UNIVERZITET U TUZLI

EKONOMSKI FAKULTET

MAKROEKONOMSKI MENADMENT

Memagi Lejla

DIPLOMSKI RAD Institucionalna struktura Evropske Unije

Tuzla, maj 2012.godine

Mentor diplomskog rada: Dr. sci. Senija Nuhanovi, docent

Diplomski rad ima: 30 stranica

Redni broj rada: __________

REZIME

Evropska unija (EU) slubeno je zapoela svoje postojanje 1. novembra 1993, nakon konane

ratifikacije Ugovora o Evropskoj uniji. Nakon proirenja u januaru 2007, sastoji se dvadeset i

sedam drava lanica s kombiniranim stanovnitvom od gotovo 500 miliona stanovnika. Iako

EU prvenstveno ima ekonomsku ulogu, njene drave lanice zajedno rade i u drugim

podrujima politike: zatita okolia, vanjska politika, borba protiv kriminala, terorizma i

ilegalne imigracije.

EU nije poput mnogih drugih meunarodnih organizacija na svjetskoj sceni. Jedinstveno u

odnosu na Evropske i meunarodne organizacije su njene nadnacionalne karakteristike. One

su koncentrirane veinom u institucionalnim aranmanima vezanim za ekonomski stup

aktivnosti. Ima svoje vlastito pravno tijelo koja ima direktan uticaj u dravama lanicama i

ima prednost nad nacionalnim zakonodavstvom. EU ima institucije s autonomijom drava

lanica. Najpoznatije EU institucije su Evropska komisija, koja slui kao izvrna dravna

sluba; Parlamentarna skuptina, koja se direktno bira od 1979; i Evropski sud pravde, koji

donosi presude o pravnim pitanjima. Ravnoteu nasuprot ove tri institucije ine dvije mone

institucije koje zastupaju interese vlada drava lanica, odnosno Savjet ministara i Evropski

Savjet.

Lisabonski ugovor (u poetku poznat kao reforma Ugovora) je meunarodni sporazum koji

mijenja dva ugovora koji ine ustavni temelj Evropske unije (EU). On dopunjava Ugovor iz

Maastrichta (takoer poznat kao Ugovor o Evropskoj uniji) i Ugovor o osnivanju Evropske

zajednice (takoer poznat kao Ugovor iz Rima).

SUMMARY

The European Union (EU) formally came into existence on 1 November 1993 after final

ratification of the Treaty on European Union. Following it's enlargement in January 2007 it

comprises twenty-seven Member States with a combined population of almost 500 million

inhabitants. Although the EU is primarily an economic actor its Member States work

together in other policy areas as well: the environment, foreign policy, and on combating

crime, terrorism, and illegal immigration.

The EU is not like the many other international organizations on the world stage. Uniquely

amongst European and International organizations, it has supranational characteristics.

These are concentrated overwhelmingly in the institutional arrangements concerning the

economic pillar of activity. It has its own body of law which has direct effect in the

Member States, and takes precedence over national law. It has institutions with autonomy

from the Member States. The most prominent EU institution are the European Commission,

which serves as an executive civil service; a Parliamentary assembly, which has been directly

elected since 1979; and a European Court of Justice, which makes rulings on matters of law.

Balanced against these three are two powerful institutions representing the interests of the

member governments, namely the Council of Ministers and the European Council.

Lisbon Treaty (initially known as the Reform Treaty) is an international agreement that

amends the two treaties which form the constitutional basis of the European Union (EU). It

amends the Maastricht Treaty (also known as the Treaty on European Union) and the Treaty

establishing the European Community (also known as the Treaty of Rome).

SADRAJ

UVOD .......................................................................................................................................... 1

1. POECI I RAZVOJ EVROPSKE UNIJE ..................................................................................... 2

1.1. Motivi integracije ......................................................................................................... 3

1.2. Osnivaki ugovori i nastanak zajednikih institucija .................................................... 4

1.3. Razvoj EU ..................................................................................................................... 5

2. INSTITUCIONALNA STRUKTURA EU .................................................................................... 6

2.1. Administrativne institucije ........................................................................................... 6

2.1.1. Evropski savjet ...................................................................................................... 6

2.1.2. Savjet Evropske unije ........................................................................................... 7

2.1.3. Evropska komisija ............................................................................................... 10

2.2. Sudske i zakonodavne institucije ............................................................................... 12

2.2.1. Evropski parlament ............................................................................................ 12

2.2.2. Evropski sud pravde ........................................................................................... 15

2.2.3. Revizorski sud ..................................................................................................... 17

2.3. Finansijske institucije ................................................................................................. 18

2.3.1. Evropska investiciona banka .............................................................................. 18

2.3.2. Evropska centralna banka .................................................................................. 20

2.4. Savjetodavne institucije ............................................................................................. 22

2.4.1. Ekonomski i socijalni komitet ............................................................................. 22

2.4.2. Regionalni komitet ............................................................................................. 23

3. LISABONSKI UGOVOR ........................................................................................................ 25

3.1. Institucionalne promjene .......................................................................................... 25

3.2. Raspodjela ovlasti lisabonskim ugovorom ................................................................ 27

ZAKLJUAK ................................................................................................................................ 29

LITERATURA .............................................................................................................................. 30

1

UVOD

Na poetku ovog rada cilj nam je da se upoznamo sa pojmom Evropske unije, njenim

ustrojstvom i motivima nastanka. Unija jeste pravno lice, ali bez dravne subjektivnosti.

Uslijed toga, meunarodne ugovore Unije potpisuju i EU i sve drave lanice pojedinano.

Evropska unija je udruenje drava lanica koje su dio svojeg suvereniteta prenijele na

Evropske institucije kako bi se mogle donositi odluke u zajednikom, Evropskom interesu.

Glavna tema rada su institucije Evropske unije i detaljno je obraena u drugom dijelu rada.

Tri glavne institucije koje donose odluke su:

Evropski parlament (EP) koji zastupa graane EU-a i koji ga direktno biraju;

Savjet Evropske unije koji zastupa pojedinane drave lanice;

Evropska komisija koja zastupa interese Unije kao cjeline.

Ovaj institucionalni trokut kreira politike i zakone koji se primjenjuju irom EU. U naelu,

Komisija predlae novo zakonodavstvo, a Parlament i Savjet ga donose. Komisija i drave

lanice ga zatim implementiraju, a Komisija ga provodi. Sud Evropskih zajednica je krajnji

arbitar u sporovima koji se tiu Evropskog prava. Revizorski sud kontrolie finansiranje

aktivnosti Unije.

U treem dijelu rada istaknute su promjene koje je donio Lisabonski ugovor koji je potpisan

13. decembra 2007. godine od strane svih 27 drava lanica. Lisabonski ugovor je unio

institucionalne promjene koje su bile neophodne da bi institucije EU i nakon njenog

proirenja nastavile obavljati svoje funkcije to uinkovitije i transparentnije.

2

1. POECI I RAZVOJ EVROPSKE UNIJE

Evropska integracija je politika konstrukcija kakva nije postojala u dosadanjoj historiji. Ono

to razlikuje EU od tradicionalnih meunarodnih organizacija je njena institucionalna

struktura i irok spektar zajednikih ciljeva. Meunarodne organizacije obino imaju jedan

domen nadlenosti, dok EU ima itav spektar nadlenosti, koji vie podsjea na nadlenosti

vlada pojedinih zemalja nego na specijalizovane organizacije kao to su MMF, SB ili STO.

Evropska unija opet nije drava, jer u svojoj nadlenosti nema veinu onoga to drave-

lanice imaju, mada ima bar dio nadlenosti. Ali, iako ima neke organe i nadlenosti kao i

klasina drava, EU nema dravnu subjektivnost i mogla bi je stei tek ako Nacrt ustava iz

2004. bude usvojen. Unija jeste pravno lice, ali bez dravne subjektivnosti. Uslijed toga,

meunarodne ugovore Unije potpisuju i EU i sve drave lanice pojedinano. Rezultat

odsustva dravne subjektivnosti je i to to graani Unije ne mogu imati dravljanstvo i paso

EU, ve samo drava lanica.

Evropska unija se, vjerovatno, najtanije moe opisati kao zajednica drava koja je zasnovana

na elementima razliitih modela. Ona nije unitarna drava, jer je ine mnogobrojne drave

lanice, koje veinu nadlenosti dre u svojim rukama. Nije ni federacija ili konfederacija.

Poput unitarnih drava ili federacija EU ima jedinstvenu valutu za 12 zemalja; poput

federacija i eventualno konfederacija, EU predstavlja carinsku uniju i ima zajedniko trite,

kao i itav niz zajednikih politika; poput konfederacija, u Uniji, jo uvijek, daleko vaniju

ulogu imaju nacionalne vlade od centralnih organa u Briselu, posebno u osnovnim pitanjima

kao to su porezi, unutranji i spoljni poslovi ili politika odbrane. Takoer, EU praktikuje neke

politike samo za lanice koje ih prihvate (npr. valuta, reim migracija); a poput sasvim

nezavisnih zemalja EU sprovodi odreene politike, kao to su spoljna ili politika

bezbijednosti, tako da prilikom njihovog sprovoenja zemlje lanice ponekad zastupaju vrlo

udaljene, snano suprotstavljene ili ak meusobno iskljuive opcije. Naravno da u tim

oblastima, osim izuzetno, ima vrlo malo elemenata zajednike politike1.

Evropska unija (EU) je zajednica demokratskih Evropskih zemalja koje rade zajedno na

poboljanju ivotnog standarda svojih graana i izgradnji boljeg svijeta.

Moe se sigurno rei da je EU postigla izvanredan uspjeh od svog nastanka do danas. U neto

vie od pola stoljea ona je ostvarila mir i prosperitet u Evropi, jedinstvenu Evropsku valutu

(euro) i jedinstveno trite izvan nacionalnih granica zemalja lanica gdje se roba, ljudi,

usluge i kapital mogu slobodno kretati. Ona je postala glavna trgovaka sila i svjetski lider u

podrujima kao to su zatita okolia i razvojne pomoi. Nije ni udo to je narasla od est do

27 lanova i sve vie zemalja eli da se pridrui.

1 Prokopijevi M., Evropska Unija Uvod, Slubeni glasnik, Beograd 2005. str 33

3

Evropska unija svoj uspjeh u velikoj mjeri duguje neobinom nainu na koji djeluje.

Neobinom zato to drave koje ine Uniju (njene drave lanice) ostaju neovisne

suverene nacije, no ujedinjuju svoj suverenitet kako bi stekle snagu i svjetski utjecaj koji niti

jedna od njih sama za sebe ne bi mogla imati. Zbog toga EU nije federacija, poput Sjedinjenih

Amerikih Drava, ali je puno vie od jedne organizacije za saradnju izmeu vlada, kao to su

Ujedinjeni narodi. Evropska unija je, zapravo, jedinstvena.

Ujedinjavanje suverenitata znai, u praksi, da drave lanice prenose neke od svojih ovlasti

donoenja odluka na zajednike institucije koje su stvorile, tako da bi se odluke o specifinim

pitanjima od zajednikog interesa mogle donositi demokratski na Evropskom nivou.

1.1. Motivi integracije

Nekadanji zaeci dananje EU nastali su iz bezbjednosnih, politikih, ekonomskih i kulturnih

motiva, mada su ovi mogli biti neto drugaije artikulisani nego danas.2

1. Bezbjednost - nekadanji kljuni razlog nastanka EU je bila bezbjednost. Iako

bezbijednost danas izvjesno nije prvi problem Unije, teko je tano odrediti koji su

dananji prioriteti. Cilj Evropske konstrukcije je uvijek bio politiki, ali pitanja o kojima

se pregovaralo i sektori koji su objekti integracije bili su dugo vremena ekonomski i

tehniki.

2. Politiki razlozi - ve od osnivanja prethodnica dananje EU, cilj je bio tjesnije

povezivanje zajednikog politikog naslijea koje se zasniva na politikim, drutvenim

i moralnim vrijednostima, kao to su lina sloboda i odgovornost, vladavina prava,

podjela vlasti, demokratija itd.

3. Ekonomski razlozi - ekonomska saradnja pretpostavlja uklanjanje diskriminacije s

jedne i formiranje usklaenih ili zajednikih ekonomskih politika sa druge strane.

4. Stabilizacija demokratija - ulazak u EU omoguio je nekim zemljama da stabilizuju

svoje relativno mlade demokratije, jer su neke od dananjih lanica EU skoro do pred

sam ulazak u ovu asocijaciju bile diktature (Grka, Portugal, panija).

5. Strukturno prilagoavanje - strukturni fondovi, koji nerazvijenim zemljama daju

sredstva za njihovo strukturno prilagoavanje na uslove koji vae u EU.

6. Pripadnost grupi zemalja sa istim vrijednostima je jedan od vanijih motiva za

pristupanje zajednici. Te vrijednosti mogu biti politike, ivotne, kulturne, religiozne

ili obiajne.

7. Ulaskom u EU novopridole zemlje se suoavaju sa paradoksom: to je EU vea, glas

pojedinih zemalja unutar nje ima manji znaaj, ali glas itave EU na spoljnopolitikom

planu postaje sve snaniji.

2 Ibidem, str. 25

4

1.2. Osnivaki ugovori i nastanak zajednikih institucija

EU se temelji na etiri osnivaka ugovora:

Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i elik (ECSC), koji je potpisan 18.

aprila 1951. u Parizu, stupio je na snagu 23. jula 1952., te je istekao 23. jula 2002.

Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji je potpisan 25. Marta

1957. u Rimu, stupio je na snagu 1. januara 1958. Ovaj se ugovor esto navodi kao

Rimski ugovor.

Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za atomsku energiju (Euratom), potpisan je u

Rimu, zajedno s Ugovorom o osnivanju Evropske ekonomske zajednice.

Ugovor o Evropskoj uniji (EU) potpisan je u Maastrichtu 7. februara 1992. i stupio je

na snagu 1. novembra 1993. esto se navodi i kao Ugovor iz Maastrichta.

ECSC, EEZ i Euratom stvorili su tri Evropske zajednice, tj. sistem zajednikoga donoenja

odluka o uglju, eliku, atomskoj energiji i drugim vanim sektorima ekonomije drava lanica.

Zajednike institucije, osnovane kako bi upravljale ovim sistemom, spojene su 1967. te je

tako nastala zajednika Komisija i zajedniki Savjet.

EEZ, osim svoje privredne uloge, postupno je preuzela iroki raspon odgovornosti koje

ukljuuju socijalne, ekoloke i regionalne politike. Obzirom da to vie nije bila iskljuivo

ekonomska zajednica, etvrtim ugovorom (onim iz Maastrichta) jednostavno je

preimenovana u Evropsku zajednicu (EZ).

U Maastrichtu, vlade drava lanica takoer su se sloile da zajedniki rade na spoljnoj i

sigurnosnoj politici, te u podruju pravosua i unutranjih poslova. Dodajui ovu

meuvladinu suradnju postojeem sistemu Zajednice, Ugovor iz Maastrichta stvorio je novu

strukturu s tri stuba, koja je politika, koliko i privredna. To je Evropska unija (EU).

Slika 1. Tri stuba Evropske unije

Izvor: Ali M. El-Agraa, The European Union - Economics and Policies, Cambridge University Press,

Cambridge 2007. str.47

5

Osnivaki ugovori temelj su za sve to EU radi. Oni su izmijenjeni i dopunjeni svaki puta kada

je Uniji pristupila nova drava lanica. S vremena na vrijeme, osnivaki su ugovori bili

izmijenjeni kako bi omoguili reformu institucija Evropske unije i kako bi se Uniji dale

nadlenosti u novim podrujima. Takve su promjene uvijek rezultat rada posebne

konferencije nacionalnih vlada EU-a (Meuvladina konferencija). Kljune meuvladine

konferencije imale su sljedee rezultate:

Jedinstveni Evropski akt (JEA) potpisan je u februaru 1986. i stupio je na snagu 1. jula

1987. Njime je izmijenjen Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici i otvoren put za

dovretak jedinstvenoga trita.

Ugovor iz Amsterdama potpisan je 2. oktobra 1997. godine, a stupio je na snagu 1.

maja 1999. Njime se zajedniki suverenitet proirio na dodatna podruja koja

ukljuuju prava graana te bliu saradnju na drutvenim pitanjima i politici

zapoljavanja.

Ugovor iz Nice, potpisan 26. februara 2001., stupio je na snagu 1. februara 2003.

Njime se otilo jo dalje u izmjenama drugih ugovora, ime je unaprijeen nain

donoenja odluka u EU kako bi mogao nastaviti efikasno funkcionisati i nakon

prikljuenja novih drava lanica.

Nacrt Ustava, potpisan u oktobru 2004., ali nije stupio na snagu jer ga nisu ratificirale

sve zemlje lanice EU-a.

Lisabonski ugovor, koji je potpisan 2007., ali nee stupiti na snagu dok ga ne

ratificiraju sve drave lanice, uiniti e EU demokratinijom i transparentnijom,

uvesti pojednostavljene radne metode i glasaka pravila, osigurati osnovna prava

kroz povelju, te omoguiti da EU jednoglasno govori o globalnim pitanjima.

1.3. Razvoj EU

Prijedlog za formiranje Ekonomske zajednice za ugalj i elik nastao je 1951. godine, a

zajednica je obuhvatala est zemalja: Belgiju, Francusku, Holandiju, Italiju, Luksemburg i

Njemaku. U prvom talasu proirenja u Evropsku ekonomsku zajednicu su, 1973. godine uli

Danska, Irska i Velika Britanija. Do prvog proirenja bi vjerovatno dolo i ranije, ali je

Francuska vetom blokirala ulazak V.Britanije u Uniju u dva navrata, 1961. i 1967. godine.

Grka je postala lan EEZ 1981., a Portugal i panija 1986. godine. Ulazak Grke se smatrao

najlakim, ali je nepovoljno uticao na ostale lanice, jer je Grka kao nova lanica oteavala

pregovore Unije sa Portugalom i panijom, stalno postavljajui nove uslove i pokuavajui da

uvea subvencije koje dobija iz Brisela. Ujedinjenjam Njemake 1990., Unija se proirila na

bivu Njemaku Demokratsku Republiku, ali se ovo proirenje obino ne rauna kao ostala,

jer nije bilo nikakvih pregovora o uslovima ulaska nego je Njemaka praktino pripojena

Uniji.

6

Evropska ekonomska zajednica e od 1992. biti preimenovana u EU, a poslije pristupanja

Austrije, Finske i vedske 1995. postaje EU15. Nova peta runda proirenja na istok je 1 .maja

2004 uveala Uniju za novih deset lanova: eka Republika, Estonija, Kipar, Letonija,

Litvanija, Maarska, Malta, Poljska, Slovaka i Slovenija3.

2006. godine u EU ulaze Bugarska i Rumunija. Hrvatska, BJR Makedonija i Turska imaju status

kandidata za lanstvo, a Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Srbija su potencijalni

kandidati za lanstvo4.

2. INSTITUCIONALNA STRUKTURA EU

Evropska unija za razliku od drugih tradicionalnih meunarodnih organizacija ima

jedinstvenu institucionalnu strukturu. Zemlje koje su prihvatile Evropske ugovore potvrdile

su svoju spremnost da dio svojih suverenih prava ustupe neovisnim institucijama koje

istovremeno predstavljaju nacionalne interese, kao i interese Unije. Te institucije

meusobno su povezane odnosima komplementarnosti na temelju kojih se donose odluke.

2.1. Administrativne institucije

Osnovna tijela EU u sferi izvrne vlasti su Evropski savjet (eng. European Council) koji ine

efovi drava i vlada, Savjet Evropske unije (eng. Council of the European Union), ranije

Savjet ministara (eng. Council of Ministers), a ine ga odgovarajui resorni ministri, i Evropska

komisija (eng. European Commission), koja je takoe resorski organizovana.

2.1.1. Evropski savjet

Evropski savjet je institucija koja nije bila predviena Rimskim ugovorom. Meutim, davne

1961. godine su se neformalno sastali efovi drava i vlada zemalja Evropske unije, prvi put u

Parizu, potom u Bonu i dogovorili su se da se redovno sastaju u cilju razmjena miljenja i

postizanja zajednike pozicije u pitanjima ije rjeavanje olakava dalju integraciju u Evropi.

Prekretnica u razvoju ovog tijela se dogodila 1975. godine kada je u Dablinu utvren ovaj

savjet i Jedinstvenim Evropskim aktom iz 1987. godine Evropskom savjetu je priznat status

tijela zajednice - unije. Tada je u Savjet ukljuen i predsjednik komisije Evropske unije.

3 Prokopijevi M., op.cit., str.13

4 http://www.dei.gov.ba/o_eu/?id=704

7

Evropski savjet je najvie tijelo EU i sastoji se od predsjednika drava ili vlada zemalja lanica

(koje najee prate i ministri spoljnih poslova) i predsjednika Komisje. Savjet je tipino

meuvladino tijelo kakvo ne postoji na nivou nacionalnih drava.

Evropski savjet se sastaje najmanje dva puta godinje. Prema Nacrtu ustava iz 2004. godine

sastanci bi bili tromjeseno. Evropski savjet ne treba mijeati sa Savjetom Europe (eng.

Council of Europe) osnovanim 1949, koji nije tijelo Unije, ve svih Evropskih drava. Evropski

savjet je formalno tako nazvan 1974. godine, mada su skupovi predsjednika drava ili vlada

zemalja Unije poeli da se odravaju 1961. godine.

Redovni sastanci najviih nosilaca izvrne vlasti u zemljama Unije dva puta godinje izraz su

rasta meuzavisnosti drava i stepena saradnje, koji su irili tokom vremena. U nadlenost

Evropskog savjeta spadaju kljuna pitanja Unije, kao to su: osnovni politiki problemi

saradnje, pravci razvoja, nain odluivanja o pojedinim pitanjima, ugovori ili vana

ekonomska i spoljnopolitika pitanja ukljuujui pitanje proirenja Unije. Formalno, Savjet

nije zakonodavno tijelo mada donosi vane odluke, koje su osnova kasnijeg zakonodavstva

Unije.

U Evropskom savjetu, ako nije drugaije odreeno, odluke se donose natpolovinom

veinom. Politika uloga ovog tijela je vea nego njegova formalno odreena uloga. Ovo

proistie iz autoriteta predstavnika i efova drava ili vlada, ali i iz osnovne aktivnosti -

politike inicijativnive. Iz toga proizilazi da je Evropski savjet osnovni faktor u kreiranju

politike Evropske unije.

2.1.2. Savjet Evropske unije

Savjet Evropske unije veina autora, jo uvijek naziva starim imenom Savjet ministara, mada

je ime jo 1993. promijenjeno. Savjet ministara je glavno, stalno izvrno i zakonodavno tijelo.

Osnovne funkcije Savjeta ministara su da osigurava generalnu koordinaciju optih

ekonomskih politika Unije i da donosi odgovarajue odluke. Savjet se sastoji od po jednog

predstavnika vlada zemalja lanica EU, u zavisnosti od resora koji je predmet rasprave i

odluivanja kao to su poljoprivreda, unutranji poslovi, saobraaj, itd., koliko ve ima

zajednikih politika Unije. Sveukupno postoji devet razliitih konfiguracija Savjeta:

za ope poslove i vanjske odnose,

Ekonomska i finansijska pitanja,

pravosue i unutarnje poslove,

za zapoljavanje, socijalnu politiku, zdravstvo i potroaka pitanja

za konkurentnost,

promet, telekomunikacije i energiju,

poljoprivredu i ribarstvo,

za zatitu okolia,

8

obrazovanje, mladi i kultura.

Organizacija rada Savjeta:

Predsjednitvo Savjeta - svaka od zemalja lanica predsjedava Unijom po est mjeseci

prema utvrenom redoslijedu. Na slian nain se mijenjaju mjesta i u nekim drugim

tijelima Unije. Predsjedavanje Unijom traje kratko, ali je vano, jer svaka od zemalja

ima neke prioritete, koje pokuava da nametne tokom svog mandata.

Predsjedavajue zemlje su odgovorne za rad Evropskog savjeta, kao i za odravanje

samita i sastanaka tijela Unije. Izuzetno i druge zemlje ili Komisija mogu inicirati takve

sastanke. Nain rotacije predsedavanja je ranije odreivan po abecednom redu

imena zemalja, ali je od 1996. uspostavljen novi raspored kako bi se predsjedavanje

velikih zemalja ravnomjernije rasporedilo. Vie tijelo od Savjeta ministara je samo

Evropski savet.

Glavni sekretarijat - predsjednitvu pomae glavni sekretarijat, koji priprema i

osigurava glatko funkcioniranje rada Savjeta na svim nivoima.

Odbor stalnih predstavnika U Briselu, svaka drava lanica Unije ima stalni tim

(predstavnike) koji ga zastupa i brani svoje nacionalne interese na nivou EU. elnik

svakoga predstavnitva je zapravo veleposlanik svoje zemlje pri EU. Ovi veleposlanici

su poznati kao stalni predstavnici i oni se sedmino sastaju sa Komitetom stalnih

predstavnika (COREPER). Uloga ovog komiteta je priprema rada Savjeta, uz izuzetak

veine poljoprivrednih pitanja, koja su obraene od strane posebnog odbora za Agri-

kulturu. Komitet stalnih predstavnika je potpomognut brojnim radnim skupinama.

Sigurnost i obrana - Savjet je potpomognut posebnom strukturom vezanom za pitanja

sigurnosti i obrane: Politiki i sigurnosni odbor, Vojni odbor Evropske unije, Vojni

stoer Evropske unije (EUMS), Odbor za civilne aspekte upravljanja kriznim

situacijama.

Savjet ima est kljunih uloga:

1. donoenje zakona EU zajedno s Evropskim parlamentom u mnogim politikim

podrujima.

2. koordiniranje ekonomije i socijalnih politika drava lanica

3. sklapanje meunarodnih sporazuma izmeu EU i drugih zemalja ili meunarodnih

organizacija

4. odobravanje budeta EU, zajedno s Evropskim parlamentom

5. definisanje i provoenje zajednikih vanjskih i sigurnosnih politika EU na temelju

smjernica koje je postavilo Evropsko vijee.

6. koordiniranje suradnje izmeu nacionalnih sudova i policijskih snaga u kaznenim

pitanjima.

9

Veina navedenih odgovornosti odnosi se na domene Zajednice - odnosno, podruja

djelovanja gdje su drave lanice odluile ujediniti svoj suverenitet i prenijeti ovlasti

donoenja odluka na institucije Evropske unije. Ovo podruje je prvi stup Evropske unije.

Meutim, posljednje dvije odgovornosti uvelike odnose na podruja u kojima su zemlje

lanice EU nisu prenijele svoje ovlasti, nego jednostavno zajedniki rade. To se zove

meuvladina saradnja i obuhvata drugi i trei stup Evropske unije.

Savjet ministara je vodea institucija u Evropskoj uniji u donoenju odluka. U donoenju

odluka, u najveem broju sluajeva, Savjet ministara odluuje na osnovu prijedloga Evropske

komisije i na osnovu konsultacija sa Evropskim parlamentom, Ekonomskim i Socijalnim

komitetom i Komitetom regija. Savjet ministara se sastoji od po jednog ministra iz zemalja

lanica, na ministarskom nivou. Generalni sastanak Savjeta ministara bavi se optim

pitanjima i na njemu su zastupljeni ministri inostranih poslova zemalja lanica. Posebni

sastanci Savjeta ministara bave se specijalnim problemima funkcionisanja Evropske Unije i na

njemu su zastupljeni odgovarajui ministri, zavisno od pitanja koje se razmatra. Sjedite

Savjeta je u Briselu, ali se odreeni sastanci odravaju i u Luksemburgu. Savjet Ministara se

sastaje oko pet puta meseno.

U Savjetu postoje tri tipa odluivanja, odnosno tri razliite procedure koje se primenjuju prije

donoenje odluka5:

Jednoglasnost, to znai da je prijedlog odbijen ako samo jedna lanica glasa protiv

njega. Jednoglasnost se trai u sljedeim podrujima: zajednika spoljnja i

bezbjednosna politika, policijska i pravosudna saradnja, imigraciona politika i politika

azila, ekonomska i socijalna kohezija i porezi. Svaka lanica ima pravo na veto.

Kvalifikovna veina predstavlja najznaajniji nain odluivanja, moe se rei pravilo u

donoenju odluka o vanim pitanjima u Evropskoj uniji, kao: kompletiranje

unutranjeg trita, transport, istraivanje, slobodno kretanje radnika ili kapitala; i u

aktima koja zahtijevaju saradnju sa Parlamentom. U takvom sistemu za izglasavanje

odluke potrebno je 65 glasova od 87 raspoloivih. Svaka zemlja pri tom ima razliit

broj glasova: Njemaka, Francuska, Velika Britanija i Italija 10, panija 8, Belgija,

Grka, Holandija i Portugal 5, Austrija i vedska 4, Danska, Finska i Irska 3 i

Luksemburg 2.

Prosta veina glasova se primjenjuje kada ugovorom nije precizirana neka druga

procedura.

Zanimljivo je da Savjet ministara u odnosu na ostala tijela Unije uiva najmanje povjerenja

graana EU. Neto manje od 40% graana Unije je izjavljivalo da ima poverenja u Savjet, oko

46% ima povjerenja u Komisiju, a oko 55% u Evropski Parlament iz istraivanja sprovedenog

5 Grbi V., Ekonomija Evropske unije, Megatrend, Beograd 2005., str.26.

10

krajem 2003. Interesantno je, takoer, da se povjerenje graana u tri pomenute ustanove

Unije nalazi u osjetnom padu u periodu kraj 2002 - kraj 20036.

2.1.3. Evropska komisija

Evropska komisija je osnovno izvrno tijelo Evropske Unije. Evropska komisija je neovisna od

nacionalnih vlada i njen zadatak je zastupati interese Eurposke unije u cjelini. Ona sastavlja

prijedloge za nove Evropske zakone koje predstavlja Evropskom parlamentu i Savjetu i

odgovorna je za provedbu odluka Parlamenta i Savjeta. Drugim rijeima, to znai upravljanje

svakodnevnim poslovanjem Evropske Unije: implementiranje njezinih politika, provoenje

programa i troenje sredstava. Kao i Evropski parlament i Savjet, Komisija je osnovana

1950-tih u sklopu osnivakih ugovora EU. Sjedite Komisije je u Briselu (Belgija), ali ona

takoer ima urede u Luksemburgu, zastupnike u svim zemljama EU-a i delegacije u mnogim

glavnim gradovima irom svijeta.

lanovi Komisije poznati su kao komesari. Oni su, uglavnom, bili na odreenim politikim

pozicijama u svojim zemljama, a mnogi su bili i ministri, ali kao lanovi Komisije se obavezuju

da djeluju u interesu Unije kao cjeline i ne uzimaju upute od nacionalnih vlada. Nova

Komisija se imenuje svakih pet godina, u roku od est mjeseci nakon izbora Evropskog

parlamenta. Komesare, sporazumno, biraju zemlje lanice, a imenovanje itave Komisije

podlijee ratifikaciji od strane Evropskog Parlamenta. Jedan od komesara se postavlja za

predsjednika Evropske Komisije. Savjet bira predsjednika Komisije kvalifikovanom veinom,

poslije dobijanja saglasnosti Evropskog Parlamenta. Predsjednik Evropske Komisije ima

mandat od pet godina i znatna ovlatenja u pogledu rada Evropske Komisije i moe da

sprovodi rekonstrukcije EK bilo da zahtijeva postavljenje novih komesara ili da komesarima

mijenja nadlenosti.

Prestanak mandata komesarima moe da uslijedi istekom mandata poslije izbora novog

sastava Komisije, zbog smrti, penzionisanja po sili zakona ili ostavke. Savjet ministara,

kvalifikovanom veinom, bira novog komesara, ali na upranjeno mjesto ne mora biti

postavljen novi komesar ukoliko Savjet konsenzusom odlui da to nije potrebno. U sluaju da

mjesto predsjednika Komisije bude upranjeno, Savjet mora da postavi novog. Predsjednik

Komisje je nadlean za generalni sekretarijat, za jedinicu koja se bavi budunou Unije, za

servis za medije i komunikacije i za zakonske usluge.

Komisija je politiki odgovorna Parlamentu koji ima mo da raspusti cijelu Komisiju

izglasavanjem odluke o nepovjerenju. Pojedini lanovi Komisije moraju dati ostavku ako to

6 Prokopijevi M., op.cit., str 45.

11

zatijeva predsjednik i drugi komisionari to odobravaju. Komisija je prisutna na svim

sjednicama parlamenta, na kojima mora pojasniti i opravdati svoje politike7.

Evropska komisija ima etiri glavne uloge:

1. predlagati zakone Parlamentu i Savjetu;

2. upravljanje i provedba politike EU-a i budeta;

3. provoditi zakone EU-a (zajedno sa Sudom EU);

4. zastupa Evropsku uniju na meunarodnom nivou, na primjer pregovaranjem o

sporazumima izmeu EU i drugih zemalja.

1. Prijedlog novog zakona

Komisija ima pravo inicijative. Drugim rijeima, Komisija sama je odgovorna za

sastavljanje prijedloga za nove zakone EU-a, koje predstavlja Parlamentu i Savjetu.

Ovi prijedlozi moraju nastojati da brane interese Unije i njezinih graana, a ne

pojedinih zemalja ili industrija. Prije donoenja bilo kakvih prijedloga, Komisija mora

biti svjesna novih situacija i problema koji se razvijaju u Europi. Komisija e predloiti

akciju na nivou EU-a samo ako smatra da problem ne moe rijeiti uinkovitije

nacionalnom, regionalnom ili lokalnom akcijom. Ako Komisija zakljui da je potreban

zakon na nivou EU, onda izrauje prijedlog koji e se baviti problemom uinkovito i

zadovoljiti najiri mogui raspon interesa.

2. Provedbena politika i budet EU

Kao izvrno tijelo Evropske unije, Komisija je odgovorna za upravljanje i provedbu

budeta EU. Komisija takoer mora provoditi odluke koje su donijeli Parlament i

Savjet, kao to su one koje se odnose na zajednike poljoprivredne politike,

ribarstvo, energetiku, regionalni razvoj, okoli, obrazovanje i obuku. Ona, takoer,

igra vanu ulogu u politici trine konkurencije. Komisija moe zabraniti spajanja

firmi ako misli da e dovesti do nepotene konkurencije. Komisija, takoer, mora

osigurati da zemlje EU ne naruavaju trinu konkurenciju kroz prekomjerne

subvencija svojim industrijama.

3. Provoenje zakona EU

Komisija, zajedno sa Sudom Evropskih zajednica, je odgovorna za pravilnu primjenu

EU zakona u svim dravama lanicama. Ako utvrdi da drava lanica Evropske unije

ne primjenjuje zakone Unije, ona pokree proces koji se naziva prekrajni

postupak. Prvi korak je da se uputi Vladi slubeno pismo, govorei zato Komisija

smatra da ova zemlja kri zakone EU-a i postavljanje roka za slanje detaljnog

objanjenja. Ako drava lanica ne dostavi zadovoljavajue objanjenje ili ne ispravi

greke, Komisija e poslati jo jedno pismo kojim se potvruje da su zakoni EU-a

7 Hadiahmetovi A., Ekonomija Evrope, Sarajevo 2005., str.114

12

prekreni i postavlja rok do kada to treba ispraviti. Ako drava lanica i dalje ne

udovoljava tom zahtjevu, Komisija e uputiti predmet Sudu da odlui. U sluajevima

kada drave lanice nastave djelovati suprotno presudi, Sud moe nametnuti

financijske sankcije.

4. Zastupanje EU na meunarodnoj sceni

Evropska komisija je vaan glasnogovornik Evropske unije na meunarodnoj sceni.

Ona je glas EU u meunarodnim forumima poput Svjetske trgovinske organizacije, u

meunarodnim pregovorima o klimatskim promjenama (protokol iz Kyota), i vanoj

pomoi i trgovinskom partnerstvu EU sa zemljama u razvoju. Komisija takoer

pregovara u ime EU-a u podrujima gdje drave lanice imaju objedinjen suverenitet.

To se temelji na sporazumima postignutim unaprijed s dravama lanicama.

Rad Komisije je organizovan tako to predsjednik Komisije odluuje koji komisionar e biti

odgovoran za koje politiko podruje, te on raspodjeljuje odgovornosti tokom mandata.

Komisija se u pravilu sastaje jednom sedmino, obino srijedom, i to u Briselu. Svaku taku

na dnevnome redu predstavlja komisionar zaduen za to politiko podruje, a cijeli sastav

potom donosi zajedniku odluku o tome.

Osoblje Komisije organizirano je u odjele, poznate kao Ope uprave i slube (kao to je

Pravna sluba). Opa uprava zapravo osmilja i izrauje zakonske prijedloge, no ti prijedlozi

postaju slubeni tek kad ih usvoji Komisija na svojim sedminim sastancima.

2.2. Sudske i zakonodavne institucije

U sudskoj sferi, osnovna ustanova Evropske Unije je Evropski sud pravde (eng. European

Court of Justice), a u zakonodavnoj sferi to je Evropski parlament (eng. European

Parliament), koji jo uvijek ima sekundarnu ulogu i svoje nadlenosti dijeli sa Savjetom i

Komisijom. Evropski parlament ima razne oblike partnerskog odnosa sa izvrnom vlau i jo

uvijek nema odluujuu ulogu u zakonodavnoj aktivnosti. Osnovna funkcija Evropskog

revizorskog suda (eng. European Court of Auditors) jeste da osigura pravilno koritenje

sredstava EU.

2.2.1. Evropski parlament

Evropski parlament biraju graani Evropske Unije kako bi zastupao njihove interese. Njegovi

poeci datiraju iz 1950-ih i osnivakih ugovora. Od 1979. njegove lanove direktno biraju

graani EU.

13

Izbori se odravaju svakih pet godina, a svaki graanin EU ima pravo glasa, i kandidiranja, bez

obzira gdje ive u EU. Parlament na taj nain izraava demokratsku volju gotovo 500 miliona

stanovnika Unije te zastupa njihove interese u raspravama s drugim institucijama EU.

Posljednji izbori za Evropski parlament odrani su u 27 zemalja lanica Evropske unije (EU)

izmeu 4. i 7. juna 2009. godine, kada je izabrano ukupno 736 zastupnika Evropskog

parlamenta8. lanovi Evropskog parlamenta ne sjede u nacionalnim blokovima, nego u

politikim skupinama. Na taj nain, oni predstavljaju sva stajalita o politikim pitanjima i

Evropskim integracijama, od snano pro-Evropskih do otvoreno euroskeptinih.

Evropski parlament ima tri sjedita: u Briselu (Belgija), Luksemburgu i Strasbourgu

(Francuska). Luksemburg je dom administrativnih ureda, odnosno Glavnog sekretarijata.

Sastanci cjelokupnoga Parlamenta, poznati kao plenarna zasjedanja, odvijaju se u

Strasbourgu, a ponekad u Briselu. Sastanci odbora takoer se odravaju u Briselu.

Parlament ima tri glavne uloge:

1. Usvajanje Evropskih zakona - zajedno sa Savjetom u brojnim politikim podrujima.

injenica da je EP direktno biran od strane graana EU-a dodatna je garancija

demokratskoga legitimiteta Evropskog zakonodavstva.

Postoje etiri oblika kroz koje EP uestvuje u zakonodavnoj aktivnosti i to su saradnja,

konsultacija, suodluivanje i davanje saglasnosti. Saradnja se sastoji u dijalogu

izmeu EK i Savjeta s jedne, a EP s druge strane, u kojem EP moe da ispolji znatan

uticaj, ali ne moe da zaustavi donoenje odluka. Za razliku od toga, u okviru

suodluivanja EP moe da zaustavi donoenje odluka. Konano, postoji i postupak

davanja saglasnosti (eng. assent procedure), koji praktino znai da EP mora da

odobri odluku da bi bila vaea. Najei predmet ovog postupka su meunarodni

trgovinski sporazumi, a pri glasanju EP ima pravo veta. Najei postupak za usvajanje

(tj. donoenje) zakonodavstva EU je suodluivanje. 9

2. Demokratski nadzor - Parlament provodi demokratski nadzor nad drugim

institucijama EU, a posebno Komisije. On ima ovlasti odobriti ili odbiti imenovanje

povjerenika Komisije, te ima pravo zahtijevati od Komisije u cjelini da podnese

ostavku.

Parlament provodi demokratski nadzor nad drugim institucijama EU-a na nekoliko

naina. Kada nova Komisija stupa na dunost, njeni lanovi su nominirani od strane

vlada zemalja lanica Unije, ali oni ne mogu biti imenovani bez saglasnosti

Parlamenta. Parlament intervjuie svaki od njih pojedinano, ukljuujui i

predsjednika Komisije, a zatim glasa treba li odobriti Komisiju u cjelini. Tokom svog

mandata, Komisija je politiki odgovorna Parlamentu.

8 http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2009

9 Prokopijevi M., op.cit., str 64.

14

Openito, Parlament provodi kontrolu redovnim ispitivanjem izvjetaja poslanih od

strane Komisije (opi godinji izvjetaji, izvjetaji o provoenju budeta, itd.). Osim

toga, zastupnici redovno postavljaju pitanja Komisiji, na koja su komisionari zakonski

obavezni odgovoriti. Parlament takoer prati rad Savjeta: zastupnici redovno

postavljaju pitanja Savjetu, a predsjednik Savjeta prisustvuje plenarnim sjednicama

Parlamenta i sudjeluje u vanim debatama. Parlament moe ostvariti dodatni

demokratski nadzor uvidom u peticije od strane graana i postavljanjem odbora za

istragu.

3. Uticaj na buetska sredstva - Parlament sa Savjetom dijeli ovlast nad budetom EU,

dakle, moe utjecati na troenje budetskih sredstva EU. Godinji budet usvajaju

zajedno Parlament i Vijee. Parlament raspravlja u dva uzastopna itanja, a budet ne

stupa na snagu dok ne bude potpisan od strane predsjednika Parlamenta. Odbor za

kontrolu budeta prati kako se troi budet. Osim toga, Parlament svake godine

odluuje da li e Komisiji odobriti upravljanje budetom. Ovaj proces odobravanja je

tehniki poznat kao davanje razrjenice.

Transformacija uloge Evropskog parlamenta moe da krene u vie pravaca u zavisnosti od

opcije koju drave lanice usvoje za Uniju u cjelini. Jedan je u pravcu slabljenja ionako skoro

beznaajne uloge ili pojaavanja te uloge tako da EP postane zakonodavno tijelo u istom

obliku u kojem je to sluaj sa parlamentima u zemljama lanicama10.

Rad Parlamenta podijeljen je u dvije glavne faze:

1. Priprema za plenarne sjednice u ovoj fazi zastupnici raspravljaju o prijedlogu

Komisije u komitetima koji su specijalizovani za odreena podruja aktivnosti EU-a,

na temelju izvjetaja koje priprema jedan od lanova komiteta, takozvani

izvjestitelj. Izvjetaj daje pozadinu i razloge za i protiv prijedloga. O pitanjima za

raspravu takoer raspravljaju politike skupine.

2. Plenarna sjednica - Svake godine, etiri 12-dnevne plenarne sjednice se odravaju u

Strasbourgu i est dvodnevnih sjednica se odravaju u Briselu. Na tim sjednicama

Parlament ispituje predloeno zakonodavstvo i glasa o izmjenama i prije nego to se

odlui o tekstu u cjelini.

10

Prokopijevi M., op.cit., str 60.

15

2.2.2. Evropski sud pravde

Sud pravde Evropske Unije (esto se jednostavno naziva Sud) datira jo od prvih EU

ugovora, odnosno ugovora o Evropskoj zajednici za ugalj i elik iz 1952. Sjedite mu je u

Luksemburgu11.

Uloga Suda

Njegov zadatak je osigurati da se zakonodavstvo EU tumai i primjenjuje na isti nain u svim

dravama lanicama EU, tako da je zakon jednak za sve. On, na primjer, osigurava da

nacionalni sudovi ne donose razliite presude o istom pitanju. Sud takoer osigurava da

drave lanice i institucije Unije ine ono to zahtijeva zakon. Sud ima ovlasti za rjeavanje

pravnih sporova izmeu drava lanica Evropske unije, EU institucija, preduzea i pojedinaca.

Sud se sastoji od po jednoga suca iz svake drave lanice, tako da se svih 27 nacionalnih

pravnih sistema zastupa na nivou EU-a. Radi uinkovitosti, meutim, Sud rijetko zasjeda u

punom sastavu. Obino zasjeda kao Veliko vijee od samo 13 sudaca ili u komorama od pet

ili tri suca. Sudu asistira osam nezavisnih advokata. Njihova je uloga izlagati miljenja o

predmetima koji su podneseni Sudu. Oni to moraju initi javno i nepristrano.

Suci i advokati su osobe ija je nepristranost neupitna. Oni imaju kvalifikacije i strunost

potrebnu za imenovanje na najvie sudske pozicije u svojim matinim zemljama. Oni su

imenovani za Evropski sud pravde zajednikom saglasnou izmeu vlada drava lanica EU.

Svaki od njih imenovan na mandat od est godina, koji se moe obnoviti.

Da bi pomogao Sudu pravde u rjeavanju velikoga broja sluajeva koji su podneseni te kako

bi graanima ponudili bolju pravnu zatitu, 1988. godine je osnovan Prvostepeni sud. Ovaj

Sud (koji je pridruen Sudu Evropskih zajednica) odgovoran je za donoenje presuda o nekim

vrstama predmeta, naroito u parnicama koje pokrenu pojedinci, preduzea i neke

organizacije, a sluajevi se odnose na prava trine konkurencije. Ovaj sud takoer ima

jednog suca iz svake drave EU-a. Sud za dravnu slubu EU odluuje u sporovima izmeu

Evropske unije i dravne slube. Ovaj Sud sastoji se od sedam sudaca i pridruen je

Prvostepenom sudu.

Sud pravde, Prvostepeni sud i Evropski sud za dravnu slubu svaki imaju predsjednika kojeg

izaberu njegovi kolege suci za slubu na period od tri godine.

Sud donosi presude o predmetima koji su mu podneseni. Pet najeih vrsta predmeta su12:

1. Postupak za preliminarno rjeenje

Nacionalni sudovi u svakoj dravi lanici Unije duni su osigurati da se zakoni EU-a

ispravno primjenjuju u toj dravi. No, postoji rizik da sudovi u razliitim zemljama

protumae zakone Unije na razliite naine. Kako bi se to sprijeilo, postoji tzv.

postupak za preliminarno rjeenje. To znai da, ako nacionalni sud ima ikakvu

11

Hadiahmetovi A., op.cit., str.121. 12

Grbi V., op.cit., str.29.

16

sumnju u vezi tumaenja ili primjenjivosti nekoga zakonodavstva Unije, on moe, a

ponekad i mora, zatraiti savjet od Suda Evropskih zajednica. Taj savjet daje se u

obliku preliminarnoga rjeenja.

2. Tuba zbog neispunjenja obveze

Komisija moe pokrenuti ovaj postupak ako ima razloga vjerovati da odreena drava

lanica ne ispunjava svoje obveze u skladu sa zakonima Unije. Te postupke moe

pokrenuti i druga drava lanica EU-a. U bilo kojem sluaju, Sud istrauje navode i

daje svoju presudu. Optuena drava lanica, utvrdi li se da zaista ne ispunjava svoje

obveze, mora to odmah ispraviti. Ukoliko Sud utvrdi da se drava lanica nije

pridravala presude, moe izrei novanu kaznu toj dravi.

3. Zahtjev za ponitenje

Ukoliko bilo koja drava lanica, Savjet, Komisija ili (pod odreenim uvjetima)

Parlament vjeruju da je odreeni zakon Unije protuzakonit, moe zatraiti od Suda da

ga poniti. Zahtjevima za ponitenje takoer se mogu koristiti pojedinci koji ele da

Sud poniti odreeni zakon jer direktno i tetno utie na njih kao pojedince. Utvrdi li

Sud da zakon o kojemu je rije nije bio ispravno usvojen ili da nije ispravno temeljen

na ugovorima, moe ga proglasiti nitavnim.

4. Tuba zbog proputanja

Ugovor zahtjeva od Evropskoga parlamenta, Savjeta i Komisije da donesu odreene

odluke pod odreenim okolnostima. Ako to ne uine, drave lanice, druge institucije

EU-a i (pod odreenim uvjetima) pojedinci ili poduzea mogu podnijeti tubu Sudu

kako bi se slubeno zabiljeilo proputanje djelovanja neke institucije.

5. Zahtjev za naknadu tete

Svaka osoba ili firma koja je pretrpjela tetu kao posljedicu djelovanja ili proputanja

Zajednice ili njenih zaposlenika zahtjev za naknadu tete moe podnijeti

Prvostepenom sudu.

Kako je rad Suda organizovan?

Predmeti se podnose registru, a posebni sudac i advokat su dodijeljeni svakom pojedinom

sluaju. Postupak koji slijedi je u dvije faze: najprije pismena, a zatim usmena faza.

U prvoj fazi, sve ukljuene strane dostavljaju pismene izjave, a sudac koji je dodijeljen tom

sluaju sastavlja izvjetaj na osnovu tih izjava i pravnu pozadinu sluaja.

Zatim dolazi druga faza - javna rasprava. Zavisno o vanosti i sloenosti predmeta, ovo

sasluanje se moe odrati pred komorom od tri, pet ili trinaest sudaca ili pred punim

sudom. Na sasluanju, advokati stranaka izlau njihov predmet pred sucima i advokatima koji

ih mogu ispitivati. Zatim advokat daje svoje miljenje, a nakon toga suci vijeaju i donose

svoju presudu. Ta presuda nee nuno slijediti miljenje advokata.

17

O presudama Suda odluuje se veinom, a objavljuje se na javnom sasluanju. Izdvojena

miljenja se ne izraavaju. Procedura kod Prvostepenog suda je slina, osim to tu ne postoji

miljenje advokata.

2.2.3. Revizorski sud

Revizorski sud osnovan je 1975.godine. Sjedite mu je u Luksemburgu. Zadatak Suda jest

provjeravati da se sredstva EU koriste ispravno, tako da graani Unije dobiju maksimalnu

vrijednost za novac. On ima pravo na reviziju bilo koje osobe ili organizacije koja upravlja

fondovima EU. Sud ima po jednog lana iz svake drave EU, koji je imenovan od strane

Savjeta za na razdoblje od est godina13. lanovi izabiru jednoga od njih, kao predsjednika na

mandat od tri godine.

Uloga Suda

Glavna uloga suda je da provjeri da li je budet EU ispravo implementiran, drugim rijeima,

da li su prihodi i rashodi EU-a zakonito steeni, potroeni i pravilno zabiljeeni kako bi se

osigurao dobar finansijski menadment. Tako njegov rad garantuje da sistem Unije djeluje

ekonomino, uinkovito i otvoreno. Kako bi provodio svoje zadatke, Sud moe ispitati

administrativni posao bilo koje osobe ili organizacije koja upravlja prihodima ili rashodima

Unije. To se esto obavlja na licu mjesta. Njegovi nalazi navedeni su u izvjetajima koja

skreu panju Komisije i vlada drava lanica EU na bilo kakve probleme.

Kako bi radio svoj posao uinkovito, Revizorski sud mora ostati potpuno neovisan od drugih

institucija, ali u isto vrijeme ostati u stalnom kontaktu sa njima. Jedna od kljunih funkcija je

da pomogne Evropskom parlamentu i Savjetu predstavljajui im svake godine revizorski

izvjetaj za prethodnu finansijsku godinu. Parlament ispituje izvjetaj Suda u detalje prije

nego to odlui hoe li ili nee Komisiji odobriti upravljanje budetom. Ukoliko je zadovoljan,

Revizorski sud alje Savjetu i Parlamentu izjavu o osiguranju da je novac Evropskih graana

ispravno koriten. Konano, sud informie graane o rezultatima svog rada kroz izvjetaje o

temama od posebnog interesa.

Kako je rad Suda organizovan?

Revizorski sud ima oko 800 zaposlenih, ukljuujui prevoditelje, administratore te revizore.

Revizori su podijeljeni na revizorske skupine. Oni pripremaju nacrte izvjetaja o kojima Sud

donosi svoje odluke.

Revizori esto idu u inspekciju u druge institucije Evropske unije, drave lanice i bilo koju

zemlju koja dobiva pomo od EU-a. Iako se rad Suda uveliko odnosi na sredstava za koje je

odgovorna Komisija, nacionalne vlasti upravljaju sa vie od 80% rashoda EU. Revizorski sud

nema pravne ovlasti sam za sebe. Ako revizori utvrde prevaru ili nepravilnosti, moraju o

13

Grbi V., op.cit., str.31.

18

tome izvijestiti Evropski ured za borbu protiv prevara. To je odjel Evropske komisije s

posebnim statusom koji osigurava ukupnu autonomiju.

2.3. Finansijske institucije

Finansijske institucije Evropske unije su osnovane za vie od jedne zemlje, i stoga su subjekti

meunarodnog prava. Njihovi vlasnici, odnosno dioniari uglavnom su nacionalne vlade.

Najvanije finansijske institucije EU su Evropska investiciona banka (eng. European

Investment Bank ), meunarodna finansijska institucija za finansiranje raznih projekata ili

aktivnosti na podrujima od zajednikog interesa, i Evropska centralna banka (eng. European

Central Bank ), ija je osnovna uloga odravanje stabilnosti cijena u euro zoni i provoenje

monetarne politike.

2.3.1. Evropska investiciona banka

Evropska investiciona banka (EIB) osnovana je Rimskim ugovorom 1958. godine u

Luxemburgu. Njena glavna uloga je da posuuje novac za projekte od evropskog interesa,

kao to su eljeznike i cestovne veze, zrane luke ili ekoloki programi. Ona takoer prua

finansijsku pomo za ulaganja u mala preduzea u EU i za ekonomski razvoj u zemljama

kandidatkinjama i zemljama u razvoju.

Uloga Banke

EIB je neprofitna, samofinansirajua institucija, neovisna o budetu EU. Ona se finansira kroz

posuivanje na finansijskim tritima. Dioniari Banke, tj. drave lanice Evropske unije,

zajedniki upisuju svoj kapital, a doprinos svake zemlje odraava njezinu ekonomsku vanost

unutar Unije. Ta podrka od strane drava lanica daje EIB najvii mogui kreditni rejting

(AAA) na tritima kapitala, gdje je, dakle, moe podizati velike iznose kapitala po vrlo

konkurentnim uvjetima14. To zauzvrat omoguuje banci da investira u projekte od javnog

interesa za koje inae ne bi dobila novac ili bi ga morala posuditi puno nepovoljnije.

Kamatne stope njenih zajmova su projektovane tako da pokrivaju trokove njenih kreditnih

sredstava uz dodatih samo 0,15% sredstava za trokove banke kao institucije. Drugim

rijeima, daju kredite uz subvencioniranje kamatnih stopa. Njen zadatak je da davanjem

zajmova i garancija finansira projekte (po pravilu do 50% vrednosti projekta), koji su u skladu

sa ekonomskim i politikim ciljevima Evropske unije u svim sektorima privrede15. To su:

a) programi za razvoj manje razvijenih regiona;

14

Ali M. El-Agraa; op.cit., str.60 15

Grbi V., op.cit., str.32

19

b) projekti za osavremenjavanje ili restrukturiranje preduzea ili pokretanje novih

djelatnosti prouzrokovanih postepenim uspostavljanjem zajednikog trita, koji po

svojoj irini ili po prirodi ne mogu u potpunosti biti pokriveni raznim oblicima

finansiranja dostupnim na nivou drava lanica;

c) projekti od zajednikog interesa za vie drava lanica, koji po svojoj irini ili po svojoj

prirodi, ne mogu biti u potpunosti pokriveni raznim oblicima finansiranja dostupnim

na nivou drava lanica.

Projekti u koje Banka ulae paljivo su odabrani. Njeni prioriteti u EU su potpora:

kohezije i konvergencije,

malih i srednjih poduzea,

odrivosti okolia,

inovativnosti,

razvoja transevropskih prometnih mrea,

odrive, konkurentne i sigurne energije.

Izvan EU, EIB podupire razvoj EU i politiku saradnje u zemljama kandidatkinjama i

potencijalnim dravama kandidatkinjama, zemljama oko Mediterana i istone Evrope

(ukljuujui i Rusiju) koji su obuhvaeni politikom susjedstva, kao i zemalja u Africi, na

Karibima, Pacifiku, Aziji i Latinskoj Americi.

Na kraju, EIB je veinski dioniar Evropskog investicionog fonda, s kojima ini Grupu EIB.

Fond ulae u poduzetniki kapital i daje garancije za mala i srednja preduzea. Pozajmljivanje

ili ulaganje u preduzea se ne vri direktno. Umjesto toga, vri se putem banaka i drugih

finansijskih posrednika, pruajui im garancije kako bi pokrili svoje zajmove malim

preduzeima. Fond je aktivan u dravama lanicama Evropske unije i zemljama koje su

kandidati za lanstvo.

Kako je rad banke organizovan?

EIB je autonomna institucija. Ona sama donosi svoje odluke o zajmovima na osnovu

zakonskih prava svakoga projekta i mogunostima koje se nude na finansijskim tritima.

Svake godine ona podnosi izvjetaj o svim svojim aktivnostima. Banka surauje s

institucijama EU. Na primjer, njezini predstavnici sudjeluju u odborima Evropskog

parlamenta, a predsjednik EIB-a sudjeluje na sastancima Savjeta kada se susreu ministri

ekonomije i finansija zemalja Evropske unije.

Odluke Banke donose sljedea tijela:

Odbor guvernera sastoji se od ministara (obino ministara finansija) iz svih drava

lanica. On definie glavnu politiku davanja zajmova, odobrava zavrne raune i

20

godinje izvjetaje, ovlauje Banku da finansira projekte izvan EU-a i odluuje o

poveanju kapitala.

Odbor direktora odobrava operacije zajmova i kreditiranja i osigurava pravilno

upravljanje EIB. Sastoji se od 28 direktora - jednog imenuje svaka drava lanica EU i

jednog imenuje Evropska komisija.

Upravni odbor banke je izvrni upravitelj banke koji vodi svakodnevno poslovanje

banke. On se sastoji od devet lanova.

Najei partner EIB-u u finansiranju projekata je Evropska banka za obnovu i razvoj. Ova

banka je osnovana 1991. godine u Londonu sa 51% uea EU i njenih zemalja lanica u

ukupnom kapitalu Evropske banke za obnovu i razvoj16. Tako EU, posredstvom EIB-a i EBRD-a

kao partnerskih institucija, finansira investicione projekte i provodi politiku kako unutra EU,

tako i izvan nje.

2.3.2. Evropska centralna banka

Evropska centralna banka (ECB) osnovana je 1. juna 1998. godine. Sjedite joj je u Frankfurtu

(Njemaka). Njen posao je upravljati eurom - jedinstvenom valutom EU, i ouvati stabilnost

cijena za vie od dvije treine graana EU-a koje koriste euro. ECB je takoer odgovorna za

utvrivanje i provedbu monetarne politike u eurozoni. Kako bi vrila svoju ulogu, ECB radi s

Evropskim sistemom centralnih banaka (ESCB). Zemlje koje su dosad usvojile euro zajedniki

ine euro podruje. Centralne banke tih zemalja, zajedno s Evropskom centralnom

bankom, ine ono to se zove Eurosistem. ECB je potpuno neovisna. Ni ECB ni nacionalne

centralne banke u ESCB, niti bilo koji lan njihovih tijela koja donose odluke ne moe traiti ili

prihvaati upute od bilo kojeg drugog tijela. Institucije EU-a i vlade zemalja EU moraju

potovati ovo naelo i ne smiju pokuavati uticati na ECB ili na nacionalne centralne banke.

Uloga Banke

Jedan od glavnih zadataka ECB-a jest odravati stabilnost cijena u euro zoni, tako da je

kupovna mo eura ne bi bila ugroena inflacijom. ECB ima za cilj osigurati da godinji porast

indexa potroakih cijena bude manji od 2%. Da bi to postigla, ECB slijedi tzv. strategiju dva

stupa17:

1. postavljanje cilja za rast novane mase, definiran u najirem smislu, i

2. procjenu buduih trendova cijena i rizika stabilnosti cijena ispitivanjem trendova

plata, deviznih kurseva i dugoronih kamatnih stopa, raznih mjera ekonomske

16

Hadiahmetovi A., op.cit., str.126. 17

Ali M. El-Agraa; op.cit., str.59.

21

aktivnosti i sl. ECB podie kamatne stope ako se eli obuzdati inflaciju, te ih smanjuje

ako smatra da je rizik od inflacije ogranien.

Ostali vani zadaci Evropske centralne banke, odnosno Evropskog sistema centralnih banaka

koji u procesu funkcionisanja ini jednu cjelinu, su:

da odobrava izdavanje novane jedinice - eura;

za devizno poslovanje;

za uvanje i upravljanje monetarnim rezervama;

za funkcionisanje platnog sistema;

za sprovoenje mjera nadgledanja kreditnih institucija i stabilnosti finansijskog

sistema;

da obavlja meunarodnu saradnju u ovoj oblasti;

da bude konsultovana o svim prijedlozima pravnih akata EU i drava lanica u ovoj

oblasti.

Organi odluivanja u ovom sistemu su18:

Savjet Evropske centralne banke. Ovaj savjet predstavlja najvii organ upravljanja.

ine ga Odbor direktora Evropske centralne banke (eng. executive board),

predsjednici, odnosno guverneri nacionalnih banaka koje su uvele euro, kao i

predsjednik Ecofin savjeta (Savjet ministara ekonomije i finansija) i predstavnik

Evropske komisije, ali posljednja dva, bez prava glasa. Sve odluke se donose veinom

glasova, a u sluaju nerijeenog ishoda, presuuje glas predsjednika. Zadatak savjeta

je da formulie monetarnu politiku Evropske unije, kao i smjernice za njenu

primjenu. Sastaje se najmanje deset puta godinje.

U sastavu Savjeta ECB se nalaze guverneri nacionalnih banaka, to implicira

mogunost neformalnog uticaja drava lanica na monetarnu politiku. Meutim,

lanovi savjeta ECB su obavezni da tite interese EU kao cjeline, a ne interese

pojedinih lanica, a posebno generalni cilj monetarne politike EU - stabilnost cijena.

Savjet direktora ECB. Savjet direktora ine predsjednik, podpredsjednik i etiri lana.

To je malo, visokostruno tijelo, zadueno za operativno sprovoenje monetarne

politike na osnovu odluka i smjernica savjeta ECB i s tim povezanim direktivama

nacionalnih centralnih banaka, kao i za voenje tekuih poslova. lanovi Savjeta

direktora ECB se biraju na period od osam godina, u cilju da promjene u stukturi

parlamenta i politikoj klimi ne bi uticale na njihov izbor i rad.

Proireni savjet ECB ili Generalni savjet. Ovaj savjet ine svi predstavnici nacionalnih

banaka, lanovi odbora direktora, koji, osim predsjednika i podpredsjednika, nemaju

pravo glasa. Za razliku od Savjeta ECB, koji ine guverneri drava lanica EU koje su

18

Grbi V., op.cit., str.33.

22

uvele euro, proireni savjet ine sve lanice EU. Iz ovog proistie vaan zadatak

proirenog sastava ECB da nadgleda proces konvergencije zemalja lanica koje nisu

lanice monetarne unije, u cilju njihove pripreme za kasnije prikljuenje.

2.4. Savjetodavne institucije

Dva savjetodavna tijela EU koja su izriito navedena u odradbama Ugovora posveenim

zajednikim institucijama su Ekonomski i socijalni komitet (eng. European Economic and

Social Committee ) koji predstavlja organizirano civilno drutvo i Komitet regiona (eng.

Committee of the Regions ) koji predstavlja regionalne i lokalne vlasti.

2.4.1. Ekonomski i socijalni komitet

Ovaj komitet je ustanovljen Rimskim ugovorom iz 1957. godine i od tada ima posebno

mjesto i ulogu u proceduri donoenja odluka Savjeta SU, Komisije i Evropskog parlamenta. U

nekim sluajevima je predviena obaveza organa EU da konsultuju Komitet. Pored davanja

miljenja o pitanjima koja se od njega trae, Komitet moe i samostalno objavljivati svoje

miljenje o temama iz svoje nadlenosti19. EESC je savjetodavno tijelo koje predstavnicima

Evropskih interesnih skupina, kao to su organizacija poslodavaca i sindikata, i drugih

organiziranih civilnih drutveni tijela, kao to su potroaka udruenja, daje formalnu

platformu da izraze svoje stavove o Evropskim pitanjima.

lanove Komiteta imenuje Savjet EU na period od etiri godine prema predvienom broju

mjesta za pojedine drave lanice. Ekonomski i socijalni komitet (EESC) ima 344 lana. Broj iz

svake drave EU otprilike odraava veliinu stanovnitva. Iako lanove imenuju vlade EU, oni

rade u potpunoj politikoj neovisnosti.

Komitet se sastaje na plenarnoj skuptini, i njegove diskusije priprema est pododbora, od

kojih se svaki bavi odreenim politikim podrujima. Komitet bira svog predsjednika i dva

podpredsjednika na razdoblje od dvije godine. Staffan Nilsson je postao predsjednik

ECOSOC-a u oktobru 201020.

Evropski ekonomski i socijalni komitet ima tri glavne uloge:

savjetovanje sa Evropskim parlamentom, Savjetom Evropske unije i Evropskom

komisijom, na njihov zahtjev ili na vlastitu inicijativu;

poticati civilno drutvo da se vie ukljui u stvaranje politike Unije;

19

Hadiahmetovi A., op.cit., str.123. 20

http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.president

23

podupirati ulogu civilnog drutva u zemljama izvan EU i kako bi pomogao osnovati

savjetodavne strukture.

Miljenja Komiteta su proslijeena veim institucijama - Savjetu, Komisiji i Evropskom

parlamentu. Komitet se mora konsultovati prije donoenja odluka o ekonomskoj, socijalnoj,

regionalnoj politici, i politici zatite okolia. Tako ima kljunu ulogu u procesu odluivanja u

EU. EESC je most izmeu Unije i njenih graana, iji je cilj promicanje sudjelovanja, vie

ukljuenosti, te stoga i vie demokratije u drutvu u Europi.

Ko su lanovi ECOSOC-a?

lanove Ekonomskog i socijalnog komiteta sainjavaju tri skupine koje predstavljaju

poslodavce, zaposlenike i razne druge ekonomke i socijalne interese. Grupa poslodavaca ima

lanove iz privatnog i javnog sektora industrije, malih i srednjih preduzea, privrednih

komora, trgovine na veliko i malo, bankarstva, osiguranja, transporta i poljoprivrede. Grupa

zaposlenika zastupa sve kategorije zaposlenih, od radnika do izvrne vlasti. Njeni lanovi

dolaze iz nacionalnih sindikalnih organizacija. Razne interesne grupe predstavljaju nevladine

organizacije (NGO), seljake organizacije, mala preduzea, obrte i zanimanja, zadruge i

neprofitne udruge, potroake i ekoloke organizacije, naune i akademske zajednice i

udruenja koja porodice i osobe sa invaliditetom. Sastanci Komiteta se obino odravaju 10

puta godinje i u prosjeku godinje objavi oko 180 miljenja.

2.4.2. Regionalni komitet

Komitet regiona, drugi konsultativni organ EU, ustanovljen je Mastrihtskim ugovorom 1993.

godine, ime je prvi put uvedena obaveza konsultovanja regionlanih i lokalnih vlasti iz

zemalja EU. Cilj mu je da proces odluivanja u EU fokusira na posebne interese regiona,

odnosno, da taj proces priblii interesima i oekivanjima graanja EU. Mada konsultativno

tijelo, Komitet regiona ima znaajnu ulogu u donoenju odluka koje se tiu regionalnog

razvoja, obrazovanja, zdravstva, transporta i sl. Ovom komitetu se pripisuje i uloga uvara

suosidijarnosti tj. principa koji znai da odluke trebaju biti prihvaene od regionalnih i

lokalnih vlasti21.

Komitet regiona ima 344 lana. Broj lanova iz svake drave EU odraava veliinu

stanovnitva te drave. Ovo savjetodavno tijelo sastavljeno je od predstavnika Evropskih

regionalnih i lokalnih vlasti. lanovi Komiteta su izabrani lanovi koji su obavljali kljune

uloge u lokalnim ili regionalnim vlastima u njihovim nacionalnim dravama. Oni su

nominovani za Komitet od strane nacionalne vlade, a imenovani su od strane Savjeta

Evropske unije na period od etiri godine. Oni mogu biti ponovno imenovani. Svaka drava

21

Hadiahmetovi A., op.cit., str.123.

24

bira svoje lanove na svoj nain, ali mix mora odraavati politiko i geografsko stanje drave.

Ako oni izgube svoj izborni mandat u svojim nacionalnim dravama, onda e morati odstupiti

od Komiteta.

Postoje etiri politike skupine: Evropske narodna stranke, Stranka Evropskih socijalista,

Savez liberala i demokrata Europe, i Unija za Europu nacija - Evropski savez. Predsjednik

Komiteta regiona se bira na dvije godine iz reda svojih lanova.

Uloga Komiteta

Uloga Komiteta regiona je iznijeti lokalna i regionalna stajalita o zakonodavstvu EU. To ini

izdavanjem izvjetaja ili miljenja na prijedlog Komisije. Komisija i Savjet se moraju

konsultovati s Komitetom regiona prije nego to se donesu odluke Unije o pitanjima koja se

tiu lokalne i regionalne vlasti. To moe biti politika zapoljavanja, okolia, obrazovanja i

mladih, kulture, energije, transporta, telekomunikacija i javnog zdravstva. Ovaj popis nije

konaan. Komisija, Savjet i Evropski parlament se mogu slobodno konsultovati s Komitetom

regiona i o drugim pitanjima. S druge strane, Komitet moe usvajati miljenja na svoju

vlastitu inicijativu i iznositi ih Komisiji, Savjetu i Parlamentu.

Kako je rad Komiteta organizovan?

Svake godine, Komitet regiona odri pet plenarnih zasjedanja tijekom kojih se utvruje opa

politika te se usvajaju miljenja. Postoji est razliitih komisija koja razmatraju razliita

politika podruja i pripremaju miljenja za raspravu na plenarnim sjednicama. Ove komisije

razmatraju predloge u vezi sa kojima se konsultuje Komitet regiona. Oni iznose nacrte ideja

koji podvlae odreene take dogovora i predlau izmjene. O ovim nactima se potom glasa

na jednoj od pet godinjih plenarnih sednica na kojima, nakon prihvatanja od strane veine

lanova, ta ideja postaje zvanian stav Komiteta regiona i prenosi se na druge institucije.

Komitet, takoer, usvaja rezolucije o tematskim politiim pitanjima.

25

3. LISABONSKI UGOVOR

Nakon desetljea rata koji je uzeo milione ivota, osnivanje Evropske unije obiljeilo je

poetak nove ere u kojoj Evropske zemlje probleme rjeavaju razgovorom, a ne borbom.

Danas drave lanice EU-a uivaju niz povlastica: slobodno trite s valutom koja olakava

trgovinu i ini je efikasnijom, milione novih radnih mjesta, vea prava radnika, slobodno

kretanje ljudi i ii okoli.

Postojea su pravila, meutim, zamiljena za mnogo manju Evropsku uniju; Uniju koja se nije

morala suoavati s globalnim promjenama poput klimatskih promjena, globalne recesije ili

meunarodnog prekograninog kriminala. EU ima potencijal i predanost suoiti se s tim

problemima, ali to moe uiniti jedino ako pobolja nain na koji radi.

To je svrha Lisabonskog ugovora. On Evropsku uniju ini demokratinijom, uinkovitijom i

transparentnijom. Takoer omoguuje vei doprinos graana i parlamenata u ono to se

odvija na Evropskom nivou, a Europi daje jasniji, snaniji glas u svijetu, istovremeno uvajui

nacionalne interese. Lisabonski ugovor omoguava novu Graansku inicijativu, kojom se

peticijom s milion potpisa moe traiti od Evropske komisije da unaprijedi nove nacrte

politika.

Nacionalni parlamenti svake drave lanice dobit e veu ulogu u razmatranju zakona EU-a

prije njihova usvajanja kako Evropska unija ne bi prekoraila ovlasti u pitanjima koja se

trebaju rijeiti na nacionalnom ili lokalnom nivou. Ovlasti Evropskog parlamenta bit e vee,

a parlamentarni zastupnici koje direktno biramo imat e vie utjecaja na iri spektar pitanja.

Suprotno onome to predvia postojei Ugovor iz Nice, Komisiju e i dalje sainjavati po

jedan komesar iz svake drave lanice.

Lisabonski ugovor potpisalo je 13. decembra 2007. svih 27 drava lanica Evropske unije. Da

bi ugovor stupio na snagu, sve zemlje EU-a moraju ga ratificirati u skladu sa nacionalnim

procedurama. Ugovor je stupio na snagu 1. decembra 200922.

3.1. Institucionalne promjene

Evropski parlament

Evropski parlament direktno je izabrana institucija koja predstavlja graane drava lanica.

Lisabonskim se ugovorom poveava broj podruja u kojima e Evropski parlament podijeliti

posao donoenja zakona s Savjetom ministara i jaaju budetskih ovlasti Parlamenta. Te

22

http://europa.eu/lisbon_treaty/take/index_en.htm

26

zajednike ovlasti Parlamenta i Savjeta ministara nazivaju se suodluivanje. Suodluivanje e

postati redovni zakonodavni postupak. Ono e se proiriti na nova podruja politika poput

slobode, sigurnosti i pravde. To e ojaati zakonodavne ovlasti Evropskog parlamenta.

Lisabonskim ugovorom takoer se Evropskom parlamentu daje vea uloga u odobravanju

budeta EU-a.

Broj lanova Evropskog Parlamenta koji je predvien Lisabonskim ugovorom nee biti vei od

732 i on mora obezbijediti da broj izabranih predstavnika u svakoj dravi lanici na

odgovarajui nain predstavlja narode drava okupljenih u Uniji23.

Evropski savjet

Evropski savjet sastoji se od izabranih politikih zastupnika najvieg ranga drava lanica -

premijera i predsjednika koji imaju izvrne ovlasti. Savjet zadaje politiki smjer i utvruje

prioritete EU-a. U sklopu Lisabonskog ugovora, Evropski Savjet postaje punopravna

institucija EU-a, a njegova je uloga jasno definisana. Ustanovljena je i nova funkcija

predsjednika Evropskog Savjeta. Predsjednika Evropskog Savjeta birat e lanovi Evropskog

Savjeta, na mandat od najvie pet godina. On ili ona predsjedat e sastancima Savjeta,

kontinuirano unaprjeivati rad Savjeta i predstavljati EU u svijetu na najviem nivou. To

obiljeava promjenu od sadanjeg sistema u kojem drave lanice, izmjenjujui se u

predsjedanju EU-om svakih est mjeseci, takoer predsjedaju i Evropskim Savjetom. Novi

predsjednik Evropskog Savjeta uinit e djelovanje EU-a vidljivijim i dosljednijim.

Savjet Evropske unije (Savjet ministara)

Savjet Evropske unije takoer se naziva Savjetom ministara. Savjet ini 27 ministara vlada od

kojih svaki predstavlja jednu dravu lanicu. Ono je vano tijelo s pravom odluivanja koje

koordinira ekonomske politike EU-a i ima sredinju ulogu u vanjskoj i sigurnosnoj politici.

Dijeli zakonodavne ovlasti i prava odluivanja o budetu s Evropskim parlamentom.

Veinsko glasanje umjesto jednoglasnog bit e uobiajenija pojava. Sistem koji se naziva

dvostruka veina bit e uveden 2014. - odluke Savjeta trebat e podrku 55 % drava

lanica, u kojem postotku mora biti zastupljeno najmanje 65 % stanovnitva Europe. Takav

sustav odlukama daje dvostruki legitimitet.

Novost koju predvia Lisabonski ugovor je i to da e Savjetom ministara vanjskih poslova

predsjedati visoki predstavnik Evropske unije za vanjsku i sigurnosnu politiku /

podpredsjednik Komisije. U drugim podrujima, kao to su poljoprivreda, finansije i energija,

Savjetom e i dalje predsjedati ministar zemlje nositeljice rotirajueg estomjesenog

predsjedanja. Tako e sistem predsjedanja EU-om postati koherentniji i uinkovitiji.

23

Janjevi M., Reformski ugovor EU iz Lisabona, Slubeni glasnik, Beograd 2008., str.354

27

Visoki predstavnik za vanjsku i sigurnosnu politiku/podpredsjednik Komisije

Nova funkcija na elu zajednike vanjske i sigurnosne politike EU-a uspostavit e se

Lisabonskim ugovorom. Znaajan novi pomak je imenovanje visokog predstavnika za vanjsku

i sigurnosnu politiku koji je istovremeno potpredsjednik Komisije. Ta je funkcija spoj dviju ve

postojeih: visokog predstavnika za zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku i povjerenika za

vanjske odnose.

Visokog predstavnika ili predstavnicu imenovat e Evropski savjet, a predsjedat e Savjetom

ministara vanjskih poslova istovremeno obnaajui funkciju podpredsjednika Evropske

komisije. On ili ona iznosit e prijedloge, provoditi vanjsku politiku u ime Savjeta i zastupati

stajalita Unije na meunarodnom nivou. Ova je funkcija osmiljena kako bi Evropska unija

bolje branila svoje interese i vrijednosti na meunarodnoj pozornici i izraavala jednoglasno

svoja stajalita.

Evropska komisija

Evropska komisija postoji kako bi neovisno zastupala interese EU u cjelini. Komisija odgovara

Evropskom parlamentu. To je jedina institucija EU-a s opom ovlasti pokretanja prijedloga

zakona.

Komisija takoer provodi politike Unije, osigurava izvravanje budeta, upravlja programima

EU-a, predstavlja EU u meunarodnim pregovorima i provjerava primjenjuju li se ugovori na

ispravan nain. Komisija se sastoji od 20 lanova, s tim da broj lanova moe biti izmjenjen

jednoglasnom odlukom Savjeta. lanovi Komisije mogu biti samo dravljani zemalja lanica.

Pri vrenju svojih dunosti oni ne smiju traiti niti primati upute od bilo koje vlade ili drugog

tijela. Komisija moe valjano zasjedati samo ako je prisutan broj lanova koji predvia njen

pravilnik24.

3.2. Raspodjela ovlasti lisabonskim ugovorom

Lisabonski ugovor utvruje25:

koje ovlasti pripadaju EU-u,

koje ovlasti pripadaju dravama lanicama,

koje su ovlasti zajednike.

24

Ibidem, str.361 25

http://www.delhrv.ec.europa.eu/?lang=hr&content=2237

28

Ugovor odreuje granice ovlasti EU-a jasnije nego prije. Osnovno je pravilo da e Evropska

unija moi postupati po onim ovlastima koje su joj povjerile drave lanice. Mora potovati

injenicu da sve druge ovlasti ostaju u ingerenciji drava lanica.

EU ima iskljuivu ovlast nad podrujima poput pravila trine konkurencije,

monetarne politike Eurozone i zajednike trgovinske politike.

Drave lanice imaju primarnu odgovornost u podrujima kao to su zdravstvo,

obrazovanje i industrija.

EU i drave lanice zajedniki su nadlene u podrujima kao to su unutarnje trite,

poljoprivreda, promet i energija.

Ostale odredbe

Lisabonski ugovor potvruje da EU potuje ravnopravnost drava lanica i njihove nacionalne

identitete, ukljuujui lokalnu i regionalnu autonomiju. Ugovor se obvezuje tititi razliitost

kultura i jezika Europe. Po prvi je put ukljuena odredba o mogunosti drave lanice da

istupi iz Evropske unije ukoliko to eli, te se navodi postupak koji e se u tom sluaju

primijeniti.

Nove ovlasti nacionalnim parlamentima

Po prvi put, nacionalni parlamenti imat e direktan utjecaj na proces donoenja odluka. U

sklopu Lisabonskog ugovora, svi predloeni zakoni EU-a morat e se slati nacionalnim

parlamentima. Primjenjivat e se sistem pravovremenog upozorenja i svaki nacionalni

parlament imat e osam sedmica da argumentira svoj prigovor ako misli da prijedlog zakona

nije prikladan za EU. Ako dovoljan broj nacionalnih parlamenata drava lanica uloi

prigovor, prijedlog se moe izmijeniti i dopuniti ili povui. Ovakav sistem pravovremenog

upozorenja omoguuje parlamentima drava lanica vanu ulogu u osiguravanju da EU ne

prekorai svoje ovlasti ukljuujui se u pitanja koja se mogu bolje rijeiti na nacionalnoj,

regionalnoj ili lokalnoj osnovi.

29

ZAKLJUAK

Regulativa i nadlenosti ustanova EU su veoma obimni i komplikovani. O tome svjedoi i to

to je jedan od vanijih zahtjeva samita u Nici 2000. godine bio da se u predstojeem periodu

regulativa pojednostavi. Razumijevanje nadlenosti i pravila vezanih za institucije EU od

velikog je znaaja za medije i graane zemalja EU da bi bili u stanju da prate ono to se odvija

u Briselu.

Dosadanja institicionalna integracija je dovela do znatnog irenja zajednikih politika i

povezivanja svih zemalja lanica vrlo snanim vezama. Dok su raniji oblici podrazumijevali

izolovanu saradnji i odreenim oblastima, naredni koraci su sve vie stvarali zajedniku

ekonomsku zonu koja danas poiva na carinskoj uniji, zajednikom tritu izvan nacionalnih

granica zemalja lanica gdje se roba, ljudi, usluge i kapital mogu slobodno kretati, a

djelimino i na jedinstvenoj valuti.

Proces integracije, uvoenje eura i progresivan razvoj zajednike spoljne i bezbjdnosne

politike daju Evropskoj uniji politiki i diplomatski status koji odgovara njenoj nesumnjivoj

snazi. Moe se sigurno rei da je EU postigla izvanredan uspjeh od svog nastanka do danas.

Ona je postala glavna trgovaka sila i svjetski lider u podrujima kao to su zatita okolia i

razvojne pomoi.

Evropska Unija trenutno ima 27 zemalja lanica i s obzirom na njeno irenje veliki znaaj za

njene institucije i njihovo efikasno funkcionisanje ima Lisabonski ugovor koji je zakone EU

prilagodio novom, veem broju zemalja lanica Unije.

S obzirom na to da se zemlje lanice Evropske unije ne mogu same suoavati sa svim

izazovima koje donosi 21.stoljee, javila se potreba osposobljavanja Evropske unije da

djeluje kao jedna cjelina u rjeavanju savremenih pitanja i problema javnosti. To znai

ponovno razmatranje nekih osnovnih pravila za zajedniki rad, to je uinjeno Lisabonskim

ugovorom.

Lisabonski ugovor kompromis je drava lanica EU-a i predstavlja politiki i pravni okvir za

Evropsku uniju u predstojeim desetljeima. Lisabonskim ugovorom eli se reformirati i

modernizirati pravne temelje, instrumente i institucije Evropske unije u uvjetima proirenoga

lanstva. Izuzetno je vaan za budue lanice jer sadri odredbe koje olakavaju daljnje

irenje Evropske unije.

30

LITERATURA

a) Knjige

1. Ali M. El-Agraa, The European Union - Economics and Policies, Cambridge University

Press, Cambridge 2007.

2. Artis M., Nixson F., The Economics of the European Union Policy and Analysis,

Oxford University Press, Oxford 2001.

3. Grbi V., Ekonomija Evropske unije, Megatrend, Beograd 2005.

4. Hadiahmetovi A., Ekonomija Evrope, Sarajevo 2005.

5. Janjevi M., Reformski ugovor EU iz Lisabona, Slubeni glasnik, Beograd 2008.

6. Jovanovi N. M., Evropska ekonomska integracija, Beograd 2005.

7. Leonard D., Vodi kroz Evropsku uniju, Narodna knjiga, Beograd 2004.

8. Mintas Hodak Lj., Uvod u Europsku uniju, Mate, Zagreb 2004.

9. Prokopijevi M., Evropska Unija Uvod, Slubeni glasnik, Beograd 2005.

10. Staab A., The European Union Explained, Indiana University Press, Bloomington 2008.

b) Internet izvori

1. http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/documents/virtual_library/08_euro_en.p

df

2. http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2009

3. http://europa.eu/lisbon_treaty/take/index_en.htm

4. http://www.dei.gov.ba/o_eu/?id=704

5. http://www.delhrv.ec.europa.eu/?lang=hr&content=2237

6. http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.president