: İGEME Tarafından Verilen Hizmetler

Tablo 15: İGEME Tarafından Verilen Hizmetler



Tablo 16: İGEME Tarafından Verilen hizmetler





Tablo 19: İGEME’ye Ulaşım Bilgileri



8.3. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri

Ver�len H�zmetler:

B�rl�klere üye olan �hracatçılar �ç�n B�rl�kler�n faal�yet alanına g�ren konularda üret�m, �hracat, �thalat, f�yat

durumu, dış p�yasalardak� rak�pler�m�z hakkında oluşturulan b�lg�ler güncel olarak �zlenmekte ve �steyen

üyeler�ne ver�lmekted�r.

Bu çalışmaları, �hracat �ç�n ver�len h�zmetler� dışında ve çoğunluğu KOBİ olan h�zmetler� dışında ve

çoğunluğu KOBİ olan üyeler�n� b�lg�lend�rme amacı gütmekted�r.

İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�kler�n�n yurt sathında bulundukları yerler, adres ve ulaşım b�lg�ler� EK:

1’de ver�lmekted�r.

8.4. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (Deik)

DEİK, �k� taraflı “İş Konseyler�” aracılığı �le faal�yet göstermekted�r. İş Konseyler�n�n görev�, Konsey

kurulan ülke �le ekonom�k ve t�car� �l�şk�ler� gel�şt�rmekt�r. Konsey üyeler� o ülke �le sınaî-t�car� �ş yapmak

�steyen f�rma tems�lc�ler�nden oluşmaktadır.

DEİK tarafından per�yod�k olarak yayımlanan Türkçe ve İng�l�zce bültenlerle Türk ve yabancı �ş çevreler�ne

b�lg� sağlanmaktadır.

Tablo 20: Birlikler Tarafından Verilen Hizmetler



8.5. İktisadî Kalkınma Vakfı (İkv)

İkt�sad� Kalkınma Vakfı (İKV) Gümrük B�rl�ğ�’n�n �şley�ş� �le �lg�l� olarak f�rmaların sorularını yanıtlamakta ve

sorunlarına çözüm üretmekted�r. Türk f�rmalarının AB ülkeler�ne yaptıkları �hracatta karşılaştıkları spes�f�k

sorunlarını tesb�t etmekte ve bu sorumların “Türk�ye-AB Gümrük B�rl�ğ� Ortak Kom�tes�”

toplantılarında görüşülmes�n� sağlamaktadır. Kuruluş b�lg�ler� Tablo’dadır.

Tablo 21: DEİK Tanımı ve Hizmetleri



8.6. Türkiye İhracat Kredi Bankası (Türk Eximbank)

Türk�ye İhracat Kred� Bankası A.Ş./Türk Ex�mbank, 1987 yılında Ankara’da kurulmuştur.

Türk�ye’de �hracatın kurumsallaşmış tek aslî teşv�k unsuru olan Türk Ex�mbank, �hraç ed�len mal ve

h�zmetler�n çeş�tlend�r�lmes�, �hraç mallarına yen� pazarlar kazandırılması, �hracatçıların uluslar arası

t�carette paylarının arttırılması ve g�r�ş�mler�nde gerekl� f�nans desteğ�n�n sağlanması ve teşv�k ed�lmes�

amacıyla faal�yet göstermekted�r. Bu amaca yönel�k olarak �hracatçıları, �hracata dönük üret�m yapan

�malatçıları ve ayrıca yurt dışında faal�yet gösteren müteahh�tler�, tur�zmc�ler�, nakl�yec�ler� ve

yatırımcıları kısa, orta ve uzun vadel� nakdî kred�lerle ve s�gorta programları �le desteklemekted�r.

Özell�kle �hracatçı ve �hracata dönük üret�m yapan KOBİ’lere çeş�tl� kred� destekler�yle f�nansal güçlükler�

aşmalarını sağlamaktadır.

Türk Ex�mbank’ın İstanbul ve İzm�r’de b�rer Şubes�; Den�zl�, Kayser�, Gaz�antep, Bursa, Adana ve

Trabzon’da �se �rt�bat bürosu bulunmaktadır.

Ex�mbank’ın Kred� yelpazes� ve uygulamaları son bölümde etraflı olarak ver�lmekted�r.

Tablo 22: İKV Tanıtımı ve Hizmetleri



8.7. KOSGEB (Küçük Ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Ve Destekleme Başkanlığı)

KOBİ’ler �ç�n kurulmuş olan KOSGEB bu n�tel�ktek� f�rmalara aşağıda sayılan desteklerle h�zmet

sunmaktadır.

Tablo 23: KOSGEB’in Kuruluş Amacı ve Misyonu



KOSGEB’�n gel�şm�ş, modern mak�nelerle donatılmış laboratuarları bulunmaktadır. Bu laboratuarda

ağırlıklı olarak metal malzeme, plast�k ve kauçuk �le döküm sektörüne dönük testler yapılmaktadır.

KOSGEB başvuru ve �let�ş�m adresler� l�stes� Ek:19’da ver�lmekted�r. (Ek:19)

8.8. TİKA (Türk İşbirliği Ve Kalkınma Ajansı)

TİKA, özell�kle Orta Asya’dak� Türk Cumhur�yetler�n�n Sovyetler B�rl�ğ�’nden ayrılmalarından hemen sonra

bu ülkeler ve Türk�ye’ye komşu ülkeler olmak üzere gel�şme yolundak� ülkelerle yatırım, t�caret, eğ�t�m,

kültür ve d�ğer sosyal konulardak� alanlarda �şb�rl�ğ� kurulması ve gel�şt�r�lmes� amacıyla Dış İşler�

Bakanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur.

Tablo 24: KOSGEB Destekleri



Bah�s konusu bu ülkeler�n serbest p�yasa ekonom�s�ne geç�ş sürec� �çers�nde �ht�yaç duyacakları

programların hazırlanması; bankacılık, ekonom�k, t�carî ve tekn�k alanlarda bu ülkeler�n kalkınma hedef

ve �ht�yaçlarına uygun �şb�rl�ğ� program ve projeler�n�n hazırlanması veya uygulanmasının

koord�nasyonunun sağlanması bu kuruluş tarafından organ�ze ed�lmekted�r. TİKA, aynı zamanda bu

ülkeler�n �ht�yaç duydukları yatırım ve tüket�m mallarını da tesb�t etmekte olduğundan KOBİ’ler�m�z�n bu

ülkelere açılmasında yol göstermek açısından da başvurulab�lecek b�r kuruluştur.

TİKA son zamanlarda Dış�şler� Bakanlığı’ndan alınarak Başbakanlığa bağlanmıştır.

8.9. TOSYÖV (Türkiye Orta Ölçekli İşletmeler Serbest Meslek Mensupları Ve YöneticilerVakfı)

TOSYÖV, kend� �ç�nde oluşturduğu b�r�m ve profesyonel danışmanlarla KOBİ’lere yönel�k olarak b�lg�

akışını sağlamaktadır. TOSYÖV üyes� bulunduğu uluslar arası kuruluşlarla KOBİ’ler�n dünya pazarlarına

g�reb�lmes� �ç�n yardımcı olmaktadır.

KOBİ’lere Dönük Eğ�t�m ve Yayın H�zmetler�: “KOBİ Eğ�t�m ve danışmanlık H�zmetler� Koord�nasyon

Projes�” KOBİ’lere ulusal ve uluslararası eğ�t�m sem�nerler� düzenleyerek b�lg�lend�rmekted�r. TOSYÖV

yerl� ve yabancı uzmanlarıyla KOBİ’lere h�zmet vermekted�r. Ayrıca, hukuk ve mal� konularda TOSYÖV’ün

danışman kadrosu KOBİ’ler�n bu konulardak� problemler�n� çözmeler�ne yardımcı olmaktadır. TOSYÖV,

çözmeler�ne yardımcı olmaktadır. TOSYÖV, KOBİ’lere yönel�k olarak “G�r�ş�m” adlı �ht�sas derg�s�

hazırlamaktadır. Bu derg�de, yapmış olduğu çalışmaların sonuçlarını da okuyucularına �letmekted�r.

SONUÇ

Dış t�carete başlayan b�r f�rmanın zamanı �y� kullanması önem taşır.Özell�kle �hracatta kend�s�ne gereken

belgeler� nereden alacağını ,nereye onaylatacağını,hang� makama başvuracağını �y� b�lmes� ve destek

alacağı kurumları tanıması kend�s�ne parasal açıdan da fayda sağlayacaktır.

[1]İGEME AR-GE Başkanlığı a.g.e. s. 116

[1]



9. İHRACAT İŞLEMLERİNDE UYGULANACAKPROSEDÜRLER

Giriş

İhracatçı; tar�f�nden de anlaşıldığı g�b�, b�r dış ülkedek� alıcı (�thalatçı) �le üzer�nde anlaştıkları şek�l ve

şartlarda bell� b�r malı bu alıcıya gönderecekt�r. Buna göre, �hracat �şlem�n� nasıl yer�ne get�receğ� bas�t b�r

şema �le aşağıda göster�lm�şt�r.



İhracat �şlemler�nde uygulanacak prosedürler �hracat mevzuatımızda, özell�kle “�hracat yönetmel�ğ�” �le

çeş�tl� tebl�ğlerde bel�rt�lm�şt�r. Daha prat�k ve anlaşılır kılmak açısından bu prosedürler� aşağıdak�

tabloda görüleceğ� üzere, üç grup altında toplayarak �nceleyeceğ�z.

Tablo 25: Bir İhracat İşleminde İhracatçının Atacağı Adımlar (*) 8 Şubat 2008 tarih ve 26781 numaralı Resmi

Gazetede yayımlanan TPKK Hakkında 32 Sayılı karar’da 2008/13186 sayılı Karar’la yapılan değişiklikle, ihracat

konusu malın bedelinin yurda getirilmesi mecburiyeti kaldırılmıştır. Bu nedenle mal bedeli dövizin yurda

getirilmesi belli şartlarda ihracatçının isteğine bırakılmıştır.



9.1. İhraç Edilecek Ürüne Göre Uygulanacak İşlemler

İhraç ed�lecek ürüne göre yapılacak �şlemler �ç�n öncel�kle kontrol ed�lmes� gereken l�steler ve �hracattan

önce mutlaka onay-�z�n veya kayıt �ç�n başvurulması gereken kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır. Bunlar

aşağıda beş grupta bel�rt�lm�şt�r.

Şema 1: İhracat Prosedürleri



İhracı Ön İzne Bağlı Mallar

İhracı, uluslararası anlaşma, kanun, kararname ve �lg�l� sa�r mevzuat uyarınca bell� b�r merc��n ön�zn�ne bağlı malların �hracatında, �lg�l� merc�lerden ön �z�n aldıktan sonra �hracat mevzuatıhükümler� uygulanır.

Bu mallara �l�şk�n �lk l�ste, DTM tarafından 19.09.1996 tar�h ve 96/31 sayılı tebl�ğ �le yayınlanmıştır.Daha sonra çeş�tl� tar�hlerde l�steye �lâveler ve çıkarmalar yapılmış ve en son 18/Eylül/2009 tar�h ve27353 numaralı Resm� Gazetede yayımlanan İhracat 2009/11 sayılı Tebl�ğ �le değ�ş�kl�kleryapılmıştır. Bu uygulamanın dayanağı İhracat Rej�m� Kararı’nın 4 cü maddes�d�r.

İhracı ön �zne bağlı malların hang�ler� olduğu EK. 20’dek� l�stede kayıtlıdır. Bu l�stede aynı zamanda

ön �z�n alınacağı bel�rt�len malların karşılarında �zn�n hang� Kurum veya Kuruluştan alınacağı

göster�lm�şt�r.

İhracatçı bu mallardan b�r�s�n� �hraç edecekse, öncel�kle bel�rt�len Kurum veya Kuruluştan yazılı ön �z�n

almış olması gerekmekted�r.

Şema 2: Ürüne Göre Yapılacak Kontroller



İhracı Yasak Mallar

22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı uyarınca;

Kanun, kararname ve uluslar arası anlaşmalarla, ekl� l�stede yer alan maddeler�n �hracıyasaklanmıştır.

Bu maddeler, her yıl gözden geç�r�lerek o yıl yayımlanan �hracat rej�m� kararı ve yönetmel�ğ�ne bağlıolarak yen�den yayımlanır.

İhracı Yasak Mallar L�stes� en son 10/11/2010 tar�h27755 Sayılı Resm� Gazetede yayımlanan 2010/16sayılı Tebl�ğ �le değ�şt�r�lm�şt�r.

İhracı Yasak Mallarla İlg�l� L�ste EK 21’de ver�lmekted�r. L�stede kayıtlı onb�r madde bulunmaktadır.

L�stedek� maddeler�n karşılarında, aynı zamanda bu maddeler�n �hracının neden yasaklandığı hakkında

“Yasal Dayanak” da bel�rt�lmekted�r.

İhracatçı kend�s�ne b�r talep geld�ğ�nde öncel�kle L�ste’y� �nceleyerek �hracının yasak olup olmadığını

kontrol etmel�d�r.

İhracı Kayda Bağlı Mallar

P�yasalarda meydana geleb�lecek olağan dışı b�r gel�şme, doğa şartları veya üret�mde meydana

geleb�lecek b�r yeters�zl�k, kamu güvenl�ğ�, �nsan sağlığı ve hayvanların, b�tk�ler�n ve çevren�n korunması

g�b� nedenlerle bazı malların �hracatının kontrolünün sağlanab�lmes� açısından, bazı malların �hracatı

sırasında kayda alınması gerekmekted�r.



Tablo’da da bel�rt�ld�ğ� üzere, kayda bağlı mallar l�stes� �ç�ndek� b�r malı �hraç etmek �steyen b�r �hracatçı

öncel�kle hazırlatacağı Gümrük Beyannames�’n� üyes� olduğu İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�nde

kayda aldırması gerekmekted�r.

İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�’nce kayda alınmış Gümrük Beyannames�’n�n Gümrük İdareler�ne

sunulma süres�, İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�’n�n onay tar�h�nden �t�baren uzatılmamak üzere otuz

gündür.

İhracı kayda bağlı b�r malın �hracat aşamaları aşağıdak� tabloda göster�lm�şt�r.

Şema 3: Kayda Bağlı İhracat Bilgileri

İhracı Kayda Bağlı Mallar Ek 22’de Liste halinde gösterilmektedir.



K�myasal S�lahlar Sözleşmes� Ek�nde Yer Alan K�myasal Maddeler�n İhracı

Uluslararası terör olaylarının artarak tırmandığı günümüzde pek çok patlayıcı madde, tek başına masum

görünüşlü b�r k�myasal madden�n b�r başkası veya başkaları �le b�rleşt�r�lmes� sonucu büyük b�r yok ed�c�

güce ulaşmaktadır.

Bu g�b� k�myasal maddeler�n �hraç ve �thal�n� kontrol altına alab�lmek ve b�r d�s�pl�ne kavuşturab�lmek �ç�n

b�r araya gelen çok sayıda ülken�n uzmanları çeş�tl� müzakereler sonucunda b�r met�n üzer�nde

anlaşmaya varmış ve bu anlaşmaya 3 ayrı k�myasal madde l�stes� eklem�şlerd�r. Anlaşma taraf ülkeler�n

parlamentolarınca kabul ed�lerek yürürlüğe g�rm�ş ve uluslararası b�r hüv�yet kazanmıştır.

Bu üç l�ste �le �lg�l� uygulama prosedürler� aşağıda sıra �le ver�lm�şt�r.

[1]

Şema 4: Kayda Bağlı Bir Malın İhracat Aşamaları



Şema 5:Kimyasal Silahlar ile İlgili Kimyasal Maddelerin İhracı



Tablo 26: Liste 1 Açıklamaları



Şema 6: Liste 1’den İhracat Aşamaları



Şema 7: Liste 2’den İhracat Aşamaları



Görüldüğü üzere, 1 Sayılı L�ste muhtev�yatı maddeler�n �hracı durumunda müsaade belges� Dış T�caret

Müsteşarlığından, 2 ve 3 sayılı l�stelerde kayıtlı maddeler�n �hracı �ç�n müsaade belges� �se İstanbul Maden

ve Metaller İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�’nden (İMMİB) alınmaktadır.

Ayrıca 3 sayılı L�ste’den sözleşmeye taraf olmayan ülkelere yapılacak �hracatlar �ç�n; İMMİB tarafından,

�thalâtçı f�rmadan alınacak “N�ha� Kullanım Sert�f�kası –END USE CERTIFICATE” (EK: 23) aranmak

suret�yle sonuçlandırılır.

İhracı Zorunlu Standarda Tab� Ürünler

“Dış T�carette Tekn�k Düzenlemeler ve Standard�zasyon Yönetmel�ğ�” ek�nde yer alan tarım ürünler�,

�hracatta zorunlu denet�me tab�d�r. (Bkz EK: 8)

Şema 8: Liste 3’ten İhracat Aşamaları



Bu uygulamanın amacı, bu ürünler�n dış ülkelerdek� �t�barını muhafaza etmek ve satıldığı yerdek� pazar

�stekler�n� karşılayacak kal�te ve olgunlukta �hraç ed�lmeler�n� sağlayab�lmekt�r. Aşağıdak� tabloda

standard�zasyon b�lg�ler� ver�lmekted�r.

Bazı durumlarda gümrüklerde Kontrol Belges� aranmadan malların �hracatı yapılab�lmekted�r. Bunları

şöyle sıralayab�l�r�z.

Tablo 27: Zorunlu Standarda Tabi Bir Malın İhracat Aşamaları



İhraç Ed�lecek Ürüne Göre Alınması Gereken Belgeler L�stes�

İhraç ed�lecek ürüne göre ve bazı özel uygulamalara tab� ürünler�n �hracı aşamasında

hazırlanması/alınması gereken belgeler aşağıdak� tabloda sıralanmıştır.

Tablo 28: Gümrüklerde Belgesi’nin Aranmadığı Durumlar



SONUÇ

B�r malın �hracında �hracat mevzuatımızın öngördüğü prosedürler� b�lmeden gümrükten geç�r�lerek yurt

dışı ed�lmes� mümkün değ�ld�r. Öncel�kle �hracat rej�m�m�z� etüd etmek ve özell�kle �hracat

yönetmel�ğ�m�z� öğrenmek önem taşımaktadır.

[1]Bu l�steler hac�ml� olduklarından ekler arasına alınmamıştır. İlg�lenenler; İGEME tarafından basılarak

yayımlanan “İhracat Mevzuatı 2010” k�tabında (Sh: 94-98 arası), veya y�ne İGEME’n�n Web sayfasına

(www.�geme.org.tr) g�rerek “Dış T�caret ve Yatırım Mevzuatı” sayfasında bulab�l�rler.

Şema 9: İhracatta Alınması Gereken Belgeler



10. İHRACAT ŞEKLİNE GÖRE UYGULANACAKİŞLEMLER

Giriş

İhracat şekl�ne göre, uygulanacak prosedürlerd�r. mevzuatımızda “İhracat Yönetmel�ğ�” ve çeş�tl�

“Tebl�ğ” lerde kayıtlı bulunan b�lg�lerd�r. Aşağıdak� 3 tabloda bunlar önce toplu halde görülecek, daha

sonra her b�r� detayları �le �ncelenecekt�r.

Şema 10: İhracat Şekline Göre İşlemler



Özell�k Arz Etmeyen İhracat

İhracat mevzuatımızda, aslında, böyle b�r tanım ve ayırım bulunmamaktadır. Ancak, İhracat Rej�m�

Kararı’nın 4. maddes�nde bel�rt�ld�ğ� üzere; kanun, kararname ve uluslararası anlaşmalarla �hracı

yasaklanmış, kısıtlanmış (kayda bağlanmış veya ön �zne tab� tutulan) mallar dışında kalan bütün malların

�hracı serbestt�r. Ayrıca, madden�n dördüncü paragrafında; “İhracat �şlemler�nde, �lg�l� mevzuatla

bel�rlenm�ş olanlar dışında h�çb�r belge aranmaz” den�lmekted�r.

Bu nedenle, �hraç konusu malların çok büyük b�r kısmı, daha önce de bel�rt�lm�ş olduğu g�b�, gümrük

beyannames� ve t�car� fatura eşl�ğ�nde gümrükler�m�zden yurtdışı ed�leb�lecek mallar kapsamındadır.

“Özell�k Arz Etmeyen İhracat” veya “Özell�ğ� Olmayan İhracat” denmes� bu sebeptend�r.

Şema 13’de bu t�p malların �hracatı �şlem� b�r bas�t şema �le göster�lmekted�r.


Şema 13: Özellik Arz Etmeyen İhracatta Uygulama



Kons�nye İhracat

İhracat Yönetmel�ğ� “Kons�nye İhracat”’ı şöyle tar�f etmekted�r:

“Kes�n satışı daha sonra yapılmak üzere yurt dışındak� alıcılara, kom�syonculara, �hracatçının

yurtdışındak� şube veya tems�lc�l�kler�ne mal gönder�lmes�” d�r.

Bu �hracat şekl� �hracatçı açısından son derece r�skl� b�r t�carett�r. Çünkü alıcı �le yapılmış hukuk� b�r alım-

satım sözleşmes� bulunmadan; malın, gönder�len dış ülkede oluşacak f�yatına razı olarak ve mal bedel�n�n

ödenmes�n�n bell� b�r garant�s� de olmadan yurt dışına gönder�lmes�d�r.

İhracat Mevzuatımız Kons�nye İhracat �ç�n şu hususların yer�ne get�r�lmes�n� �stemekted�r.

Kons�nye �hracata onay alınması �ç�n �lg�l� İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�nebaşvurulmalıdır.

İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�nce kons�nye �hracat olarak onaylanmış gümrükbeyannameler�n�n otuz gün �ç�nde gümrük �dareler�ne sunulması gerek�r.

İhracatçılar, kons�nye olarak gönder�len malların kes�n satışının yapılmasından otuz gün �ç�ndedurumu, kend�ler� tarafından düzenlenm�ş kes�n satış faturası veya örneğ� ve gerekl� d�ğerbelgelerle b�rl�kte �zn� veren İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�ne b�ld�r�r.

Kons�nye olarak gönder�len malın �hraç tar�h�nden �t�baren b�r yıl �ç�nde satışının yapılması gerek�r.Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere �st�naden müracaat ed�lmes� hal�nde, �zn� veren �hracatçıB�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�nce �k� yıl daha uzatılab�l�r.

Kons�nye olarak gönder�len malın, kons�nye �hraç �z�n süres� �ç�nde satılamaması hal�nde, malıngümrük mevzuatı çerçeves�nde yurda get�r�lmes� gerek�r. Kons�nye �hracatta yapılacak �şlemlerTablo 43’te göster�lm�şt�r.



Trans�t T�caret

Yurt dışında veya serbest bölgede yerleş�k b�r f�rmadan ya da antrepodan satın alınan b�r malın, ülkem�z

üzer�nden trans�t olarak veya doğrudan doğruya (ülkem�ze uğramadan) yurt dışında veya serbest bölgede

yerleş�k b�r f�rmaya ya da antrepoya satılması �şlem� trans�t t�caret� oluşturur.

Trans�t t�caret gümrük rej�m�ne tab�d�r.

Trans�t t�carette ülkem�z üzer�nden geçerek b�r başka ülkeye g�decek mal �ç�n gümrük verg�, res�mve harç uygulaması yapılmaz.

Uluslararası anlaşmalarla t�caret� yasaklanmış mallar �le Dış T�caret Müsteşarlığının maddepol�t�kası �t�bar�yle trans�t t�caret�n�n yapılmasını uygun görmed�ğ� mallar trans�t t�carete konuolamaz. Ayrıca, �thalat ve �hracat yapılması yasaklanmış ülkelerle trans�t t�caret yapılamaz.

Trans�t t�caret ödeme şekl� değ�l b�r t�caret şekl�d�r.

Şema 14: Konsinye İhracatta İşlemler



Türk�ye’de yerleş�k herhang� b�r f�rma tarafından �thal ed�lerek yurda get�r�len ve gümrükantrepolarına alınan b�r malın, aynı f�rma yada malları gümrük antreposunda dev�r alan b�r f�rmatarafından başka b�r ülkeye (yada malın get�r�ld�ğ� başka b�r f�rmaya) satılması da “Trans�t T�caret”�şlem�d�r. Trans�t t�caret gerçekte b�r �hracat �şlem� olmadığından dolayı, Gümrük Beyannames�düzenlenmez.

“İhracat, Trans�t T�caret, İhracat Sayılan Satış ve Tesl�m �le Döv�z Kazandırıcı H�zmet veFaal�yetlerde Verg� Res�m ve Harç �st�snası Hakkında İhracat 2008/6 sayılı Tebl�ğ” uyarınca;

Trans�t t�caret�n f�nansmanında kullanılmak kaydıyla bankalarca kullandırılan her türlü sevk önces� ve

sevk sonrası kred�ler �le ayrıca Banka ve s�gorta muameleler� verg�s�nden, Damga Verg�s�nden, harçlar ve

d�ğer kanunlarda yer alan verg�, res�m ve harçlar �le Hal Rüsumundan müstesnadır.(Ek.24 Trans�t T�caret

Formu)

Trans�t t�carete konu olan malın satın alınması ve satılması �le trans�t t�caret�n f�nansmanındakullandırılan kred�ler�n, verg�, res�m ve harç �st�snasından yararlanma süres�, trans�t t�caret alışbedel�n�n transfer tar�h�nden �t�baren 18 (on sek�z) aydır.

Trans�t t�caret�n f�nansmanı �ç�n kullandırılan kred�lere �l�şk�n �hracat taahhüdün kapatılmasısırasında transfer ed�len trans�t t�caret alış bedel�n�n, tahs�l ed�len satış bedeller�nden fazla olmasıhal�nde eks�k tahs�l ed�len oranda uygulanan �st�snaların tahs�l� �ç�n kapatmayı yapan bankacagerekl� �şlem yapılır.

Kamb�yo mevzuatı gereğ�nce, Trans�t t�caret satış bedeller�n�n tasarrufu serbestt�r.

Trans�t t�caret taleb� doğrudan gümrük �dareler�ne yapılır.

Tablo 44’de Trans�t T�caret prosedürü şema �le göster�lmekted�r.



Takas – Bağlı Muamele

Takas ve Bağlı Muamele, �hraç veya �thal ed�len mal veya h�zmet bedel�n�n, kısmen veya tamamen mal,

h�zmet veya döv�z �le karşılanmasını �fade eder. Takas ve Bağlı muamele �şlemler� yürürlüktek� �hracat ve

�thalât rej�mler� çerçeves�nde yürütülür. Bu �şlem �k� ülke arasında yapılıyor �se TAKAS, �k�den fazla ülke

söz konusu �se BAĞLI MUAMELE olarak adlandırılmaktadır.

Bağlı muamele veya takas, genelde kâf� döv�z rezerv� bulunmayan ancak, ülke dışında aranandoğal kaynaklara ve üret�me sah�p gel�şme yolundak� ülkeler�n terc�h ett�ğ� – malın malla değ�ş�m� –den�len b�r dış t�caret şekl�d�r.

Takas veya bağlı muamele müracaatları �thal ve �hraç ed�lecek malların adı, c�ns�, G.T.İ.P (GümrükTar�fe İstat�st�k Poz�syonu) numarası, standardı, kal�tes�, m�ktarı, tesl�m şekl�, tesl�m yer�, b�r�m �thalve �hraç f�yatları, toplam değer� ve benzer� b�lg�ler�n açıkça bel�rt�ld�ğ� takas veya bağlı muameleanlaşması ve Başvuru Formu �le b�rl�kte bağlı olunan İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�ne yapılır.(EK: 25 – Takas veya Bağlı Muamele Başvuru Formu)

Takas veya bağlı muamele �le �lg�l� ödemeler; mal-mal veya kısmen mal, kısmen nak�t veyaölçüleb�l�r olması kaydıyla kısmen h�zmet �le ödeneceğ�nden �hracat ve �thalat �şlemler�n�n düzgüntak�b� açısından tek b�r aracı banka tarafından yürütülmes� �sten�r.

Şema 15: Transit Ticarette İşlemler



Takas veya bağlı muamele �z�n süres�, 6 (altı) ayı aşmamak kaydıyla f�rmanın karşı tarafla yaptığıanlaşmada yer alan süre kadardır. Süre b�t�m�nden önce başvurmak koşuluyla �zn� veren İhracatçıB�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ� tarafından 3 (üç) yıla kadar ek süre ver�leb�l�r.

İlg�l� Genel Sekreterl�ğ�n Takas veya Bağlı muamele �ç�n verd�ğ� �z�n yazısının gümrük �dares�nesunulma süres� 30 (otuz) gündür.

Takas veya bağlı muamele kapsamındak� �hracat ve �thalât �şlemler�, �hracat ve �thalâtta alınan hertürlü gümrük verg�, res�m ve harçlar �le fonlara tab� olarak yapılmaktadır. İhracatın desteklenmes�ne�l�şk�n mevzuat �le takas veya muamele konusu mal ve nak�t ödemeler�ne �l�şk�n d�ğer mevzuathükümler� saklıdır.

Şema 16’da takas veya bağlı muameleye �l�şk�n prosedür b�r şema �le göster�lmekted�r.



T�carî K�ralama Yoluyla Yapılacak İhracat

T�carî K�ralama Yoluyla Yapılacak İhracat malların b�r k�ra bedel� karşılığında bel�rl� b�r süre kullanılmak

üzere geç�c� olarak �hracını �fade eder.

T�car� K�ralama yoluyla yapılacak �hracat talepler�, k�ralayan f�rma veya kuruluşla yapılan sözleşme

(Türkçe tercümes� �le b�rl�kte ve ektek� “T�car� K�ralama Yoluyla Yapılacak İhracata İl�şk�n Başvuru

Formu” (EK: 26) �le b�rl�kte üyes� olunan veya bulunulan bölgedek� İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�ne

yapılır.

Bah�s konusu sözleşmen�n; malın c�ns�, b�r�m f�yatı, m�ktarı, toplam değer�, k�ra süres�, döv�z veya TL

olarak nakdî k�ra bedel�ne da�r detaylı b�lg�ler� �çermes� gerek�r.

T�car� K�ralama yoluyla yapılacak �hracatta süre 3 (üç) yıldır. Bu süren�n b�t�m tar�h�nden öncebaşvurulmak kaydıyla, süre 1 (b�r) yıl daha uzatılab�l�r. 2 (�k�) yılı aşan ek süre talepler� GümrükMüsteşarlığı’nın görüşü alınarak sonuçlandırılır.

K�ralamaya konu malın �z�n süres� b�t�m�nden �t�baren b�r ay �çers�nde yurda ger� get�r�lmes�zorunludur.

T�car� k�ralamaya konu malın yurt dışında kes�n satışına �l�şk�n talepler, ver�lm�ş olan �zn�n b�t�ştar�h�nden önce başvurulmuş olmak kaydıyla, satış sözleşmes�ne �st�naden �lg�l� Genel Sekreterl�ktarafından sonuçlandırılır.

T�car� K�ralama yoluyla yapılacak �hracata �l�şk�n prosedür Şema 17’de göster�lm�şt�r.

Şema 16: Takas veya Bağlı Muamelede İşlemler



O�set Anlaşmaları Çerçeves�nde Yapılacak İhracat

Ofset Anlaşmaları Çerçeves�nde İhracat, mevzuatımızda ayrı b�r Tebl�ğ �le düzenlenm�şt�r.

Bu Tebl�ğ, kamu kuruluşları tarafından açılan savunma alanına yönel�k olmayan ve bedel� en az 5.000.000

(Beş m�lyon) ABD olan uluslararası �halelerde, �haleler� kazanan yabancı f�rma/kuruluşların �haleler� açan

kamu kuruluşlarına yönel�k ofset taahhütler�n� kapsar.

O�set taleb�n� yer�ne get�ren (ofset-bound suppl�er) �hracatçı; ofset talep eden (o�set-demand�ng

�thalâtçı f�rmaya, bel�rl� b�r m�ktar konvert�bl döv�z (hard-currency) tem�n edeb�lmek sorumluluğunu

üstlenmekte ve/veya �thalatçı ülkede yatırım yapmayı ve bu yatırımın sonucu üret�lecek malları, veya

üret�mle �lg�l� bulunmayan başka mallar satın almayı kabul eder.[1]

Şema 17: Ticarî Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracatta İşlemler



O�set, �haley� kazanan f�rma/kuruluş tarafından, Türk�ye’de üret�len malların gel�r ve g�derler�Türk�ye’de kayded�len yurtdışı müteahh�tl�k h�zmetler�n�n ve d�ğer h�zmetler�n yen� alıcılara �hracatıveya mevcut alıcılara yönel�k �hracat artışı �le taahhüt gereğ�nce Türk�ye’n�n mevcut �hracatpotans�yel�n�n gel�şt�r�lmes�ne yönel�k Dış T�caret Müsteşarlığınca onaylanan d�ğer �şlemler� �fadeeder.

O�set taahhütler� kapsamında Türk�ye’den gerçekleşt�r�leb�lecek �hracata konu mal ve h�zmetler vebu mal ve h�zmetler�n �hraç ed�leb�leceğ� ülkeler �le, Türk�ye’n�n mevcut �hracat potans�yel�n�ngel�şt�r�lmes�ne yönel�k �şlemler� �çeren ofset anlaşması taraflarınca b�r l�ste yapılır.

O�set anlaşmasının taraflarca �mzalanmasından önce, anlaşmaya taraf olan kamu kurumu,sözleşme metn� ve hazırlanan �hracat l�stes� �le Dış T�caret müsteşarlığı’na başvurarak “ön onay”alınması gerekmekted�r.

Ön onay başvurusunda, o�set anlaşmasına taraf olan kamu kuruluşu; �hraç ed�lecek mal veh�zmetler�n tanımını, bu mal ve h�zmetler�n üret�c�ler�n� �hracatçılarını, yurt dışındak� alıcıları ve�hraç ed�leceğ� ülkeler� kapsayan detaylı b�r çalışmayı yazılı olarak sunmak mecbur�yet�nded�r.

Ön onay alınmadan ofset anlaşması �mzalanamaz.

O�set anlaşmasına taraf olan kamu kuruluşu, ana alım sözleşmes�ne �st�naden mutabakata varılanofset anlaşmasının taslak metn�n�, öngörülen �mza tar�h�nden en az 45 (kırk beş) �ş günü önceMüsteşarlığa göndermekle yükümlüdür.

Müsteşarlığın onay vermes� hal�nde �lg�l� kamu kuruluşu �haley� kazanan f�rma/kuruluş �le o�setanlaşmasını �mzalar.

İlg�l� kamu kuruluşu, �mzalanan ofset anlaşmasının b�r örneğ�n�, �mza tar�h�nden en geç 30 (otuz) �şgünü �ç�nde Müsteşarlığa göndermekle mükelle��r.

O�set anlaşması kapsamında �hraç ed�len Türk menşel� mallar, �lg�l� gümrük beyannames�ndekayıtlı FOB değer�n, taahhüt ed�len ofset m�ktarından düşülmes� suret�yle kred�lend�r�l�r.

O�set taahhüdünü yer�ne get�rmekle yükümlü taraf, aşağıdak� b�lg� ve belgeler� �braz etmekleyükümlüdür.

a) İhracatın ofset anlaşması kapsamında yapıldığına da�r şerh bulunan gümrük beyannames�n�n aslını

veya noterden tasd�kl� fotokop�s�,

b) İhraç konusu malın Türk menşel� olduğuna da�r Sanay� ve T�caret Odalarınca tasd�k ed�lm�ş Menşe

Şahadetnames�.

SONUÇ:

“İhracatın şekl�ne göre” uygulanacak prosedürler 14 ayrı maddede �ncelenmekted�r. Bu bölümde

bunların yed� aded�n� �ncelem�ş bulunuyoruz. Önümüzdek� ha�a ger� kalan maddeler� �şleyeceğ�z.

Böylece �hracat mevzuatımızdak� öneml� b�r bölümü örnekler�yle görmüş olmaktayız.

[1]Erkut Onursal, a.g.e. sh: 523



11. YURTDIŞINA E-TİCARET

Giriş

B�lg� çağında büyük b�r hızla gel�şen teknoloj�ye paralel olarak dış t�caret ve gümrük mevzuatlarında da

b�r takım uyarlamalara ve yen� kavramların adaptasyonuna �ht�yaç duyulmaktadır.

Bunlardan b�r�s� de �nternet üzer�nden yapılan e-T�caret uyarlamasıdır. Bugün, �hracında veya �thal�nde

elle tutulup muayenes�n�n yapılmasına �mkân olmayan ve manyet�k ortamda (CD-HD-Flash Bellek vs.)

kayıtlı Yazılımlar(B�lg�sayar Programları) yüzb�nlerce dolara alınıp satılab�lmekted�r.

Bu �ht�yaçtan hareketle Dış T�caret Müsteşarlığı 12/7/2008 tar�hl� Resm� Gazetede yayımlanan b�r Tebl�ğ �le

�hracat yönetmel�ğ�ne “Yurtdışına e-T�caret” kavramını eklem�şt�r.

Yurtdışına e-T�caret; uzaktan �let�ş�m araçlarıyla başka b�r ülkeye yönel�k olarak gerçekleşt�r�lenmesafel� mal satışını, �fade etmekted�r.

Yurtdışına e-T�caret kapsamındak� mal �hracıyla �lg�l� �şlemler, dış t�caret ve gümrük mevzuatıhükümler�ne tab�d�r.

Yurtdışı Fuar ve Serg�lere Katılım ve İhracat

Ülkem�z� tems�len katılınacak uluslararası yurt dışı fuar ve serg�ler her yıl Dış T�caret Müsteşarlığı

tarafından bel�rlen�r.

Uluslararası bu serg� ve fuarlara m�ll� düzeyde katılım organ�zasyonu; konuyla �lg�l� kamu ve meslek

kuruluşları yanında Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) kend�ler�ne “Yeterl�k Belges�” veya “Geç�c�

Yeterl�k Belges�” ver�lm�ş f�rmalar tarafından yapılır. Bu şek�lde görevlend�r�lm�ş kamu ve meslek

kuruluşları �le f�rmalar; b�r tara�an katılımcılarla temasa geçerken d�ğer tara�an, fuar yönet�m� �le

görüşerek yer k�ralanması, standartlara böldürülmes�, serg�lenecek eşyanın toplanması, gümrüklenmes�

ve eşyanın g�d�ş-dönüş nakl�yes� dah�l bütün organ�zasyonu üstlen�rler. Buna �l�şk�n prosedür Tablo 47’de

göster�lm�şt�r.

Yurtdışı Uluslar arası Fuarlara F�rmaların Kend� Olanakları �le Katılımı:

Bu g�b� fuarlara b�reysel katılımlarda f�rma, öncel�kle Dış t�caret Müsteşarlığı’nın yayımladığı Fuar

L�steler�nde katılınması düşünülen fuarın kayıtlı olduğunun tesb�t�n� yapması gerek�r. Bu tesb�t

yapıldıktan sonra f�rma bağlı olduğu İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�’ne başvuruda bulunmalıdır. (Bu

husus Yurtdışı Fuar Katılımları Devlet Desteğ�nden yararlanmak �ç�n öneml�d�r.)



Uluslar arası t�car� fuarlara ve serg�lere, gerek ulusal düzeyde gerekse b�reysel olarak kend� olanakları �le

katılacak f�rmalar, bedell� veya bedels�z malların yurtdışına çıkışıyla �lg�l� başvuruları doğrudan �lg�l�

gümrük �dareler�ne yapmak durumundadırlar.

Gümrük �dareler� söz konusu malların yurtdışına çıkışı �ç�n yapılan talepler� �lg�l� mevzuatçerçeves�nde �nceley�p sonuçlandırır.

Gümrük İdareler�, yurt dışına çıkışına �z�n verd�kler� mallarla �lg�l� gümrük beyannameler�n�n onaylıb�r örneğ�n�, beyannamen�n kapanış tar�h�nden �t�baren en geç on beş gün �ç�nde f�rmanın beyanett�ğ� İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�ne gönder�rler.

Uluslararası t�car� fuar ve serg�lerde serg�lenmek üzere yurtdışına çıkarılan malların kes�n satışına�l�şk�n talepler, geç�c� çıkışa esas gümrük beyannames�n�n İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�ğ�nceonaylanmasından sonra gümrük �dareler�nce sonuçlandırılır.

Şema 18: Yurtdışı Fuar ve Sergilere Katılım



Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat

Serbest Bölgeler; b�r ülken�n ulusal egemenl�k sınırları �ç�nde olmakla b�rl�kte gümrük sınırları dışında

sayılan, ülkede geçerl� olan dış t�caret �le d�ğer malî ve �kt�sadî alanlara yönel�k devlet düzenlemeler�n�n

ortadan kaldırıldığı veya kısmen uygulandığı, orada yapılacak sana-� ve t�car� faal�yetler �ç�n daha gen�ş

teşv�kler�n tanındığı yerlerd�r.

Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayıldıkları �ç�n bu bölgelerde verg�, res�m, harç, gümrük vekamb�yo mükellef�yetler�ne da�r mevzuat uygulanmaz. Serbest bölge rej�m�n�n uygulandığı mal veh�zmetler Katma Değer Verg�s�nden �st�sna ed�lm�şt�r.

Serbest bölgelere yapılacak �hracat, herhang� b�r ülkeye yapılan �hracat g�b�, �hracat mevzuatıhükümler�ne tab�d�r.

Serbest bölge �le d�ğer ülkeler ve b�r başka serbest bölge arasında yapılacak t�car� �şlemlerde dışt�caret rej�m� hükümler� uygulanmaz

Serbest bölge faal�yetler�nden elde ed�len kazanç ve gel�rler h�çb�r �zne ve verg�ye tab� olmaksızınyurt dışına veya Türk�ye’ye transfer ed�leb�l�r. (Üret�m konulu faal�yette bulunanların elde ett�kler�kazanlar Avrupa B�rl�ğ� üyel�ğ�m�z�n gerçekleşeceğ� verg�leme dönem� sonuna kadar, gel�r vekurumlar verg�s�nden �st�snadır. D�ğer konularda �se 6/2/2004 tar�h�nden önce ruhsat almış olanf�rmaların Gel�r ve Kurumlar verg�s� muaf�yet faal�yet ruhsat süres� sonuna kadar devam edecekt�r.)

Serbest bölgedek� faal�yetlerle �lg�l� her türlü ödeme döv�zle yapılır.

Serbest bölge mevzuatı gereğ� grev ve lokavt uygulanmaz.

Serbest bölgede mallar süres�z olarak kalab�l�r.

Geç�c� İhracat (Har�çte İşleme Rej�m�)

Har�çte �şleme rej�m� mevzuatı 5/4/2007 tar�h ve 26485 numaralı Resm� Gazetede yayımlanan 2007/11864

sayılı Karar �le uygulanmaktadır. Bu karara göre; serbest dolaşımdak� eşyanın daha �ler safhada �şlenmek,

tam�r ed�lmek veya yen�lenmek üzere geç�c� olarak Türk�ye Gümrük Bölges� dışına veya serbest bölgelere

�hraç ed�lmes� ve bu faal�yetler sonucunda elde ed�len ürünler�n, gümrük verg�ler�nden tam veya kısmî

muaf�yet uygulanmak suret�yle ve �k�l� veya çok taraflı t�caret anlaşmaları çerçeves�nde bazı �şlem görmüş

ürünler �ç�n konulmuş veya konulacak olan gümrük verg�s� muaf�yet� �çeren hükümler saklı kalmak

kaydıyla, yen�den serbest dolaşıma g�rmes� ve standart değ�ş�m s�stem� kapsamında �thal� �le �lg�l�

faal�yetler� kapsar.

Geç�c� İhracatla �lg�l� prosedür Tablo 48’de ver�lm�şt�r.



Bedels�z İhracat

Bedels�z İhracat, 12/7/2008 tar�hl� ve 26934 numaralı Resm� Gazetede yayımlanan İhracat 2008/12 sayılı

Tebl�ğ �le mevzuatımızdak� yer�n� almıştır. Buna göre;

Bedels�z �hracat; karşılığında yurtdışından b�r ödeme yapılmaksızın yurtdışına mal gönder�lmes�

demekt�r.

Şema 20’de Bedels�z İhracatla �lg�l� uygulama esasları açıklanmıştır.

Şema 19: Geçici İhracat (Hariçte İşleme Rejimi)



Tabloda görüldüğü g�b�, bedels�z �hracat �z�n başvurularını kanunlarına ve kıymetler�ne göre dışT�caret Müsteşarlığı (İhracat Genel Müdürlüğü), İhracatçı B�rl�kler� Genel Sekreterl�kler� veyaGümrük İdareler� sonuçlandırırlar.

Bedels�z �hracat başvuruları ektek� “Bedels�z İhracat Formu” (BİF) doldurularak yapılır (EK: 27)

Bedels�z İhracat İz�nler�n�n geçerl�k süres� 1(b�r) yıldır.

Yurtdışı Müteahh�tl�k H�zmetler� Kapsamında Yapılacak İhracat

1970’l� yılların sonlarından �t�baren yurtdışında çalışmaya başlayan ve özell�kle uluslararası �halelerde

başarılı olarak �ş almış müteahh�tler�m�z�n kes�n veya geç�c� olarak yurt dışına gönderecekler� mak�ne, mal

ve malzemelerle �lg�l� mevzuat, İhracat Mevzuatımız �ç�nde 96/16 sayılı, Tau/2007-001 sayılı ve Anlaşmalar

2008/1 sayılı Tebl�ğ’ler hal�nde yer almaktadır. Bu Tebl�ğlere göre, Yurtdışı Müteahh�tl�k H�zmetler�

Şema 20: Bedelsiz İhracatla İlgili İşlemler



Kapsamında Yapılacak faal�yetler �ç�n �lg�l� müteahh�t f�rmaların Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’na

başvurarak (Tau/2007-001 Tebl�ğ� gereğ�) “Yurtdışı Müteahh�tl�k Belges�” veya yer�ne geçen “Yurtdışı

Geç�c� Müteahh�tl�k Belges�” almaları gerekmekted�r.

Bu belgeye sah�p f�rmalar; Yurtdışına üstlend�kler� �nşaat, tes�sat, montaj, mühend�sl�k, proje, müşav�rl�k,

�şletme, bakım ve onarım g�b� �şlerle �lg�l� her türlü mak�ne, teçh�zat ve ek�pmanın geç�c� �hracına �l�şk�n

başvurular �le üstlen�len projede kullanılacak �nşaat malzemeler� ve �şç�ler�n �ht�yacı olan tüket�m

maddeler�n�n geç�c� ve kes�n �hracıyla �lg�l� başvuruları Dış T�caret Müsteşarlığı’na (Anlaşmalar Genel

Müdürlüğü) yaparlar.

Bu başvuru �le �lg�l� olarak aranan belgeler şunlardır:

Dış T�caret Müsteşarlığı yurtdışı teşk�latınca veya söz konusu teşk�latın bulunmadığı yerlerdeKonsolosluklarca düzenlenen, b�r örneğ� ekl� “İş Alındı Belges�” (EK: 28)

Yurt dışında alınan �şe a�t sözleşmen�n b�r örneğ�,

F�rmanın ana statüsünün yayımlandığı t�caret s�c�l gazetes�n�n aslı. Statüde değ�ş�kl�k yapıldı �se ogazeteler�n aslı, veya noter veya t�caret memurluğu tarafından tasd�kl� suretler�,

T�caret ve sanay� odasına kayıt belges� �le �mza s�rküler�n�n aslı veya noter tasd�kl� suret�,

Başvuru sah�b� tarafından doldurulacak “Yurtdışı Müteahh�tl�k ve Tekn�k Müşav�rl�k H�zmet�Kapsamında Yapılacak İhracata/İthalata İl�şk�n Başvuru Formu”ndan 2 (�k�) nüsha (EK: 29).

Tüm bu belgeler b�r d�lekçeye eklenerek Genel Müdürlüğü başvuru yapılır.

N�haî kullanım amacıyla kes�n �hracı yapılacak mallar �ç�n İhracat Rej�m� hükümler� saklıdır.

Yurt dışında �ş yapan f�rmaların, üstlend�kler� �şlerde kullanmak üzere geç�c� olarak �hraç ett�kler�mak�ne teçh�zat ve ek�pmanın yurtdışında kalış süres� Genel Müdürlükçe bel�rlen�r. Süre uzatımımümkündür.



Sınır T�caret�

Sınır T�caret� ve Sınır T�caret Merkezler�, İhracat Rej�m� de en son 16 Mayıs 2009 tar�h ve 27230 sayılı

Resm� Gazetede yayımlanan Sınır T�caret�n�n Düzenlenmes�ne İl�şk�n Bakanlar Kurulu Kararı ve daha

sonra bu tarz t�caret�n uygulanmasına yönel�k Gümrük Müsteşarlığı’nın Yönetmel�ğ� �le Dış T�caret

Müsteşarlığı’nın 2009/7 sayılı Tebl�ğ� yayımlanarak yürürlüğü konulmuştur.

Ülkem�z�n, Doğu ve Güneydoğusunda olup Karar kapsamındak� sınır �ller�n�n �ht�yaçlarının b�r kısmının

sınır komşusu ülkelerden �thalat yoluyla daha düşük mal�yetle karşılanması ve bu �ller�m�zden �hracatın

arttırılması suret�yle söz konusu �llere ekonom�k ve t�car� canlılık kazandırılması amacıyla yapılacak t�car�

�şlemler Sınır t�caret� rej�m� altında toplanmıştır.

Şema 21’de Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamına Yapılacak İhracatla ilgili uygulama şeması verilmiştir.



Sınır T�caret�ne İl�şk�n Prosedürler:

Tac�r: bu karar kapsamındak� �llerde en az �k� yıldır yerleş�k olarak faal�yette bulunan tac�r ve esnaf�le bel�rl� b�r sözleşme akd� �le oluşturulan kolekt�f, komand�t, l�m�ted ve anon�m ş�rket statüsüneha�z tüzel k�ş�, bu Karar kapsamında Tac�r ve Esnaf d�ye adlandırılır ve sınır t�caret� yapmayayetk�l�d�rler.

Sınır T�caret Belges�: bu statüyü ha�z tac�r ve esnafa �lg�l� Sınır T�caret Merkez�nde mağazak�ralama, sınır t�caret� kapsamında �hracat ve �thalât yapma yetk�s� veren ve �lg�l� val�l�k tarafındandüzenlenen ekte örneğ� bel�rt�len belgeye Sınır T�caret Belges� den�r. (EK: 30) Bu Belge olmadanSınır t�caret� yapılamaz.

Sınır t�caret� kapsamında yapılacak �thalat �ç�n Sınır T�caret Belges� yanında ayrıca İthalatUygunluk Belges� alınması gerekmekted�r.

Sınır T�caret Merkez�: Bu Karar kapsamında aşağıda öngörülen sınırda kurulan ve sınır t�caret�kapsamında �hracat ve �thalat yapılab�len alanların yer aldığı Türk�ye Cumhur�yet� Gümrük Bölges�dışında added�len yerlerd�r. Bu yerler�n İşlet�c�s�; sınır t�caret merkezler�n�n bulunduğu �ldek� İl Özelİdares�d�r.

Sınır T�caret Merkez� kurulması öngörülen yerler ve hang� ülkeyle sınır t�caret� yapılacağı veaşağıdak� tabloda göster�lmekted�r.

Tablo 29: Sınır Ticareti İçin Yetkilendirilen İller



Sınır Bölges�ndek� bu T�caret Merkezler�, gümrük �şlemler�n�n yürütülmes�nde Türk�ye Cumhur�yet�Gümrük Bölges� dışında added�l�rler.

Sınır T�caret� İşlemler� Şema 22’de göster�lmekted�r.

Tablo 30: Sınır Ticaret Merkezleri Listesi



İthal Ed�lm�ş Malların İhracı

İthal rej�m� çerçeves�nde �thal ed�lm�ş ve verg�ler� ödenm�ş (serbest dolaşıma g�rm�ş) bulunan yabancı

menşel� yen� veya kullanılmış malların �hracı, “Özell�k Arz etmeyen İhracat” kapsamında yapılır. Ancak,

�hracatın desteklenmes�ne yönel�k mevzuat, yatırım teşv�kler� mevzuatı �le gümrük mevzuatının

mahrec�ne �ade hükümler� saklıdır.

SONUÇ

Şema 22: Sınır Ticaretine İlişkin Prosedür



Bu ha�anın sonunda, �hracatta “�hraç ed�lecek ürüne göre” ve “�hracat şekl�ne göre” uygulanacak

prosedürler� örnek belgeler�yle b�rl�kte �nceleyerek tamamlamış bulunuyoruz.