dio ler & pcb'lere ilişkin
TRANSCRIPT
![Page 1: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/1.jpg)
RIGHT S O L U T I O N S | RIGHT PARTNER
Dioksinler & PCB'lere ilişkin kaygılarÖzellikleri, Kaynakları ve Oluşumları
![Page 2: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/2.jpg)
İçerik
2
• Dioksinler ve PCB'lere giriş
• Kaynakları ve oluşumları
• Çevresel ortamda akıbetleri
• Maruz kalma yolları
![Page 3: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/3.jpg)
Dioksinler – Nelerdir ?
3
• “Dioksinler” yüksek seviyede toksik, benzer kimyasal ve biyolojiközellikler gösteren yakın ilişkili bileşikler grubudur.
• Poliklorlu dibenzo-p-dioksinler (PCDDs) ve Poliklorludibenzofuranlar (PCDFs) genellikle birlikte "Dioksinler" olaraksınıflandırılmaktadır. Bu sınıfta 210 bileşik bulunmaktadır.
![Page 4: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/4.jpg)
Dioksinler – Nelerdir ?
4
• 2,3,7,8-Tetraklorodibenzo-p-dioksin (TCDD) en yüksek akut toksisite gösteren
dioksin türüdür. Bu bileşik, insanoğlunun bildiği en toksik yapay (insan yapımı)
madde ve doğal oluşumlu en toksik beşinci madde olarak değerlendirilmektedir.
![Page 5: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/5.jpg)
Poliklorlu bifeniller (PCBs)
5
• Poliklorlu bifeniller (PCBs); bir kısmı dioksin benzeri toksik etkilergösteren, karmaşık bir bileşikler grubudur. Toplamda 209 adet PCBtürü mevcuttur.
![Page 6: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/6.jpg)
Poliklorlu bifeniller (PCBs)
6
Hidrolik makinelerde ve elektrikli ekipmanlarda kullanılanyağlara katkı olarak katılmaktadır.
Güvenlik, operasyon ve dayanıklılığın gerekli olduğudurumlarda (balmumu, parafin, mürekkep, boya, yapıştırıcı,plastikleştirici, birleştirme yapıştırıcıları v.b.) kimyasalstabilitenin sağlanması amacıyla kullanılmaktadır.
• Poliklorlu bifeniller (PCBs); sergiledikleri özelliklerindenfaydalanmak amacıyla birçok değişik uygulamadakullanılmaktadır.
![Page 7: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/7.jpg)
Olası PCDD/F ve PCBs türleri
7
Klor SayısıMono 2 - - 4 - - 3 -
Di 10 - - 16 - - 12 -
Tri 14 - - 28 - - 24 -
Tetra - 22 1 - 38 1 40 2
Penta - 14 1 - 28 2 41 5
Hekza - 10 3 - 16 4 38 4
Hepta - 2 1 - 4 2 23 1
Okta - 1 1 - 1 1 12 -
Nona - - - - - - 3 -
Deka - - - - - - 1 -
Toplam 26 49 7 48 87 10 197 12
Toplam PCDD/F ve PCB
PCDFs
135
Mevcut grupta toplam raporlanmayan izomer yapılarının sayısıMevcut grupta toplam raporlanan izomer yapıların sayısıMevcut grupta raporlanan 2,3,7,8 - PCDD/F veya dioksin-benzeri PCB'lerin toplam sayısıToplam PCDD ve PCDF Sayısı (210)
Toplam PCB Sayısı (209)
209
PCBPCDDs
75
![Page 8: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/8.jpg)
Dioksinler/PCB'lerin Özellikleri
8
• Yüksek toksisite
• Yüksek kalıcılık
– zor parçalanma
• Biyoakümülasyon
• Aynı anda birçok yerde bulunma
– uzun mesafe atmosferik taşınım ve birikim
Kalıcı Organik Kirleticiler
![Page 9: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/9.jpg)
2378 TCDD'ye bakış
9
Bileşik Adı 2,3,7,8-tetraklorodibenzo-p-dioksin
Kimyasal Formül C12H4Cl4O2
Molekül Ağırlığı 321,98
Erime Noktası 305°C
Suda Çözünürlüğü 20 ng/L @ 22°C
Log Kow 6,80 @ 25°C
Cl
Cl
Cl
Cl
2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin
O
![Page 10: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Kalıcı Organik Kirleticilerin Küresel Taşınımı
![Page 11: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/11.jpg)
Dioksinler – Neden endişe oluşturmaktadır ?
11
• Dioksinlerin yağdaki çözünürlükleri yüksek, metabolizeedilmesi zor ve gıda üretiminde kullanılan hayvanların yağlıdokularında birikme eğilimi göstermektedir.
• Bu durumun sonucu olarak, dioksinler besin zincirindebirikmekte (biyoakümülasyon) ve insanların maruz kaldığıseviyeleri arttırmaktadır.
• Dioksinler et ürünlerinde, süt ve süt ürünlerinde, balıklarda ve hatta insan sütünde bulunmaktadır.
![Page 12: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/12.jpg)
Dioksinler – Neden endişe oluşturmaktadır ?
12
• Dioksin ve dioksin benzeri bileşikler hücrelerin reseptör proteini olan aril hidrokarbonlara (Ah) bağlanarak toksik bir tepki oluşturmaktadır.
• TCDD, IARC tarafından insanlar için toksik olarak sınıflandırılmıştır.
• Akut dioksin maruziyetinin yan etkisi kloraknedir.
• Akut dioksin maruziyeti bulantı, kusma, ishal, hepatik (karaciğer)zararı ve nörolojik etkilere neden olmaktadır.
• Kronik dioksin maruziyeti karaciğer hastalığına, tiroidfonksiyonlarında değişikliklere, bağışıklık fonsiyonlarındabozulmaya, kalp-damar rahatsızlıklarına, zeka ve öğrenmetestlerinde performans düşüşüne neden olabilmektedir.
![Page 13: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/13.jpg)
En toksik bileşikler
13
• Toplamda, 7 adet PCDD, 10 adet PCDF ve 12 adet PCB değişen derecelerde yüksektoksisite sergilemektedir. Bu bileşiklerin 2,3,7,8-TCDD bileşiğine kıyaslagösterdikleri rölatif toksisiteye göre "Toksisite Eşdeğeri Faktörleri" (TEFs)tanımlanmıştır.
Klor SayısıMono 2 - - 4 - - 3 -
Di 10 - - 16 - - 12 -
Tri 14 - - 28 - - 24 -
Tetra - 22 1 - 38 1 40 2
Penta - 14 1 - 28 2 41 5
Hekza - 10 3 - 16 4 38 4
Hepta - 2 1 - 4 2 23 1
Okta - 1 1 - 1 1 12 -
Nona - - - - - - 3 -
Deka - - - - - - 1 -
Toplam 26 49 7 48 87 10 197 12
Toplam PCDD/F ve PCB
Mevcut grupta toplam raporlanmayan izomer yapılarının sayısıMevcut grupta toplam raporlanan izomer yapıların sayısıMevcut grupta raporlanan 2,3,7,8 - PCDD/F veya dioksin-benzeri PCB'lerin toplam sayısıToplam PCDD ve PCDF Sayısı (210)Toplam PCB Sayısı (209))
209
PCBPCDD'ler
75
PCDF'ler
135
![Page 14: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/14.jpg)
TEF yaklaşımı
14
• Toksisite Eşdeğeri Faktörleri
• Laboratuvar ortamında yapılan akut toksisite değerlerine dayanarak belirlenmektedir.
• Belirli PCDD/F ve PCB'lerin toksisitesi, en toksik bileşik ile kıyaslanmasına görebelirlenmektedir.
• En toksik faktör TCDD'nindir ve 1 olarak alınmaktadır.
• Tüm verilerin tek bir değere dönüştürülmesi için yönetimsel bir araçtır.
Toplam TEQ = Cbileşen X TEFbileşen
Cl
Cl
Cl
Cl
2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin
O
=
Toksisite Eşdeğeri
![Page 15: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/15.jpg)
WHO'nun belirlediği ve Uluslararası TEF değerleri
15
BileşenWHO-TEF
I-TEF (1988) 1997 2005
2,3,7,8-TCDD 1 1 1
1,2,3,7,8-PeCDD 1 1 0,5
1,2,3,4,7,8-HxCDD 0,1 0,1 0,1
1,2,3,6,7,8-HxCDD 0,1 0,1 0,1
1,2,3,7,8,9-HxCDD 0,1 0,1 0,1
1,2,3,4,6,7,8-HpCDD 0,01 0,01 0,01
OCDD 0,0001 0,0003 0,001
2,3,7,8-TCDF 0,1 0,1 0,1
1,2,3,7,8-PeCDF 0,05 0,03 0,05
2,3,4,7,8-PeCDF 0,5 0,3 0,5
1,2,3,4,7,8-HxCDF 0,1 0,1 0,1
1,2,3,6,7,8-HxCDF 0,1 0,1 0,1
1,2,3,7,8,9-HxCDF 0,1 0,1 0,1
2,3,4,6,7,8-HxCDF 0,1 0,1 0,1
1,2,3,4,6,7,8-HpCDF 0,01 0,01 0,01
1,2,3,4,7,8,9-HpCDF 0,01 0,01 0,01
OCDF 0,0001 0,0003 0,001
![Page 16: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/16.jpg)
İçerik
• Kaynakları ve oluşumları
16
![Page 17: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/17.jpg)
Dioksinlerin Kaynakları ve Oluşumları
17
Dioksinler ticari olarak üretilen bileşikler değildir ama yanma proseslerinin ve çeşitli endüstriyel proseslerin yan ürünü olarak oluşmaktadır.
• Birincil Kaynaklar (endüstriyel veya yanma prosesleri)
Noktasal Kaynaklar Yayılı Kaynaklar
![Page 18: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/18.jpg)
Dioksin Kaynakları
18
• İkincil Kaynaklar (arıtma çamuru/ biyolojik çamur, kompost,kirlenmiş alanlar)
– Geçmişte
• Kimya Endüstrisi
• Kağıt hamuru ve kağıt endüstrisi
– Günümüzde
• Termal prosesler
![Page 19: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/19.jpg)
PCDD/F kaynaklarına ve taşınımına örnekler
19
Üretim EndüstrisiPentaklorofenol
Kağıt ve Selüloz
Geri dönüştürülmüş kağıtlardaki mürekkepler
Baca gazıUçucu külKuru Temizleme İşlemleri
Atıksu
Distilasyon kalıntıları
Bakır çıkarma işlemleriBakır cürufu
Eksik/Yetersiz Yanma
Hava
Çocuk ParklarıAhşap Koruyucular
Arıtma Çamuru
![Page 20: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/20.jpg)
İkincil Kaynaklar
20
• Doğaya karışma olasılığı içeren PCDD/F rezervuarları
– PCP(Pentaklorofenol) işlem görmüş ahşap
– Trafolardan ve arıtma çamurlarındankaynaklanan PCB'ler
– Düzenli depolamalar ve çöplükler
– Kirlenmiş alanlar
– 2,4,5-T gibi kontamine ürünler
![Page 21: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/21.jpg)
Yakma sırasında oluşum prosesi
21
• PCDD/F'ler yanmak için getirilen atık içerisinde bulunmaktadır
• PCDD/F'ler klorlu prekursörlerdenoluşmaktadır
– PCB, PCP, ChlBz
• PCDD/F'ler de novo sentezi ile oluşmaktadır.
![Page 22: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/22.jpg)
İçerik
• Çevresel ortamda akıbetleri
22
![Page 23: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/23.jpg)
Çevresel Akıbet
• Dioksinler ve Furanlar, PCB'ler hava, su, toprak, sediman,bitki, hayvan ve gıda gibi tüm ortamlarda bulunmaktadır.
• Su ortamında çok zor tespit edilmektedir
• Toprak ve sedimanın yüksek çekiciliği mevcuttur
• Bitkilerde, hayvanlarda ve yağda yüksek birikim (biyoakümülasyon) potansiyeli
23
![Page 24: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/24.jpg)
Su Ortamı ve Sedimandaki Akıbeti
• Dioksinler oksidasyona vehidrolize karşı dirençlidir.
– bu proseslerin düşük verimliliğinedeniyle
• Işıl bozunum (fotodegredasyon)ve mikrobiyel dönüşüm enönemli bozunum yollarıdır.
24
![Page 25: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/25.jpg)
Toprak Ortamındaki Akıbeti
25
• Organik karbonun toprakta emilimi- Bağlanma/Sabitlenme
• Taşınma durumu- Lipofilik çözücüler varlığında - Erozyon, yağmurlar
• Toprak, çevresel kontaminasyon ve insanlarabulaşmada ana rolü oynamamasına rağmen,kontaminasyonun bulunmasında mükemmel birgöstergedir.
![Page 26: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/26.jpg)
Hava Ortamı çevresel dağılımın ve akıbetin en önemli kaynağıdır
• Dioksinlerin bir bölümü gazformundadır
– Giderim prosesleri kimyasal vefotokimyasal bozunmayıiçermektedir.
• Dioksinlerin bir bölümü partiküllerebağlı bulunmaktadır
– Taşınma menzili iyon partikülboyutuna bağlıdır
26
![Page 27: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/27.jpg)
PCDD/F'lerin ülke atmosferlerindeki ortalamaları I-TEQ fg/m3
27
Kaynak: Ulusal dioksin programı – Avustralya, Mayıs 2004
![Page 28: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/28.jpg)
Dioksinlerin atmosferde izlenmesi
28
Kaynak: Danimarka havasında Dioksinler – NERI 2004
![Page 29: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/29.jpg)
PCDD/F'lerin atmosferde zaman içerisindeki değişimi - İngiltere
29
Kaynak: Dioksin emisyonlarının zaman içerisindeki değişimi (1990 – 1999), Mevzuat Etki Değerlendirmesinin Parçası olarak dioksinler ve dioksin benzeri PCB'lerin İngiltere havasında incelenmesi çalışması
![Page 30: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/30.jpg)
PCDD/F'lerin atmosferde zaman içerisindeki değişimi - Çek Cumhuriyeti
30
Kaynak: PCDD/F Emisyonları (gram/yıl) – Çek Cumhuriyeti – Holoubek et al.
![Page 31: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/31.jpg)
ABD'de PCDD/F emisyonlarının atmosferde zaman içerisindeki değişimi 1987-2000
31
Kaynak: U.S. EPA (Çevre Koruma Ajansı). 2006. 1987,1995 ve 2000 yıllarında ABD'deki dioksin benzeri bileşiklerinin kaynakları ve çevreye salınımı envanter çalışması . Çevresel Değerlendirme Ulusal Merkezi , Washington, DC; EPA/600/P-03/002F
![Page 32: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/32.jpg)
İçerik
• Maruz kalma yolları
32
![Page 33: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/33.jpg)
Maruz kalma yolları
33
• Geçmişte : Mesleki maruziyetler
– Klorofenollerin üretimi
– Klorfenoksi herbisitler
– Metal üretimi ve geri dönüşümü
– Kazalar
![Page 34: Dio ler & PCB'lere ilişkin](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022051306/6279670dc67f16338d082a0d/html5/thumbnails/34.jpg)
Günümüzde : Besin zinciri kontaminasyonu
– Hayvan kaynaklı gıda maddeleri
– Diğer yağlı gıda maddeleri
– Gıdanın kaza sonucundakontaminasyonu
34