V.U

. M

arc

Jool

en –

Bev

rijd

e W

erel

d –

Mer

cato

rstr

aat

81,

9100

Sin

t-Ni

klaa

s –

T. 0

3 77

7 20

15

– F.

03

766

36 4

1 –

E-m

ail:

info

@be

vrijd

ewer

eld.

beBelgië-Belgique

PB PP

B43

En verder ...

Het nieuwe atelier van Baobab Wereldklas

Inleefreizigers tellen af naar Senegal

Dit is 104.7FM

Radio Cordillera!

Hoever reikt de stem van de

Filippijnse boer?

.be

ngo vo or ontwikkelingssamenwerking.be

ngo vo or ontwikkelingssamenwerking

.be

ngo voor ontwikkelingssamenwerking

afgiftekantoor Gent X

1 P 209494 - driemaandelijks nr 57

juli - augustus - september 2012

Ik zie de titel al prijken bovenaan een glossy toeristenbrochure

over de Filippijnen. De Cordillera is inderdaad van een betoverende

schoonheid. De streek is rijk aan cultuur. Alleen al de wijze waarop

de prachtige heuvelterrassen via een minutieus precies ecologisch

landbouwsysteem millennia lang in stand werden gehouden. Op

basis van respect voor het land en gemeenschapszin. Jarenlang

was deze streek zonder enig probleem zelfvoorzienend in haar

voedselvoorziening.

Het heeft er bij de UNESCO in ieder geval toe geleid dat een deel

van de Cordillera is toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst: “They

offer many lessons for application in similar environments else-

where.” Zo belangrijk wordt het gebied kennelijk gevonden.

De werkelijkheid is weerbarstiger, helaas. Sinds jaar en dag be-

schouwt de overheid de Cordillera als haar domein. Het gebied is

daardoor overgeleverd aan het kortetermijnbeleid van diezelfde

overheid, een de facto oligarchie die telkens weer alleen op jacht

blijkt te zijn naar snelle winsten en zoveel mogelijk deviezen. Tra-

ditionele rechten op het land, zoals die gelden bij de inheemse

bevolking, worden systematisch aan de laars gelapt. Desnoods met

de hulp van militairen.

Het Unesco reservaat mag dan bestaan, maar meer dan de helft

van de Cordillera is opengesteld voor industriële mijnbouw. Boeren

worden landloos. En het weinige landbouwareaal dat nog over-

blijft, wordt òf vervuild door het afval van de mijnbouw, òf is

nagenoeg volledig vernietigd omdat boeren gedwongen worden

herbiciden en pesticiden te gebruiken voor de opgedrongen, hy-

bride “hoge-opbrengst” landbouwgewassen. Hybriden die door de

hoge kosten onbetaalbaar worden voor de kleine boer. Veel keus

heeft hij niet: teruggaan naar traditionele teelten kan misschien

wel, maar vergt tijd. De bodem is zo vergiftigd en uitgeput door

de chemische meststoffen dat traditionele gewassen niet meteen

aanslaan. En door de hoge schulden, aangegaan voor de “moderne

teelt”, heeft de kleine boer die tijd niet.

Bevrijde Wereld probeert met haar partners de boeren weerbaarder

te maken. We ondersteunen ze om opnieuw lokale landbouwge-

wassen te gebruiken. En we helpen hen om zich beter te organi-

seren, een tegenmacht te vormen tegen deze trend. Dat lukt, met

mondjesmaat, ieder jaar een stukje beter.

Hopelijk kan zo vermeden worden dat het UNESCO alternatief

slechts een cynische relikwie wordt van een beschaving die ook

vandaag nog een voorbeeld zou kunnen zijn voor voedselzekerheid

en gemeenschapszin.

Je leest er alles over in deze Djembé.

Marc Joolen

Algemeen Coördinator

››› Welcome to the Cordillera

››› In deze djembé ...

P. 04-09

Radio Cordillera

De nieuwe televisiedocumentaire van Roel Nollet over de verhalen

achter de projecten van Bevrijde Wereld en de Provincie Oost-

Vlaanderen in de Filippijnse Cordillera. Tune in for Radio Cordillera!

P. 11

Welkom in het gloednieuwe atelier van

Baobab Wereldklas

Er zijn maar liefst drie nieuwe locaties bijgekomen: een koer, een

schooltje en het platteland. “We werken heel ervaringsgericht:

kinderen ervaren zelf hoeveel een volle emmer water weegt, en

hoe ver ze moeten stappen om water te halen.

P. 12

Jongeren tellen af naar Senegal

Inleefreizigster Marjolein vertelt ons welke reis de jongeren tot

nu toe al afgelegd hebben. Opgelet, haar enthousiasme is zo

meeslepend dat je koffers al klaar staan om mee te vertrekken.

P. 13

Ik vertel jouw verhaal in mijn land

“Vanaf de eerste kennismaking heb ik Afrika in mijn hart

gesloten.” Ook de volwassenen zijn helemaal klaar voor hun

inleefervaring in Senegal.

P. 14

Steun de boeren

Ontdek hoe je met een gift van maar vier euro per maand,

al geld terugkrijgt. Ook jij kan een held worden voor

boeren in het Zuiden. En… de enige echte Goede Sint

heeft nieuw lekkers bij. Blader snel door naar pagina 14!

P. 04

Dit is 104.7 FM ...

Radio Cordillera

Twee weken lang reisden videoreporter Roel Nollet en

Sofie Van Der Straeten van ngo Bevrijde Wereld doorheen

de Filippijnse Cordillera voor de productie van de nieuwe

televisiedocumentaire ‘Radio Cordillera’. Met een lokale

community radio trokken ze langs afgelegen dorpen op

zoek naar sterke, harde en hoopvolle boerenverhalen

achter de projecten van Bevrijde Wereld en de Provincie

Oost-Vlaanderen. Hoever reikt de stem van de Filippijnse

boeren? Stay tuned for Radio Cordillera. Binnenkort op

een televisiescherm bij jou in de buurt.

P. 05

RaDIO ROOD geVaaR“We willen de ogen, oren en stem zijn van de boeren. De radio

moet een platform bieden aan zij die niet de kans hebben om hun

stem te laten horen.” Via de community radio delen de boeren in

de Filippijnse Cordillera hun problemen, frustraties en landbouw-

tips met honderden luisteraars. “Soms krijgen we het verwijt van

de overheid dat we te links of communistisch zijn. Het woord

‘vrijheid’ moet nog maar te veel in een lied voorkomen, en we

krijgen het rode label al op ons geplakt”, vertelt Marie, de verant-

woordelijke van de radio.

De RaDIO leeFTDe community radio bestaat nog maar twee jaar. Toch zien ze nu al

dat steeds meer boeren hun weg vinden naar de radio. “In het be-

gin was er veel schroom”, schetst Habibi. “Maar door verhalen van

andere boeren te horen, vergaren ze meer moed om ook hun ver-

haal te vertellen. Na een interview met een boer die tips gaf over

de teelt van suikerriet, kregen we veel reacties van boeren die de

tips met succes hadden opgevolgd. Dan merk je dat de radio leeft.”

Nu is het aan ons. In elk dorp zullen we de ontvangst van 104.7

FM Radio Cordillera testen. Wat zijn die problemen waar de boeren

mee kampen? En worden de boeren ook in de meest afgelegen

dorpen gehoord?

› Boer zkt grond: Overheid is grootste grootgrondbezitter“De overheid beschouwt het grootste deel van de Filippijnse

Cordillera als haar publiek domein”, vertelt Ben Solang onze

Filippijnse partner CDPC. Meer dan de helft ervan staat open

voor mijnbouwbedrijven om de rijke grond te ontginnen. Ten

koste van de landbouw. Boeren hebben niet alleen minder

grond om aan landbouw te doen. De mijnbouw vervuilt het

water en vergiftigt de akkers.

FaST aND eaSy MONeyWe stoppen in het mijnbouwdorp Maínit. Mannen, vrouwen, jong en

oud sleuren met zware zakken. Op en af. We zijn niet welkom met

onze camera. De inwoners wikken en wegen elk woord. De voorbije

weken kwam er in de media commentaar op de gevolgen van de

mijnbouw op de landbouw. De inwoners verkiezen om te zwijgen,

uit schrik hun inkomen uit de mijnbouw te verliezen. Na lang zoe-

ken vinden we toch iemand die bereid is te praten: “Ons dorp is

goede vijftig jaar geleden overgeschakeld op mijnbouw. Het was

fast and easy money. Maar het vervuilt het water voor landbouw

en drinkwater. Veel landbouwgrond is al verdwenen », vertelt hij

terwijl hij naar zijn grond wijst waar vroeger fruitbomen groeiden.

WINSTHONgeR leIDT TOT eCHTe HONgeRTijdens de Spaanse kolonisatie werd heel dit gebied als publiek

domein beschouwd. De Amerikaanse bezetting nam dit over, de

Filippijnse overheid uiteindelijk ook. In de Cordillera is de over-

heid dus de grootste landeigenaar. En die kiest voor winst. Niet

voor haar eigen boeren. De meeste boeren hebben – ook al wonen

ze er al jaren - geen eigendomspapieren van de grond. Bij hen

wordt grond overgedragen via de voorouders. Kan je het nodige

geld op tafel leggen, dan is de grond van jou. En dat hebben de

boeren niet.

› Militairen op het veldWe krijgen telefoon. We reizen deze avond beter niet door naar

onze volgende bestemming Gumhang. Het leger patrouilleert en

zou wel eens lastige vragen kunnen stellen. Het is veiliger om

morgenvroeg te vertrekken. In de buurt van Gumhang was er een

hinderlaag op het leger. Ze houden de inwoners van Gumhang

extra in de gaten. “We hebben een avondklok ingesteld”, vertelt

Modesto uit Gumhang. “Het is veel te gevaarlijk om ’s avonds bui-

ten te komen. De militairen ondervragen alle inwoners. We wor-

den ervan verdacht lid te zijn van de communistische partij New

Peoples Army die volgens hen de hinderlaag beraamd heeft. Hoe

kunnen wij nu rebel zijn? We hebben niet eens wapens?”

OOgST IN geVaaRDe intimidaties van het leger hebben grote gevolgen voor de land-

bouwproductie van de boeren. “Zelfs als boeren één dag niet naar

hun veld kunnen, brengen ze hun oogst in gevaar”, vertelt Ben

Solang. Eddie uit het dorp Tubo getuigt: “mijn landbouwgrond ligt

ver van mijn huis. Eén van de leden van onze boerenorganisatie

is destijds gedood door de militairen. Ik durf niet meer naar de

verafgelegen velden gaan, zeker niet ‘s nachts. Ik heb mijn kippen

nu dichter bij huis.”

alleMaal COMMuNIST?De militairen zijn in de afgelegen dorpen vaak aanwezig. Ze ver-

denken de dorpelingen ervan schuilplaats te bieden aan de gewa-

pende communistische rebellen. Hoe beter de boeren georgani-

seerd zijn en hoe meer initiatieven ze nemen, hoe meer het leger

hen in de gaten houdt. De echte reden van hun aanwezigheid

is om de mijnbouw en andere ontginningsprojecten te bescher-

men van boeren die in opstand komen. En dat doen ze. Jaar na

jaar voeren boeren campagne tegen de destructieve gevolgen van

mijnbouw op hun landbouw. Vaak met succes.

Onze aanwezigheid in Gumhang werd meteen opgemerkt. De dag

erop kreeg de dorpsleider een sms’je met de vraag wat die twee

buitenlanders hier kwamen doen.

› Gemanipuleerde waarheden en chemische wondermiddelen

‘De overheid probeerde ons te overtuigen om chemische

meststoffen te gebruiken. Dat raad ik iedereen af. Het put de

bodem uit en bezorgt je alleen maar schulden. De eerste keer

is het gratis. Daarna moet je betalen en hang je vast aan een

levenslange lening. Ons maken ze niets wijs” , vertelt gini uit

het dorp umnab. “een natuurlijke en traditionele landbouw

is veel beter.”

Tijdens de Groene Revolutie in de jaren ’70 werden veredelde

rijstsoorten met chemische metsstoffen voorgesteld als dé oplos-

sing voor een hogere landbouwopbrengst. Echter tegen een hoge

prijs. Deze superzaden zijn voor kleinschalige boeren heel duur.

Bovendien kunnen ze de oogst niet gebruiken als nieuwe zaden

voor een volgende oogst waardoor boeren de zaden steeds moeten

aankopen. Het voornaamste probleem is de afhankelijkheid van de

chemische meststoffen. Deze zogenaamde wondermiddelen putten

de bodem uit en maken hem afhankelijk, waardoor de oogst op

termijn achteruit in plaats van vooruit gaat. Het grootste deel van

de kleine boeren in de Filippijnen die hiermee gestart is, hangt

vast aan een levenslange cyclus van leningen en schulden.

VeRDOkeN VORM VaN zelFBelaNg“De overheid dringt de veredelde en genetisch gemanipuleerde

zaden en de chemische meststoffen op aan de boeren. Zonder

daarbij rekening te houden met de noden van inwoners of de om-

geving” vertelt Roger Camps, coöperant bij Bevrijde Wereld. “De

grote agrobedrijven zoals Monsanto hebben een krachtige lobby-

machine en stoppen de politici geld toe tijdens verkiezingen. In

ruil promoot de overheid hun producten bij de boeren”, voegt Ben

Solang van CDPC toe.

P. 06

RIJST alS BelaNgRIJkSTe VOeDINgSgeWaS

P. 07

laNDBOuWDePaRTeMeNT geeFT FOuTeN TOeDe overheid promoot sinds kort nu ook biologische meststoffen

en traditionele zaden. Maar ze doen niets aan de megacampag-

nes van grote bedrijven die wonderen beloven met hun chemische

producten. “De wet om deze bedrijven te reguleren moet nog ge-

maakt worden”, zegt Roberto van de het landbouwdepartement

in de Cordillera met schuchter lachje. “We hebben de boeren ver-

waarloosd, dat klopt. Maar wat kunnen we doen? Voor onze natio-

nale overheid is voedselzekerheid geen prioriteit.”

› Weg van de marktWe arriveren in gumhang. Het oogt meteen anders dan

alle andere afgelegen dorpen die we al bezochten. We zien

vrachtwagens volgeladen met groenten op- en afrijden. Over-

al prijken advertenties van chemische producten. We zien

boeren met T-shirts van Magnum, Sunrise, lg Chem, Power

Insecticide, één voor één chemische meststoffen en bestrij-

dingsmiddelen.

Wat verderop zien we een boer zijn veld besproeien met che-

micaliën. We stappen uit en spreken één van de boeren aan.

Florence komt net terug van de markt in Viscaya: “We hebben de

kolen kunnen verkopen. Maar tegen een heel lage prijs. De over-

heid heeft de markt opengezet voor groenten waardoor er nu een

overproductie is. Het grootste deel van mijn opbrengst moet ik

nog eens afstaan aan de middlemen, of de handelaars. Zij leve-

ren de chemische meststoffen en bepalen de prijs waaraan mijn

groenten op de markt verkocht worden. Wij boeren zijn volledig

afhankelijk van hen. Ik voel me unfair behandeld. Ik verdien met

moeite genoeg om mijn familie te onderhouden. Maar voor ons

is er geen weg terug.”

ONze TOekOMSTIge geNeRaTIe zal HIeRONDeR lIJDeNVroeger overleefde het dorp Gumhang van traditionele landbouw

met de zoete aardappel als voornaamste gewas. Sinds 2002 is er

een weg aangelegd van Gumhang naar de stad. Sindsdien kweken

ze groenten voor verkoop op de markt. Ze hadden nood aan geld

om de kosten voor school en gezondheid te kunnen betalen. Daar-

naast was er ook de druk van de leveranciers van groentezaden

en chemische meststoffen die hen rijkdom beloofden als ze over-

schakelden. Vandaag zitten zowat alle boeren in Gumhang in de

schulden. “Mochten we kunnen teruggaan naar onze traditionele

landbouw, dan deden we het. Maar dit is onze enige inkomst en

onze bodem is al afhankelijk van de chemische meststoffen. Onze

toekomstige generatie zal hieronder lijden.”

geDuMPTe gROeNTeNLangs de weg zien we een hele lading gedumpte groenten lig-

gen. Vaak verdienen de boeren zo weinig aan de verkoop van hun

groenten dat ze het evengoed kunnen wegsmijten. “De middle-

men, de verhandelaars van de groenten en de chemische mest-

stoffen, verdienen drie keer meer dan de boeren”, legt Ben Solang

van CDPC uit. “De boeren verdienen slechts enkele pesos per kilo

groenten. Daarvan gaat nog eens de kost voor hun meststoffen

en transport af. Als de marktprijs te laag is of de oogst tegenvalt,

blijft er voor hen helemaal niets over.”

› Kan traditionele landbouw de Filippijnen voeden?Het antwoord van Bevrijde Wereld en 200 boerenorganisaties

in de Cordillera.

“Vroeger was er geen voedseltekort in de Cordillera. De dorpen had-

den wat ze noemen een zelfvoorzienende, biologische of traditio-

nele landbouw. Ze produceerden net genoeg eten om elke dag toe te

komen. Hun voedsel haalden ze uit hun bossen, grond en rivieren.

De ontwikkelingsagressie van de overheid en bedrijven op de natuur-

lijke rijkdommen maakten hier een eind aan”, vertelt Jane Yap-eo

van CDPC. ›LEEs VERDER OP P.09

P. 08

SaMeNWeRkINg MeT De PROVINCIe

OOST-VlaaNDeReN

“Ik denk dat we van de Filippino’s heel wat te leren hebben. Ondanks

de moeilijke situatie blijven ze enorm gemotiveerd om tot duurzame

verandering te komen. Ze werken samen en bundelen de krachten.

Rechten krijgt men nooit cadeau. Daarom is het zo belangrijk dat er echte

internationale samenwerking is om die rechten mee te helpen afdwingen.

Ik vind dat wij, en ieder democratisch bestuur, die plicht hebben.”

Eddy Couckuyt, Gedeputeerde bevoegd voor ontwikkelingssamenwerking

De Provincie Oost-Vlaanderen ondersteunt sinds 1994 samen met Bevrijde Wereld en

Filippijnse partner CDPC de initiatieven van lokale dorpsorganisaties in de Cordillera.

In afgelegen dorpen willen we de landbouw, drinkwatervoorziening,

gezondheidsvoorziening en inkomstenverwerving versterken.

eIgeN zaDeN eeRSTBevrijde Wereld en CDPC moedigen deze traditionele, biologische

en zelfvoorzienende landbouw aan. Want die is duurzaam, goed-

koper, moreel en ethisch veilig. Boeren moeten ook opnieuw meer

verschillende gewassen kunnen telen voor een gevarieerde en

voedzame maaltijd. Belangrijk is dat de productie en reproductie

van zaden in handen is van de boeren. En dat boeren voldoende

eigen landbouwgrond hebben. De traditionele zaden hebben op

een vruchtbare bodem bovendien geen chemische meststoffen no-

dig. Maar er is ook winst nodig. Daarom moeten er daarnaast

extra economische activiteiten zijn opdat boeren de kosten voor

school en gezondheid kunnen betalen. Dat kan gaan om klein-

schalige duurzame mijnbouw of de verkoop van groenten voor de

markt. “Maar”, zegt ook Chito van de Filippijnse ngo Masipag,

“het kernprincipe is dat boeren eerst zelfvoorzienend zijn in hun

eigen voedsel en water, en dan pas de resterende oogst mogen

vermarkten. Die stap mag niet overgeslagen worden. Anders krijg

je scheve toestanden zoals in Gumhang waar boeren hun groenten

verkopen en zelf minderwaardige rijst uit het buitenland moeten

importeren.”

BOeReN zIJN JuNkIeSMaar is een omschakeling naar traditionele landbouw wel zo een-

voudig? Voor vele boeren niet. De chemische meststoffen hebben

hun bodem al om zeep geholpen. Om de grond opnieuw vruchtbaar

te maken duurt het tussen de drie tot soms twintig jaar. En onder-

tussen moeten de boeren wel hun leningen afbetalen en een inko-

men hebben voor het huishouden. Daarnaast kunnen vele boeren

moeilijk geloven dat een landbouw zonder chemische meststoffen

ook mogelijk is. “Boeren zijn als junkies”, zegt Chito, “de chemi-

sche landbouw is als een verslaving voor hen. Daarom is het zo

noodzakelijk om de boeren te overtuigen en ze op te leiden.”

IS HeT geNOeg?De opbrengst van de oogst van traditionele landbouw is dezelfde

als de commerciële landbouw. De boeren hebben zelfs meer winst

want ze moeten geen chemische meststoffen afbetalen. Maar om

biologische zelfvoorziende landbouw te laten slagen, zijn er struc-

turele veranderingen nodig vanuit de overheid: de grond mag niet

beslag genomen worden door ontginningsprojecten. Er moet meer

land beschikbaar gesteld worden voor landbouw. En de overheid

moet meer investeren in irrigatie. Bevrijde Wereld en CDPC onder-

handelen met grootgrondbezitters om een betere pachtprijs voor

de boeren te bekomen, en ze voeren campagne voor een kleinscha-

lige duurzame landbouw en de promotie van traditionele zaden.

We zijn haast aan het eind van onze trip. Ideaal moment om de

balans op te maken. Konden we in de afgelegen dorpen een signaal

ontvangen? Worden de boeren gehoord? Is er nog hoop?

› 104.7FM... is er signaal?Pablo uit Bolo test het signaal van de community radio… geen

bereik. Sabina uit kilayon stemt af op 104.7 FM… geen bereik.

Ook gini uit umnab krijgt enkel gekraak en storing uit zijn radio.

In geen enkel dorp kunnen we de community radio ontvangen.

Worden de boeren in de afgelegen hoogvlakten dan niet gehoord?

kleINe BOeReN WORDeN kleIN geHOuDeN“Ja, dat klopt, geeft Robert Dumogen van het landbouwdeparte-

ment in de Cordillera toe. “De nationale overheid focust vooral

op grote landbouwbedrijven in de laaglanden. De kleine boeren

worden verwaarloosd. Er is te weinig tijd, geld en volk om in alle

afgelegen dorpen aanwezig te zijn. Er is zo weinig vooruitgang

op het platteland en er zijn zoveel problemen die we niet kun-

nen oplossen.”

BegIN BIJ De MeNSeN“De overheid legt haar vorm van ontwikkeling op aan de mensen,

zonder daarbij rekening te houden met de echte noden en de ca-

paciteiten van de boeren”, vertelt Roger Camps van ngo Bevrijde

Wereld. “Voor ons als ngo is de kern: begin bij de mensen, vertrek

van onderuit. We gaan samen met de gemeenschap op zoek naar

oplossingen binnen hun noden en capaciteiten. We laten de men-

sen niet aan hun lot over, maar gaan op zoek naar manieren om de

P. 05 P. 05 P. 09

projecten duurzaam te maken.”

› Hoopvolle signalen uit de Filippijnen

Maar er zijn ook hoopvolle signalen uit de Cordillera. Boeren

hier blijven niet bij de pakken zitten. ze organiseren zich in

sterke boerenorganisaties. “We zijn waakzaam en verenigen

ons. We zorgen zelf voor onze ontwikkeling. Het ligt in onze

handen. We voeren campagne en actie”, zegt Pablo uit Bolo.

MeeR OOgST, MINDeR HONgeRBoeren in de Cordillera nemen initiatieven. Zo getuigt ook Sabina

uit Kilayon: “Vroeger sliepen we ’s nachts buiten om er zeker van

te zijn dat het water tot bij de rijstvelden kwam. Het water liep

langs kanalen die we zelf in de aarde gegraven hadden. Veel water

ging verloren. Het was een harde tijd. Al vroeg op het jaar was

er een tekort aan eten. Nu hebben we samen met het hele dorp

cementen irrigatiekanalen aangelegd. Sindsdien oogsten we twee

keer per jaar en hebben we genoeg voorraad. We kunnen onze

rijstvelden zelfs uitbreiden!” Bevrijde Wereld en de Provincie Oost-

Vlaanderen zorgden voor het materiaal en de coaching. Maar de

irrigatiekanalen, dat is hun werk, hun trots.

RIJST alS zekeRHeIDIn het dorp Lat’ey laat Kristina ons de rijstcoöperatieve zien die

ze met de steun van Bevrijde Wereld konden opstarten. Het is

een opslagplaats en verdeelsysteem voor rijst. We ontdekken een

haast lege schuur. “Alle rijst is uitgeleend. Momenteel is het crisis

in het dorp”, vertelt Kristina. “Er valt te weinig regen. De rijstbank

is van cruciaal belang voor onze voedselzekerheid omdat we zo

afgelegen wonen. We kunnen niet zomaar naar de stad om extra

rijst. Wanneer het regent kunnen we hier niet weg.”

uReN TIJDVeRlIeS INgeHaalDIn Kilayan vertelt Gabriel ons welke impact de rijstmolen op het

leven van de vrouwen heeft: “vroeger waren de vrouwen een hele

dag bezig om de rijst met de hand te pletten. Met de rijstmolen

P. 10

duurt dit slechts 20 minuten. De vrouwen in ons dorp hebben nu

meer tijd om in de groentetuin te werken en voor de familie te zor-

gen.” Wat verderop in het dorp ontmoeten we William en Paulino.

Ook zij merken heel wat tijdswinst en onafhankelijkheid dankzij

hun nieuwe smederij. Ze leerden om zelf hun eigen landbouwwerk-

tuigen te maken en te herstellen. “Het hele dorp komt hier land-

bouwmateriaal ontlenen. Vroeger moesten we materialen buiten

kopen of huren aan hoge prijs. Nu doen we alles zelf. Dat zorgt

niet alleen voor een extra inkomen, het bespaart ook heel wat tijd

tegenover de periode dat we alles manueel op het veld bewerkten.”

TeCHNOlOgIe OP MaaTSamen met Roger van Bevrijde Wereld bezoeken we het atelier voor

aangepaste technologie in Baguio. Hier wordt technologie op maat

gemaakt. Met de toegepaste technologie maken we goedkope, een-

voudige toepassingen om de voedselzekerheid te garanderen met

respect voor milieu en gezondheid. Het zijn technieken op niveau

en binnen de capaciteit van de gemeenschap. Eén van die initi-

atieven is de goudconcentrator. De goudconcentrator scheidt het

goud van bodem en rots zonder chemicaliën. Het water wordt niet

vervuild en kan opnieuw gebruikt worden. Dit in tegenstelling tot

de chemische mijnbouw die het water voor landbouw vervuilt. In

het dorp Itogon waar Bevrijde Wereld actief is, kiezen de mensen

bewust voor deze ecologische manier om goud te ontginnen.

HONgeR IS TaBOe“Vaak hebben we drie tot vier maanden tekort aan eten”, vertelt

Pablo. “Maar we zorgen dat niemand honger heeft. Honger is ta-

boe. Het hele dorp werkt samen opdat iedereen drie maaltijden

per dag heeft. Soms is dat een hele maand bonen. Wat we over

hebben, delen we. Onze overheid laat ons volledig in de steek. Ze

hebben geen oog voor onze echte noden. Dat is het grote verschil

met het werk van ngo’s: wij beslissen zelf wat we nodig hebben.

En we gaan samen op zoek naar oplossingen.” Bevrijde Wereld en

de Provincie Oost-Vlaanderen ondersteunen boeren in de Cordillera

om hun plannen waar te maken. Het begint bij sterke boerenorga-

nisaties. Zij zijn de voedingsbodem voor een vruchtbare toekomst

op het platteland.

››› Baobab Wereldklas

Welkom in ons gloednieuwe Baobab inleefatelierWater halen uit de waterput, les volgen in een gambiaanse

school, of even bijpraten binnen de muren van de koer. Dit

kunnen de vijf- tot achtjarigen sinds kort ook doen in het

gloednieuwe Baobab inleefatelier. “Mogen we hier blijven sla-

pen?” Voor de kinderen is het een geweldige ervaring.

De FIlM TOT leVeN geBRaCHTVoor het atelierbezoek van start gaat, krijgen de kinderen een

film voorgeschoteld over Awa en Hamad, twee leeftijdsgenootjes

uit Gambia. Het nieuwe atelier met meer ruimte bood ons de kans

om de wereld van Awa en Hamad nog meer tot leven te brengen.

DRIe NIeuWe lOCaTIeSHet vorige atelier was een speelse weerspiegeling van de Gambi-

aanse markt zoals de kinderen die kennen uit de film. Nu zijn er

drie nieuwe locaties bijgekomen: de koer aan het huis van Ha-

mad, de school van Awa en Hamad, én het platteland. Met de

nieuwe ruimte kunnen we andere accenten leggen. Zo werken we

ervaringsgericht rond kinderrechten, het recht op water en op on-

derwijs. We laten kinderen zelf ervaren hoeveel een volle emmer

water weegt, en hoe ver ze moeten stappen om water te halen.

“Jullie hebben de film echt tot leven gebracht in het atelier”,

vindt Nathalie De Schepper, kleuterjuf van basisschool Don Bosco

uit Sint-Niklaas die al verschillende keren ons vorig atelier bezocht

heeft. Zij vond het positief dat het nieuwe atelier meer aansluit

bij de film: “Het speelt nog meer in op het inlevingsvermogen van

de kinderen!” Eén trouwe leerkracht miste de knusse gezelligheid

van ons kleiner atelier in de Nieuwstraat. Een uitdaging om daar

de komende maanden nog verder aan te werken!

kINDeReN VOeleN zICH HIeR gOeDEn wat vinden de kinderen van het nieuwe atelier? “Mogen we

hier blijven slapen?”, is een vraag die vele kinderen stellen wan-

neer het einde van het atelier nadert. Daarmee is alles gezegd.

Kinderen voelen zich goed in de wereld van Awa en Hamad. Het

onbekende stukje Afrika is nu iets waar ze met vreugde tegenaan

kijken. Ons doel is bereikt.

DaNkJeWel aaN alle VRIJWIllIgeRSZoals bij verbouwingen wel vaak het geval is, was het een race

tegen de klok om van die lege ruimte een inspirerende, gezellige

en uitnodigende plek te maken. Zonder de hulp van de mensen

van het Vluchtelingen Opvangcentrum Sint-Niklaas, de ouders,

(ex)-stagiairs en trouwe vrijwilligers was het ons niet gelukt.

Dankjewel!

26 SePTeMBeR 2012INFOMOMeNT lOOP NaaR De POMP lageR ONDeRWIJSOnze Baobab Wereldklas heeft een educatief traject ‘Loop

naar de pomp’ uitgewerkt voor het lager onderwijs. Kom op

26 september naar hun infomoment tussen 12u en 15u op

het Stadhuis. Schrijf je voor 15 september in via

anja.dewachter@sint-niklaas.be. Alle info op

www.loopnaardepomp/lageronderwijs

21 NOVeMBeR 2012STuDIeDag SOlIDaIRe SCHOleNVoor al wie gaat voor gelijke onderwijskansen, op zoek

is naar vernieuwende onderwijstips rond diversiteit en

boeiende uitwisselingen met mensen uit de educatieve

wereld. In de Kaho Sint-Lieven in Sint-Niklaas.

Hou www.bevrijdewereld.be in de gaten!

NOTeeR IN Je ageNDa

P. 11

aMuSeMeNT eN BlOeDNeuS OP WeRelDWeekeNDAls derde weekend gingen we mee op Wereldweekend met Bevrijde

Wereld. We leerden er heel wat bij wat Bevrijde Wereld in het Zui-

den doet. Tussen de informatie door gingen we naar het strand om

te ontspannen en rugby te spelen. Iets té enthousiast? We waren

nog maar aan het opwarmen en er had al iemand een bloedneus.

Voor de rest: geen gewonden, maar veel amusement!

WaTeRPROeVeNEn daar was het laatste voorbereidingsweekend al. Jammer, omdat

de voorbije weekends super waren. Maar ook leuk omdat de in-

leefreis steeds dichterbij komt. Op ons laatste weekend leerden we

op een boerderij in Eeklo hoe we waterproeven kunnen uitvoeren.

Zo kunnen we waterkwaliteit van de pompen in Senegal testen.

We maakten er lekker eten met bioproducten en verse kruiden uit

de tuin. Vanaf nu kunnen we echt beginnen aftellen naar Senegal.

We hebben er onnoemelijk veel zin in!

SPaNNeNDe BlIND DaTeHet eerste weekend was best spannend. Toen we aankwamen wa-

ren we voornamelijk vreemden voor elkaar. Maar al snel vormden

we een hele hechte groep. Dit weekend stond dan ook in het teken

van kennismaking. Met op het menu: Afrikaans koken, dansen en

spelen op het recreatiedomein De Ster.

a BRuxelleS aVeC ‘Balleke’Het tweede weekend trokken we met z’n allen naar de Afrikaanse

wijk in Brussel. Daar speelden we stadsspel zodat we al eens een

mondje Frans konden praten. En dat ging beter dan verwacht! Dit

weekend maakten we ook kennis met ‘balleke’, het spel dat de

rode draad vormt doorheen alle weekends. De regels zijn simpel:

wanneer de begeleiders ‘balleke’ roepen, moet iedereen het balle-

tje laten zien dat we gekregen hebben. Wie het niet bij zich heeft,

krijgt een opdracht van de groep.

Aftellen naar

Senegal!

Marjolein vertrekt deze zomer samen met 23 jongeren

op inleefeis naar Senegal. Ondertussen heeft ze al – zo

zegt ze zelf - vier “supertoffe voorbereidingsweekends

achter de rug met zalige begeleiders”. Marjolein vertelt

ons welke reis de jongeren tot nu toe al afgelegd hebben.

Opgelet, haar enthousiasme is zo meeslepend dat je

koffers al klaar staan om mee te vertrekken.

››› Jongeren op inleefreis

Op 21 april was het weer ‘West-Afrikaans eetfestijn’ ten

voordele van onze partnerorganisatie Dwagulu-Dekkente en

de jongereninleefreizen. Een recordaantal van 370 gasten

kwam meesmullen. Dankzij de vele vrijwilligers en de nieuwe

lading jonge inleefreizigers verliep dit übervlotjes!

WelkOM OP De BBQ MeT ONze SeNegaleSe gaSTeNVan zondag 5 augustus tot en met zondag 19 augustus

komen acht Senegalezen op terugkomreis naar Sint-Niklaas.

Op het programma staan onder andere een bezoek aan het

klein kasteeltje, Vlaams parlement en de zee. Op vrijdag

17 augustus is iedereen welkom op onze BBQ. Wil je erbij

zijn? Neem dan contact op met delphine.van.belleghem@

bevrijdewereld.be

370 SMulleRS VOOR HeT gOeDe DOel

P. 12

De inleefgroep reist van Pikine, een grote randstad van Dakar, naar

Thiès en Tambacounda diep in het binnenland van Senegal. Overal

bezoeken ze de projecten van Bevrijde Wereld. In Tambacounda

wordt tijd uitgetrokken om de stedenband met Stad Sint-Niklaas

te verkennen.

ReIS MeT VeRzOekNuMMeRSDeze ongetwijfeld intense, informatieve bezoeken worden afge-

wisseld met verzoekjes en interesses van de deelnemers zelf. Zo

droomt Riet: “Ik hoop dat ik in Senegal mee water kan dragen

en een klein beetje kan meedraaien in een naaiatelier. In al die

ontmoetingen hoop ik een soort van verbondenheid te voelen en

door te geven, zodat dat ik op het einde kan zeggen: ik vertel

jouw verhaal in mijn land, bedankt dat ik jou kon leren kennen.”

VeRHaal OVeR HONgeREen inleefreis in groep vraagt al in België een stevige voorberei-

ding. “Ik weet dat er momenten zullen zijn dat ik me machteloos

zal voelen, ontredderd”, bedenkt Riet. “Daarom is het goud waard

dat we in groep gaan en dat we elkaar nu al leren kennen zodat

we tijdens de reis ook met ons verhaal bij elkaar terecht kunnen.”

Ook het verhaal over en achter de honger, de complexe problema-

tiek in een land als Senegal en de projecten van Bevrijde Wereld

rond voedselzekerheid en water komen aan bod tijdens de voor-

bereidingen. Riet is heel blij met die intensieve voorbereiding:

“ik vind het goed dat we wakker gemaakt worden, ook voor het

verhaal van de honger. Dat is het verhaal dat ik aan de mensen

rondom mij vertel.”

u HOORT NOg VaN HeNInleven is ook delen. Delen in het Zuiden en delen hier. Deze

zes volwassenen keren ongetwijfeld terug met een schat aan er-

varingen en boeiende ontmoetingen. U hoort nog van hen, da’s

beloofd!

De eeuWIge aFRIkaaNSe glIMlaCHProeven van de puurheid, oprechtheid, ongelooflijke gastvrijheid

en de eeuwige glimlach van de Afrikaanse bevolking. Inleefreizig-

ster Wendy kijkt er naar uit om diep ondergedompeld te worden in

de Afrikaanse cultuur. “Ik ben er zeker van dat dit een bijzondere

ervaring zal zijn die ongetwijfeld een blijvende impact zal heb-

ben” vertelt ook Rik. “Als ik met vrienden, familie en collega’s over

Senegal spreek, dan gaat het over welke buitengewone ervaring ik

tegemoet ga, meer dan een normale reis.”

De IDeale FORMuleOp ontdekking gaan met een ngo is voor Wendy Bryssinck de ide-

ale formule: “Je bezoekt het land niet als toerist, maar leert het

echt kennen, tussen de lokale bevolking. Het gaat verder dan lou-

ter toekijken. Als ik ook maar iets kan doen of verbeteren, hoe

klein ook, dan lijkt me dat fantastisch.” Begeleidster Els beaamt

dit: “Inleven is reizen om te leren en te leven.”

Ik vertel jouw

verhaal in mijn land

Deze zomer vertrekken zes volwassenen met onze

nieuwe educatief medewerker en begeleidster els naar

Senegal. Samen gaan ze een inleefreis van twintig dagen

tegemoet. De jongste deelneemster is 30 en de oudste

73 jaar oud. elk met hun redenen en verwachtingen.

“Vanaf de eerste kennismaking heb ik afrika in mijn hart

gesloten”, vertelt Wendy Blommaert.

››› Volwassen inleefreizigers naar Senegal

P. 13

MeT 4 euRO PeR MaaND, kRIJg Je zelFS gelD TeRugMet elke gift, klein of groot, zorg je ervoor dat Bevrijde Wereld

en honderden boerenorganisaties hun werk kunnen voortzetten.

Betere voedselvoorzieningen zijn vaak de basis voor de groei van

een gemeenschap. Als de dagelijkse strijd tegen honger en dorst

wegvalt, ontstaat tijd en ruimte voor school, handelsactiviteiten

en gezamenlijke plannen. Jij kan hierbij helpen.

Vanaf 40 euro op jaarbasis krijg je van ons een fiscaal attest en

krijg je een deel terug van de belastingen. Zo krijg je met een per-

manente opdracht van maar 4 euro per maand al een fiscaal attest.

DOe Nu eeN gIFT OP HeT RekeNINgNuMMeR:

IBaN: Be19 012 1876 7412 of BIC: geBaBeBB. Op naam van

Bevrijde Wereld, mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas en met de

mededeling ‘Gift Bevrijde Wereld’.

TeRWIJl JIJ SPaaRT, STeuN Je BeVRIJDe WeRelDKen je krekelsparen al? Dat doe je wanneer je een ethische, soli-

daire spaarrekening bij BNP Paribas opent via Netwerk Vlaande-

ren. Terwijl jij spaart, steun je Bevrijde Wereld!

HOe WeRkT HeT? Netwerk Vlaanderen ontvangt jaarlijks een bonus van BNP Paribas

in functie van het bedrag dat je spaart. Met het geld van deze

rekeningen verleent de bank kredieten aan organisaties die actief

zijn in Noord/Zuidsamenwerking. Met het Krekelsparen kan je er

voor kiezen om Bevrijde Wereld te steunen. Wanneer je een Kre-

kelspaarrekening opent, duidt elke spaarder een organisatie naar

keuze aan die op de Krekelspaarlijst staat. Een van die begun-

stigde organisaties is Bevrijde Wereld.

Je kan ons nog een extra duwtje in de rug geven door je intrest

op die spaarrekening af te staan aan Bevrijde Wereld. Een interes-

tafstand van 40 euro of meer geeft je recht op een fiscaal attest.

De eNIge éCHTe gOeDe SINT HeeFT NIeuW lekkeRS BIJ!Ook dit jaar kan je opnieuw fair trade chocoladen sinterklaasjes

bestellen bij Bevrijde Wereld. En de Sint heeft iets nieuws dit

jaar: fair trade speculozen sintjes. Vele bedrijven en gemeentebe-

sturen smulden vorig jaar voor het goede doel. Maak de Sint en

de 250.000 boeren met wie we samenwerken dit jaar nog blijer.

Vertel het rond, en overtuig jullie baas op het werk nu al.

WIl Je MeeR WeTeN OVeR HOe JIJ BeVRIJDe WeRelD

kaN STeuNeN?

Neem dan contact op met Wouter, via

wouter.semey@bevrijdewereld.be of 03 777 20 15.

www.bevrijdewereld.be

P. 14

Steun Bevrijde

Wereld en maak

het verschil voor

boeren in het Zuiden

Dankzij jouw steun krijgen de meest afgelegen

plattelandsgebieden in Bolivia, West-afrika toegang

tot voedsel, water en een hoopvolle toekomst.

Broodnodige giften die het verschil maken voor een

boerenfamilie in het zuiden. Hieronder geven we je

enkele tips en suggesties hoe je ons kan steunen.

››› Hoe kan jij Bevrijde Wereld steunen?

Bevrijde Wereld ondersteunt de armste boerenfamilies in Bolivia,

West-Afrika en de Filippijnen. Dankzij kleinschalige projecten zoals

groentetuinen, rijstvelden en waterputten werken we samen aan hun recht

op beter voedsel. Deze solidariteit willen we delen met kinderen, jongeren

en volwassenen in eigen land via inleefateliers, vormingen en reizen.

CONTACT

Bevrijde Wereld vzw, Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas.

Tel 03/777 20 15 Fax 03/ 766 36 41, info@bevrijdewereld.be

www.bevrijdewereld.be

COlofoN

•Hoofdredactie: Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas, 03/777.20.15,

sofie.vanderstraeten@bevrijdewereld.be

•Medewerkers: Delphine Van Belleghem, Els De Gryse, Eva Roelandt,

Greet Poelvoorde, Marc Joolen, Marijntje Broeckx, Sofie Van Der straeten,

Wouter Semey

• Fotomateriaal: Jasmine Debels, Sofie Van Der Straeten

•Vormgeving:clauwerys@gmail.com

•Eindredactie: sofie.vanderstraeten@bevrijdewereld.be

•AbonnementenDjembé: Djembé is gratis en verschijnt vier keer

per jaar. Heeft u vrienden die graag gratis de online en/of de papieren

Djembé ontvangen? Sein dan hun gegevens door aan Christa.Lyssens,via

christa.lyssens@bevrijdewereld.be (met de vermelding ‘Djembé’ als

onderwerp) of geef een seintje op 03/777.20.15. Bent u verhuisd? Wenst

u uw gratis abonnement stop te zetten? Ontvangt u voortaan graag ook

de online-versie van Djembé? Laat het ons weten!

Djembé wordt gedrukt op 100% gerecycleerd papier, volgens een

milieuvriendelijk procédé.

Met dank aan DGOs, Provincie Oost-Vlaanderen en stad sint-Niklaas.

steun bevrijde wereld

Bevrijde Wereld heeft ambitieuze plannen. Om onze plannen te kunnen

uitvoeren en onze partners en projecten blijvend te ondersteunen,

heeft Bevrijde Wereld bijkomende financiële middelen nodig. Vanaf

40 euro ontvang je een fiscaal attest. Zo krijg je een deel van je gift

via je belastingsbrief terug. Storten kan via 001-2187674-12, het

rekeningnummer van Bevrijde Wereld vzw

(Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas).

Ontdek op www.bevrijdewereld.be wat je allemaal kunt doen om

onze organisatie te steunen!

Activiteiten 7 JulI 2012 let’s get SimmerdownBruisend wereldfestival in Puurs ten voordele van de

projecten van Bevrijde Wereld in Bolivia.

www.simmerdown.be

27 auguSTuS 2012Openluchtopening Foodprints

Van maandag 27 augustus tot en met 16 oktober staat Food-

prints op het stationsplein in Sint-Niklaas. Op 27 augustus

zetten we dit feestelijk in gang met een openluchtreceptie.

gastsprekers zijn o.a. schepen Wouter Van Bellingen.

1-2 SePTeMBeR 2012Villa PaceIn het kinderwerelddorp ontdekken kinderen op creatieve,

actieve en inventieve wijze het belang van water en

voedselzekerheid in de wereld. Bevrijde Wereld vind je ook

op de wereldmarkt.

23 SePTeMBeR 2012Baobab FestivalHet meest kleurrijke feest voor alle kinderen die ooit de

Baobab Wereldklas bezochten. Ouders, familie, vrienden en

buurtbewoners zijn uiteraard ook meer dan welkom!

26 SePTeMBeR 2012Infomoment loop naar de pomp

lager Onderwijskom op 26 september naar het infomoment

‘loop naar de pomp voor het lager onderwijs’.

Schrijf je voor 15 september!

alle info op www.loopnaardepomp/lageronderwijs

21 NOVeMBeR 2012Studiedag Solidaire Scholen

Voor al wie gaat voor gelijke onderwijskansen en op zoek

is naar vernieuwende onderwijstips rond diversiteit.

In de kaho Sint-lieven in Sint-Niklaas.

Hou www.bevrijdewereld.be in de gaten!

P. 15

.be

ngo voor ontwikkelingssamenwerking

.be

ngo voor ontwikkelingssamenwerking

AyMuRAy

BOeReN IN BOlIvIA

Bestel vanaf nu dit prachtige fotoboek

ten voordele van Bevrijde Wereld

Fotografe Jasmine Debels trok in 2011 op

inleefreis met Bevrijde Wereld naar Bolivia. Daar

kwam ze midden in het harde boerenleven van de

Boliviaanse Altiplano.

Een ervaring die ze zelf als onvergetelijk

omschrijft. Dit wil ze met zoveel mogelijk mensen

delen door haar fotoboek Aymuray. Het boek komt

in augustus uit, maar is nu al via Bevrijde Wereld

te bestellen. Neem eens een kijkje naar de eerste

foto’s op http://aymuray.wordpress.com/

De opbrengst van de verkoop van dit boek gaat

naar Bevrijde Wereld. Hiermee kan Bevrijde

Wereld samen met de dorpen irrigatiesystemen

aanleggen, ecologische keukens bouwen en

groentetuinen aanleggen.

Bestel het boek en help zo de boeren in Bolivia

om een duurzame voedselvoorziening uit te

bouwen.

BESTELLEN KAN DOOR EEN MAILTJE TE STUREN

NAAR WOUTER.SEMEy@BEVRIJDEWERELD.BE

aymuray

Boeren in Bolivia€

19,5 euro. 152 p.

Hardcover. 160mm/240mm

© fo

togr

afie

-Jas

min

e D

ebel

s