a l t nhien mien nhiet i

CHU TRAN MINH

A L T NHIEN MIEN NHIET IA. NHOM CAU HOI VE A HNH MIEN NHIET ICau 1 : Qua trnh phat trien cua a hnh Pedplen hoa? ieu kien can thiet e xay ra qua trnh Padiplen (KT)1. Qua trnh phat trien cua a hnh pediplen hoa:

Padiplen la qua trnh m rong thung lung va thu hep a hnh dng C thc chnh : xam thc dat lui sn, m rong thung lung lam cho cac thung lung noi lien vi nhau tao thanh ong bang. ( theo c thc padiplen hoa nay lam cho a hnh dng la cac oi thu nho dan the tch nhng cho cho s phat trien ram rap cua song suoi. S ram rap cua song suoi cang tang cng chia nho a hnh dng, thung lung khong ngng m rong va rong en mc co the tr thanh cac bon a. Cac bon a do nhieu thung lung cau thanh, ket hp lai vi nhau tao nen bon a rong ln (ong bang trc nui)) Qua trnh phat trien (theo King):

Sau khi vung a hnh c nang cao do cac van ong kien tao, nhng iem t gay trong trac dien doc dong chay xuat hien tai v tr gan b bien bat au di chuyen giat lui vao pha luc a. Trong giai oan phat trien non tre nay, qua trnh khoet sau se tao nen cac khe hem. Dan dan, khi xam thc sau yeu i, sn thung lung bat au ha thap cho ti khi at en goc doc t nhien on nh, tuy thuoc vao ieu kien thach hoc va cac tac nhan a l khac.

Trong pha trng thanh, xam thc sau dng nh ngng hoan toan, nhng cho cho xam thc ngang. C thc chnh ay la s giat lui sn song song, o doc khong b bien oi ang ke. Di chan sn xuat hien nhng dai be mat bang phang hep goi la padimen vi trac dien ac trng lom, thoai, thng di 50 80. Cac padimen m rong dan, noi lai vi nhau, tao ra padiplen. Padiplen co be mat a hnh thap thoai gon song, tren o co nhng khoi sot co sn doc ng goi la nui ao. giai oan ket thuc chu trnh xam thc, qua trnh bao mon lau dai t t cai bien cac khu phan thuy thanh nhng be mat hi loi va rong Qua trnh phat trien theo (V.Penc)

Luc au, khi van ong nang len con manh, chieu cao cua sn tang len khong ngng. Dang sn trong giai oan nay thng la thang hay loi v toc o ao sau cua song va bang hay ln hn toc o giat lui sn do cac qua trnh sn. Sau o khi van ong nang len a suy yeu, qua trnh ao sau cua song cham dan va ngng han trong luc vai tro cua s lui sn ngay cang tr nen u the. phan chan sn xuat hien mot bo phan mi hi nghieng cau tao bang a cng tren phu mot lp mong vat lieu vun i t tren sn doc xuong goi la vat gau xam thc. Cac vat lieu vun nay thng b phong hoa ngay canh nho va c chuyen xuong bang cac cach khac nhau nh trt ngan, at chay, ra tran, xam thc hoa hoc Vat gau xam thc ket hp vi sn doc pha tren lam cho sn trong giai oan nay co dang lom. Trong qua trnh lui sn, luc au ch co o cao tng oi cua sn doc (o chenh gia ra tren cua vat gau xam thc vi ng chia nc) giam xuong. Ve sau khi cac sn oi lap cat vao nhau, luc o o cao tuyet oi cung bat au giam dan. Viec giam o cao tng oi cung nh tuyet oi lam giam vat lieu cung cap cho vat gau xam thc. Do phong hoa, kch thc cua vat lieu ay khong ngng nho i va tr nen de van chuyen hn. o doc cua vat gau xam thc ngay mot giam, tham ch con khoang t 10 70. Luc nay vat gau xam thc c goi la ong bang a goc trc nui (pedimen). Nhieu pedimen noi lai vi nhau tao thanh ong bang san bang ben (pediplen) Pediplen rat rong va phang, tren o ch thnh thoang nho len nhng nui ao, bang chng cua nhng a hnh cao trc a b thanh toan gan het do qua trnh lui sn. Pediplen ien hnh thng gap nhng mien co kh hau kho han va na kho han, ngoai ra con gap ngoai pham vi bang ha. nhng mien nay sn nui lui song song di tac dung cua qua trnh trong lc.2. ieu kien can thiet e xay ra qua trnh padiplen hoa.

Hien tng padiplen hoa khong phai trong bat k ieu kien nao cung xay ra c ma muon co phai co nhng ieu kien cu the. S nang len lien tuc cua luc a (s ha thap mc xam thc c s tng ng)

Nhng khu vc nang lien tuc se tao ra o chenh ve o cao ln so vi mc xam thc c s, qua o mc xam thc s se lien tuc b ha thap, tao ieu kien thuan li cho viec xam thc giat lui manh.

Ngc lai nhng vung nang yeu, khong nang hoac sut vong th o chenh ve o cao giam, mc xam thc c s khong ha thap lam han che qua trnh xam thc giat lui. S bien oi kh hau sau sac.

S thay oi nhp nhang theo mua cua kh hau.Cau 2 : Qua trnh phat trien cua a hnh 2 tang mien nhiet i (KT) vung nhiet i, s hnh thanh sm cua a hnh di tac ong cua ngoai lc nhiet i manh liet mot mat bao mon, chia cat a hnh, mat khac no con e lai tren be mat mot lp vo phong hoa day (chieu day cua lp vo phong hoa t le thuan vi tuoi, lng ma, cau tao a, cau thanh a hnh,). Do lp vo phong hoa nhiet i day nen a hnh nhiet i co tnh pho bien ac thu ma cac i khac hiem thay la a hnh co hai tang ro ret (tang lo tren mat va tang an). Tang lo tren mat la tang vo phong hoa co lp phu ben tren (at, thc b). Nhiet i am va nhiet i kho eu co phong hoa ch khac nhau cng o va cac loai phong hoa khac nhau. Tang an (tang kien truc) la tang kien tao a chat, the hien s sap xep cua cac loai a. Cac giai oan phat trien chnh: Giai oan 1 : T a hnh 2 tang, tac nhan ngoai lc bat au mang vat chat i

Giai oan 2 : Nui sot lo ra, vo phong hoa mong i.

Giai oan 3 : Nui kien tao (a hnh kien truc) lo ra tren mat. ieu kien xay ra a hnh : S van ong nang len cua vung a hnh.

S ha thap mc xam thc c s

Kh hau co s thay oi t am t en kho rao.

Ba ieu kien tren co the co ieu kien la hau qua cua nguyen nhan nhng cung co the la ieu kien rieng: S ha thap mc xam thc c s thc chat la hau qua cua van ong nang len khu vc va la hau qua cua s thay oi kh hau t am t en kho rao

S xam thc c s ngoai hai nguyen nhan tren con co the do cac nguyen nhan khac nh s tan hoac ong bang V vay 3 ieu kien tren la 3 ieu kien can va u e qua trnh phat trien a hnh nhiet i tron ven. Tuy nhien, vung nhiet i 3 ieu kien tren khong the hoi tu ay u va co tnh pho bien.Cau 3 : Qua trnh phat trien cua a hnh Karst nhiet i (KT)1. Cac qua trnh hnh thanh a hnh KarstCo 3 qua trnh: an mon, xam thc va phong hoa sinh hoa hoc, trong o an mon la qua trnh quan trong nhat. An mon la s hoa tan gay ra do nc va carbon bioxit co trong nc. Xam thc la s pha huy bang con ng c hoc cua nc.

Phong hoa sinh hoa hoc la s pha huy a bang nhng axit hu c lien quan vi cac hoat ong sinh song cua sinh vat.

2. Qua trnh phat trien cua canh quan KarstDa tren s quan sat cac giai oan phat trien rieng biet trong thien nhien, ta co the a ra 4 giai oan phat trien cua canh quan Karst nh sau: Giai oan 1 : la giai oan khoi a voi lo ra ngoai mat, tren o phat trien ranh a voi (caren) Giai oan 2 : la giai oan phat trien manh me cac dang Karst ngam, ong thi ngoai mat cung xuat hien nhng lung Karst (cac cao nguyen Ta Phnh, Sin Chai Tay Bac ). Giai oan 3 : la giai oan sut cac tran hang, xuat hien cac lung hnh mang, canh ong Karst va cac cau t nhien (cac khoi a voi Ke Bang, ong Van; Karst Cao Bang cung xep vao loai nay nhng giai oan cao hn) Giai oan 4 : la giai oan u the cua cac canh ong Karst tren o rai rac nhng nui sot. (Cac vung Karst th xa Lang Sn, Bac Sn, Hoa Bnh, Ninh Bnh, Ha Long thuoc giai oan nay. Cao nguyen Moc Chau, Sn La la nhng khu vc vao giai oan tot cung cua qua trnh phat trien Karst).3. Qua trnh hnh thanh cac hang ong KarstVe nguon goc thanh tao, hang ong Karst chu yeu la qua trnh hoa tan a voi tao thanh. S ra i, cach sap xep va v tr cua chung c tien nh bi he thong khe nt so san trong a voi (co the la khe nt kien tao hoac nguon goc khac). Theo cac khe nt nay, nc t tren mat at tham sau vao long khoi Karst, dan dan m rong chung va tao thanh nhng he thong kenh ngam phc tap. Trong i van chuyen nc ngam theo chieu ngang, khu vc co nhieu khe nt hn ca se hnh thanh nhng dong nc ngam manh nhat chay ra pha ven ra khoi Karst. Cung chnh tai ay, nc ngam gay tac dung hoa tan a voi manh nhat, tao thanh nhng kenh ngam chnh. Cang c m rong them th cac kenh ngam nay cang co nhieu nc chay hn, dan dan tr thanh song ngam. nhng ni tap trung nhieu khe nt hn ca, chung co the m rong va tao thanh nhng khoi rong ln ong Karst Giai oan 1 : giai oan chuyen ong nang tao nui khoi tang, a voi b pha huy c hoc do t gay, ep troi, hnh thanh cac ong va hang tho s. Giai oan 2 : Giai oan ra lua bao mon anh bong va m rong quy mo, kch thc cua hang ong theo 3 chieu do qua trnh hoa tan va ket tua a tao ra thach nhu, mang a, vu a, travectin la nhng san pham th sinh tao dang va trang iem cho hang ong thanh mot canh quan oc ao, huyen ao .Cau 4 : Trnh bay khai niem; neu ten cac loai a co the xay ra qua trnh Karst? S khac biet c ban gia a hnh Karst nhiet i va On i? Y kien cua anh(ch) ve quan nim trn? Cac ieu kien e hnh thanh qua trnh Karst nhiet i ien hnh?

Cac loai a hnh Karst nhiet i? 1. Khai niem : a hnh Karst bao ham tong the cac dang a hnh oc ao va cac qua trnh tao ra chung, chu yeu la qua trnh ra lua, hoa tan cua nc tren mat va nc di at oi vi nhng loai a co nhieu khe nt, lo hong, co the hoa tan c, va do o ma co kha nang tham nc. Qua trnh Karst hoa la qua trnh hnh thanh a hnh khu vc phan bo cac a de hoa tan.2. Cac loai a co the dien ra qua trnh Karst hoa:

Nhieu nhat la a voi, olomit Mot so t a hnh a phien, thach cao va muoi mo.

Qua trnh Karst ien hnh a voi v:

a voi phan bo tren mot pham vi rong Co tnh tinh khiet

Kha nang hoa tan trong nc cha CO2 ln.

3. S khac biet c ban gia a hnh Karst nhiet i va On i

Cac phng dienKarst nhiet iKarst on i

TuoiGiaTre

Qua trnh phat trienPha huy a hnh dng M rong a hnh am Noi lai hnh thanh canh ong Karst

Hnh thaiTon tai cac dang a hnh dngTon tai cac dang a hnh am

Ve tuoi: a hnh Karst nhiet i phat trien en giai oan gia (giai oan 4)

a hnh Karst on i phat trien giai oan tre hn so vi tuoi cua khu vc Karst nhiet i

Ve qua trnh phat trien: a hnh Karst on i co xu the m rong cac dang a hnh am khep kn co khuynh hng tang dan kch thc cua mnh theo chieu nam ngang do be mat nguyen thuy b an mon dan. Chung co the noi lien tng nhom vi nhau e tao ra nhng bon trung co kch thc ln hn. Vung Karst nhiet i th ngc lai, be mat c s tang dan dien tch do cac khoi a voi sot b thu hep t t cho en khi b san bang hoan toan. Qua trnh tren tiep dien cho en khoi trung tam Karst e hnh thanh ong bang ven ra Karst. Ve hnh thai:

Khoi Karst on i ien hnh, trng thanh co hnh thai giong nh mot cao nguyen tng oi bang phang nguyen khoi tren be mat chi cht nhng dang a hnh am khep kn cach ri nhau (canh quan Karst gom nhng bon trung phan bo tren be mat di dang a hnh dng lien tuc) a hnh Karst nhiet i hoan toan khac, tren be mat (o cao) c s thong nhat dng nh co cung o cao noi len rat nhieu ngon a rieng le hnh chop, hnh thap thng co a hnh mat bang dang tron4. Y kien ve s khac nhau cua o tuoi Karst nhiet i va on i:

Tnh gia ve hnh thai cua a hnh Karst nhiet i la mot hien thc nhng hien nay viec giai thch con ton tai hai y kien khac nhau: Y kien 1 : S sai biet ve tuoi tuyet oi S ra i sm cua lp vo thach quyen trong o co a voi la ung nhng viec lay tuoi e khang nh o gia cua Karst nhiet i la cha thuyet phuc. Tuoi tuyet oi va tuoi tng oi va co tnh thong nhat nhng cung ton tai mau thuan (thong nhat: cung mot ieu kien ngoai lc). Trong thc te tuoi tuyet oi va tng oi khong thong nhat. Thc te cho thay rang tren cung mot khoi a voi co cung tuoi giong nhau nhng van ton tai cac dang a hnh Karst nhiet i lan on i.

Y kien hai : Do s sai biet ve nong o CO2 trong nc.

Thc te cho thay qua trnh hoa tan a voi phai co CO2 nhng viec cho rang nc khu vc nhiet i co cha nhieu lng CO2 hn khu vc on i la cha co tnh thuyet phuc v cha the a ra c cac so lieu o ac mot cach chnh xac vung nhiet i co nhiet o cao thuan li cho qua trnh hoa tan nhng lai bat li cho qua trnh khuyech tan Nhiet i co nhieu CO2 la do hoat ong cua sinh vat, con khu vc on i cung co nhieu CO2 do qua trnh thai kh thai cua cac nha may cong nghiep S gia hn cua Karst nhiet i la hoan toan co thc nhng viec giai thch th cha co tnh thuyet phuc cao.5. Cac ieu kien e hnh thanh qua trnh Karst nhiet i ien hnh:

Krast nhiet i hnh thanh phai can co cac ieu kien can va u:

a voi phai ton tai dang khoi o tinh khiet cao

Ma va am ln

Nhiet o cao

Cac ieu kien thuc ay qua trnh Karst:

a : a phai co tnh hoa tan cao, cha t tap chat set, tang day, dang khoi ln, nhieu khe nt, be day tang a trong o nc van ong theo chieu thang ng phai ln (be day cua a cang ln th net ac trng cua a hnh Karst cang ro net. The nam cua a : cac tang a b bien v mang me se xuat hien nhieu khe nt va t gay do o anh hng nhieu hn ti cach sap xep cua cac dang a hnh va qua trnh Karst hoa. Trong trng hp a co the nam thoai hoac nam ngang va xen ke nhng tang vi o khe nt va kha nang hoa tan khac nhau, co the dan en sap xep dang phan tang cua cac i van ong nc ngam theo chieu ngang va theo chieu thang ng. Anh hng cua a hnh : a hnh co anh hng ti mc o phat trien Karst tren be mat mat at bang phang hoac thoai se gi nc ma lau hn, do o qua trnh Karst co ieu kien phat trien manh hn. a hnh ngam cua be mat tang nen khong tham nc khoi Karst phai am bao thoat nc de dang va lng nc t mat at bo sung xuong phong phu Anh hng cua kh hau : hien tng Karst co the quan sat thay moi loai kh hau (tr vung bang ha vnh cu la ni nc quanh nam ong bang). Tuy nhien, trong nhng ieu kien kh hau khac nhau, do anh hng cua nhiet o, lng ma, cng o ma va thi gian ma, qua trnh nay cung the hien nhng net khac nhau ve toc o phat trien va hnh thai cua cac dang Karst. Ngi ta nhan xet rang tuy nhiet o cao co ham lng CO2 hoa tan t i nhng ket qua tong hp van la thuc ay manh qua trnh Karst hoa, bi v khi nhiet o moi trng am ap, lng am phong phu th cac qua trnh sinh hoa trong at phat trien rat manh, tao ra nhieu chat gay tac dung an mon a voi manh.6. Cac loai a hnh Karst nhiet i

Phu loai co nhng ngon a voi hnh vom Phu loai Karst co nhieu ngon nui hnh thap

Phu loai Karst co nhieu nh hnh chop

Phu loai Karst co nhieu bon trung

Cau 5 : Chng minh rang a hnh a voi co nhieu ngon hnh vom, hnh thap, hnh chop la cac giai oan phat trien ke tiep nhau cua qua trnh Krast nhiet i? Phu loai hnh vom la tre nhat: Cac a yen nga noi lien cac vom vi nhau

Cac bon trung trung tam co kch thc nho va co o cao ln hn rat nhieu so vi ong bang trung tam ( Cha khoet sau en o xam thc chung. Phu loai hnh thap Chan khoi nui ngap nc thng xuyen Pho bien a hnh kieu ham ech

Cac canh ong trung tam m rong co o cao bang vi ong bang ven ra( a hnh dng bat au b ha thap va mai mon dan

Phu loai hnh chop Chan sn on nh Ha thap mc xam thc c s tiep tuc dien lai qua trnh hnh thanh a hnh Karst

( a hnh a voi cua mot khu vc co the dien ra theo nhieu chu kCau 6 : Tai sao noi, phu loai a hnh Karst co nhieu bon trung la loai a hnh ac biet nhiet i? ieu kien hnh thanh va hnh thai a hnh Krast nhieu bon trung?1. Phu loai a hnh Karst co nhieu bon trung la loai hnh ac biet

a voi co dang khoi nhng lai co nhieu khe nt Kh hau kho rao (gng nc ngam qua sau, lng ma t, a voi b nt v manh) Bon trung khoet sau (bon trung khep kn sau 100 150m)Cau 7 : ac iem a hnh nui cao mien nhiet i? (KT)1. Cang len cao a hnh cang tre va sac sao Tnh sac sao, tre cua a hnh la do o doc ln nen qua trnh chia cat be mat do ngoai lc ln nh trt at, xoi mon khe ranh lam tang o cao tng oi. Nhieu vung a hnh con e lo ra a goc cha phong hoa va con nguyen ven ca cau truc cung nh the nam lam cho chung ta cam tng nh nui mi c hnh thanh trong thi gian gan ay.2. Tnh phan hoa theo sn ln.

Trong a hnh nui cao vung nhiet i, ma eu, ma ln va gio ln nen hoat ong a mao cua gio ac biet la dong chay tren mat co vai tro quan trong. Do nguyen nhan ke tren nen a hnh noi rieng, t nhien noi chung co s phan hoa theo sn rat ro ret tao nen tnh phc tap cua ieu kien a l3. Bao ton cac di san a l co. Di tch bao ton chu yeu la do bang ha. Do ai bang ha lam cho gii han bang tuyet nui cao nhiet i ha thap, tham ch en hang nghn met. Qua trnh bang tien a e lai nui cao nhiet i rat nhieu a hnh bang ro ret nh eo got, phong hoa do tan bang tren nui cao 3000m a hnh co net tng ong on i. Sau bang ha, ng gii han bang tuyet rut lai v tr can bang cu nhng a hnh do bang ha van ton tai nui cao nhiet i.4. Qua trnh phong hoa vat l ln

Theo l thuyet cng o phong hoa nhiet i khong ln nhng do nhiet i chu k quang ngan, chu k lap lai ngay em nhanh va s tac ong eu an cua bien o nhiet ngay em. Phong hoa vat ly a gop phan tao nen cac ng nt ne ban au, tao ieu kien cho phong hoa vat ly khac nh dong chay, cung nh phong hoa hoa hoc co the xam nhap pha huy sau nhng tang ngam pha di.

5. S phan tang nhiet, am va canh quanCau 8 : C s san xuat nong nghiep hp l vung nui cao nhiet i? Cac bien phap thch ng ? (KT) Nong nghiep la mot nganh san xuat vat chat quan trong phuc vu nh cau thiet yeu cua con ngi ma oi tng san xuat chu yeu cua no la cay trong va vat nuoi. T nhng ac iem o co the thay s phat trien va phan bo cua no phu thuoc nhieu vao cac ieu kien t nhien. Cac vung nui cao thuoc khu vc nhiet i vi ac iem a hnh va kh hau mien nhiet i th viec san xuat nong nghiep cang phu thuoc nhieu hn oi vi cac ieu kien t nhien. e san xuat nong nghiep hp l can phai tan dung triet e cac mat thuan li cua t nhien va han che en mc toi a cac kho khan cua t nhien e phat trien kinh te nong nghiep. Co 3 c s khoa hoc quan trong can quan tam e co the san xuat c nong nghiep vung nui cao nhiet i mot cach hp l.1. O vung nui cao nhiet i, he thong t nhien noi chung, a hnh va at ai noi rieng co tnh on nh thap va bien oi nhanh. Cac sn nui nhiet i co o doc ln lam cho a hnh co tnh bat on nh, lp phu tho nhng rat mong manh de b pha huy. San pham vo cng sn nui co rat nhieu, chu yeu do s rach v t nh di chuyen xuong. Cac san pham nay khong ong nhat ve kch thc chu yeu la set, a, a tang va manh vo cng, Do ieu kien kh hau rat thuan li (nhiet o cao, lng ma nhieu) nen toc o phong hoa cung nh viec hnh thanh at dien ra nhanh chong va manh liet. Mac du ieu kien phong hoa rat thuan li nh vay nhng lp vo phong hoa cua khu vc nay lai khong day. S d lp vo phong hoa khong day la do a hnh doc lai them ma ln, nhat la khu vc nhiet i gio mua, ma tap trung ln vao mot mua a dan en qua trnh pha huy , van chuyen at va lp vo phong hoa dien ra manh me. Qua trnh tren dien ra manh cac sn nui doc dan en viec hnh thanh cac nui trong, oi troc. Trong ieu kien kh hau nhiet i, nhat la vung nhiet i am tho nhng chnh cac mien nui cao la at Feralit o vang vi lng khoang thap, cau truc ben vng, ham lng mun khong cao, chua va co nhieu oxyt sat nen khong thuan li cho viec trong cay lng thc nhng lai thuan li cho viec trong cay cong nghiep nhiet i va chan nuoi gia suc. Cac van e can khac phuc e giup cho viec phat trien nong nghiep mien nui cao mot cach phu hp vi a hnh va tho nhng: Do a hnh doc, ma nhieu nen van e quan trong la phai han che c qua trnh ra troi va xoi mon at cac sn nui.

Can co bien phap chong s thoai hoa at (gia hoa). Han che c s di chuyen theo chieu hng thang ng cua cac mach nc.

Cac bien phap e ra: Cac bien phap thch hp e han che viec xoi mon, ra troi at vung nui, can chu y en cac bien phap canh tac.

Viec canh tac at mien nui cao nhiet i c tien hanh t c cau cay trong nh tang o che phu (bang cach trong xen nhieu loai cay co nhu cau anh sang khac nhau), trong cac cay co thi gian sinh trng va phat trien khac nhau. Nh viec tien hanh nong lam ket hp, trong cay cong nghiep lau nam xen lan vi cay cong nghiep ngan ngay, trong khoai lang Tuyet oi khong c trong thuan loai trong canh tac nong nghiep.

Ngoai viec xay dng c cau trong canh tac nong nghiep can chu y en k thuat canh tac nh xac nh thi gian cay xi hp ly, cac a hnh doc can chu y trong cay theo ng bnh o, xac nh o cao canh tac, lam ruong bac thang; at cac than cay hoac bo canh thanh nhng chan doc tho s, giam s tran b cua dong nc

Phat trien he thong thuy li tot, han che viec e boc hi nc theo cac mao dan. Cac dong suoi c don sach vao mua kho, tc bo nhng vat chng ngai cho dong chay.

Muon han che o doc cua sn nui can xay dng cac bac thang, nhng va buc e giam o doc canh tac, nhat soi a cho at, tieu tr cac nguy c xoi mon va ra troi

Do a hnh cao, at b ra troi dan en bac mau nen can tien hanh cac bien phap bon phan mot cach hp l.

at vung nui cao ngheo nguyen to kiem nh Na+, K+ nen at chua. Nen trong canh tac nong nghiep can tien hanh bon voi e kh chua, ong thi tang kiem lam tang o trung tnh cua at (moi trng trung tnh la moi trng phu hp nhat cho cay hap thu chat dinh dng). Ngoai ra con lam kiem ham qua trnh di chuyen vat chat, chong thoai hoa lam cho at tre lai.

Do at de b khoang hoa nen can tien hanh bon phan chuong va phan xanh . phan chuong va phan xanh va co tac dung lam tang mun tao ieu kien hnh thanh keo at e thay oi vau tng ong thi chat dinh dng c phan giai t t nen cay co the hap thu t t mot cach de dang.

Han che bon phan vo c v phan de b hoa tan, di ong nhanh, va de b phan huy di anh nang mat tri.2. Do a hnh nui cao dan en viec phan hoa kh hau theo ai cao nhat la vi nhiet va am lam dan en viec phan tang thc vat nen keo theo viec san xuat nong nghiep phai phu hp vi cac ieu kien nhiet va am.

a hnh nui cao dan en bien oi nhanh ve lng nhiet va am. Cang len cao th lng am cang tang, ma nhieu nhat sn nui, len en nh o am co the tang at gan 100%. Con nhiet o th giam nhanh. Chnh v s thay oi ro ret cua lng nhiet va am nh vay a co anh hng ln en viec phan tang cua tho nhng va canh quan.

Di chan nui ieu kien nhiet o cao, am kha nen hnh tathanh at Feralit. Len tren sn nui la at Feralit mun o cao 500 600m, nhiet o giam, lng ma va am tang nen lng mun kha. T o cao 1600 1700m tr len la at mun Alit vi nhiet o thap (khong qua 200C), lng am tang cao, qua trnh Feralit cham dt, dan en lp mun tch luy day.

Vi ieu kien nhiet am va tho nhng phan hoa nh tren nen gay anh hng manh en cac vanh ai thc vat va cac cay trong nong nghiep tren nui.

Cac phng phap thch ng:

Can chu y k en s thay oi cua lng nhiet va am e chon cac loai cay trong thch hp vi cac ieu kien tren. Cac tang cay trong tren nui cao ly tng co the la: Tang lua gao Tang ngu coc nhiet i t oi hoi moi mat nh ke, cao lng Tang cay co cu hoac re cu cai Tang ngu coc on i nh ngo, lua m, ai mach Tang khoai tay.

VD: vung nui cao nhiet i di chan nui co the trong cac loai cay cong nghiep nhiet i lau nam, cay cong nghiep ngan ngay hay cay an qua. Tren sn nui, ni co o doc ln, lng ma va am cao co the trong cac cay nhiet i, a nhiet nh cay cong nghiep, ca phe, che thanh cac ai quanh sn. Tren nh nui cao co the trong cac loai nong san a nhiet hay on i.

Ngoai ra co the tien hanh xay dng cac nha knh trong cay lng thc tren cac vung cao e bao am nhiet o nham tang hieu qua kinh te trong trong trot.

3. Tnh phan hoa sau sac theo khong gian.

Do a hnh nui co hai sn oi xng hai pha nen kh hau va cac ieu kien t nhien cung co tnh phan hoa oi xng khac nhau theo hng sn, cac khu vc nui. oi vi cac sn nui co sn on gio, sn khuat go, co sn ma nhieu, co sn t ma

VD: Sn ong va tay cua Trng Sn, sn ong va tay cua Hoang Lien Sn.

Qua viec tm hieu cac ac iem phan hoa theo khong gian a hnh cua thi tiet va kh hau chung ta co the e ra cac bien phap thch hp e cai tao at, trong cac loai cay nong nghiep thch hp, phan hoa cac tang cay khac nhau sau cho at c ket qua cao nhat.

Do ieu kien kinh te xa hoi phat trien nen cac vung chuyen canh cay trong cung c phat trien e ap ng nh cau chuyen mon hoa cua nen san xuat th trng. Viec xuat hien cac vung trong chuyen mon hoa tai vung oi nui nhiet i cung oi hoi phai co ke hoach va cac bien phap hp ly e sao cho at c hieu qua kinh te cao nhng van am bao c tnh ben vng.B. NHOM CAC CAU HOI VE KH HAU MIEN NHIET I.

Cau 1 : Trnh bay tom tat cac kieu kh hau nhiet i n gian ? (KT)1. Kh hau xch ao: Phan bo : long chao Amazon, Cong-go va ao Sunda Thi tiet nong am, ma giong oi lu rat phat trien; khoi kh xch ao thong tr quanh nam. Gio yeu, bien o nhiet nam nho khoang 20C, nhiet o trung bnh t 25 280C (nhiet o TB thang cao nhat la 260C va thang thap nhat la 240C), bien o nhiet ngay va em 3 50C. Ma ln vao mua xuan va thu, tong lng ma nam tren 2000mm.2. Kh hau can xch ao:

Phan bo: pha bac va nam cua i xch ao. Hien dien Trung Phi, nam Cong-go, Mehico, cao nguyen Brazil, Guyan, Bac Uc, quan ao Philippin Chu anh hng cua hai khoi kh la khoi kh xch ao (ma am) va khoi kh Tn phong (kho rao) Bien o nhiet ngay va nam ln hn xch ao. Mua ma va kho phan biet ro. Mua kho sau sac nhat la vao thang 4 Ma theo mua chu yeu la vao mua he. Lng ma trung bnh t 1500 2000mm.3. Kh hau ch tuyen thc s: Phan bo : chiem dien tch ln. Bac Phi keo dai thanh mot dai tng oi eu an keo dai t tay qua ong en 180B, pha nam long chao Cong-go, cao nguyen noi a Nam M, ban ao Trung An. (t 100 en 300B va 50en 250N) Khoi kh ch tuyen (Tn phong thong tr), nhiet o cao quanh nam va trong nam co mot thi k kho han (3 thang kho lien tuc). Nhiet o trung bnh nam tren 200C, co s thay oi theo mua: mot mua kho trung vi mua ong va mot mua ha am. Thi k nhiet o tang cao la khoang thi gian Mat tri i qua thien nh. Cang gan ch tuyen, thi k kho han cang keo dai, bien o nhiet cang ln. Lng ma trung bnh nam t 500 1500mm, chu yeu tap trung vao mua ma (t nhat thang ma lien tuc). Tuy vao tng khu vc kieu nay chia ra:

Mien co tn phong ben vng: mien nay thi tiet mat hau nh khong ma, o am khong kh cao, sng mu day va gio bruz manh cac mien ven bien (b tay cua Nam M t 50 200B, b bien Sahara va hoang mac Namip) Mien tn phong co ma ia qua: trung tam chau My, Tay An, Madagatca, ban ao Trung An Cac mien kh hau kho nong, hoang mac: Sahara, Calahari, ai bo phan Uc, Bac Argentina, nam Ban ao Arap.4. Kh hau nhiet i gio mua

Kh hau nhiet i gio mua noi bat vi hai ac iem: nhiet o, lng ma thay oi theo mua gio va thi tiet dien bien that thng. Nhiet o trung bnh nam tren 200C, bien o nhiet trung bnh nam khoang 80C

Lng ma trung bnh nam tren 1000mm, nhng thay oi tuy thuoc vao v tr gan hay xa bien, vao sn nui on gio hay khuat gio. Mua ma (t thang V en thang X) tap trung t 70% en 95% lng ma ca nam. Mua kho t thang XI en thang IV, lng ma t. Thi tiet dien bien that thng. Mua ma co nam en sm, co nam en muon; lng ma co nam t, co nam nhieu, de gay han han, lu lut Cau 2 : Cac te bao cua hoan lu kh hau mien nhiet i ? (KT)1. Vanh ai cao ap can ch tuyen va ch tuyen. Rong t 100 - 200 Hnh thanh do dong gian cua khong kh tren cao (dong di chuyen t xch ao en cc), di tac ong cua lc Coriolis no khong di chuyen ve cc ma di chuyen theo chieu ngang t Tay sang ong thanh dong va tao thanh cac xoay nghch ln ap xuong mat at hnh thanh nen cac trung tam cao ap. Thc te dai vanh ai cao ap ch ton tai thng xuyen tren cac ai dng (do tac ong cua be mat em thu chi nhiet khong tao nen ong lc di chuyen thang ng). Tren luc a, cac cao ap b triet tieu vao mua he do nhiet o cao ot nong be mat at lam gian n khong kh tao thanh cac khu ap thap theo mua.2. i gio Tn phong Do s tac ong cua lc Coriolis nen hng gio Tn phong hai ban cau hoan toan khac nhau.

Gio Tn phong co tnh lien tuc ph ong cua ai dng (pha tay luc a), ngc lai pha tay ai dng (pha ong luc a) gio b ngat quang, khong lien tuc do b anh hng cua hoan lu kh quyen .3. i ha ap xch ao

Nhiet o ln, lam cho khong kh gian n, boc len cao (xuat hien hoi tu, do ket hp 2 tn phong hai na cau tao nen vanh ai ha ap thap nhat)4. i lang gio xch ao

Do khong kh chu yeu boc len cao, lc radien chu yeu bang khong, khong co khong kh di chuyen theo chieu ngang. Trong thc te th cac nha khoa hoc cho rang i xch ao khong hoan toan lang gio. khu vc 50B 50N co gio tay xch ao hoat ong S hnh thanh gio tay la do hai tn phong di tac ong cua lc Coriolis ay khong kh sang pha tay; lam cho pha tay don nen khong kh tao thanh khu nen ap nen tao thanh dong tra ngc khong kh tr lai nen sinh ra gio tay.Cau 3 : ac trng c ban cua kh hau nhiet i am? Tac ong cua kh hau en qua trnh san xuat nong nghiep va bien phap khac phuc?1. ac trng c ban cua kh hau nhiet i am: Bc xa mat tri ln, cha nhieu tia cc tm

Nhiet o cao nhng do co nhieu may nen nhiet o va phai khong cao nh khu vc nhiet i kho. Ma va lng am khong kh ln

2. Tac ong cua kh hau en qua trnh san xuat nong nghiep

Mat thuan li: vunh nhiet i am: nguon nhiet va am doi dao giup cho cay sinh trng va phat trien quanh nam. Tang nang suat va san lng thong qua tang dien tch canh tac bang tang vu, tham canh, Mat hai:

Lut bao xay ra thng xuyen gay thiet hai ln Vi khuan, sau benh gay huy hai mua mang.

Lng nhiet, anh sang va am cao lam cho nong pham trong trot nhanh chn va thoi ra b bien chat manh. (nong pham san xuat nhanh nhng lai mau h se giam gia tr kinh te) Kha nang phat trien kem tnh ben vng do at b suy thoai nhanh (do at bien oi, chuyen hoa va van chuyen nhanh) Lng ma ln, ma nang hat, tap trung vao mot mua lam ra troi cac chat dinh dng trong at nh chat khoang, am gay nhanh bac mau at at b xoi mon manh

B bien oi nhanh.3. Bien phap khac phuc

Phat trien cac nganh cong nghiep che bien nong san nham gi lau san pham, tang gia tr mat hang, kha nang lam chu th trng cao S dung thuoc tr sau ung lieu lng nham giam thieu toi a tac hai do sau benh gay ra. Bon phan cho at e tang o mau, khoang va am; cay xi at e tang o ph

Cau 4 : ac iem kh hau nui cao nhiet iNgoai s tac ong cua hoan lu kh quyen cung nh goc nhap xa cua vung nhiet i, do anh hng cua o cao lam cho kh hau nui cao nhiet i cung co nhng ac iem rieng. Cac ac iem rieng c the hien qua cac yeu to sau:1. Nhiet o:

Nhiet o mien nui cao nhiet i ieu hoa hn va thap hn rat nhieu so vi di thap.

VD: Nui Virunga nhiet o thay oi nh sau : 120C 2700m, 80C 3200m va 2 30C 4300m Ngc lai vi s ieu hoa nhiet o trong nam th bien o nhiet gia ngay va em la rat ln. Nguyen nhan la do bc xa song dai xay ra rat manh trong ieu kien khong kh loang va thoang gio.VD: a Lat bien o nhiet gia ngay va em la 8 -120C

Nhiet o co s phan hoa theo sn ln. Nguyen nhan chu yeu do ma, sn on gio hay khuat gio.2. Ma

Lng ma co s thay oi theo o cao. Nguyen nhan chu yeu do dong oi lu, o trong sach cua kh quyen va iem sng cung nh bao hoa am. Theo ly thuyet: lng ma giam dan khi len cao. Nguyen nhan do nguon cung cap nc han che, tac nhan gay ngng ket, nhiet o giam Theo thc te : lng ma tang nhanh t di chan len en mot o cao nhat nh (khoang o cao cua nui) sau o giam nhanh chong khi len en nh nui. Ni co lng ma ln nhat tren sn nui goi la cc ma toi a.VD: sn nui Ruvenzo di thap lng ma TB la 1000mm en 2400m lng ma cc ai la 4000mm, len en 4500m ch con 1600mm dang ma bui. o cao cua tang ma toi a luon thay oi phu thuoc vao cac yeu to:

V tr gan hay xa bien, nguon cung cap am (cang gan bien, nguon cung cap am, o cao cang giam)

Sn on gio hay khuat gio (on gio thap hn khuat gio) Tuy thuoc vao moi trng chan nui (o phu thc vat, ao ho,) moi trng chan nui cang am th o cao cang nho. Lng ma thay oi theo sn nui ro net, nhat la sn on gio (vung xch ao lng ma hai sn la gan nh nhau)3. Gio

Gio thoi rat manh do ket hp vi phan tn phong tren cao la nhan to gop phan phan hoa kh hau mien nui cao La nguyen nhan gay ra s ngng ket hi nc, de xay ra hien tng sng ong.C. NHOM CAC CAU HOI VE THUY VAN MIEN NHIET ICau 1 : ac iem che o nc cua song ngoi nhiet i ? (KT)1. Che o nc vo cung phc tap va that thng (phu thuoc chu yeu vao cac nhieu ong gay ma) Khac vi song ngoi on i nguon cung cap nc chu yeu da vao bang tuyet tan th nhiet i do ma la chu yeu. Che o nc mien nhiet i co tnh mua tuan theo nhp ieu ma theo mua. Lng ma phu thuoc vao chuyen ong bieu kien cua Mat tri, gio mang hi nc, CIT Che o nc phc tap do:

Cc tr so vi trung bnh, cc ai so vi cc tr Bien thien mc nc song khong co qui luat, co the trai qui luat.

Mua lu mang tnh qui c va hoan toan khong co mua lu chung chung ma ch co mua lu cua 1 nam2. Thi oan lu co chenh lech so vi thi oan ma Lu co the bat au vao ngay thi k au cua mua ma, gia mua nhng cung co the la vao cuoi mua ma o la do ngoai nguyen nhan nc do ma con phu thuoc vao lp vo phong hoa, canh quan ben lu vc song, he thong cac ao ho, phu lu song. Lu cua song thng phu thuoc:

ac trng cua ma: cng o, thi lng, dien phan bo Lng nc d tr tren long song

o no nc cua lp phu thc vat: phu thuoc vao o day va tnh ri rac cua lp phu

Lp phu cua vung nhiet i day va ri rac nen mc o thieu nc vao mua lu cao, kha nang cha nc ln; nhng sau khi ma giam nhng lng nc cha trong lp phu tho nhng van con tiet nc ra song nen lu van tiep dien du lng lu co giam oi chut. He thong ao ho, phu lu song cung co anh hng nhat nh: au mua ma do lng nc trong cac ao, ho va phu lu song co lng nc t nen kha nang cha nc t; vao cuoi mua ma tuy lng ma giam nhng nc cha trong cac he thong ao, ho va phu lu van o nc ra song chnh nen van tiep tuc mua lu keo dai sau khi ma giam.13