disputatio x maj 2010.vp:corelventura 7.0

17
K S Stosunki polsko-litewskie w latach 1990–1995 – pocz¹tki wspó³pracy Wstêp Bardzo du¿y wp³yw na wzajemne relacje mia³a wspólna historia obu naro- dów i pañstw. Przez d³ugi czas, a szczególnie w pocz¹tkowym okresie odrodzenia narodowego na Litwie, problemy historyczne i ich odmienna interpretacja domi- nowa³y we wzajemnych kontaktach. Ró¿nice zdañ dotyczy³y w szczególnoœci: unii polsko-litewskiej, przy³¹czenia Wilna do Polski w 1922 r., relacji w okresie miêdzywojennym, dzia³alnoœci AK na WileñszczyŸnie w czasie II wojny œwiatowej, wzajemnych stosunkach polsko-litewskich w ramach Litewskiej Socjalistycznej Republiki Litewskiej. Wy¿ej wymienione problemy by³y wielokrotnie opisywane przez wybitnych badaczy. Nale¿y zaznaczyæ, i¿ kwestie historyczne maj¹ po dzieñ dzisiejszy wp³yw na wzajemne relacje . Na Litwie mieszka liczna (druga co do wielkoœci) polska mniejszoœæ narodo- wa. Tradycje pobytu Polaków na Litwie siêgaj¹ XIV–XV w., obecnie zaœ skupieni s¹ przede wszystkim w Wilnie i jego okolicach, a w wielu miejscowoœciach na WileñszczyŸnie stanowi¹ wiêkszoœæ. Bior¹c pod uwagê wy¿ej wspomniane kwe- stie historyczne i narodowoœciowe – mia³o to powa¿ny wp³yw na wzajemne rela- cje w koñcu XX w. Autor stara³ siê scharakteryzowaæ relacje polsko-litewskie w okresie 1990–1995 w sposób chronologiczny. Pokazano, w jaki kszta³towa³y siê stosunki polsko-litew- skie w wymiennym czasie i jakie czynniki o tym decydowa³y. Autor chcia³ pod- kreœliæ, i¿ tekst stanowi tylko przyczynek do dalszych prac nad podjêt¹ tematyk¹. W materiale wykorzystano liczne Ÿród³a z tego okresu w postaci dokumen- tów, tj. deklaracje, umowy, wyst¹pienia. Odwo³ano siê do artyku³ów naukowych, prasowych, a tak¿e do bogatej literatury przedmiotu.

Upload: lamkhanh

Post on 11-Jan-2017

221 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

K�������� S���������

Stosunki polsko-litewskie w latach 1990–1995

– pocz¹tki wspó³pracy

Wstêp

Bardzo du¿y wp³yw na wzajemne relacje mia³a wspólna historia obu naro-dów i pañstw. Przez d³ugi czas, a szczególnie w pocz¹tkowym okresie odrodzenianarodowego na Litwie, problemy historyczne i ich odmienna interpretacja domi-nowa³y we wzajemnych kontaktach. Ró¿nice zdañ dotyczy³y w szczególnoœci:unii polsko-litewskiej, przy³¹czenia Wilna do Polski w 1922 r., relacji w okresiemiêdzywojennym, dzia³alnoœci AK na WileñszczyŸnie w czasie II wojny œwiatowej,wzajemnych stosunkach polsko-litewskich w ramach Litewskiej SocjalistycznejRepubliki Litewskiej. Wy¿ej wymienione problemy by³y wielokrotnie opisywaneprzez wybitnych badaczy. Nale¿y zaznaczyæ, i¿ kwestie historyczne maj¹ podzieñ dzisiejszy wp³yw na wzajemne relacje�.

Na Litwie mieszka liczna (druga co do wielkoœci) polska mniejszoœæ narodo-wa. Tradycje pobytu Polaków na Litwie siêgaj¹ XIV–XV w., obecnie zaœ skupienis¹ przede wszystkim w Wilnie i jego okolicach, a w wielu miejscowoœciach naWileñszczyŸnie stanowi¹ wiêkszoœæ. Bior¹c pod uwagê wy¿ej wspomniane kwe-stie historyczne i narodowoœciowe – mia³o to powa¿ny wp³yw na wzajemne rela-cje w koñcu XX w.

Autor stara³ siê scharakteryzowaæ relacje polsko-litewskie w okresie 1990–1995w sposób chronologiczny. Pokazano, w jaki kszta³towa³y siê stosunki polsko-litew-skie w wymiennym czasie i jakie czynniki o tym decydowa³y. Autor chcia³ pod-kreœliæ, i¿ tekst stanowi tylko przyczynek do dalszych prac nad podjêt¹ tematyk¹.

W materiale wykorzystano liczne Ÿród³a z tego okresu w postaci dokumen-tów, tj. deklaracje, umowy, wyst¹pienia. Odwo³ano siê do artyku³ów naukowych,prasowych, a tak¿e do bogatej literatury przedmiotu.

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

� ������� �� ����� ���� ���� ������������������ ���� �� ���������������� ������� ��������������� �� ������ ������������� �� �� ����������� �� �� ����� ������� ������ ��� ! �� "�����#�������� ����� � �������� !������� ������������� � "��� �� #�������$�������� � %% ����� $�������� ���%! �� &�������� !� ��� � ������ ������ ����� &����� ������������� '(()*'+)+� $��������� %! ����� &����� ������������� '+,'*'+)+� $������� ���'! ����� -���� � � ���� ����� '+)+*'+./�$������� �� (! �� )������� *��#�+� ���������� 0�1���� ������������� � "��� �� #�������� $��������� ,�� � ���-!)�$�����2�� &��� � ���������� !���� � -�����$������� �� ! �����$���� �� ���� &���� � ���������� ��������������� $������� ��' �

Trudne pocz¹tki – lata 1989–1991

Polska i Litwa znalaz³y siê po II wojnie œwiatowej w strefie wp³ywów ZSRR.Znacznie trudniejsza by³a sytuacja Litwy, która funkcjonowa³a jako Litewska So-cjalistyczna Republika Radziecka, stanowi¹c czêœæ ZSRR. Proces zmian w obydwukrajach przebiega³ odmiennie na prze³omie lat osiemdziesi¹tych i dziewiêædzie-si¹tych XX w. W wypadku Polski decyduj¹cy okaza³ siê „okr¹g³y stó³” i jego kom-promisowe decyzje z kwietnia 1989 r., nastêpnie wybory z 4 czerwca 1989 r. orazpowstanie rz¹du Tadeusza Mazowieckiego. Nowy gabinet stara³ siê sformu³owaækierunki dzia³añ w polityce zagranicznej w taki sposób, aby uwzglêdnia³y one za-chodz¹ce zmiany geopolityczne. Podkreœlano jednoczeœnie wagê relacji zeZwi¹zkiem Radzieckim. Minister spraw zagranicznych, Krzysztof Skubiszewski,mówi³: „Kluczow¹ spraw¹ polskiej strategii politycznej s¹ stosunki ze Zwi¹zkiemRadzieckim. Bêdziemy przestrzegaæ istniej¹cych uk³adów i opowiadamy siê zde-cydowanie za wzajemnym poszanowaniem interesów narodowych. Jednak¿eposzanowanie to nie narzuca ¿adnych ograniczeñ co do wyboru, b¹dŸ zmiany sy-stemu ustrojowego”�.

Proces zmian dokonywa³ siê tak¿e w ZSRR, w tym na Litwie. Na pocz¹tku1990 r. dosz³o do wyborów do Rady Najwy¿szej Litewskiej SRR, a prowadzonawówczas kampania wyborcza wyraŸnie zapowiada³a prze³om w kwestii niepod-leg³oœci�. Wybory do Rady Najwy¿szej Litewskiej SRR odby³y siê 24 lutego 1990 r.;70 mandatów (na 133 mo¿liwych) zdobyli w nich kandydaci bezpartyjni jako kan-dydaci Sajudisu�.

Pierwsza sesja Rady Najwy¿szej Republiki Litewskiej rozpoczê³a siê 10 marca1990 r. Przewodnicz¹cym Rady Najwy¿szej zosta³ Vytaustas Landsbergis, nato-miast Lider Sajudisu stan¹³ na czele litewskiego parlamentu�. 11 marca 1990 r. RadaNajwy¿sza Republiki Litewskiej og³osi³a Akt Niepodleg³oœci�, przywracaj¹c jed-

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

� .� �� �������� !������ ���� � ��4� �� ����4����� * !���������� ��4������ ������ ��5��� 4�������� � .. &���� 64��������� 74���4� 7�4������� ������� 6����������� ���� 8��� ,3 �������'+(+ � /�01 ����� !������ ��4������ � �������� �� ����4����� !���������� 7����������� �������'+(+*'++)� $������� ���'� �� �%2((� 3���� � ������� ��4�������� 5�������������� ������� ���� � �� ���� ,� &�6�7����� !������ ��4������ �! � 1���� �������� ����������� /�01 8� 9 ����� *��#�+�!���� ������ ��4������ � ������� ������ � '+(+ ��� :������ ����� �� -;2< !$�=����#������������������� � ���� ������ ��4������� !���� � '+(+ � � /�01 �� &������ =� ���������� *��#�+� !����� � ��� �������� � ������ �������9����������� !�������� � �������� �� ��� �� �� ���� � ���4������ .������� ��� � �� �;2;%! 5� . ���� .� ����������!������ ��4������ !���� '+'(*'++.� $������� ���%��� -�2%'�

� >�� :������� -���� � !������ ?3��#$�@ ���A� �� -� �� ;! B� ���������:�� �5����� � ���������� ?. ���� $�����@ ���A� �� -;� �� -�

� �� ���������� -���� �� �������� $�������2������ ���(� �� �-'�� 0������ �1�������� � �������� ����� ���� �����;���� �� �5��� -�������� �������� ������� ?. ���

$�����@ ���A� �� %�� �� ��� <� ���� �����;���� �� �5��� -�������� � � ����� ��������� �� ����4��4� !�=���� -�������4�� ?. �

��� $�����@ ���A� �� <A� �� �! �� ���������� -���� � ������ '+((*'++)> !��5� ����������� ?C� ����@ ���-� �� (2;� �� �� 2(A��

noczeœnie nazwê Republika Litewska oraz god³o i znak pañstwa – Pogoñ�. Powróco-no równie¿ do Konstytucji Litwy z 12 maja 1938 r.� Parlament litewski zwróci³ siêponadto do wolnych narodów œwiata z proœb¹ o poparcie, pomoc i solidarnoœæ�.

11 marca 1990 r., podczas historycznego g³osowania Aktu Niepodleg³oœciw Litewskiej Radzie Najwy¿szej, polscy deputowani byli jedynymi, którzywstrzymali siê od g³osu�. Œciœlej rzecz ujmuj¹c – trzech Polaków g³osowa³o „za”,a szeœciu wstrzyma³o siê od g³osu��. By³o to wyrazem zaniepokojenia sytuacj¹mniejszoœci polskiej na Litwie. Nale¿y jednak zaznaczyæ, ¿e wp³ynê³o to negatyw-nie na wzajemne relacje��. Natomiast samo og³oszenie przez Litwê niepodleg³oœcizosta³o bardzo dobrze przyjête przez polskie spo³eczeñstwo��. Pewnym proble-mem by³a jedynie sytuacja Polaków na Litwie i artyku³owane wówczas kwestie –sprawa „autonomii” Wileñszczyzny, problemy szkolnictwa polskiego na Litwie,u¿ywanie jêzyka polskiego i inne��.

Rz¹d polski ju¿ 13 marca 1990 r. deklarowa³ poparcie dla prawa do samosta-nowienia Litwy, ale jednoczeœnie mia³ œwiadomoœæ pewnych ograniczeñ tegoprocesu. Dokumentem rz¹dowym by³o oœwiadczenie w sprawie deklaracjio przywróceniu pañstwa litewskiego, w którym popar³ on zamiar uzyskaniaprzez nie odrêbnej pañstwowoœci��. Wynika³o to z koncepcji tzw. dwutorowoœci –czyli popierania d¹¿eñ do samostanowienia republik radzieckich, ale w takim za-kresie, który nie nara¿a³ interesów polskich w relacjach z ZSRR��. W³adze polskie

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

� 2����� � ����� � 4���� �=����� ?. ��� $�����@ ���A� �� <A� �� ��� 2����� �� �5��� -�������� 7 ���������� �������� 0��������� -���� � ', ���� '+)( ���� ?. ���$�

�����@ ���A� �� <A � �� ��� 7����� ���� �����;���� �� �5��� -�������� �� ������ ������� ?. ��� $�����@ ���A� �� <A� �� ��

$E��� � ������� ���� �� C��� ���� �� ���������� -���� � ������ '+((*'++)> !��5� �����������?C� ���@ ���-� �� (�;!�� ����������"���� �������� -���� � ������ '+((*'++,� ?:���@ ���;� �� ('�

� B� $#���� &����� ������������� ?�� �=�� ��� (/����� � ����= ����������@� ?. �� ��@� ����F ���'��� ��� �� -��

�� �� ���������� -���� �� ������� � �� �-'��� ������� �� ��� ����� ���� .� �#�������� !����� ��5�� ���� ������������ � -����� ?� ������� ����

������ � ������������@� /�01 <��� "�5��4����� �� (� "���G4 (AA-� �� �;%2�%%��� 3���.� �#����������� ����4���9 -���� � ����� ������� ?=�4����$�����@ (AA(� �� �A� �� ;�2;;��� 3��� ������� �� &�������� ��������9 ���� � -������ ?������ =E#������#���@ ���(� �� '2�(!

.� �#��������&����� ������������� '++/*,//. � ������� ���;��� ���������� ������ � -������?����� ) ����������@ (AA%� �� �2(� �� (-%2(%��

�� .� �� �������� !���� ��5�� 6&�� � ��5�� ������ ���������� � ��������� * 7� �����A � ��5��� �������� ������� ��������� �������� � &����� � ��� B ������� '++/ � � /�01 �����!������ ��4������C��� <�2 �� 5�G#5��?:6��#���� �������#�������� � ���������� ������� �������4�@ ��������������E �������������� ��������� �����#�H #� ������������ ����#������ ���������6���������� 3��� &����� ������������� � '+(+ � � *���0II�������������������I�#�J���K#�� �����7���L�� #�+� #���E� #�� ;A�A �(AA��

�� 5� B�������� !�������� �� ��� ������� �������������� '++'*,//)� ?3������ 7� ���� 8��#��"���������� �.������@ (AA<� �� 'A<� �� -;2%�� ������� � ������� #� ������6� ���� �� =�������!���� ������ �������� � ������ '+(+*'++'� ,�� � (AA � �� �-%2�'( ���� .� �� �������� !�������������� * !���������� ��4������ � �� ���� ��������� ����� ������ ������������> �������0������ & ��� "��4����� � !����� �� D������ ������� 0������ & ��� 6�4��������� �������� 0������E������� � !������ �� D������ �������� 0������ &������ D�� ��������� � 6�4����� � D�� ����� ��������� �������� 0������ & ��� 6�4�������� &��� 0������� � D����� &����� '( ����� ��� '++, ��� /�01����� !������ ��4������C� �� ('�2('-�

w dalszym ci¹gu podkreœla³y trudn¹ sytuacjê prawno-miêdzynarodow¹. MszKrzysztof Skubiszewski mówi³ o tym w czasie wyst¹pienia sejmowego w kwiet-niu 1990 r., odnosz¹c siê do relacji z pañstwami wystêpuj¹cymi z ZSRR: „(…) kon-cepcja tych stosunków, szczególnie wobec uzyskiwania przez republiki samo-dzielnoœci w pewnych sprawach wymaga wypracowania. Trudnoœci¹ jest p³yn-noœæ ca³ego procesu, niemniej nad koncepcj¹ tak¹ pracujemy”��.

Jeszcze w marcu 1990 r. przyby³a do Wilna delegacja Obywatelskiego KlubuParlamentarnego pod przewodnictwem Bronis³awa Geremka. Prowadzono roz-mowy z delegacj¹ Sajudisu oraz dosz³o do spotkania z Vytautasem Landsbergisemi premier Kazimierà Prunskienë. 27 marca 1990 r. og³oszono Wspólny Komunikat,

w którym zapewniano o ostatecznym kszta³cie granic. Nie by³ to dokumentrz¹dowy, ale mia³ bardzo du¿e znaczenie polityczne. 26 listopada 1990 r. MSZprzekaza³o odpowiednikowi litewskiemu Aide Memoire w sprawie potrzeb mniejszo-

œci polskiej w Republice Litewskiej��. W³adze polskie popar³y ideê szerokiej autonomiijêzykowej i kulturalnej mniejszoœci polskiej na Litwie, ale nie opowiada³y siê zaautonomi¹ polityczn¹��.

Drugim kluczowym wydarzeniem by³a interwencja zbrojna w Wilnie koman-dosów radzieckich 13 stycznia 1991 r. W trakcie zajœæ zginê³o 14 osób, a wypadkiokreœlono mianem krwawej niedzieli�. Ju¿ 11 stycznia 1991 r. komandosi zajêli DomPrasy w Wilnie, d¹¿¹c do opanowania kluczowych litewskich mediów��. Te tragi-czne zdarzenia zbieg³y siê z podwy¿k¹ cen ¿ywnoœci, któr¹ w³adze Litwy og³osi³ykilka dni wczeœniej��. Spowodowa³o to kryzys rz¹dowy i dymisjê rz¹du KazimieryPrunskiene��. Fakt niezadowolenia spo³ecznego zosta³ wykorzystany przez do-wodz¹cych akcj¹ w Wilnie. Tragizm nocnych wydarzeñ z 12 na 13 stycznia 1991 r.uwypuklono w prasie ukazuj¹cej siê na Litwie��. Bardzo du¿e znaczenie mia³oudzielenie pomocy msz Litwy Algirdasowi Saudargasowi w czasie trwaj¹cej inter-wencji radzieckiej na Litwie. Minister Saudargas mia³ pe³nomocnictwa do utwo-rzenia rz¹du emigracyjnego w razie problemów w Wilnie��. W nastêpnychmiesi¹cach wp³ynê³o to na ocieplenie we wzajemnych relacjach.

Decyduj¹cy dla Litwy okaza³ siê nieudany pucz w Moskwie, po³¹czonyz prób¹ odsuniêcia od w³adzy Michai³a Gorbaczowa i przywrócenia starego syste-mu radzieckiego. Za³amanie przewrotu mia³o istotne znaczenie dla Litwy i in-nych pañstw ba³tyckich. Litwa w tych trudnych chwilach potwierdzi³a Akt

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

�� .� �� �������� !���� ������ ��4������ ��������4� �=���� * ������� �F ��� ��4������ � &������ � ��� ,G ������ '++/ ��� /�01 .� �� �������� !������ ��4������C� �� -'�

�� ����� ����� #�� ���� ���� <��� ������� � � ����� �����5 ���������� ������ � �� �5���� -��������������� ��� �! � ,G ����� ��� '++/ � � ?3��# $�@ ���A� �� ('� �� ; ���� ?. ��� $�����@ ������� � � �� ;�

�� B� $#���� !���� * -���� ����� ������� ?C� ���@ (AA�� �� �� �� '-2 ��� �� ���������� -���� � ���������� �� (A���� ��� ����4�� -���� ����H� ?3��#$�@ ����� �� (� �� ���� ������ ������ -����� ?. ��� $�����@ ����� �� -� �� ��� I�� ���������� ���� * � ������� I� �����J� ?. ��� $�����@ ����� �� <� �� ���� ��� �������� ?. ��� $�����@ ����� �� � �� (��� �� >������ &����� �������������� /�01 ����� !������ !������ 6�4������� '++,� �� �<;�

Niepodleg³oœci, a nastêpnie 27 sierpnia 1991 r. wprowadzi³a kontrolê graniczn¹i wizy. 6 wrzeœnia 1991 r. Rada Najwy¿sza ZSRR anulowa³a aneksjê pañstw ba³ty-ckich i ich wcielenie do ZSRR��. Fakt ten nale¿y uznaæ za formalne uznanie nie-podleg³oœci pañstwa litewskiego, a tak¿e £otwy i Estonii��. Warto zaznaczyæ, i¿ ju¿w koñcu sierpnia 1991 r. niepodleg³oœæ Litwy uzna³y pañstwa skandynawskie:Islandia, Szwecja, Norwegia i Dania��. Z Dani¹ i Norwegi¹ ad hoc przywróconostosunki dyplomatyczne. Systematycznie do w³adz litewskich nap³ywa³y infor-macje od innych pañstw o fakcie uznania niepodleg³oœci Litwy��.

W³adze RP zareagowa³y na te wydarzenia, wydaj¹c 26 sierpnia 1991 r. oœwia-dczenie, w którym wskazywano na mo¿liwoœæ nawi¹zania stosunków dyploma-tycznych z pañstwami ba³tyckimi. Polska uznawa³a pañstwowoœæ Litwy i innychkrajów regionu�. 2 wrzeœnia, w Wilnie, nast¹pi³a wymiana listów ministrówspraw zagranicznych dotycz¹cych ustanowienia stosunków dyplomatycznych,a 5 wrzeœnia dosz³o ostatecznie do ich nawi¹zania. Fakt, ¿e Polska by³a dopierosiedemnastym pañstwem, które uzna³o Litwê na forum miêdzynarodowym, ne-gatywnie wp³yn¹³ na pocz¹tkowy klimat wzajemnych relacji��. 27 listopada 1991 r.w Wilnie zosta³a otwarta ambasada polska i by³ to powa¿ny krok w stosunkachpolsko-litewskich��.

Wp³yw na wzajemne relacje mia³o po³o¿enie mniejszoœci polskiej na Litwie.Z jednej strony Polacy na Litwie artyku³owali pewne problemy, które nie by³yrozwi¹zywane, np. sprawy jêzykowe, z drugiej zaœ Litwini zarzucali im popiera-nie dzia³añ radzieckich na Litwie – czyli d¹¿enia do utrzymania Litwy w sk³adzieZSRR. Litwini zdecydowanie potêpiali propozycje autonomii Wileñszczyzny��,wiêcej – zdecydowali siê na rozwi¹zanie samorz¹du wileñskiego i solecznickiego,co spowodowa³o pogorszenie wzajemnych relacji. Ze strony polskiej i litewskiejwydano oœwiadczenia, które nie wp³ywa³y na poprawê sytuacji��. Poza tym, prio-

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

�� �� ��������� -����> �1�������� $������� (AA � �� ;(��� ���� !�=���� 6&�� ����� �� ����4���9 ����� 5��������� ?M��� M����@ ����� �� 'A� �� ���� 2���� �� ����4����� -����� ?M��� M����@ ����� �� <�� �� ���� !��������� ������ �� ��������� � ���� � �����4�� ���� !���� ����� �� ����4���9 ������ �� �5��

5��������� ?. ��� $�����@ ����� �� �< � �� ��� .� �� �������� !������ � ��������� 7���������� ��������� ����� ������ ������ ���������

���;�� � ��� ,G ���� �� '++' � � $��������� /�01 ����� !������ ��4������C� �� �<%2�<'��� B� . � ����������� ��������� !���� ���������� $������2$�������2.�������� � �� ��! 5� . N����

���4� �� ������� !������ ��4������ KKK ������ �� ������� $������� (AA � �� (��� )� $����� -���� ������ �=���� � ������ $������� ����� �� (-;��� �� >������ � ��� � �� �<;2�<-� ��������� C��� ���� ���� ����� �������� 3�55� 3#���#�����

���� � #�� ���F� ���� ��� � ����� ������������ $������������ .������ ��������#���������������� C������� �������� ��4���� 3 #� 4� ������ # F� ������������ � #���#�������6H �������� ���������������� ��4������ L������ ����� �#4������ �����G ���E ��$��������� C���$���#����

�� 8� O������ -���� � ��� ���4�� ,�� � (AA�� �� %(� 7�� K1������� � �������������� ����������� ����=����� ���� ��������M K1������� � �������������� ����������� ����������� ���� ��������M $���� ������� 5����� �������������� ����������� ����������� ���� �������� � ���� ������� &������ � �������4���=���� ��� ��4��� � 1������������ ?. ���$�����@ ����� �� � �� �� (� 3� ������ ������� ������ ���6�� .� �� ��������4� � ��������� ���� 5�#� 7����F���� #�����G��� ����G���� ���

rytetem w realizacji polityki europejskiej by³a wówczas dla Litwy Skandynawia.Zdecydowanie wa¿niejsza, z punktu widzenia Litwy, by³a równie¿ sytuacja wew-nêtrzna Rosji. Mniejszoœæ polska traktowana by³a zaœ jako narzêdzie Moskwy��.

Polsko-litewska deklaracja z 13 stycznia 1992 r.

Na pocz¹tku 1992 r., w dniach 12–14 stycznia, dosz³o do wizyty msz KrzysztofaSkubiszewskiego w Wilnie. W trakcie wizyty delegacja spotka³a siê z przewod-nicz¹cym Rady Najwy¿szej RL, Vytautasem Landsbergisem��. 13 stycznia 1992 r.podpisano Deklaracjê o przyjaznych stosunkach i dobros¹siedzkiej wspó³pracy miêdzy

Republik¹ Litewsk¹, a Rzeczpospolit¹ Polsk¹��. Ze strony polskiej dokument podpisa³msz Krzysztof Skubiszewski, a ze strony litewskiej, szef dyplomacji, Algirdas Sau-dargas��. Msz Krzysztof Skubiszewski, w swoim przemówieniu w Radzie Najwy¿-szej Republiki Litewskiej podkreœla³, i¿ pomimo problemów Polska od 11 marca1990 r. popiera³a aspiracje narodu litewskiego do niepodleg³ego pañstwa, a od-nosz¹c siê bezpoœrednio do podpisanej deklaracji, powiedzia³: „Litwa i Polskamaja powód do zadowolenia z faktu, ¿e ju¿ dziœ dysponuj¹ nowoczesnym doku-mentem, jakim jest Deklaracja. Jej normy reguluj¹ stosunki w oparciu o standardyeuropejskie”��.

G³ówne za³o¿enia dokumentu by³y nastêpuj¹ce:– oparcie wzajemnych kontaktów na uznaniu niepodleg³oœci, poszanowaniu su-

werennoœci oraz integralnoœci terytorialnej,– nieingerencja w sprawy wewnêtrzne,– powstrzymywanie siê od groŸby u¿ycia si³y,– rezygnacja roszczeñ terytorialnych,– próba stworzenia mniejszoœciom narodowym w miarê pe³nego zaspokojenia

potrzeb jêzykowych, kulturalnych, religijnych i oœwiatowych,– gwarancja u¿ywania imion i nazwisk w brzmieniu i pisowni jêzyka ojczystego,– niewykonywanie dzia³añ, które prowadzi³yby do zmian narodowoœciowych

na obszarach zamieszkanych przez mniejszoœci,

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

����G# �������4� ����������4�� �6��#����� ����� ��4�������� ���� ����� 5� ������ �����#���� 5� #� ������#���G��4� 5�#� 7����F���� C���� :��������� #�����G ���#� �������� � ����G����� ��#�� ������������#�� ��� ��������H ������������ 3��� :� �� ���� "������� ������� �������������� � ������ '+(+*'++B� /�01 �� &������ =� ���������� *��#�+�!���� � ��� �������� � ������ �������9����������� !�������� � �������� �� ��� �� �� ���� � ���4������.������ ��� �� �� ('(�

�� :� �� ��� � ��� � �� ('�2('(��� $ ����#�� #���4��� ��� ���� B���� =������ ���D � �� ������������� 7���#���4� ���������

���� � .������� �����#���� *�� >������ � ����� �� �<-+��� N��������� � ��������� �������� � ��5������������ �� �� ���� ������ �� �5��� -������� � ����� �� ��

���� !����O� ?. ��� $�����@ ���(� �� �� �� (��� �� .�6����� ��������� � ���������� ?5������������@ ���(� �� �(� �� ���� !���������� ������� � ��� ��4�������� �! 0�������1� &�5��������4� ��4������ � ���������

���� �����;���� �� �5��� -��������� ?. ��� $�����@ ���(� �� �A� �� ;�

– mo¿liwoœæ wspó³pracy ekonomicznej i naukowo – technicznej opartej na zasa-dzie wzajemnych korzyœci,

– konsultowanie siê we wszystkich kwestiach, które dotyczyæ mia³y stosunkówdwustronnych oraz wspó³dzia³ania na forum miêdzynarodowymDeklaracja stanowi³a pewn¹ próbê prze³amania wzajemnych lodów.

„Nawi¹zujemy dobr¹ wspó³pracê i posuwamy siê naprzód” – podkreœli³ ministerSaudargas. Minister Skubiszewski uzna³, ¿e deklaracja eliminuje „ró¿ne obawypodnoszone przez stronê litewsk¹”�. Po raz pierwszy zosta³y spisane okreœlonezasady, które mia³y prze³amywaæ obustronne bariery. Zwraca³y uwagê ogólniko-we zapisy deklaracji, lecz nale¿y wspomnieæ o wstêpnych ustaleniach szcze-gó³owych rozmów w nastêpnym okresie. W 1992 r. stosunki Polski z s¹siadamiuregulowane by³y ju¿ traktatami, natomiast z Litw¹ rozmowy dopiero siê zaczy-na³y��.

W trakcie wizyty z³o¿ono podpis tak¿e pod konwencj¹ konsularn¹��. 18 stycz-nia zawarto w Wilnie umowy o wspó³pracy pomiêdzy Radiem i Telewizj¹ obukrajów, a 24 stycznia w Warszawie zosta³a podpisana umowa dotycz¹ca ochronyœrodowiska. Ponadto ministrowie transportu Polski i Litwy ustalili otwarcie kole-jowego przejœcia granicznego w Trakiszkach i drogowego w Szypliszkach. 27 lute-go podpisano tak¿e umowy o wzajemnym handlu i wspó³pracy gospodarczej��.Efektem deklaracji by³y, otwarte w Warszawie i Wilnie, przedstawicielstwa dyp-lomatyczne obu pañstw. Zawarto wreszcie porozumienie o wspó³pracy i wymia-nie w dziedzinie kultury na lata 1993–1994 oraz umowê o pomocy prawneji stosunkach prawnych. Wspó³pracê podjê³y ministerstwa obrony narodowej.Problem stanowi³a wci¹¿ sprawa mniejszoœci narodowych, a tak¿e tryb prywaty-zacji ziemi na Litwie. By³ to czynnik kontrowersyjny, gdy¿ w³adze litewskie tra-ktowa³y okres 1920–1939 na Litwie jako okupacjê. Natomiast propozycjê zmianadministracyjnych i zapowiedŸ utworzenia tzw. „wielkiego Wilna” uznawano zaelement polityki antypolskiej. Problemem by³a równie¿ tzw. atestacja, czyli obo-

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

� K5����� �� ���� B� . � ���� � ����� �� '%2�A%��� 0������ ������� ������ ������ �� ����� !���� � �� �5��� -������ � �������� � $���� � ��� ')

������� '++, � � M�� P� ���-� �� ;A� ���� �A ��� ��>������ � ����� �� �<<� Q��� ������#���������( �� ������2���� ������ ������ ������ �� ��

����� !������ � ������ �� �5��� -�������� � �������� ����� � �� �� ���� 4�� ��������� ��#����� ('� ��4� ���( ��!2���� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � ���������������� ��������� ���4������ �����G#���� � �������� #�� � ����� ���( ��� =� ���(� �� -<����� '%�!2���� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � � ����� �����94��������� �����G#�����$�������� #� �( ������ ���( � � =� ���(� �� ;'� ���� %((! 2���������� ������ �� ����� !���� � �� �5��� -������ � � ����� � ������ � ������ ���������� �����G#������$��������#� ( ����6�� ���( � � M��P� ���;� �� �((� ���� %-;!2���� ������ ������ ������� �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � ������� �������� ��������� ��#����� ('��N#������ ���( ��!2���� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � ��������� �������� ���� 4����� �=������� ��#����� ' ���� ���( �� ,��6� ��� #���E��� �� ������� ����������� ��� *���0II��������4�R���� #���E� #�� A(�A(�(A�A +�

wi¹zek wykazania siê znajomoœci¹ jêzyka litewskiego przez pracowników pañ-stwowych, wprowadzony w czerwcu 1992 r., szczególnie dokuczliwy dlanauczycieli w polskich szko³ach. W rejonie Wilna, zamieszka³ego przez Polaków,sprzedawano ziemiê osadnikom, zmieniaj¹c w ten sposób proporcje narodowo-œciowe, co stanowi³o naruszenie deklaracji. Na Litwie nie uregulowano równie¿kwestii pisowni polskich nazwisk. Spraw¹ nie do koñca za³atwion¹ by³y wyborydo rad samorz¹dowych w rejonie wileñskim i solecznickim. Pomimo istniej¹cychproblemów, prowadzono rozmowy w sprawie traktatu polsko-litewskiego��. Jed-nak pewna niechêæ wobec Polaków by³a wyraŸnie akcentowana, co uniemo¿li-wia³o pocz¹tkowo podpisanie porozumienia miedzy oboma pañstwami��.

W pocz¹tkowym okresie, po podpisaniu deklaracji, stosunki dwustronne nieuleg³y poprawie. Spraw¹ kluczow¹ by³y problemy mniejszoœci polskiej na Litwie.Pomimo prowadzonych rozmów i wizyt trudno by³o osi¹gn¹æ kompromis.W po³owie roku dosz³o do wymiany ambasadorów��.

Istotnym wydarzeniem by³a pierwsza oficjalna wizyta premiera RL w Warsza-wie 29 wrzeœnia 1992 r., w trakcie której podpisano umowy o ochronie inwestycji,o zwalczaniu zorganizowanej przestêpczoœci, a tak¿e porozumienie o wspó³pracys³u¿b celnych i granicznych. Równoczeœnie prowadzono rozmowy w sprawachadministracyjno-samorz¹dowych oraz w kwestii wspó³pracy wojskowej. Prze³o-mowe okaza³y siê jesienne wybory na Litwie, w wyniku których w³adzê przejê³alewica litewska – Litewska Demokratyczna Partia Pracy na czele z AlgirdasemBrazauskasem��. Zmiana sytuacji politycznej na Litwie mia³a wp³yw na polepsze-nie stosunków polsko-litewskich.

W czasie swojego wyst¹pienia w parlamencie, 18 listopada 1992 r., msz Krzy-sztof Skubiszewski sygnalizowa³ rozpoczêcie prac na traktatem polsko-litewskim.W przemówieniu minister nie unika³ podejmowania problemów polskiej mniej-

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

�� =� 5������ �� $�������� 5�� ����� ?M����� �������@ ���;� �� (�� �� �A��� .� ��#���� <����� ������� � ������ � ��� �������� ��� ������ ����������� /�01 8� >�# ���

*��#�+� !������� � ������� ������ ������������� � ������� ,�� � ���-� �� �(��� 8�����#���� � $��� ������ B�� $#��� *(' ���� ���( ��+ 2 ��� ��������4�� ����� ���

����� ����� ����E������� $ $������� ���� �����������G�� ���F�� M�� � B ��R� � *�'������� ���( ��+ 2 D��� ���� ���D � �� Q�D���������4� C��� � $�������� 3��� �� >������ � ����� �� �<<��<'�

�� K5����� �� �< 2�<�� (% ��N#������ ���( �� �#���� �E ������ #� ��������� �������4�� � ��#������6�� ���������#���� ��D����# � � ������ �����E�� ������� ��� 3� ������� ��G 4��������%<�'<S ��������� $ ������� D��������� ������� '%�A<S� �� ���� ���#�� #����� �������$���E4 �������#��������#������#������� ����E� �G��0C������M���������������������� 2 ;<� ������� ��� #� 2 �'� ���� C������� ���� >���6�������M����������C������4�3�G�� $EN��� 3���������������������� C������� ���� M������������� 2 �A� C����������� ������#������������ 2 % 3�C 2 (���#���� 3 ���E4�� ��#�����#����� � �������� � ���������� ����EF�� ��#�� ����#������� 3�C � 3�4��� ���������� $ #� 4�� � ��� ��������� �������E4 �������������EF��5�����#=����������$���������������������3�C ������ ���������� ���������#���� 3 ���E4 �������#�����4������0 B��=������ 8��� � ��������� 3��� $��� ��5���� �� &���� ,3 �A������� * ����= 0��������� �-� ?. ��� $�����@���(� �� (�%� �� �! $�5��� �� &���� �� �5��� -��������� ?. ���$�����@ ���(� �� (�;� �� ;! I�������&����� ��5��� � ���4��� �������������� ?. ��� $�����@ ���(� �� (;A� �� ;�

szoœci na Litwie, przy czym zaznacza³: „powinna nast¹piæ odbudowa zaufaniai poszukiwanie sprawiedliwych rozwi¹zañ, tak¿e w kwestii mniejszoœci”��.

W 1993 r. dosz³o do zmian politycznych w Polsce. Parlament zosta³ rozwi¹zanyi zapowiedziano nowe wybory. Przemawiaj¹c w Sejmie 29 kwietnia 1993 r., mszKrzysztof Skubiszewski przypomnia³ Wysokiej Izbie o przes³aniu Litwie projektutraktatu i d¹¿eniu Polski do jego podpisania, podkreœli³ rolê specjalnychzwi¹zków Polski i Litwy, a tak¿e zaznaczy³, i¿ uleg³a poprawie sytuacja mniejszo-œci polskiej na Litwie i w dalszym ci¹gu nale¿y d¹¿yæ do jej polepszenia. O pañ-stwach ba³tyckich mówi³: „Polska bêdzie dalej rozwijaæ wspó³pracê polityczn¹i ekonomiczn¹ z tymi ponownie niepodleg³ymi i bliskimi nam pañstwami”��.

Jeszcze w 1993 r. rz¹dy obu pañstw podpisa³y kilka umów reguluj¹cych spra-wy praktyczne. Jedn¹ z tych spraw by³o otwarcie przejœcia granicznego Kalwaria-Budzisko, a nastêpnie rozszerzenie ruchu granicznego w tym miejscu. Wa¿neporozumienie dotyczy³o pomocy prawnej i stosunków prawnych w sprawach cy-wilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych. Istotna dla obywateli obu pañstwby³a umowa o ruchu bezwizowym�.

Traktat miedzy Rzecz¹pospolit¹ Polska a Republik¹ Litewsk¹ o przyjaz-nych stosunkach i dobros¹siedzkiej wspó³pracy z 26 kwietnia 1994 r.

Przez kolejne miesi¹ce 1993 r. trwa³y dosyæ napiête negocjacje. Zgodnie z usta-leniami pominiêto kwestiê oceny przesz³oœci stosunków polsko-litewskich. Litwini,w swojej wersji traktatu, zawarli potêpienie „polskiej okupacji Wileñszczyzny”

w okresie miêdzywojennym.W trakcie rozmów dosz³o do niefortunnych wyst¹pieñ pos³ów polskich i litew-

skich. Ze strony litewskiej opozycji ¿¹dano zajêcia bezkompromisowego stanowi-ska w negocjacjach z Polsk¹, a grupa polskich pos³ów chcia³a „co najmniej kultu-ralnej autonomii” dla Polaków na Litwie. 15 stycznia 1994 r. dosz³o nawet do

� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

�� .� �� �������� !������ �������� * !���������� ��4������ � �� ���� ��������� ����� ������ ������������> ������� 0������ & ��� "��4����� � !����� �� D������ ������� 0������ & ��� 6�4���������� �������� 0������ E������� � !������ �� D������ �������� 0������ &������ D�� ���������� 6�4����� � D�� ����� �������� �������� 0������ & ��� 6�4�������� &��� 0������� � D����� &������ '( ����� ��� '++, ��� /�01 ����� � ��� � �� ( -2( %� =����� ��������� ���� � ������������������������ 4��������� ������� ���������� �6�������� � �� ������ ����������

�� K���� !������ ��4������ �=���� � ������ ���� � �������� � ������� �F ��� ��4������ � &����� �!� ��� ,+ ������ '++) ��� /�01 ����� !������ ��4������C� �� ;(�2;; �

� 2���� � 1����� ������ �� ������ ������ �! � ������ �� �5��� -�������� � �������� ��� ��������� 4������4� 0�������*:������� ��#����� (- ������ ���; ��! !���������� � 1����� ������ �������� ������ �! � ������ �� �5��� -�������� � ����������� ����� 4������4� � ���4���� ��������4������� :������*0������� ��� ��������� ��� ����� �� ����������� ��������� �=���� � ��;� ������5 ����������� � <�5������� � 0��������� ������ �� ������ !������ � �� �5���� -�������� ���� <�5�������� � 0��������� � ������ �� ������ !������� ��#����� ;A 4� #�� ���; ��M 2���� ������ �! � ��� �5��� -������ � ����� ����� � �������� ������ � � ������ ��������� ��������� ����������� � ������ ��#����� (< ������� ���; � � M�� P� ���-� �� ;%� ���� �;A! 2���� ������������ �! � ������ �� �5��� -�������� � ����� 5���������� ��#����� ' ���� ���; �� ,��6� ���#���E��� �� ������ ����������� ��� *���0II��������4�R���� #���E� #�� A(�A(�(A�A+�

Polsko-Litewskiego Okr¹g³ego Sto³u��. Prze³omowe okaza³y siê rozmowy wys³an-nika�� prezydenta Lecha Wa³êsy w Wilnie, 2–3 lutego 1994 r., z prezydentemAlgirdasem Brazauskasem. Uda³o siê osi¹gn¹æ kompromis i niemal zakoñczyæ ne-gocjacje. Postanowiono, ¿e ocena przesz³oœci znajdzie siê w preambule traktatuoraz w przemówieniach prezydentów z okazji podpisania traktatu. 18 marca 1994 r.w Warszawie nast¹pi³o jego parafowanie przez ministrów spraw zagranicznychRP Andrzeja Olechowskiego i Litwy Povilasa Gylysa��.

26 kwietnia 1994 r. w Wilnie zosta³ zawarty traktat miedzy Rzecz¹pospolit¹Polsk¹ a Republik¹ Litewsk¹ o przyjaznych i dobros¹siedzkich stosunkach. Doku-ment podpisali prezydenci Polski i Litwy – Lech Wa³êsa i Algirdas Brazauskas.W Sejmie litewskim przemawiali obaj prezydenci. Prezydent Brazauskas powie-dzia³: „Litwa nie zrezygnuje ze swego pryncypialnego stanowiska, ¿e Wilno i Wi-leñszczyzna by³y przed wojn¹ czêœci¹ Polski tylko faktycznie, a nie de iure”.Podkreœla³ jednak znaczenie osi¹gniêtego kompromisu. Prezydent Wa³êsa uzna³,¿e „zgoda Or³a i Pogoni bêdzie fundamentem dla pomyœlnoœci i polskich i litew-skich domów”. Zaznaczy³ równie¿, ¿e „ka¿dy naród ma prawo do w³asnej ocenyswej historii”��. Na spotkaniu z Polakami mówi³ „To Wy, Polacy i Litwini – musiciesiê dogadaæ. Wyjœæ sobie naprzeciw”��. W czasie tej wizyty znacz¹cym wydarze-niem by³o odwiedzenie cmentarza na wileñskiej Rossie przez Lecha Wa³êsêi Algirdasa Brazuaskasa��.

Traktat sk³ada siê z preambu³y oraz 27 artyku³ów��. We wstêpie zawarto m.in.zapisy dotycz¹ce historii Polski i Litwy, które stanowi³y pewien kompromis. Tekstpreambu³y mówi³ o „z³o¿onoœci historii naszych narodów”, a jednoczeœnie o „wie-lowiekowej bliskoœci Polaków i Litwinów”��. Odniesiono siê tak¿e do historii XX w.Ca³oœæ traktatu mo¿na podzieliæ na kilka grup tematycznych. W pierwszych arty-ku³ach wystêpowa³y zapisy zwi¹zane z suwerennoœci¹ pañstw i nienaruszalno-œci¹ granic. Poruszone zosta³y tak¿e kwestie bezpieczeñstwa. Nastêpna czêœædotyczy³a wspó³pracy m.in. w ramach Rady Pañstw Morza Ba³tyckiego. Spotka-nia szefów pañstw i rz¹dów mia³y odbywaæ siê regularnie przynajmniej raz doroku, podobnie jak konsultacje ministrów spraw zagranicznych obu pañstw.

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

�� C� ���#����� &����� � -����� /�01 ����� !������ !������ 6�4������� '++3� �� ��<� $ ����#����E�� #��� (A ������� �������� ������� (A ������� ������#����� ����#��0 T���� ���� �������� 2 ������#���G�� 4� �� ��������� �������4� #� ���������� � ����������� �������� �������� ������� 2 ������#���G�� .���� ����� 3�4�������� ���� �

�� ��� �� 8�#���� 3��������� ��������� ���� � .������� �����#���� 5���� =� 7��� ���� $��� � ���������� ?5������������@ ���-� �� (;�� �� ���� ,��F�� 64��� 7��� � !�4��� ?5������������@ ���-� �� � � �� ����� $���� ���� !�������� ����� �� ������ !������ -���� $������ ?. ���$�����@ ���-� �� ;� �� ;! 5�=��

�������� -������� ���� ������ ������ �� ����� ?3��#$�@ ���-� �� �� �� ���� =� B�4����� -����P����� �� ( 2(�! ����� !��������� ��� ���������� &���� � ������� ��������� � ��������

������ ���������� $������� (AAA� �� �'�2�'(� ������� � �������� ��#���� ������� ���� 8� O������� � ����� �� ((%2(;;�

�� ������ ������ ����� �� ����� !���� � �� �5��� -������ � ��������� �������� � ��5�������������� �� ����� M�� P� � (A�A(����%� �� �%� ����'�� �� (%�2(%<�

�� K5����� �� (%��

Dalsze zapisy dotyczy³y wspó³pracy gospodarczej, samorz¹dowej, transgra-nicznej. Mia³a ona obj¹æ tak¿e transport, infrastrukturê transportow¹, po³¹czeniatelefoniczne, teleksowe i inne, jak równie¿ ochronê œrodowiska i racjonalne wy-korzystanie zasobów naturalnych.

Wiele miejsca poœwiecono prawom cz³owieka, a szczególnie prawom mniej-szoœci narodowych. Znaczn¹ czêœæ spraw zwi¹zanych z ¿yciem mniejszoœci naro-dowych uszczegó³owiono. Kolejne artyku³y dotyczy³y:– swobody pos³ugiwania siê jêzykiem narodowym w ¿yciu prywatnym i pub-

licznym,– mo¿liwoœci pobierania nauki jêzyka narodowego,– utrzymywania i zak³adania instytucji, organizacji lub stowarzyszeñ kultural-

nych, religijnych, oœwiatowych i innych,– praktykowania w³asnej religii,– swobody kontaktów w kraju i za granic¹,– stosowania imion i nazwisk w brzmieniu jêzyka mniejszoœci narodowej,– dzia³ania w ¿yciu publicznym na szczeblu lokalnym i pañstwowym.

Strony traktatu za³o¿y³y, ¿e bêd¹ d¹¿yæ w przysz³oœci do sytuacji, w którejjêzyk mniejszoœci narodowej móg³by staæ siê jêzykiem jednostek administracyj-no-terytorialnych. Podkreœlono równie¿ mo¿liwoœæ dostêpu do œrodków masowegoprzekazu. W zapisach traktatu zwraca³y uwagê nastêpuj¹ce sprawy: kwestia odszu-kania, zidentyfikowania i zwrotu dóbr kultury, które zosta³y wywiezione z Polskib¹dŸ z Litwy; rozwój wspó³pracy miêdzy ró¿nymi rodzajami szkó³, wy¿szymiuczelniami, instytucjami naukowymi; uznawanie okresów studiów i dyplomówszkó³ wy¿szych; ewentualne wprowadzenie w przysz³oœci polonistyki i lituanistykiw szko³ach wy¿szych obu pañstw; upowszechnianie prasy, ksi¹¿ek, przekazów au-diowizualnych; wspó³praca w dziedzinie ochrony zdrowia; ochrona prawna woj-skowych i cywilnych cmentarzy, grobów i miejsc pochówku; wspó³pracaw dziedzinie zwalczania zorganizowanej przestêpczoœci i terroryzmu��.

Pomimo podpisania traktatu polsko-litewskiego, nie usta³y istniej¹ce sprzecz-noœci. WyraŸnie mo¿na to by³o zaobserwowaæ podczas ratyfikowania traktatuw parlamentach obu krajów, a szczególnie w Sejmie litewskim. Wœród tamtej-szych partii istnia³y du¿e rozbie¿noœci stanowisk, g³ównie w kwestii historycz-nych odniesieñ�.

Polski parlament ratyfikowa³ traktat jednomyœlnie. W parlamencie litewskim19 pos³ów by³o przeciw, a 8 wstrzyma³o siê od g³osu. Osi¹gniête porozumienie,bêd¹ce wyrazem historycznych kompromisów, nale¿y uznaæ za prze³omowe dlawzajemnych stosunków��. Msz Andrzej Olechowski podkreœla³ fakt uregulowa-nia traktatami stosunków ze wszystkimi s¹siadami Polski��.

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

�� K5����� �� (%;2(%%�� =� 7��� ��� !� ����� ���5������ ?5������������@ ���-� �� �-� �� ����� C� ���#����� � ����� �� ��<��� 8� :�������� "��� ���� � ��� ������ ������ ��4�������� /�01 ����� !������ !������ 6�4�������

'++3� �� (;�

Ju¿ po podpisaniu traktatu nast¹pi³y wizyty ró¿nych przedstawicieli parla-mentu i rz¹dów��. W sprawach gospodarczych przebywa³ na Litwie premierWaldemar Pawlak. 26 listopada 1994 r. dosz³o do wymiany dokumentów ratyfika-cyjnych. Systematycznie rozwija³y siê tak¿e kontakty kulturalne��.

Budowanie wspó³pracy – droga do strategicznego partnerstwa

Podpisanie traktatu wp³ynê³o na o¿ywienie wzajemnych relacji. Prze³omoweznaczenie mia³a pierwsza oficjalna wizyta prezydenta Litwy, Algirdasa Brazauska-sa, w Polsce w dniach 17–18 lutego 1995 r. Jej efektem by³a Wspólna deklaracja prezy-

dentów Polski i Litwy o umocnieniu stosunków. Potwierdzono tak¿e chêæ dalszejwspó³pracy. Prezydent A. Brazauskas wysun¹³ propozycjê utworzenia wspólne-go batalionu wojsk pokojowych. Nastêpnie w Polsce przebywa³ 11–12 maja 1995 r.minister obrony Litwy Linas Antanas Linkevicius��. W³adze litewskie wyraŸnieby³y aktywne w tym zakresie.

Z kolei na Litwie mia³a miejsce w dniach 15–16 wrzeœnia 1995 r. wizyta pre-miera Józefa Oleksego. W jej efekcie podpisano umowê o wspó³pracy transgra-nicznej. Rozmowy dotyczy³y tak¿e umowy o wolnym handlu oraz poparciaPolski dla starañ Litwy o cz³onkostwo w organizacji CEFTA��. Rozwija³a siê tak¿ewspó³praca parlamentarna. Jej efektem by³o powo³anie parlamentarnego zespo³uds. monitorowania realizacji postanowieñ Traktatu��.

Rz¹dy pañstw negocjowa³y kolejne umowy. Jedn¹ z wa¿niejszych spraw by³ouregulowanie granicy pañstwowej. Problemy w podpisaniu stosownego porozu-mienia wynika³y z trudnoœci odwo³ania siê do podstawy prawnej. Ostateczniedokonano wspólnej kontroli przebiegu granic, a umowê podpisano 5 marca 1996 r.��

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

�� C� ���#����� � ����� �� ��'�$�����6� ������� $������� ���=� C� ������R� ��������������� C��� #�� ��D��� ���������� ������G# � B����G 4�6�� � ������ ���F� ���������#����G�� ��������� �������4� B� ���������� � B���D :������ ��������� ���� 5�� ��� � $����

�� K5����� �� ��'2�� � $ ���- �� ����G�� ������ ������� ��#����� �E#�� �� �������� � -AS�7� C��� #������ <%� ������ � #����� ������ ������4��$$��� ������� ������� C�� � ��B��� ����� QQ� � �$# 4���� ���� ���� �������� ���� ������ �������� 7�P����������$������� �#���� �E ��������6� ��G���� � -�% ������G �������� ������ 3��4�������� ���F�������� ������� � �� �����

�� �� .������� &����� � �=������ 5��������� /�01����� !������ !������ 6�4������� '++G� �� �%�� "D���������� ���� ��#����� �������� #� �������� � ���; �� ���� ��������������������� ������ ������ ������#���� �EH �������� �������4� ������� � ������� �� ����� ������ ������������������� ��������� � ���% �� ���� 8� O������ � ����� �� ('A2( -�

�� �� .������� � ����� �� �%�! ,��6H ��#������ ���� *2���� ������ ������ �! � ������ �� �5��� -��������� � �� �� ���� ����4�������� ��#����� �< ����6�� ���% ��+ �� ������ ����������� ���*���0II��������4�R���� #���E� #�� A(�A(�(A�A+�

�� �� .������� � ����� �� �%;�$$��� ������������������ ����� 8#����� ���#��� 2�����6��� ���% �� M����� ���F� #� �������� �������C��������� ����������������� � ������ ��������������#���� (( ���� �$������� ('2( ������#� ���% �� � $����

�� 2���� ������ ������ �� ����� !���� � �� �5��� -������ � �� ���� 4����� �=�������� �������� ������� � ��� �5������������ ���� �� �� ���� � �������� ����� � � ������ 4��������� �����G#�����$��� #�� % ����� ���< ��� M�� P� ���<� �� ((� ���� ���� M� ���� #�#��� �������� �#����G���E #� ��#����� ������� 4����� ����������������

Kontynuowano rozmowy w sprawach wojskowych. Pañstwa wspó³pracowa³yw ramach programu „Partnerstwo dla Pokoju”. Pomoc Polski polega³a na przeka-zaniu Litwie sprzêtu wojskowego. Zapowiadano tak¿e utworzenie batalionu pol-sko-litewskiego. Rozpoczêto równie¿ rozmowy o powo³aniu Euroregionu„Niemen”, który mia³ obejmowaæ obszary Polski, Litwy, Bia³orusi oraz Rosji (Ob-wód Kaliningradzki)��. Rz¹dy przygotowywa³y tak¿e umowê o wolnym handlu�.Rozmawiano wreszcie o wspólnych problemach mniejszoœci narodowych��.

Podpisano tak¿e porozumienia dotycz¹ce przejœæ granicznych – nast¹pi³ootwarcie ruchu osobowego, autobusowego i ciê¿arowego na przejœciu granicz-nym Budzisko–Kalwarija i Ogrodniki–Lazdijai oraz rozszerzenie ruchu granicz-nego w kolejowym przejœciu granicznym Trakiszki–Szestokai o miêdzynarodowyruch towarowy��. Wa¿ne by³o tak¿e porozumienie w sprawach celnych��, w spra-wach bezpieczeñstwa j¹drowego�� czy obejmuj¹ce wspó³pracê w morskiej ¿eglu-dze handlowej��. W 1995 r. kontynuowano kierunki w polityce zagranicznejzapocz¹tkowane jeszcze w 1989 r. Msz W³adys³aw Bartoszewski podkreœla³ dobrekontakty robocze z Litw¹��.

Podsumowanie

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

�� ������ " ����4�� ?7����@ ������� �E � M�������� QQQ ��������4� O�� � �����#�����4�� � ������% �� " ����4����� ��������H4���������#����� ������4�� ����#=�������� 8��� � *C���+� :���# ���#����� ��E6H :���# .����4��#���4�� 3������ ������� � ��" ����4�� ?7����@ � � ������ *���� ������ 2 C������� Q��� �����#������+� ����4���������� ��� ���E��� ����� ��4���������� 3��� 8� �����#��� ������ �� �� ���� ����4������� � ���������4������ � ������ '++.*'++3� /�01 ����� !������ !������ 6�4������� '++G� �� ';�

� 2���� ��#����� ���������� (' ������� ���< � *2���� � ����� ����� ������ ����� �� �����!���� � �� �5��� -������� �����G#�����$������� #�� (' ������� ���< ��� M�� P� ���<� �% � ���� A'+�

�� �� .������� � ����� �� �%-2�%%� M� �����F��������������������F��� ������ ������������� ���� �� C���� ������� � ����������G P��������� ������4� � $��� ��� �4�������� � #F������� � #��E �6��#��� � �� ���

�� !���������� � 1����� ������ �� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -��������� � �������� ����� ���5���4�� ����5�����4� � ���;�����4� � �������� 4������� :������*0��������� ���� � �������� 74�����*-�������� ��#����� �( ����6�� ���< � M !���������� � 1����� �������� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � ����������� ����� 4�������4� � �������� �������� 4������� ������� * &������� � ������������� ���� ��������� ��#������; ��N#������ ���% � ,��6� ��� #���E��� �� ������ ����������� ��� *���0II��������4�R����#���E� #�� A(�A(�(A�A+�

�� !���������� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � �� �� ���� � ������ �������� � � ������ ������� �����G#�����$��� #�� ;A ������� ���% ��� M�� P� ���%� �� ��;����� %--�

�� 2���� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � ������� ������������ ������ �������� ���� � �� �� ���� � ��������� 5�� �����=���� �������4� � ������ �������4������ ���E��#����� ( ������� ���% �� ,��6H ���� #���E��� �� ������ ����������� ��� *���0II��������4�R���� #���E� #�� A(�A(�(A�A+�

�� 2���� ������ ������ ������ �� ������ !������ � ������ �� �5��� -�������� � �� �� ���� � ������� ;��4����� ��������� ����� �� ���� ' ������� '++3 � ,��6H ���� #���E��� �� ������ �������������� *���0II��������4�R���� #���E� #�� A(�A(�(A�A+�

�� $� ������������ ,+/ �� ������� � ��� ��4�������� Q��4���� ����� ���� �;�4���4�$��������� :�����������4� ���� �� ���� �� ���������� � $�������� '' 4����� '++3 � � /�01 ������ !������ !������ 6�4������� '++G� �� �2�A�

W pierwszym okresie odbudowy pañstwowoœci litewskiej z punktu widzeniageopolitycznego wa¿na by³a sytuacja w ZSRR. Dopiero po sierpniowym puczuw Moskwie oficjalnie nawi¹zano polsko-litewskie stosunki dyplomatyczne. Pro-wadzona przez Polskê polityka dwutorowoœci mia³a swoje uzasadnienie. Ostate-cznie 5 wrzeœnia 1991 r. formalnie wznowiono obustronne relacje. Wp³yw nakszta³towanie siê wzajemnych stosunków mia³o po³o¿enie mniejszoœci polskiejna Litwie.

W nastêpnym okresie stworzono ramy prawne, na podstawie których budo-wano wzajemne relacje. Pierwszym symbolicznym dokumentem by³a Deklaracjao przyjaznych stosunkach i dobros¹siedzkiej wspó³pracy miêdzy Republik¹Litewsk¹ a Rzeczpospolit¹ Polsk¹ z 13 stycznia 1992 r. Nastêpnie przygotowywa-no traktat, który ostatecznie podpisano 26 kwietnia 1994 r. – Traktat miedzyRzecz¹pospolit¹ Polska a Republik¹ Litewsk¹ o przyjaznych stosunkach i do-bros¹siedzkiej wspó³pracy. Litwa by³a ostatnim z s¹siadów Polski, z którym pod-pisano taki akt. Gdy toczy³y siê trudne rozmowy traktatowe, w 1993 r. i napocz¹tku 1994 r. podpisano i przygotowano liczne porozumienia u³atwiaj¹cewspó³pracê polsko-litewsk¹; zawarto umowy o wspó³pracy transgranicznej,przejœciach granicznych, granicy pañstwowej. Rozpoczêto przygotowaniaw sprawie budowy polsko-litewskiego batalionu wojskowego. Porozumienia obej-mowa³y tak¿e sprawy gospodarcze – wolny handel, kwestie celne, ¿eglugowe i inne.

W latach 1991–1995 r. stworzono fundamenty polsko-litewskich relacji. Pokompromisie politycznym na najwy¿szych szczeblach w³adzy, systematycznierozwi¹zywano sprawy praktyczne, poszerzano tak¿e obszary wspó³pracy. Wspó-lne cele i interesy w polityce zagranicznej obu pañstw powodowa³y, i¿ w niedale-kiej przysz³oœci zaczêto pos³ugiwaæ siê pojêciem – strategiczne partnerstwo.

Pomimo dobrych relacji polsko-litewskich nie rozwi¹zano licznych wówczasproblemów mniejszoœci polskiej na Litwie. Sprawy mniejszoœci w obu pañstwachby³y jednak¿e monitorowane przez strony. Wynika³o to chocia¿by z zobowi¹zañtraktatowych. Jednak problemy Polaków na Litwie wraca³y w rozmowach parla-mentarnych, rz¹dowych czy prezydenckich.

Dokumenty: Aide Memorie w sprawie potrzeb mniejszoœci polskiej w RepubliceLitewskiej. Dokument msz RP z 26 listopada 1990 r.; Akt Rady Najwy¿szej Republiki

Litewskiej w sprawie odrodzenia niepodleg³ego Pañstwa Litewskiego, 1990; BartoszewskiW., 290 dni ministra spraw zagranicznych. Fragmenty wyst¹pienia po¿egnalnego

W³adys³awa Bartoszewskiego przed korpusem dyplomatycznym w Warszawie 11 grudnia

1995 r., [w:] Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1996; „Deklaracja o przyjaznych sto-

sunkach i dobros¹siedzkiej wspó³pracy miedzy Republik¹ Litewsk¹, a Rzeczpospolit¹

Polsk¹”, 1992; Odezwa Rady Najwy¿szej Republiki Litewskiej do narodów œwiata, 1990;Informacja o antykonstytucyjnej dzia³alnoœci wileñskiej rady rejonowej; Informacja o anty-

konstytucyjnej dzia³alnoœci solecznickiej rady rejonowej; Wnioski komisji badania anty-

konstytucyjnej dzia³alnoœci solecznickiej rady rejonowej i rady osiedla Snieczkus w rejonie

ignaliñskim, ich organów i funkcjonariuszy, 1991; Komunikat informacyjny o pierwszej

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

sesji Rady Najwy¿szej Republiki Litewskiej pierwszej kadencji, 1990; Konwencja konsular-

na miêdzy Rzeczypospolit¹ Polsk¹ a Republik¹ Litewsk¹ sporz¹dzona w Wilnie w dniu 13

stycznia 1992 r.; Porozumienie w formie wymiany not miêdzy Rz¹dem RP i Rz¹dem Repu-

bliki Litewskiej o rozszerzeniu ruchu granicznego w drogowym przejœciu granicznym

Budzisko–Kalwaria dla posiadaczy paszportów dyplomatycznych wszystkich pañstw,

a tak¿e dla osób zatrudnionych w Ambasadzie i Konsulatach Rzeczypospolitej Polskiej

w Republice Litewskiej oraz Ambasadzie i Konsulatach w Rzeczypospolitej Polskiej, 1993;Porozumienie w formie wymiany not miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem

Republiki Litewskiej o otwarciu ruchu osobowego, autobusowego i ciê¿arowego na przej-

œciu granicznym Budzisko–Kalwarija oraz na przejœciu Ogrodniki–Lazdijai, 1996; Poro-

zumienie w formie wymiany not miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem

Republiki Litewskiej o rozszerzeniu ruchu granicznego w kolejowym przejœciu granicznym

Trakiszki–Szestokai o miêdzynarodowy ruch towarowy, 1995; Porozumienie miêdzy

Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki Litewskiej o wspó³pracy i pomocy

wzajemnej w sprawach celnych, 1995; Przemówienie ministra spraw zagranicznych RP

Krzysztofa Skubiszewskiego wyg³oszone na posiedzeniu Rady Najwy¿szej Republiki Litew-

skiej, 1992; Skubiszewski K., Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodleg³oœci. Przemó-

wienia. Oœwiadczenia, wywiady 1989–1993, Warszawa 1997; Traktat miedzy Rzeczpo-

spolit¹ Polska a Republik¹ Litewsk¹ o przyjaznych stosunkach i dobros¹siedzkiej

wspó³pracy, 1995; Umowa miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki

Litewskiej o wzajemnym handlu i wspó³pracy gospodarczej, 1992; Umowa miêdzy Rz¹dem

Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki Litewskiej o miêdzynarodowych przewozach

drogowych, 1992; Umowa miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki

Litewskiej w sprawie przejœæ granicznych, 1992; Umowa miêdzy Rzeczypospolit¹ Polsk¹

a Republik¹ Litewsk¹ w sprawie popierania i ochrony inwestycji, 1992; Umowa miêdzy

Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki Litewskiej o cywilnej komunikacji

lotniczej, 1992; Umowa miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki Li-

tewskiej o komunikacji kolejowej przez granicê pañstwow¹, 1992; Umowa w formie wymia-

ny not miêdzy Rz¹dem RP i Rz¹dem Republiki Litewskiej o otwarciu punktu przejœcia

granicznego Kalwaria – Budzisko, 1993; Umowa miêdzy RP a Republik¹ Litewsk¹ o pomo-

cy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych

i karnych, 1993; Umowa miêdzy Rz¹dem RP i Rz¹dem Republiki Litewskiej o ruchu bezwi-

zowym, 1993; Umowa miêdzy Rz¹dem RP a Rz¹dem Republiki Litewskiej o wspó³pracy

transgranicznej, 1995; Umowa miêdzy Rzeczypospolita Polsk¹ a Republik¹ Litewsk¹

o wspólnej granicy pañstwowej, stosunkach prawnych na niej obowi¹zuj¹cych oraz

wspó³pracy i wzajemnej pomocy w sprawach granicznych, 1996; Umowa o wolnym handlu

miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ a Republik¹ Litewsk¹, 1996; Umowa miêdzy Rz¹dem Rze-

czypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki Litewskiej o wczesnym powiadamianiu o awarii

j¹drowej oraz o wspó³pracy w dziedzinie bezpieczeñstwa j¹drowego i ochrony radiologicznej,1995; Umowa miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej a Rz¹dem Republiki Litewskiej

o wspó³pracy w morskiej ¿egludze handlowej, 1995; Ustawa o nazwie i godle pañstwa, 1990;Ustawa Republiki Litewskiej „O przywróceniu dzia³ania Konstytucji Litwy z 12 maja

1938 roku”, 1990; Wyst¹pienie Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Lecha Wa³êsy, 1994.

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������

Literatura: B³aszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniej-

szych do wspó³czesnoœci, t. 1, Trudne pocz¹tki, Poznañ 1998; B³aszczyk G., Litwa

wspó³czesna, Warszawa–Poznañ 1992; B³aszczyk G., Litwa w latach 1988–1993: Próba

podsumowania, „Lithuania” (1994), nr 2 – 3; B³aszczyk G., Elity polityczne Litwy w la-

tach 1988–1992, „Obóz” (1993), nr 27; Brodowski L., Stosunki z Litw¹, [w:] Rocznik

Polskiej Polityki Zagranicznej 1995; Ceny zawieszono, rz¹d – w dymisji. Co dalej?, „Ku-rier Wileñski” 1991, nr 6; Cieplak P., Stosunki polsko-litewskie, [w:] Rocznik Polskiej

Polityki Zagranicznej 1992; Chodubski A. (red.), Przemiany spo³eczne, kwestie narodo-

woœciowe i polonijne, Toruñ 1994; Cz³onkowie Sejmu, wybrani w okrêgach jednomanda-

towch, „Kurier Wileñski” 1992, nr 230; Drodzy ludzie Litwy, „Kurier Wileñski” 1991,nr 4; Eberhardt P., Miedzy Rosj¹ a Niemcami. Przemiany narodowoœciowe w Europie

Œrodkowo-Wschodniej w XX wieku, Warszawa 1995; Firewicz A., Litwa po raz drugi,Toruñ 2001; Helnarski S. (red.), Nacjonalizm. Konflikty narodowoœciowe w Europie

Œrodkowej i Wschodniej, Toruñ 1994; Jagie³³o M., Lietuva – mûsø ðauksmas..., Vilinius1996; Jagie³³o M., Partnerstwo dla przysz³oœci. Szkice o polityce wschodniej i mniejszoœciach

narodowych, Warszawa 2000; Jakimowicz R., Polityczne aspekty stosunków polsko-lite-

wskich 1991–2003, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 2006,nr 706; Ko³ecka B., Stosunki z pañstwami ba³tyckimi, [w:] Rocznik Polskiej PolitykiZagranicznej 1996; Koœciñski P., Deklaracje i oczekiwania, „Rzeczpospolita” 1992, nr12; Kupicki R., Szczepanik K., Polityka zagraniczna Polski 1918–1994, Warszawa1995; Kuku³ka J., Traktaty s¹siedzkie Polski odrodzonej, Wroc³aw–Warszawa–Kraków1998; KuŸniar R., Droga do wolnoœci. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warsza-wa 2008; £omiñski B., Stolarczyk M. (red.), Polska i jej s¹siedzi w latach dziewiêædzie-

si¹tych. Polityczne i ekonomiczne aspekty wspó³pracy i integracji, Katowice 1998;£ossowski P., Litwa a sprawy polskie 1939–1940, Warszawa 1982; £ossowski P., Po tej

i tamtej stronie Niemna. Stosunki polsko-litewskie 1883–1939, Warszawa 1985; £ossowskiP., Mniejszoœæ polska na Litwie, „Sprawy Miêdzynarodowe” 1992, nr 7–12; £ossowskiP., Stosunki polsko-litewskie 1921–1939, Warszawa 1997; Malewicz P., Polska polityka

wschodnia w latach 1989–1991, Toruñ 2008; Mieczkowski R., Litewsko-polski traktat

zosta³ podpisany, „Znad Wilii” 1994, nr 9; Narbutt M., Poparcie nieobecnych, „Rzeczpo-spolita” (1994), nr 94; Narbutt M..,, Zgoda Or³a i Pogoni, „Rzeczpospolita” 1994,nr 98; Narbutt M.., Wojna na deklaracje, „Rzeczpospolita” 1994, nr 239; Niepodleg³a

Litwa trwa!, „Znad Wilii” 1991, nr 2; Noc przemocy, „Kurier Wileñski” 1991, nr 8;Okiñczyc Cz., Litwa a Polacy, „Znad Wilii” 1990, nr 4; Olechowski A., Europejska

opcja polskiej polityki zagranicznej, [w:] Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1995;Przywrócono stosunki dyplomatyczne z Dani¹ i Norwegi¹. Rz¹d Polski uznaje niepod-

leg³oœæ trzech republik ba³tyckich, „Kurier Wileñski” 1991, nr 168; Rada Pañstwa ZSRR

uzna³a niepodleg³oœæ krajów ba³tyckich, „Dzieñ Dobry” 1991, nr 70; Rzepiak M., Na

Wschodzie bez zmian, „Dziennik Ba³tycki” 1993, nr 29; Sienkiewicz J., Bez obietnic i de-

klaracji, „Kurier Wileñski” 1990, nr 43; Sidorkiewicz K., Niepodleg³oœæ Litwy w prasie

polskiej, „Magazyn Wileñski” 2002, nr 10; Sidorkiewicz K., Polacy wobec zmian za-

chodz¹cych na Litwie (w œwietle prasy polskiej i polskojêzycznej), [ w:] Acta Elblingensia,t. 2, Elbl¹g 2004; Sidorkiewicz K., Stosunki polsko-litewskie 1990–2004 w kontekœcie

���������� � � � � � ���������� ���������� ��

&����� ������������� � ������ '++/*'++3 * � ����� �� �� ����

po³o¿enia mniejszoœci polskiej na Litwie, „Szkice Humanistyczne” 2005, nr 1-2;Skrzyd³o A., Rozwój wspó³pracy transgranicznej i miêdzyregionalnej w latach

1994–1995, [w:] Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1996; Uznanie niepodleg³oœci Li-

twy, „Dzieñ Dobry” 1991, nr 69; Widacki J., Stosunki polsko-litewskie (od koñca lat

80-tych po dzieñ dzisiejszy), „Kultura” Pary¿ 1997, nr 11; Widacki J., Polska – Litwa.

Trudne pocz¹tki, „Lithuania” 2001, nr 1; Wisner H., Wojna nie wojna. Szkice

z przesz³oœci polsko-litewskiej, Warszawa 1978; Wisner H., Unia. Sceny z przesz³oœci

Polski i Litwy, Warszawa 1988; Wisner H., Litwa. Dzieje pañstwa i narodu, Warszawa1999; Wyniki wyborów do Sejmu. 25 paŸdziernika – Dzieñ Konstytucji RL, „Kurier Wileñski”1992, nr 215; Wybory do Sejmu Republiki Litewskiej, „Kurier Wileñski” 1992, nr 213;¯ukowski A. (red.), Polska polityka zagraniczna w procesie przemian po 1989 r.,Olsztyn 1999.

Strony internetowe: http://www.wilno.polemb.net/index.php?documentName=studia, (strona internetowa Ambasady Polskiej w Wilnie).

Abstract

Relations between Poland and Lithuania in 1990–1995– the beginning of cooperation

�� ������ �� �� ���� ��� ����� � ������ �� ������������ �� � ��� ����� �� ���������� ���

� �� �� ����� �� ��� � ����������� ��������� �� �� � � ������ �! �� ��"�� �� ��� �

��� ������ #� ������ ��� �� �� $���� ���������% ���! ��� �������� � �� ��������� ��"����� ���!

���������� ��� ��� ����� �� ��� ���������� �� ������ ����� ��� ������������� �����&��

����� �� ��� ������ ������! �� ����� �� �� &��! ����� ���� ��� ������� ��� �� �� ��

��� ����� �� � ����� '� ��� (���� ��� ���� ��� ����� ��� ��� ����� ������� ��� �� ��

����� �� ���� ��� ������� �� �� ���� ) �� �! ���� �� �� ���� � ���� � � ��"����

��� ���� ��� ������ ��� ����� ��������� � !� �� ��� ������������ �� � ��� ����� ��% � ���

� � �� �% �� �� �� � ������������ �� � *� ������� ������ �� ��"�� ����� �� ���� �����

����� �� � ������ '�+���� ���� ��� ��� ��������&� ������������ �� � ��� �!� � ��"���� ���

��� �� � � ��� � �� �� ��� ���"�������" ��������� ���� ����� ���� ��� �! � � ��"����

�� ������ ���� �� ��������� ������ � � ������ *�� �� �������� �� ��"���" ���������&�

"��� ����� ,� �� � � �� ��������� �� �����"� �����! �� ���� ��������� ����"�� ����

����" ��� ��� -��� ��"�� � ���������. �� ��� �� � ������� �� ������ � �� ��������� ��

���� ��������� ���� �������� �! ���� ������

�� ���������� � � � � � ���������� ����������

.�������D �#�������