dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (relational...
TRANSCRIPT
![Page 1: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/1.jpg)
Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational Database Design)
UNIVERSITETI I PRISHTINËS
FAKULTETI EKONOMIK
Studime postdiplomike
![Page 2: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/2.jpg)
HYRJE:Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale
• Baza e të dhënave relacionale• Diagrami i relacionit të entiteteve
• Një-me-Një (1:1)• Një-me-Shumë (1:M)• Shumë-me-Shumë (M:M)
• Normalizimi i bazës së të dhënave (Forma e parë, e dytëdhe e tretë)
• Integriteti referencial• Qelësi• Indeksi
![Page 3: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/3.jpg)
Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:
• Baza e të dhënave relacionale - koleksion i informatave të lidhura ndermjet veti për ndonjë qëllim të caktuar.
• Principi në të cilin bazohet BDH-relacionale: informatat janë të ndara në tërësi logjike të lidhura ndermjet veti, dhe ruhen në tabela (në MS Access)
![Page 4: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/4.jpg)
Baza e të dhënave Relacionale
• I deponon të dhënat në tabela të cilat
janë të lidhura njëra me tjetrën.
• Relacioni bazohet në normalizimin e
të dhënave dhe paraqitet përmes
diagramit E-R
![Page 5: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/5.jpg)
Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale
• për tu lidhë tabelat ndërmjet veti duhet të përcaktohen fushat e përbashketa në të dy tabelat, ku deponohen të dhënat lidhur me objektet ose entitetet.
![Page 6: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/6.jpg)
Diagrami i Relacionit te Entiteteve
• Entiteti (angl. entity)– Objekti për të cilin
mblidhen dhe mbahen të dhënat
• Atributi (angl.Attribute) – Përshkruan vlerat e
lidhura me entitetin
• Atributi kyq (angl. Key Attribute - Attribute(s) –
identifikon në mënyrë unike entitetin
![Page 7: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/7.jpg)
Diagrami i Relacionit të Entiteteve (E-R)
• Entitet korrespondojnë me tabelat
në BDH
• Atributet korrespondojnë me fushat
në një tabelë të BDH
• Atributet kyqe korrespondojne me
qelësin primar
![Page 8: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/8.jpg)
Baza e të dhënave Relacionale
• Siguron integritetin e të dhënave
dhe integritetin referencial
–shtimin, fshirjen, ndryshimin e te
dhënave
…përdorim të fuqishëm
![Page 9: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/9.jpg)
Baza e të dhënave Relacionale
Integriteti referencial - siguron relacion të
drejtë me rastin e futjes së të dhënave në
tabela.
Integritetit referencial - për cdo rreshtë të
tabelës së dytë duhet të ekzistoje vetëm
një rreshtë në tabelën e parë.
![Page 10: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/10.jpg)
Regullat e integritetit referencial:• 1.Nuk mund të krijoni rreshtë në tabelën
e dytë, nëse nuk ekziston një rresht në tabelën e parë
• 2.Nuk mund të fshini rreshtin nga tab. 1,nëse ekziston rreshti i cili është i lidhur me të në tabelën 2.
![Page 11: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/11.jpg)
Regullat e integritetit referencial:• 3. Nuk mund të ndryshoni rreshtin në tabelën 2 ashtu që
për qelësin e huaj të mos ketë vlerë përkatëse në tabelën 1.
• 4. Nuk mund të ndryshoni vlerën e qelësit primar në
tab.1, nëse ekzistojnë rreshta të lidhur me të në tab.2
![Page 12: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/12.jpg)
Para se të përdoret integriteti referencial
duhet të plotësohen kushtet:
• Fusha e tebelës 1 përmes së cilës lidhen tabelat duhet të
jetë fushë e “qelësit primar”, ose së paku të ketë vlerë
unike
• Fushat që lidhen duhet të jenë të tipit të njejtë
• Të dy tabelat duhet ti takojnë të njejtës BDH
![Page 13: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/13.jpg)
Qelesi primar:
• Identifikon në mënyrë unike fushën në
tabelën 1 ose primare.
• Fusha e qelësit primar është fushë unike,
dhe nuk përmban duplikate
• nuk lejohen dy ose më shumë vlera në atë
fushë, e as vlera null.
![Page 14: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/14.jpg)
Indeksi:
• Ndihmon gjetjen dhe sortimin më të
shpejtë të të dhënave.
• Përcaktohet për një ose për më shumë
fusha.
![Page 15: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/15.jpg)
Relacioni Një-me-Shumë (1:M)
Era
Ylli
Dea
Libri A
Libri B
Libri C
Libri D
Libri E
StudentiLibra në
bibliotekë
1 MHuazon
![Page 16: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/16.jpg)
Relacioni Shumë-me-Shumë (M:M)
Era
Dea
Ylli
Andi
MGS 351
MGA 201
MGQ 301
MGF 301
MGB 301
Studenti LëndëM Mndëgjojn
![Page 17: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/17.jpg)
Relacionet e shumëfishta
Fakultet Student
M M
Lëndë
M1
mësohen ndëgjohen
![Page 18: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/18.jpg)
Relacionet e shumëfishta
Botimi
Botimi
MGQ302
MGS351
MGF301
MGB301
Rita
Lumi
Sead
Jon
Vali
MirandaLule
Andi
Laura
Doni
Bora
![Page 19: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/19.jpg)
Transformimi i diagramit E-Rnë Tabela
• Transformimi i entiteteve në tabela
• Transformimi i atributeve në fusha
• Transformimi i atributeve kyqe në qelës
primar të tabelës
![Page 20: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/20.jpg)
Transformimi i diagramit E-R nëTabela
Studenti LigjërataM Mndëgjojn
Studenti LëndëparaqetM M1 1
![Page 21: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/21.jpg)
Normalizimi i bazës së të dhënave
Aplikim i një varg veglash në modelin relacional i cili do
të thjeshtësojë relacionin.
Proces i ristrukturimit të fajllave në BDH, i cili ka për
qëllim gjetjen e mënyrës më efikase dhe më fleksibile
të ruajtjes së të dhënave.
![Page 22: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/22.jpg)
Normalizimi i BDH
Qëllimi:
Fushat në një tabel të mvaren nga
fusha e qelësit.
![Page 23: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/23.jpg)
Normalizimi i bazës së të dhënave
• Eleminon problemet e përbashkëta nëBDH
• Duke zvogluar redundancën e të dhënave për aq sa është e mundur
• Deponimin e të dhënave në sasi tënevojshme
![Page 24: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/24.jpg)
Normalizimi i BDH
1NF – eleminon të dhënat e dyfishta
2NF – eleminon fushat që mvaren
nga fusha e qelësit
3NF – eleminon fushat që varen
vetëm nga fushat tjera në tabela
![Page 25: Dizajnimi i bazës së të dhënave relacionale (Relational ...fakultetiekonomik.weebly.com/uploads/2/0/1/3/2013588/4.0_dizajnimi_i... · Dizajmi i bazës së të dhënave relacionale:](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022021800/5e14e13a7066ed22462e31e5/html5/thumbnails/25.jpg)
Javën e ardhshme:
• Modeli relacional-pjesa 2.