1

Docentenhandleiding

Je Brein de Baas?!

JE DE BAAS ?!BREIN

2

Deze Uitgave is gemaakt in opdracht van het NCJ

Titel: Docentenhandleiding Je Brein de Baas ?!

Versie: 1.0

Datum: 31-3-2021

Coördinatie en redactie: Thera Knopperts, adviseur gezondheidsbevordering Liesbeth Meuwissen, arts M&G, profiel jeugdarts

Vormgeving & Animatie: Studio Strik

Adresgegevens: NCJ Churchilllaan 11 (7e etage)3527 GV Utrecht

Met dank aan

De jongeren uit de klankbordgroepen

De docenten uit de klankbordgroepen

Linsey Brunekreef, jeugdverpleegkundige

Gineke Cremers, docent

Mirande Dawson, adviseur gezondheidsbevordering

Meike Hensing, adviseur gezondheidsbevordering

Marloes Kleinjan, hoogleraar Youth Mental Health Promotion

Hajo Krol, jeugdarts

Vivianne Plantinga, projectleider

Steven Pont, psycholoog

Eliza Rozendaal, gedragswetenschapper

Rik Ruitenbeek, psycholoog

Lennart van Trigt, communicatie adviseur

Lotte Veul, jeugdarts

Hanneke Visser, psycholoog NIP

Jan Willem van der Wal, docent en ondersteuning coördinator

Hein Zoete, adviseur

Voor meer informatie over het lesmateriaal zie: ncj.nl/je-brein-de-baas/Voor feedback op de handleiding: gezondeschool@ggdru.nl

Alle materiaal mag gedupliceerd worden en gebruikt worden voor publieke doeleinden mits de bron vermeld wordt. Voor gebruik voor commerciële doeleinden is vooraf toestemming nodig.

NAVIGATIE MENU

3

Inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Het lesmateriaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Lesinhoud en lesduur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Aandachtspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Inbedding in de school . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Feedback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Handleiding les 1 (module 1 en 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Module 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Uitwerking van de les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Module 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Uitwerking van de les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Handleiding les 2 (module 3 en 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Module 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Uitwerking van de les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Module 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Uitwerking van de les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Voorbeeldbrief voor ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Werkblad 1 - ‘Een dubbele crisis’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Werkblad 2 - ‘Je brein en stress’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Werkblad 3 - ‘Grip op je gevoel’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Werkblad 4 - ‘Je stress te lijf’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40Informatieblad voor jongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

Inhoudsopgave

4

InleidingVoor u ligt de docentenhandleiding “Je Brein de Baas”. Deze minilessenserie van 2 tot 4 lessen is geschreven om te geven in mentorlessen, en kan ook ingepast worden in andere lessen als bijvoorbeeld biologie- of verzorging. In deze handleiding wordt uitgegaan van fysiek onderwijs. Dit omdat het onderwerp van de lessenserie vraagt om een veilig klassenklimaat. En dat is gemakkelijker te creëren bij fysiek onderwijs dan bij onlineonderwijs.

AchtergrondUit landelijk onderzoek blijkt dat de coronamaatregelingen veel effect hebben op jongeren. Zij ervaren -vaak meer dan andere leeftijdsgroepen- mentale gezondheidsproblemen zoals eenzaamheid, somberheid, boosheid en frustratie. De perioden van afstandsonderwijs zijn wisselend ervaren, waarbij sommige jongeren meer leervorderingen hebben kunnen maken dan andere jongeren. Gevoelens van stress beïnvloeden het leervermogen negatief. Wellicht ziet u dit ook in uw dagelijkse praktijk terug.

Het initiatiefVeel docenten herkennen de mentale problemen waar veel jongeren mee worstelen. Dit is niet nieuw, maar is door de coronacrisis versterkt. Veel scholen willen hier aandacht aan besteden. Om aan deze behoefte tegemoet te komen hebben de afdelingen jeugdgezondheidszorg en gezondheidsbevordering van de GGDrU de handen ineengeslagen. In opdracht van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg (NCJ) hebben zij samen met jongeren, scholen en ontwikkelingspsycholoog Steven Pont het lesmateriaal “Je Brein de Baas ?!” ontwikkeld. Vanuit het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) heeft Hanneke Visser feedback gegeven op het lesmateriaal. Het lesmateriaal is vanaf medio april 2021 gratis beschikbaar voor alle scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland. Met het materiaal dat voor deze les is geschreven zou het voor elke docent mogelijk moeten zijn om de les te geven.

Het lesmateriaal

Doelgroep De doelgroep zijn alle scholieren van alle niveaus en leerjaren in het voortgezet onderwijs in Nederland. Bij de ontwikkeling van het materiaal is het vmbo-t niveau als uitgangspunt genomen. Docenten kunnen naar eigen inzicht de lessen aanpassen naar het niveau van de groep. Dat geldt ook voor de toepassing in het voortgezet speciaal onderwijs.

Doel Het doel is het versterken van de mentale gezondheid van jongeren in het voortgezet onderwijs. Het lesmateriaal schenkt aandacht aan het welbevinden van alle leerlingen in de klas, leidt tot begrip voor zichzelf en voor anderen en motiveert tot actie. Jongeren krijgen informatie over hun brein, stress en gevoelens en ze krijgen suggesties hiermee om te gaan. Dit biedt meer inzicht en geeft jongeren daardoor meer grip op hun situatie. Door er met elkaar over te praten kunnen jongeren van elkaar leren, doorbreken ze hun eventuele isolement en kunnen ze elkaar steunen. Ook wordt hierdoor eventuele problematiek makkelijker bespreekbaar voor henzelf, de mentor en eventuele zorgverleners. De lessenserie is niet bedoeld als ‘therapie’. Bij leerlingen met zwaardere sociaal emotionele problematiek is signalering en doorverwijzing belangrijk.

5

Lesinhoud en lesduur

‘Je Brein de Baas’ bestaat uit twee lessen van 45 à 50 minuten. Elke les bestaat uit 2 modules. Het is ook mogelijk om de modules te verspreiden over vier lessen van 25 minuten. Afhankelijk van de doelgroep, hoeveel tijd beschikbaar is en hoeveel verdieping wenselijk is, kan er per module meer tijd besteed worden. De eerste module is specifiek gericht is op de huidige coronacrisis en de andere drie zijn generiek van karakter.

De opbouw van elke les is als volgt:• Introductie• Animatiefilm • Verwerkingsopdracht• Overgang naar tweede animatiefilm • Verwerkingsopdracht• Afsluiting les.

De thema’s van de vier modules zijn: 1. Een dubbele crisis; waarom jongeren extra last kunnen hebben van de coronacrisis. 2. Je brein en stress; hoe je brein in elkaar zit en stress je denken uitschakelt. 3. Grip op je gevoel; waar gevoelens vandaan komen en wat je ermee kunt. 4. Je stress te lijf; hoe je je beter kunt voelen zonder gesprekken.

De kennis wordt gepresenteerd in de vorm van korte animatiefilms. In de films staat steeds een aspect van mentaal welbevinden centraal. Het eerste filmpje legt uit hoe de coronamaatregelen het welzijn van opgroeiende jongeren kunnen beïnvloeden en hoe dat in strijd is met waar jongeren behoefte aan hebben. Deze film heeft tot doel dat de leerlingen erkenning krijgen en zich gezien voelen. Filmpje 2 bespreekt het brein, het stressmechanisme en het effect op het denken. Filmpje 3 legt uit hoe je met vervelende gedachtes om kan gaan. Filmpje 4 laat tenslotte zien hoe je via je lichaam je mentale gezondheid kan versterken.

De opdrachtenNa iedere animatiefilm volgen groeps- en/of individuele opdrachten ter reflectie, verdieping en/of uitwisseling. Jongeren worden hierin uitgenodigd de kennis toe te passen op hun eigen leven. Per module staan er soms meerdere suggesties voor opdrachten. Het is aan de mentor om in te schatten welke opdracht het meest geschikt is voor de betreffende klas, gezien hun niveau, voorkennis, de sfeer in de klas en de eigen ervaring. Ook kan de docent de opdracht eventueel aanpassen zodat die beter aansluit.

Werkbladen De jongeren krijgen werkbladen waarop zij de antwoorden op de opdrachten kunnen noteren. Ook worden zij voorzien van informatie waar zij terecht kunnen voor vragen, advies en hulp.

OuderbriefOuders spelen een belangrijke rol in het welzijn van hun kind. Ook voor hen zijn dit uitdagende tijden. Om ouders te ondersteunen en te informeren over deze les is er een ouderbrief beschikbaar. U kunt die voorafgaand aan de les naar ouders sturen.

6

Aandachtspunten

VeiligheidSociaal-emotionele veiligheid in de groep tijdens deze lessen is van groot belang. Het doel van de lessen is om kennis over mentale gezondheid te vergroten, waardoor inzicht in zichzelf en anderen toeneemt. Leerlingen worden uitgenodigd om te onderzoeken en te delen hoe dat bij henzelf werkt. Om te zorgen dat leerlingen hier prettige ervaringen mee op doen, is het van belang dat hier respectvol mee omgegaan wordt en er een veilig klassenklimaat heerst. Het is aan te bevelen om vóór het starten van de lessen aandacht te besteden aan deze veiligheid door bijvoorbeeld afspraken die binnen de klas hierover gemaakt zijn te herhalen of deze afspraken te maken.

Om veilige uitwisseling te stimuleren wordt er regelmatig in groepjes gewerkt. Bedenk als mentor vooraf hoe deze groepjes gevormd worden. Belangrijk dat het zowel veilige groepjes zijn en dat er geen leerlingen buitengesloten worden. Tijdens de lessen kunt u als docent de veiligheid vergroten door een open vraag te veranderen in een gesloten vraag en geen leerlingen aan te wijzen voor een beurt, maar alleen leerlingen iets te vragen die zelf hun vinger opsteken. Een andere manier is om, wanneer iemand iets vertelt, te vragen de mensen die dit herkennen hun hand te laten opsteken of te gaan staan. In het bijgeleverde filmpje wordt hier verder op ingegaan.

Grenzen en openheidVaak is praten over gevoelens geen dagelijkse bezigheid, zeker niet in groepsverband. Hoe makkelijk dit voor de jongeren en voor u als docent is hangt af van verschillende aspecten, zoals het mentaal welbevinden op dit moment, in hoeverre je van thuis hebt meegekregen om over je gevoelens te praten, maar ook de veiligheid die je voelt in de klas. Het kan goed zijn om aan het begin van de serie aan te geven dat het gaat om gevoelens en dat er geen goede of foute antwoorden zijn en dat verschillen normaal zijn. Dit vraagt ook openheid van uzelf als jongeren vragen stellen.

U kunt uitwisseling stimuleren door zelf mee te doen met de opdrachten, zoals het invullen van de opdrachten op het werkblad. Ook kan het helpen om het ijs te breken door voorbeelden uit uw eigen leven in te brengen, een verhaal te vertellen dat u gehoord heeft van een jongere die u gesproken heeft of uit de media, en vervolgens te vragen of iemand dat herkent. Belangrijk is ook om de jongeren ruimte te geven om hun grenzen aan te geven.

Inbedding in de school

Leerlingen met zorgHet advies is om voor aanvang van de les na te denken over waar jongeren naar toe kunnen als zij extra aandacht of zorg nodig hebben. Bij wie kunnen in uw school leerlingen met vragen of zorgen terecht? Dit kunnen personen binnen de school zijn, zoals de mentor, ondersteuningscoördinator of de schoolpsycholoog/het ondersteuningsteam). Ook de jeugdarts en jeugdverpleegkundige van uw school kunnen leerlingen ondersteunen die extra aandacht nodig hebben. Zij kunnen met de leerlingen in gesprek gaan en hen zo nodig doorverwijzen naar extra hulp. Daarnaast zijn er ook online mogelijkheden zoals jongerenhulponline.nl, gripopjedip.nl of jouwggd.nl. Zie ook de bijlage met informatie voor jongeren die bij de werkbladen zit. Wilt u meer informatie over het signaleren van emotionele problemen? Klik hier voor de link naar een recent ontwikkelde tool die hiervoor gebruikt kan worden.

Gezonde schoolDeze lessenserie richt zich op mentaal welbevinden van jongeren in coronatijd. Maar dit onderwerp is natuurlijk van alle tijden. Het geven van lessen rondom mentale gezondheid staat niet op zichzelf. Mentale gezondheid en leren gaan immers samen. Mooi is als de lessen worden ingekaderd in een bredere visie van de school op mentale gezondheid. Willen u ook na corona meer aandacht voor welbevinden op school? Kijk dan eens naar de Gezonde School aanpak. Als school hoeft u dit niet alleen te doen, de Gezonde School adviseur kan u hierbij helpen. Kijk op www.gezondeschool.nl voor een adviseur bij u in de buurt. U kunt ook informatie vinden op www.welbevindenopschool.nl.

7

Het welbevinden van docentenAandacht voor de mentale gezondheid van jongeren op school begint met aandacht voor de mentale gezondheid van de docenten. Belangrijk is om vooraf met elkaar af te stemmen of iedereen zich competent en in staat voelt om deze lessen te geven. Er is een aanbod van het Nederlands Instituut van Psychologen om, voorafgaand aan de lessen voor de leerlingen, met het schoolteam een bijeenkomst te organiseren waarin aandacht wordt besteed aan de veerkracht van het schoolteam en het welbevinden van de docenten/mentoren. Meer weten? http://psynip.nl/schoolpsychologen

LeesinstructieDeze docentenhandleiding leidt u door de les. De opbouw van de les staat beschreven, de verwachte duur van de opdracht en de materialen die u bij welke opdracht nodig heeft. De cursieve tekst in groen is een suggestie van een tekst die u letterlijk zou kunnen gebruiken. Als er bij een opdracht een a en een b versie is, dan kunt u kiezen welke opdracht het meest geschikt is voor deze klas. In het begeleidende filmpje wordt ingegaan op de psychologische achtergrond van de les en worden enkele handvatten gegeven om over dit thema in gesprek te kunnen gaan. Zie Nederlands Centrum Jeugdgezondheid | Je Brein de Baas (ncj.nl)

LesvoorbereidingWat vooraf doen? Voorbereidingstijd reserveren, filmpjes zelf kijken, oefeningen selecteren, tijdsplanning maken, en eventueel de werkbladen printen.

Alle animatiefilms zijn te vinden op website: https://www.ncj.nl/je-brein-de-baas. Deze bestanden zijn downloadbaar (pijl rechtsonder de video). Dit verbetert de kwaliteit bij afspelen.

Feedback

De ontwikkelaars zijn benieuwd naar de ervaringen. Om het lesmateriaal te kunnen doorontwikkelen hebben we uw input nodig. Daarom vragen we u deze korte vragenlijst in te vullen na afloop van de lessen. De linkjes voor de evaluatie voor docenten en voor leerlingen kunt u vinden onder Evaluatie aan het eind van de handleiding. (De invultijd is minder dan 5 minuten.)

Als u nog vragen heeft over het lesmateriaal kunt u die sturen naar gezondeschool@ggdru.nl. 

8

Handleiding les 1 (module 1 en 2)

Handleiding les 1 (module 1 en 2)

Lesduur 45 – 50 minuten

JE DE BAAS ?!BREIN

9

Module 1Een dubbele crisis - Waarom jongeren extra last kunnen hebben van de coronacrisis.

Geschatte tijdsduur20 minuten

LesdoelJongeren krijgen erkenning voor de uitdagingen die de corona tijd voor hen met zich meebrengen.

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen• Benoemen waarom de coronacrisis voor jongeren extra uitdagingen biedt. • Uitleggen dat het normaal is dat grote veranderingen verschillende gevoelens kunnen oproepen.• Benoemen wat de negatieve en positieve effecten van de coronacrisis zijn voor zichzelf.

Benodigdheden• Digibord met geluid• Werkblad “Je brein de baas?!”

Voorbereiden• Uitprinten werkbladen voor alle leerlingen (zie bijlage 1)• Animatiefilm 1 bekijken • Opdrachten doornemen en bepalen welke je gaat gebruiken

Opzet van de les1. Openingsopdracht: Gevoelens herkennen2. Bekijk Animatiefilm 1: Een dubbele crisis 3. Verwerkingsopdracht 1a of 1b 4. Afsluiting module 1

Extra docenteninformatie• Zorg voor sociaal-emotionele veiligheid in de klas. Spreek onder andere af dat leerlingen niets hoeven te delen

als ze dat niet willen. • Het is waardevol als je soms ook iets van jezelf vertelt. Zie voor meer informatie “Aandachtspunten” in de inleiding

van deze handleiding.

Uitwerking van de les

1. Openingsopdracht: Gevoelens herkennen

Geschatte tijdsduur5 minuten

WatDe leerlingen vullen zelf op het werkblad in en bespreken het in tweetallen of klassikaal

10

InstructieLaat op het werkblad de verschillende emoticons zien. Vraag de leerlingen om aan de afgelopen drie maanden te denken. Welke gevoelens had je? (Evt. voorbeeld geven: boos, verdrietig of juist blij?). Stel de vraag: Omcirkel op je werkblad de 5 emoticons die passen bij de gevoelens die jij de afgelopen 3 maanden had. Laat de leerlingen deze opdracht eerst voor zichzelf maken. Vervolgens kunnen ze dit delen in tweetallen of kun je dit klassikaal bespreken.

NabesprekenBenoem wat je opvalt, bijv. dat er veel verschillende emoties zijn per leerling en dat er verschillen zijn tussen leerlingen. Geef vervolgens informatie: Het is normaal dat je veel emoties hebt ervaren, positief en negatief. Soms ervaar je ze tegelijk en soms wisselen ze elkaar af. Dat hebben alle mensen, jong en oud. In onzekere tijden, en in tijden dat dingen anders dan anders gaan, hebben mensen vaak meer negatieve emoties dan anders.

2. Bekijk animatiefilm 1: Een dubbele crisis.

Geschatte tijdsduur 5 minuten

WatPlenair via digibord

InstructieBekijk animatiefilm 1. “Een dubbele crisis: Waarom jongeren extra last kunnen hebben van de coronacrisis”.

https://vimeo.com/522693196

Ter info: Samenvatting van animatiefilm 1Het filmpje gaat in op de veranderingen die jongeren doormaken van kind naar volwassene (lichamelijk, geestelijk en vooral sociaal). Het legt uit dat veranderingen altijd al een soort crisis met zich meebrengen. Om deze groei door te kunnen maken hebben jongeren behoefte aan de mogelijkheid om sturing/richting te geven aan hun eigen leven, veel contact te hebben met anderen en te ontdekken wat ze leuk vinden. Door de coronamaatregelen worden deze 3 behoeften belemmerd. Dat kan leiden tot gevoelens van somberte, eenzaamheid en boosheid. Deze gevoelens zijn niet fijn, maar bedoeld om in actie te komen. Het zijn dus normale reacties op een ongewone situatie.

3. Verwerkingsopdrachten

Verwerkingsopdracht 1.1

Geschatte tijdsduur1 minuut

Watzelf invullen op het werkblad.

11

InstructieDe animatiefilm eindigt met de tekst “Sommige dingen kunnen nu even niet. Iedereen heeft hier in meer of mindere mate last van en iedereen gaat hier anders mee om. Stel de leerlingen de vraag: Hoe doe jij dat? Vul je antwoord in op het werkblad.

Wat voor effect heeft de corona crisis op jou? (Meerdere antwoorden mogelijk)

Negatief

Geen

Positief

Verwerkingsopdracht 1.2a - positieve en negatieve ervaringen en 1.2b - stelling

Het coronavirus heeft invloed op situatie van jongeren. Daar willen we nu nog even bij stilstaan. Hier staan meerdere opties voor verwerkingsopdrachten. Kies welke bij jouw klas past.

Verwerkingsopdracht 1.2a - positieve en negatieve ervaringen

Geschatte tijdsduurmax 10 minuten.

WatLeerlingen worden in groepjes van 4 ingedeeld. Daarna vullen ze het zelf in op het werkblad + dit bespreken in groepjes van 3 of 4 en/of klassikaal.

InstructieVertel de leerlingen: Het coronavirus heeft invloed op de situatie van jongeren. Denk eens terug aan het afgelopen jaar en hoe dat was voor jou. Wat was positief (fijn of leuk of grappig)? Wat was negatief (vervelend, stom of naar)? Zijn er dingen die zo fijn of leuk waren dat je wilt dat het blijft bestaan? Vul de antwoorden in op je werkblad, bespreek het vervolgens in groepjes van vier. Denk hierbij aan 1,5m afstand.

Het is de bedoeling dat iedereen dit invult op het werkblad en daarna in groepjes met elkaar bespreekt. • Wat is een positieve gebeurtenis voor jou in het afgelopen jaar?• Wat is een negatieve gebeurtenis voor jou in het afgelopen jaar? • Wat vond je zo leuk of fijn in het afgelopen jaar dat je wilt dat het blijft bestaan?

NabesprekenStel klassikaal de vraag: Wie wil hier iets over zeggen? Vertel de leerlingen dat het fijn is om te merken dat er niet alleen negatieve ervaringen zijn maar ook positieve en dat we met elkaar moeten zorgen dat we die behouden als de situatie weer normaal wordt.

Extra docenteninformatieHet is goed om je te realiseren dat dit veel los kan maken. Sommigen hebben misschien iemand verloren en zijn daar verdrietig over. Andere leerlingen voelen zich somber en hebben veel negatieve gedachtes. Leerlingen kunnen daar soms verrassend open over zijn. Het is verhelderend om de antwoorden van de leerlingen waar mogelijk te koppelen aan de basisbehoeften als richting geven, contact en ontdekken.

12

Verwerkingsopdracht 1.2b - stelling

Geschatte tijdsduur max 10 minuten

Watin groepjes van 4 en bespreek met elkaar

InstructieVertel: Het coronavirus heeft invloed op situatie van jongeren. Daar willen we nu nog even bij stilstaan. Bespreek met elkaar de stelling: De coronacrisis zorgt ervoor dat je als jongere geen leuk leven meer hebt.Schrijf eerst kort op je werkblad wat argumenten op. Die kunnen voor en tegen zijn. Deze stelling je kunt bedenken.

Vraag ze op te schrijven: Wat zou iemand zeggen die het hiermee eens is? Wat zou iemand zeggen die het hiermee oneens is?

Laat de leerlingen vervolgens in kleine groepjes praten over de stelling of doe dit plenair met bijvoorbeeld een voor- en tegenstander.

NabesprekenLaat de leerlingen de belangrijkste argumenten terugkoppelen in de groep door de vraag te stellen:Wat zou iemand zeggen die het hiermee eens is? Wat zou iemand zeggen die het hiermee oneens is?Afrondende vraag: Wat denk je zelf?

4. Afsluiting module 1

Sluit af met dat de opmerking dat de coronatijd geen makkelijke tijd is voor jongeren, maar dat het voor iedereen verschillend is. En dat je uit een lastige tijd soms ook positieve punten kan halen.

Maak een koppeling naar de volgende module: we gaan nu kijken hoe je brein met stress omgaat.

ZIE MODULE 2

13

Module 2Je brein en stress - Hoe je brein in elkaar zit en stress je denken uitschakelt

Geschatte tijdsduur20 minuten

LesdoelDe leerlingen krijgen inzicht in de werking van het brein en begrijpen hoe stress dit beïn-vloedt.

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen• Vertellen welke drie stressreacties er zijn op een stresssituatie en wat het nut van deze stressreacties is. • Vertellen hoe het voelbrein het denkbrein uitschakelt als reactie op een stresssitua-tie.• Omschrijven wat stress/spanning met hen persoonlijk doet.• Benoemen welke stressreactie zij het meest toepassen.

Benodigdheden• Digibord met geluid• Werkblad “Je brein de baas?!”• Eventueel 4 ballonnen

Voorbereiden• Animatiefilm 2 bekijken • Opdrachten doornemen en bepalen welke je gaat gebruiken

Opzet van de les1. Bekijk animatiefilm 2: Je brein en stress2. Verwerkingsopdracht 2a of 2b3. Afsluiting module 2

Uitwerking van de les

1. Bekijk animatiefilm 2: Je brein en stress.

Geschatte tijdsduur 5 minuten

HoePlenair via digibord

InstructieBekijk animatiefilm 2. “Je brein en stress - Hoe je brein in elkaar zit en stress je denken uitschakelt” met de leerlingen.

https://vimeo.com/523970168

14

Ter info: Samenvatting van animatiefilm 2De film beschrijft dat het brein bestaat uit een emotioneel brein (voelbrein) en een cognitief brein (denkbrein). Het voelbrein kan het denkbrein uitschakelen bij stress en andere heftige emoties. Er zijn drie vormen van stressreacties: vechten, vluchten en bevriezen.

NabesprekenIn de animatiefilm wordt gesproken over drie verschillende reactiepatronen op stress. Kan iemand een voorbeeld geven hoe mensen met vechten reageren?Kan iemand een voorbeeld geven hoe mensen met vluchten reageren? Kan iemand een voorbeeld geven hoe mensen met bevriezen reageren?Mochten de leerlingen niet op een voorbeeld komen, geef er dan zelf één.

Extra docenteninformatie Stress reacties zijn overlevingsstrategieen. Er zijn drie typen: vechten vluchten en bevriezen.

Het kenmerk van vechten is: je gaat erop af. Vechtreacties zijn bijvoorbeeld direct reageren zonder na te denken over de gevolgen, zoals direct schelden of een klap verkopen of negatieve reacties op social media geven.

Het kenmerk van vluchten is: wegrennen uit de situatie en net doen alsof het er niet is geweest, maar ook niet terug willen gaan. Veel gamen of tv kijken kunnen ook vormen zijn van vluchtreacties.

Het kenmerk van bevriezen is: het over je heen laten komen en tot niets meer komen. Dat is bijvoorbeeld bij een black-out bij een toets, of dichtklappen in andere situaties die je overvallen.

2. Verwerkingsopdracht 2a en 2b

Hier staan meerdere opties voor verwerkingsopdracht. Kies welke bij jouw klas past.

Opdracht 2a stresssituatie nabootsen

Geschatte tijdsduur15 minuten

Wat Klassikaal met een docent voor de groep.

Extra benodigdhedenEen ballon, een naald, en een kort informatief verhaal van 3 minuten bijvoorbeeld uit een lesboek waar u les uit geeft, afgestemd op het niveau van deze groep

InstructieOm leerlingen te laten begrijpen en ervaren wat er bij stress gebeurt doe je de volgende oefening.

• Vraag aan 4 leerlingen of ze mee willen doen aan een experiment. • Opdracht: de 4 leerlingen staan in een kring met de ogen gesloten en houden allemaal een opgeblazen

ballon in hun uitgestrekte handen (om afstand te bewaren). De docent loopt in de kring met een naald en geeft aan 1 van de ballonnen door te gaan prikken. Tegelijkertijd vertelt de docent een kort verhaal waarin ook feitelijke informatie verwerkt is, voordat hij 1 van de ballonnen stuk prikt. Als daarna aan de leerlingen gevraagd wordt de hoofdboodschap van het verhaal weer te geven, dan zal dat ze niet goed lukken omdat ze door de stress dat hun ballon mogelijk geprikt zou worden het verhaal niet goed hebben kunnen volgen.

15

Extra docenteninformatieTip: Kies een kort verhaal met een paar feiten erin als jaartallen, het liefst passend bij de les bijvoorbeeld over een gezondheidsprobleem als corona of mentale gezondheid van jongeren

Opdracht 2.b Mijn spanning of stress

Geschatte tijdsduur15 minuten

WatLeerlingen schrijven eerst hun eigen antwoord op. Vervolgens bespreken ze het in kleine groepjes.

Instructie• Stress/spanning werkt soms positief en soms negatief. Schrijf op je werkblad een voorbeeld op wanneer spanning/

stress jou tegenwerkte (negatief) en wanneer spanning/stress jou juist hielp (positief). Dit hoeven geen grote dingen te zijn, denk aan schoolwerk of een ruzie met je ouders.

• Vraag de leerlingen: Bedenk voor jezelf: Herken je je eigen stijl hierin? Ben je meer een vechter, een vluchter of bevries je als iets spannend wordt? Bespreek dit met je groepje.

NabesprekenVraag leerlingen: Wil iemand iets vertellen over een situatie waarin stress/spanning je tegen werkte? En daarna: Wil iemand iets vertellen over een situatie waarin stress/spanning juist hielp? Kun je herkennen welke type stressreactie dit is?

3. Afsluiting module 2

De stressreactie is dus een normale reactie op een spannende gebeurtenis is en kan soms dus best handig zijn. Het heeft alleen als negatief effect dat je niet meer goed kunt nadenken. Belangrijk is dus dat je snel weer tot rust komt.Het gaat er dus niet alleen om wat je meemaakt, maar ook over hoelang het allemaal duurt. Belangrijk is dat er dan genoeg tijd is om weer tot ontspanning te komen, om te herstellen. Daar gaan we het in de volgende les over hebben.

ZIE LES 2 (module 3 en 4).

16

Onderzoeksopdracht (optionele huiswerkopdrachtl)

WanneerNa les 1 en voor les 2

Benodigdhedenwerkblad “onderzoeksopdracht interview”

Instructie Deel de onderzoeksopdracht uit. Bespreek kort de inhoud van de opdracht. Je gaat een kort interview houden met twee mensen die je kent. Bijvoorbeeld een ouder, opa/oma, vriend of vriendin.

Stel de volgende vragen:• Heb je wel eens stress? Kun je een voorbeeld noemen van een situatie waarin je stress voelde?• Hoe reageerde je in deze situatie?• Wat was je allereerste reactie? (wat deed je?)• Vertel aan degenen die je interviewt dat je hebt geleerd dat er drie stress reacties zijn: vechten, vluchten, en

bevriezen. Waar hoort de reactie van deze persoon bij?• Wat helpt jou minder gestrest te zijn?

17

Handleiding les 2 (module 3 en 4)

Handleiding les 2 (module 3 en 4)

Lesduur 45 – 50 minuten

JE DE BAAS ?!BREIN

18

Module 3 Grip op je gevoel - Waar gevoelens vandaan komen en wat je ermee kunt

Geschatte tijdsduur20 minuten

LesdoelJongeren leren waar gevoelens vandaan komen, dat deze bedoeld zijn om je in de actiestand te zetten en krijgen inzicht in oplossingsstrategieën.

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen• Benoemen wat de betekenis is van gevoelens• Benoemen dat mensen verschillende oplossingen kunnen bedenken om zich beter te voelen.• Aangeven wat hun eigen oplossingsstrategieën zijn om zich beter te voelen.

Benodigdheden• Digibord met geluid• Werkblad “Je brein de baas?!”

Lesvoorbereiding• Uitprinten werkbladen voor alle leerlingen (zie bijlage 3)• Animatiefilm 3 bekijken • Opdrachten doornemen en bepalen welke je gaat gebruiken

Opzet van de les1. Nabespreking huiswerkopdracht 2. Openingsopdracht: samenvatting les 1 + hoe voel jij je nu?3. Bekijk animatiefilm 3: Grip op je gevoel4. Verwerkingsopdracht 5. Afsluiting module 3

Uitwerking van de les

0. Terugkoppeling op huiswerkopdracht

Als jongeren de onderzoeksopdracht hebben gedaan, bespreek die dan kort na.Vraag wie het heeft gedaan? En of diegene hier nog iets over wil vertellen of vragen? En ben je iets te weten gekomen dat je niet had verwacht?

1. Introductie: samenvatting les 1

Geschatte tijdsduur5 minuten

19

InstructieGeef een korte samenvatting van de vorige les: In de vorige les hebben we het gehad over de coronatijd: Waarom de coronatijd extra lastig kan zijn voor jullie als jongeren en wat stress eigenlijk doet met je brein. Als jongere maken jullie op dit moment al een grote verandering door, namelijk de puberteit. Dit kun je zien als een soort crisis. Tegelijkertijd zorg de coronatijd ook voor een grote verandering. Beide grote veranderingen kunnen leiden tot stress. Zo zou je kunnen zeggen dat jullie in een dubbele ‘crisis’ zitten. Je brein bestaat uit een emotioneel brein (voelbrein) en een cognitief brein (denkbrein). Dat voelbrein kan het denkbrein uitschakelen bij een stressreactie of een andere heftige emotie. Je kunt in zo’n situatie drie dingen doen: vechten, vluchten of bevriezen.

Vandaag gaan we het hebben over gevoelens, waar deze vandaan komen en wat je er mee kunt. Ook kijken we hoe je met vervelende gevoelens om kan gaan (=module 4).

Extra docenteninformatie Deze opdracht hoef je niet na te bespreken, dit is vooral bedoeld om de leerlingen weer even aan te zetten en alvast na te denken over gevoelens, waar deze les over zal gaan.

2. Bekijk animatiefilm 3: Grip op je gevoel

Geschatte tijdsduur5 minuten

WatPlenair via digibord

InstructieBekijk animatiefilm 3 “Grip op je gevoel - Waar gevoelens vandaan komen en wat je ermee kunt” met de leerlingen.

https://vimeo.com/525030925

Ter info: Samenvatting van animatiefilm 3Film 3 legt uit dat gevoelens voortkomen uit iets dat je graag zou willen z.g. “breinhonger’’, en bedoeld zijn om je in de actiestand te zetten. Er is al veel bekend over hoe je met vervelende gevoelens kunt omgaan.

Drie strategieën uitgelegd:• Bij jezelf nagaan wat je nodig hebt of graag zou willen• Met anderen praten over je gevoelens en je behoeftes• In actie komen

20

3. Verwerkingsopdracht 3.1 – Casusbespreking

Geschatte tijdsduur15 minuten

Watin kleine groepen (8 minuten) en daarna plenair nabespreken (7 minuten).

InstructieLees het verhaal van Sam:Sam zit op de middelbare school. Hij woont bij zijn ouders, zusje en broertje. Zijn ouders hebben een eigen bedrijf, zijn daar druk mee en werken thuis. Zijn broertje en zusje zitten op de basisschool en maken thuis veel lawaai. Sam zit op voetbal en gaat daar 3x per week naartoe. Hij heeft een leuk team. Zijn klas is wel oké en zijn mentor is aardig.

Sam zit de laatste tijd niet lekker in zijn vel en voelt zich alleen. Op school gaat het de laatste tijd ook niet heel lekker. Hij kan zich niet concentreren op de lessen en zijn cijfers gaan achteruit. Sam maakt zich wel eens zorgen over hoe het met hem gaat, maar weet niet goed wat hij kan doen. Laat de leerlingen op hun werkblad de volgende vragen in groepjes invullen:Welke negatieve gevoelens spelen er bij Sam?

• Wat denken jullie dat Sam nodig heeft om zich weer beter te voelen?• Wat zouden jullie Sam adviseren?

NabesprekenBespreek de vragen over Sam klassikaal. Stel vragen als: Wat heeft Sam nodig? Wat hadden jullie als groepje voor advies voor Sam?

Heb je zelf wel eens een probleem gehad waarvan je niet wist hoe je dat moest oplossen? Ga daar eens in gedachte naar terug? Wat heb je toen gedaan? Heb je nu nieuwe ideeën gekregen over hoe je hiermee om zou kunnen gaan? NB: Dit hoeven de leerlingen niet klassikaal te beantwoorden, geef wel ruimte als iemand hier nog iets over wil zeggen. Op het werkblad kunnen ze dit voor zichzelf noteren.

4. Afsluiting module 3

Sluit af door een korte samenvatting te geven: Gevoelens komen voort uit dat je iets graag wilt en is bedoeld om je in de actiestand te zetten. Als je boos, verdrietig of niet lekker in je vel zit, stel jezelf dan de vraag: “Wat heb ik nodig?” of “Wat zou ik graag willen?”. Deze vragen zullen je helpen om te laten zien welke actie jij moet ondernemen om je lekkerder in je vel te voelen.

Maak een koppeling naar de volgende module: Je weet nu dat je gevoelens je in een actiestand willen zetten. Je kunt met iemand praten, maar er zijn ook andere manieren waarop jij je beter kunt voelen. Daar gaat het volgende animatiefilmpje over.

ZIE MODULE 4

21

Module 4 Je stress te lijf - Hoe je je beter kunt voelen zonder gesprekken

Geschatte tijdsduur25 minuten

LesdoelJongeren hebben inzicht dat je via je lichaam ook invloed kan hebben op hoe je je voelt.

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen• Verschillende manieren noemen om het brein tot ontspanning/rust te brengen via het lichaam. • Vertellen op welke manier zij hun brein tot ontspanning/rust kunnen brengen. • Uitleggen wat de invloed is van ademhaling op de mate waarin je spanning/ stress ervaart.

Benodigdheden• Digibord met geluid• Werkblad “Je brein de baas?!”• Stopwatch (evt.: stopwatchfunctie op telefoon)

Voorbereiden• Uitprinten werkbladen voor alle leerlingen (zie bijlage 3)• Film 4 bekijken • Opdrachten doornemen en bepalen welke je gaat gebruiken

Opzet van de les1. Bekijk animatiefilmpje 4: Je stress te lijf2. Verwerkingsopdrachten 3. Afsluiting module 4

Uitwerking van de les

1. Bekijk animatiefilm 4: Je stress te lijf

Geschatte tijdsduur5 minuten

WatPlenair via digibord

InstructieBekijk animatiefilmpje 4 “Je stress te lijf - Hoe je je beter kunt voelen zonder gesprekken” met de leerlingen.

https://vimeo.com/526704567

22

Ter info: Samenvatting van animatiefilm 4De film legt uit dat het voelbrein nauw verbonden is aan het lichaam. Hierdoor kun je via je lichaam je stemming beïnvloeden. Dit kan je doen op veel manieren zoals bewegen, eten, slapen, aanraken en ademhaling.

2. Verwerkingsopdracht: Wat helpt jou? + het effect van bewust ademhalen

Geschatte tijdsduur20 minuten

WatDe leerlingen vullen eerst het werkblad in. Daarna wordt er klassikaal een ademhalingsexperiment gedaan met behulp van een voorgelezen instructie.

Instructie Deel 1 - Wat beïnvloedt jouw stemming?Vraag de leerlingen de vraag op het werkblad in te vullen.

Waarvan heb jij gemerkt dat het je stemming beïnvloedt?

Bewegen

Slapen

Eten

Elkaar aanraken/stoeien/massage/knuffelen

Diep ademhalen

NabesprekingIk ben benieuwd wat jullie opgeschreven hebben.Wie herkent dat bewegen zijn stemming beïnvloedt?En dan achtereenvolgens: Wie herkent dat slapen, eten, lichamelijk contact of rustig ademhalen je stemming beïnvloedt? (De verwachting is dat weinig leerlingenhun hand opsteken bij ademhalen)

Nu weinig van jullie nog ervaring hebben met de invloed van ademhaling wil ik vandaag het volgende experiment met jullie doen.

Deel 2 - Het ademhalingsexperiment Doel van het experiment is leerlingen te laten ervaren dat je door korte ademhalingsoefening je ademhalingsfrequentie snel naar beneden kan brengen.

Stap 1 Pak je stopwatch of kijk op de klok in de klas.Ik ga nu 1 minuut aftellen. In die minuut moet je op je werkblad je ademhaling tekenen als een vloeiende lijn. Trek de lijn omhoog tijdens de inademing en naar beneden tijdens je uitademing. Na de minuut: tel nu het aantal ademhalingen. 1x in en 1x uit, telt samen als één ademhaling.

23

Stap 2 Nu start het experiment.

https://vimeo.com/534616154

Start de geluidsopname met de begeleide ademhalingsoefening die in totaal 1,5 minuut duurt. De leerlingen hoeven nu niks op te schrijven.

Stap 3 Laat de leerlingen opnieuw 1 minuut hun ademhaling tekenen op de achterkant van het eerdere vel, zonder begeleiding. Als docent hou je weer de tijd bij. Laat de leerlingen het totaal weer tellen dit weer noteren op hun werkblad.

NabesprekingWat valt jullie op? Is er iets veranderd? Bij wie is het hoger? Hand omhoog, Hetzelfde? Lager? Merkt iemand een verschil met voor de oefening? Zo ja wat merk je?

Dit soort oefeningen kun je makkelijk zelf doen. Vaak zorgt een rustige ademhaling voor meer ontspanning waardoor je weer helder kunt denken. Dus is er een lastige som tijdens het proefwerk en raak je in de stress of is er iets anders waar je tegenop ziet? Adem dan een paar keer rustig in en uit en probeer het opnieuw. Als je dan tegelijkertijd aan iets denkt waar je blij mee bent wordt het effect nog sterker. Op het informatieblad voor jongeren (dat bij werkbladen zit) staan een aantal apps waarmee je zo’n ademhalingsoefening kan doen.

Deel 3 - De vijf manieren waarmee je je stemming kan beïnvloeden.

Geschatte tijdsduur5 minuten

InstructieHet filmpje heeft uitgelegd dat er van vijf manieren is bewezen dat je daarmee je stemming kan beïnvloeden.

Op je werkblad worden deze manieren genoemd in de eerste kolom. Kruis achter elke manier aan of je het toepast, en hoe vaak en tenslotte of je hier meer aandacht aan wilt besteden. Als je een voornemen hebt voor komende week, kun je dat onder de tabel invullen.

Nooit Soms Vaak Heel vaakHier wil ik meer

aandacht aan besteden

Bewegen

Voldoende Slapen

Gezond Eten

Elkaar aanraken/stoeien/massage/knuffelen

Diep ademhalen/ mindfulness

Vul in: Schrijf nu van één ding heel precies op hoe je dat gaat doen.De komende week ga ik ...............................................................................................................................

Als er nog tijd is vraag dan:Wie wil zijn of haar voornemen delen met de klas.

24

Extra docenteninstructie:Als je de ademhalingsoefening hebt overgeslagen, is er waarschijnlijk tijd om de nabespreking iets uit te breiden.

Dit kan zijn door de leerlingen in groepjes hun antwoorden te laten bespreken.

Of klassikaal of in groepjes de vraag te stellen: We hebben het nu gehad over deze 5 specifieke manieren die kunnen helpen om je echt beter te voelen. Maar er zijn er natuurlijk nog meer. Wat doen jullie nog meer om je beter te voelen?

3. Afronding

Rond samen met de leerlingen de lesmethode af. Geef een korte samenvatting waar de afgelopen twee lessen over zijn gegaan.

We hebben het nu gehad over 5 specifieke manieren om tot ontspanning komen. Maar er zijn nog meer manieren. Als je erover nadenkt kom je vast op manieren die voor jou werken.

We zijn nu aangekomen aan het einde van deze les en van de lessenserie Je Brein de Baas?!

We hebben geleerd dat het voelbrein nauw verbonden is aan het lichaam. Daarom kan je via je lichaam je stemming beïnvloeden. Dit kan je bijvoorbeeld doen via bewegen, eten, slapen, aanraken en ademhaling.

We hebben nu afgelopen lessen uitgebreid stil gestaan bij de mogelijke gevolgen van de coronapandemie op jullie, over de stressreactie, gevoelens en hoe je hier mee om kan gaan. Ik hoop dat jullie hierdoor iets meer van jezelf en van elkaar begrijpen.

Als je nu tijdens deze les gemerkt hebt dat het niet goed met je gaat, weet dan dat je altijd bij mij terecht kan. Ik kan dan samen met jou bedenken wie jou verder kan helpen. Op school zijn een aantal mogelijkheden zoals een andere docent, leden van het ondersteuningsteam, de jeugdverpleegkundige of jeugdarts van onze school. Op het antwoordvel staan ook nog een aantal onlinemogelijkheden.

Dit is het einde van de les. We zijn zeer geïnteresseerd in jullie ervaring met en mening over het lesmateriaal. Wij waarderen het dan ook enorm als u samen met de leerlingen de evaluatieformulieren invult.

(zie volgende bladzijde)

25

EvaluatieDe makers van deze les willen heel graag weten hoe jullie het gevonden hebben. Daarom willen zij jullie vragen om een kort evaluatieformulier in te vullen. Zij kunnen dit gebruiken om de les verder te verbeteren.

Willen jullie hieraan meedoen? Het is helemaal anoniem.

De link om te delen met de leerlingen https://forms.gle/x15ccuxDdhVs3Hxw7(De geschatte invultijd is minder dan 5 minuten)

En de link naar evaluatieformulier voor docenten https://forms.gle/QpfZ5fVqbDtuAoPj8

JE DE BAAS ?!BREIN

26

Bijlagen• Voorbeeldbrief voor ouders• Werkblad 1 - ‘Een dubbele crisis’• Werkblad 2 - ‘Je brein en stress’• Werkblad 3 - ‘Grip op je gevoel’• Werkblad 4 - ‘Je stress te lijf’• Informatieblad voor jongeren

JE DE BAAS ?!BREIN

27

Chapter main title

Voorbeeldbrief voor oudersBijlage

JE DE BAAS ?!BREIN

28

Je Brein de Baas?!

Informatie voor ouders van jongeren op het voortgezet onderwijs

Beste ouder(s)/verzorger(s),

De coronamaatregelen hebben veel invloed op het leven van jongeren. Afspreken met vrienden en sporten is moeilijker en ook naar school gaan is vaak nog geen vanzelfsprekendheid. Zij ervaren dan ook – vaker dan andere leeftijdsgroepen – negatieve gevoelens zoals eenzaamheid, boosheid, stress of problemen met hun concentratie. Dit beïnvloedt ook hun functioneren op school. Als school willen we hier graag aandacht aan besteden.

Binnenkort gaan we daarom starten met het lesmateriaal ‘Je Brein de Baas?! Met deze lessenserie willen we jongeren ondersteunen in wat je kunt doen om je beter te voelen, door handvatten te geven hoe om te gaan met stress en hun gevoelens. Bij de lessen krijgen jongeren ook een informatieblad met links naar handige sites en apps over mentale gezondheid.

De coronacrisis kan ook een uitdaging zijn voor u als opvoeder. Voor algemene tips rondom opvoeden tijdens de coronacrisis kunt u hier terecht. Verder kunt u hier, op de website van het Nederlands Jeugdinstituut, meer lezen over het steunen van uw kind in coronatijd. Hier kunt u meer informatie vinden over het motiveren van jongeren voor thuisonderwijs.

Als u vragen over uw kind heeft voor de jeugdverpleegkundige of -arts van de school, dan kunt u contact met hen opnemen.

JE DE BAAS ?!BREIN

29

Chapter main title

Werkblad 1 - ‘Een dubbele crisis’Bijlage

JE DE BAAS ?!BREIN

EEN DUBBELE CRISIS

WERKBLAD 1

WAAROM JONGEREN EXTRA LAST KUNNENHEBBEN VAN DE CORONACRISIS.

JE DE BAAS ?!BREIN

Naam: ....................................................................................

Blij Boos Ontspannen Energiek

Geschrokken Verliefd Teleurgesteld Bang

Gelukkig Verdrietig Gëirriteerd Moe

1. Gevoelens herkennen

2. Positief of negatief?

Denk eens aan de afgelopen 3 maanden.

Omcirkel hieronder de 3 emoticons waar jij je het meest in herkent de afgelopen 3 maanden.

Vraag: De film eindigt met ‘sommige dingen kunnen nu even niet’. Iedereen heeft hier in meer of mindere mate last van en iedereen gaat hier anders mee om.

Hoe is dat voor jou?

Vraag: welk effect heeft de corona crisis op jou?

Negatief

Geen

Positief

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

3. Positieve en negatieve ervaringen

4. Stelling

Invullen: Denk eens terug aan het afgelopen jaar en hoe dat was voor jou. Wat was positief (fijn, leuk of grappig)? Wat was negatief (vervelend, stom of naar)? Zijn er dingen die zo fijn of leuk waren dat je wilt dat het blijft bestaan?

Wat is een negatieve gebeurtenis voor jou het afgelopen jaar?

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Wat is een positieve gebeurtenis voor jou het afgelopen jaar?

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Wat vond je zo leuk of fijn in het afgelopen jaar dat je wilt dat het blijft bestaan?

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

‘De coronacrisis zorgt ervoor dat je als jongere geen leuk leven meer hebt.’

Wat zou iemand zeggen die het hiermee eens is? Ja, omdat:

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Wat zou iemand zeggen die het hier niet mee eens is? Nee, omdat:

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

33

Chapter main title

Werkblad 2 - ‘Je brein en stress’Bijlage

JE DE BAAS ?!BREIN

JE BREIN EN STRESS

WERKBLAD 2

HOE JE BREIN IN ELKAAR ZIT EN STRESS JE DENKEN UITSCHAKELT.

JE DE BAAS ?!BREIN

5. Mijn spanning of stress

Stress en spanning werken soms positief en soms negatief. Noem een voorbeeld wanneer spanning jou tegenwerkte en noem een voorbeeld wanneer spanning jou hielp?

Spanning werkte mij tegen, toen ik…

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Spanning hielp mij, toen ik…

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Bedenk voor jezelf: ben je een vechter, een vluchter of bevries je als iets spannend wordt? Bespreek dit met je groepje.

Omcirkel:

Als ik stress heb, dan vecht / vlucht / bevries ik meestal.

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

3636

6. Onderzoeksopdracht

Je gaat een kort interview houden met twee mensen die je kent. Bijvoorbeeld een ouder, opa/oma, vriend of vriendin. Stel de volgende vragen:

Heb je wel eens stress? Kun je een voorbeeld noemen van een situatie waarin je stress voelde?

1 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

2 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Hoe reageerde je in deze situatie?

1 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

2 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Wat was je allereerste reactie? (wat deed je?)

1 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

2 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Vertel aan degenen die je interviewt dat je geleerd hebt dat er drie stressreacties zijn: vechten, vluchten en bevriezen.

Waar hoort de reactie van deze persoon bij?

1 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

2 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Wat helpt jou minder gestrest te zijn?

1 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

2 .................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

37

Chapter main title

Werkblad 3 - ‘Grip op je gevoel’ Bijlage

JE DE BAAS ?!BREIN

GRIP OP JE GEVOEL

WERKBLAD 3

WAAR GEVOELENS VANDAAN KOMEN EN WAT JE ERMEE KUNT.

JE DE BAAS ?!BREIN

39

7. Mijn spanning of stress

8. Doordenkertje

Sam zit op de middelbare school. Hij woont bij zijn ouders, zusje en broertje. Zijn ouders hebben een eigen bedrijf, zijn daar druk mee en zijn thuis. Zijn broertje en zusje zitten op de basisschool en maken thuis veel lawaai. Sam zit op voetbal en gaat daar 3x per week naartoe. Hij heeft een leuk team. Zijn klas is wel oké en zijn mentor is aardig. Sam zit de laatste tijd niet lekker in zijn vel en voelt zich alleen. Op school gaat het de laatste tijd ook niet heel lekker. Hij kan zich niet concentreren op de lessen en zijn cijfers gaan achteruit. Sam maakt zich wel eens zorgen over hoe het met hem gaat, maar weet niet goed wat hij kan doen.

Welke (negatieve) gevoelens spelen er bij Sam?

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Wat denk je dat Sam nodig heeft om zich weer beter te voelen?Wat zouden jullie Sam adviseren?

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Misschien heb je zelf wel eens een probleem gehad waarvan je niet wist hoe je dat moest oplossen. Denk daar eens aan terug. Wat heb je toen gedaan? Heb je nu nieuwe ideeën gekregen over hoe je hiermee om zou kunnen gaan?

Wat ik toen deed was ....................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Ik zou nu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.................................................................................................................................................................

?

?

?

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

40

Chapter main title

Werkblad 4 - ‘Je stress te lijf’Bijlage

JE DE BAAS ?!BREIN

JE STRESS TE LIJF

WERKBLAD 4

HOE JE JE BETER KUNT VOELEN ZONDER GESPREKKEN.

JE DE BAAS ?!BREIN

9. Wat helpt jou?

10. Ademhalingsoefening (1e keer)

Wat heeft invloed op jouw stemming?

Bewegen

Slapen

Eten

Elkaar aanraken/stoeien/knuffelen/massage

Diep ademhalen

.................................................................................................................................................................

Teken 1 minuut mee met je ademhaling

IN UIT

Totaal:

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

11. Ademhalingsoefening (2e keer)

Teken 1 minuut mee met je ademhaling

Totaal:

12. Vijf manieren om je stemming te beïnvloeden

Kruis achter elke manier aan hoe vaak je dit gebruikt om je stemming te beïnvloeden en of je hier meer aandacht aan wil besteden.

Nooit Soms Vaak Heel vaak

Hier wil ik meer aandacht aan

besteden

Bewegen

Voldoende Slapen

Gezond Eten

Elkaar aanraken/ stoeien/massage/knuffelen

Diep ademhalen/ mindfulness

Schrijf nu van één onderdeel heel precies op hoe je dat gaat doen.

De komende week ga ik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.... .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .........................................................................................................................................

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl/gevoel

44

Chapter main title

Informatieblad voor jongerenBijlage

JE DE BAAS ?!BREIN

We zitten in een bijzondere tijd door het coronavirus. Veel dingen mogen tijdelijk niet of zijn anders dan anders. Daarom kunnen jongeren meer last hebben van eenzaamheid, boosheid, stress of concentratieproblemen in deze tijd. En dat is logisch.. In de lessenserie ‘Je Brein de Baas?!’ leer je waarom!

Na het volgen van de lessen kan het zijn dat je met vragen zit. Hiervoor kun je altijd contact opnemen met je mentor. Deze kan je ook in contact brengen met de jeugdverpleegkundige of jeugdarts van jouw school. Zij kunnen vertrouwelijk met jou in gesprek gaan, op school of bij de GGD.

Ook is het mogelijk om anoniem en gratis te chatten via JouwGGD.nl/gevoel. Je kunt hier terecht met al je vragen of zorgen. Op werkdagen van 14:00-22:00 en in het weekend van 18:00-20:00.

Daarnaast vind je hieronder nog een aantal opties om zelf mee aan de slag te gaan.

Informatieblad voor jongeren

Zelf aan de Slag

Slapen, piekeren, stress Site Snelbeterinjevel.nl

Sombere gedachten Site Gripopjedip.nl

Mindfulness App VGZ Mindfulness Coach vgz.nl/mindfulness-coach-app

Stemmingsdagboek App Daylio.net

Meer bewegen App Ommetje hersenstichting.nl/ommetje

Gezonde gewoontes App Actify.nl

Informatie

Alle onderwerpen Site JouwGGD.nl

Apps over gezondheid Site GGDappstore.nl

Psychische klachten Site Brainwiki.nl

Eetproblemen Site 99gram.nl

Gamen Site Gameadviesopmaat.nl

Ouder met psychisch probleem Site Kopstoring.nl

Drugs, alcohol of roken Site DrugsInfo.nl / RokenInfo.nl

Seks en Relaties Site Sense.info

Slapen Site SlaapInfo.nl

Zelfbeschadiging Site SamenInMijnSchoenen.nl

Direct Contact

Seks en relaties Site Sense.info

Ernstige problemen thuis Site Samen-Veilig.nl

Roken, drugs, alcohol, gamen Site Moti4.nl

Zelfmoordgedachtes Site & Tel 113.nl of bel 113

Meer weten? Chat gratis en anoniem op www.jouwggd.nl