Äàøäîðæèéí

Íàöàãäîðæ

Öàãààí ñàð áà

õàð íóëèìñ

Ñóðàëöàã÷äàä ¿ãèéí óðëàãèéí

á¿òýýëèéã òàíèëöóóëàõ,

ñàíàë áîäëîî ÷ºëººòýé

èëýðõèéëýõ, àëèâàà àñóóäàëä

áèå

äààí ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàæ, õ¿íëýã

ýíýðýíã¿é ¿çýëòýé

á¿òýýë÷ ñýòãýõ¿éòýé áîëãîõîä

Çîðèëãî

Îíóóä: 1906, 1925, 1926

Ãàçàð îðîí: Ò¿øýýò õàíàéìãèéí Äàðõàí ÷èí âàíãèéí

õîøóó (Îäîîãèéí Òºâ àéìãèéíÁàÿíäýëãýð

ñóì) Îðîñûí Ëåíèíãðàä õîò, Ãåðìàíû

Ëåéïöèã õîò

Íàñ: 9, 15, 17, 31

Ñóðãóóëü: Àëòàíãýðýëáàãøèéí øàâü, Öýðãèéí

àêàäåìè, Ñýòã¿¿ë÷èéíñóðãóóëü

Á¿òýýëýýñ: “Öýíõýðëýíõàðàãäàíà”,

“Á¿õèé îëîí áàãà÷óóä”,

“Ìèíèé íóòàã”, “ĺðâºí öàã”, “Ýð¿¿ë áà

æàðãàë”, “Îä”, “Ñàð àà”, “Ñýõýýòýí”, “Õóó÷èí

õ¿¿”, “Öàãààí ñàð áà õàðíóëèìñ”, “Ó÷èðòàé

ãóðâàí òîëãîé”, “Èõ àâõàé” ãýõìýò

Ä¿ãíýëò: ÌÕÇÝ-èéí øàãíàëíýõýí îëãîñîí.

Ìîíãîëûí îð÷èí ¿åèéí óðàí çîõèîëûã

¿íäýñëýã÷äèéí íýã.

Èõ çîõèîë÷ Ä.Íàöàãäîðæèéí

ìýíäýëñýí íóòàã

Òºëºâëºãºº:

Öýðìàà àéëä çàðöëàãäàí óéòãàðëàæ áàéãààòóõàé

Äàãäàíãèéí ýõíýð, Öýðìààã óóðëàí çîäîæáàéãàà áàéäàë

Öàãààí ñàðûí ºìíºõºí Ìÿäàãìàà, çàðö Öýðìààõî¸ðûí áàéæ áàéñàí

áàéäëûí òóõàé

Öýðìàà ׿ëòýì õî¸ðûí õàéð äóðëàëûí òóõàé

Öýðìàà Äàãäàíãèéí ýõíýðèéí ¿ãèéã äàãàëã¿é׿ëòýìòýé ñóóñàí

Áîðæèãîí Äàøäîðæèéí

Íàöàãäîðæ

(1906-1937)

Çîõèîë÷

…×èõðèéí

öààñàí äýýð ø¿ëãýý

áè÷èæ áàéæýý…

Öàãààí ºíãº

Öàñàí öàãààí, ìºíãºí öàãààí, ñ¿¿í öàãààí ãýõ÷ëýí öàãààí ºíãºíèé

8 õóâèëáàð áèé. Á¿õ ºíãèéí íýãäýë þì. Ýëáýã äýëáýã,

øèíý ñýðãýã, ñýòãýë õàíãàëóóí, æàðãàë öýíãýëòýé, õèð áóðòàã

¿ã¿é àðèóí ñàéõíû áýëýã òýìäýã áºãººä õ¿ì¿¿ñò àìðàëò,

òàéòãàðàë, àðèóí öýâýð, èëýí äàëàíã¿é áàéäëûã àâ÷èðäàã ãýæ

ñýòãýë ç¿é÷èä ¿çäýã.

Öàãààí ºíãºíä äóðëàã÷èä èõ ìºðººäºìòãèé, á¿õíèéã öýâýð

ñàéõíààð òºñººëäºã, ìºí ñýòãýë õºäëºõ íü õîâîð õ¿éòýí õºíäèé,

àëèâààä øèéäìýã áóñ áàéäàã ãýíý.

Ýì÷ íàð, òàìèð÷èä, öàðàéëàã, ãàíãàí çàëóóñ, õàíãàëóóí

àìüäðàëòàé õ¿ì¿¿ñèéí õóâöàñíû ºíãº. Äàí öàãààí õóâöàñ

ºìññºí õ¿í õýçýý ÷ ÿìàð ÷ õ¿íèé àíõààðàëä ºðòºæ ÷àäíà.

Õàð ºíãº

Õàð ºíãèéí 5 õóâèëáàð áèé. Èõ õ¿íä ºí㺠þì.

Õàðàíõóé, àéìøèãòàé, ìóó, ìóóõàé, ñýòãýëä çîõèñã¿é

ç¿éëèéã áèä õàðààð òºñººëäºã. Ñýòãýëä þóíû ò¿ð¿¿í

óéòãàð ãóíèã, àìüäðàëûí áàÿð áàÿñãàëàíã¿é, ãýðýë

ãýãýýã¿é, õóó÷íûã áàðèìòëàã÷, õýò àëáàðõóó, ¸ñîðõîã,

óóð óöààðòàé áàéäëûã èëýðõèéëäýã ãýæ ñýòãýë ç¿é÷èä

¿çäýã

Òóñãàé àëáàíûõàí, òàãíóóëûíõàí, ìºí “õàð”

àæèë÷äûí õóâöàñíû ºí㺠áºãººä áîð, áàðààí öàðàéòàé

õ¿ì¿¿ñ õàð ºíãèéí õóâöñûã áàãà ºìñºõ íü ç¿éòýé.

Õàðèí áàãà íàñíû õ¿¿õýäòýé àæèëëàäàã õ¿í,

öýöýðëýã ÿñëèéí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷, ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí

áàãø íàð, ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä èéì ºíãèéí õóâöñûã

àæèëäàà ºìñºõººñ àëü áîëîõ òàòãàëçàõ íü ç¿éòýé. Õàð

ºìñãºëòýé õ¿íä ñýòãýë ñàíààãàà íýýæ îéðòîõ íü òóí

áàãà áàéäãèéã ñóäëàà÷èä òîãòîîæýý.

Çàðèì óëñ îðîíä øàøíû ¿éë àæèëëàãààíä õàð

õóâöàñ ºìñºíº. Ìîíãîë÷óóä öàãààí ñàðûí ¿åýð ìºí

á¿ñã¿é õ¿í õóðèìàíäàà õàð ºíãèéí õóâöàñ ºìñäºãã¿é

çàíøèëòàé.

Ä¿ãíýëò:

• Õóâüñãàëûí ºìíº ÿäóó õ¿í àìüäðàõûí ýðõýýð áóñäàä

çàðöëàãäàæ àìü òýæýýäýã áàéñàí òóõàé

• Çàðö ÿäóó õ¿ì¿¿ñèéã áèå ìàõáîä, ñýòãýë ñàíààíû

òàëààð äàðëàæ áàéñàí íü

• Áàÿí ÿäóóãèéí àìüäðàëûí ÿëãààã õàðüöóóëàí¿ç¿¿ëýõ

• ßäóó õ¿íèé æèíõýíý íºõºð áîë ÿäóó õ¿í áàéäàã

• Õóâüñãàëûí à÷ààð åðèéí õ¿íèé ñýòãýë ñàíààõóâèð÷,

õóó÷èí ¸ñ ººð÷ëºãäºâ