doe je mee of zeg je nee? - gezond leven · doe je mee of zeg je nee? informatiedossier secundair...

Doe je mee of zeg je nee?Informatiedossier secundair onderwijs: lesgeven over roken en de invloed van de omgeving

Inhoudstafel

1 Inleiding 4 1.1 Inhoud 4 1.2 Doelgroep 5 1.3 Werkvorm 5 1.4 Leerdoelen 6 1.5 Lessenverloop 7

2 Algemene informatie 8 2.1 Wie rookt? 8 2.2 Waarom beginnen jongeren met roken? 9 2.3 Welke aanpak werkt? 11 2.4 Jongeren en meeroken 12

3 Opdracht 1: Roken, niet-roken? 14 Gesprek aan de keukentafel 3.1 Motivatie 14 3.2 Werkvorm 15 3.3 Scenario 15 3.4 De lesinvulling 16 3.4.1 Lesuur 1 16 3.4.2 Lesuur 2 16 3.4.3 Lesuur 3 17 3.4.4 Lesuur 4 17 3.4.5 Lesuur 5 17

3.5 Evaluatiecriteria 21 3.6 Differentiëren 22

4 Opdracht 2: (Volledig) Rookverbod 23 tijdens meerdaagse extra-muros-activiteit 4.1 Motivatie 23 4.2 Werkvorm 24 4.3 Scenario 24 4.4 De lesinvulling 26 4.4.1 Lesuur 1 26 4.4.2 Lesuur 2 26 4.4.3 Lesuur 3 26 4.4.4 Lesuur 4 27 4.4.5 Lesuur 5 27

4.5 Evaluatiecriteria 32

4.6 Differentiëren 33

2

5 Opdracht 3: Wat doe je je kind aan? 34 5.1 Motivatie 34 5.2 Werkvorm 35 5.3 Scenario 36 5.4 De lesinvulling 37 5.4.1 Lesuur 1 37 5.4.2 Lesuur 2 37 5.4.3 Lesuur 3 37 5.4.4 Lesuur 4 38 5.4.5 Lesuur 5 38

5.5 Evaluatiecriteria 41

5.6 Differentiëren 43

6 Bronnen om in de klas te gebruiken 45 Inleiding 45 Informatieoverroken 45 Wetgeving 46 Cijfergegevens 46 Informatiepassiefroken 46 Tabaksindustrie 47 Rookstop jongeren/volwassenen 47 Artikelen 47

3

Informatiedossier‘Doejemeeofzegjenee?’DezepublicatieiseenrealisatievanVlaamsInstituutGezondLevenmetsteunvandeVlaamseoverheid.

Auteurs:GreetCaris,StefaanHendrickx(VlaamsInstituutGezondLeven)enKatrijnVandamme(VlaamsInstituutGezondLeven)Vormgeving:Circuze

www.gezondeschool.be

Verantwoordelijkeuitgever: VlaamsInstituutGezondLevenvzw Linda De Boeck GustaveSchildknechtstraat9 1020 Brussel

©2017,VlaamsInstituutGezondLevenvzw,Allrightsreserved. Nietsuitdezeuitgavemagverveelvoudigden/ofopenbaargemaaktwordendoormiddelvandruk,fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeookzondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.Vooreducatieve,pedagogischeensocialedoeleindendiegeencommercieeloogmerkhebben,magalhetmateriaalvrijgebruiktwordenmitscorrectebronvermeldingvandezepublicatie.

Roken aanpakken doe je met verschillende strategieën. Tabakspreventie in de klas is er een van.

1 Inleiding1.1 InhoudJongerendieopgroeienineenomgevingwaarwordtgerookt,kopiërenditgedrag.Wantzienroken,doetroken.Jongerendieanderenzienroken,wordengestimuleerdomzelfooktegaanroken.Belangrijkepersonenuitdeomgevingvanjongeren,zoalsoudersenvrienden,speleneengroterolbijhetbeginnenmetroken,hetstoppenmetrokenendematevannicotineafhankelijkheid.

Hoevroegereenjongerebegintmetroken,hoewaarschijnlijkerhetisdathijofzijverslaafdgeraakt.En hoe moeilijker het is om later nog te stoppen. Nicotine is voor jongeren veel schadelijker dan voorvolwassenen.Hunhersenenzijngevoeligervoordebelonendeeffectenvannicotine.Rokenmaakt jongerengevoeligervoorverslavingop latere leeftijd.Het isookaannemelijkdatrokenleidt tot blijvende hersenschade in het puberbrein.

Er bestaat geen eenvoudige manier om te voorkomen dat jongeren beginnen met roken. Roken aanpakkengebeurtdoorverschillendestrategieëntoetepassenwaarvantabakspreventieindeklas een onderdeel is.

Sociaal weerbaar zijnOmdat jongerenmeer kanshebbenom te gaan rokenwanneerhunouders, ouderebroers ofzussenofvriendenroken,ishetbelangrijkdatzesociaalweerbaarzijn.Ditbetekentdatzezich,ookinlastigesituaties,opeenkordate,zelfbewusteenpositievemanierstaandekunnenhouden.Desleuteltotsociaalweerbaarzijnistaalvaardigheid:leerlingendiedeverschillendeaspectenvan taalvaardigheid (lezen, luisteren, spreken) voldoende beheersen kunnen zich informeren,ze kunnen met elkaar van gedachten wisselen, ze kunnen hun eigen opvatting en houdingverdedigenenzelfsanderenovertuigenvanhunstandpunt.

Wat mag je verwachten in dit dossier?Dit dossier geeft je basiskennis over roken en tabaksgebruik bij jongeren. En daarnaast eenconcretewerkvorm ‘verhalendontwerpen’waarindrie voorbeeldenuitgewerkt zijn. Je kuntdevoorbeeldenmakkelijk gebruiken om thematisch en projectmatig tewerken in de lessen (vb.ProjectAlgemeneVakken(BSO)).Hetisvooraldebedoelingomhetgesprekmetdeleerlingenaantegaan,dediscussieopgangtebrengen,hensociaalweerbaardertemakenendebewustwordingte stimuleren.

4

We leren ...

De leerpiramide van Bales

van waar we naar luisteren

van wat we lezen

10%

20%

van wat we zien en horen

van wat we zien, horen en nadoen

van waar we over gediscussieerd hebben

van wat we zelf ervaren hebben

van wat we uitleggen aan anderen

30%

50%

70%

80%

95%

Werken rond tabak is noodzakelijk in alle graden en onderwijs niveaus.

5

1.2 DoelgroepUit de onderzoeksresltaten van zowel HBSC (Health Behaviour in School-Aged Children) alsVAD (Vlaams expertisecentrum voor alcohol, illegale drugs, psychoactievemedicatie, gokkenen gamen) blijkt dat werken rond tabak noodzakelijk is in alle graden en onderwijsniveaus,maar zekermet de leerlingen BSO (grootste aantal rokers). De voorgestelde lesactiviteiten inditinformatiedossierkanjemakkelijkaanpassenaanjedoelgroep.Hetmateriaalkanjeinallegradenenonderwijsvormengebruiken,maarzekerbinneneenthemaofprojectinhetvakPAV.Eriseenbijzondergrotemogelijkheidtotdifferentiatie.

Viadevoorbereidingvandelessenkanjedeaanpakaanpassenaandedoelgroep,maarjekanookdeopdrachtenenhetbronmateriaalopzo’nmanieruitkiezendatelkeleerlingoptimaalkandeelnemenvolgenszijnofhaarmogelijkheden.

Opheteindevanelklesscenario(inhetdeeldifferentiatie)vindjetipsentricksomaanpassingendoor te voeren voor je doelgroep.

1.3 WerkvormUit didactische modellen, zoals de leerpiramide van Bales, blijkt dat leerlingen pas kennisverwervenalszeechtaandeslaggaanmetdeaangebodeninfo.

6

Vandaar dat we in dit dossier als belangrijkste aangebodenwerkvorm ‘Verhalend ontwerpenofstorylineapproach’voorstellen.Metdezewerkvormkrijg jeeengrotebetrokkenheidvandeleerlingen.Debelangrijkeeigenschappenvandezewerkvormzijn:

• ‘respect’voordeandere• taalvaardigheidvandeleerlingen(luisteren,lezenenspreken)• verwerkenvandeaangebodeninformatieino.a.discussies,…

Uitgewerkte voorbeelden in dit dossier:

1.Gesprekaandekeukentafel2. Rookverbod tijdens meerdaagse klasactiviteit: agendapunt schoolraad3.Tv-programma‘Watdoejejekindaan?’

Demogelijkhedenommetdewerkvorm‘verhalendontwerpen’of‘storylineapproach’variatiesaantebrengenzijnbijzondergroot.Devakgroepenenindividuelelerarenkunnenuiteraarddevoorgesteldescenario’swijzigenenaanpassenaandeeigenleerlingengroep.

Inhetbijzonderkandezemethodiekmakkelijkingepastwordenomthematisch/projectmatigtewerkenbinnendelessenProjectAlgemeneVakken(BSO).

1.4 LeerdoelenDebeoogdeleerdoelenzijngebaseerdop(zieookbijlage1en2):

• De leerlijn tabak: deleerlijngeeftaanwelkeinformatieovertabakhetbestaanjongerenwordtmeegegeven en in welk onderwijsniveau. Zo wordt er voor elke graad verwacht dat leerlingen kennis,inzicht,vaardighedenenattitudesverwervenoverbepaaldeitems.

• De vakgebonden eindtermen (ontwikkelingsdoelen voor 1e graad B-stroom)Nederlands ofvoordetweedegraadenderdegraadBSO:ProjectAlgemeneVakken.Wegaanervanuitdatleerlingendietaalvaardigzijn(lezen,luisterenenspreken)ooksociaalweerbaarzijn.Ookishetbelangrijkdatwerkenrondtabakgeïntegreerdwordtinde‘gewone’lessen.

• Devakoverschrijdendeeindtermen(VOET).

Met de werkvorm ‘verhalend ontwerpen’ creëer je betrokkenheid bij de leerlingen.

7

1.5 Lesverloop 1. Voorbereiding door de leraar

• Filmpje,tekst,stellingenspel,…uitkiezenomonderwerpteintroduceren• Scenariouitwerken,rolverdelingvastleggen• Geschiktebronnenselecteren• Evaluatiecriteria vastleggen

2. Eigenlijk lesverloop• Introductiemetfilmpje,tekst,stellingenspel,…

• Scenarioenrolverdelingaanleerlingenvoorstellen,opdrachtenaandeleerlingencommuniceren(mondelingénschriftelijkzodatjeleerlingeneengeheugensteuntjehebben),evaluatiecriteriavoorstellen,zodatleerlingengoedopdehoogtezijnwatjevanhen verwacht.

• Leerlingen informeren zich (je voorziet een lescontext, zodat leerlingen deze opdrachtkunnenuitvoeren,jeschatdetijddiezehiervoornodighebbenzocorrectmogelijkin).

• Leerlingenvoerendefinaleopdrachtuit(jevoorzieteencontextdieleerlingenaanmoedigthun rol op te nemen, laat hen eventueel enkele attributen gebruiken, zodat ze zichmakkelijkerinhunrolkunneninleven).

• Feedbackmoment aan de hand van de evaluatiecriteria.

3. Je evalueert de lessenreeks

• Jesteltvastwelkevaardighedenjeleerlingenbeheersten,envoorwelkezenogtekortschieten,jebeslistwelkevaardighedendeleerlingeninvolgendelessenmoeteninoefenen.

• Jenoteerthoejeditles-itemeenvolgendekeerbeterkanaanpakken.

8

De gemiddelde leeftijd waarop jongeren voor het eerst een sigaret roken is 14,6 jaar.

2 Algemene informatie

2.1 Wie rookt?

Alswekijkennaardecijfers,danzienwedateenvierde(25.5%)vandeVlaamsejongerenaangeeftooitgerookttehebben.Degemiddeldeleeftijdwaaropjongerenvoorheteersteensigaretrokenis14,6jaar.Eensubstantiëlegroep(diesteedsgroterwordt)vanjongerenbegintpasmetrokenopdeleeftijdvan16jaarofzelfsouder(Leerlingenbevraging2015-2016,VAD).

Vandaar dat tabakspreventie op school niet enkel in de eerste graad van het secundair onderwijs aan bod moet komen, maar zeker ook in de tweede en derde graad.

Verschil tussen onderwijsvormenZowel de HBSC-studie als de leerlingenbevraging (VAD) stellen vast dat er grote verschillenzijntussendeleerlingennaargelangdeonderwijsvorm.LeerlingeninhetASOrokenhetminst,leerlingeninhetTSOmeer,enleerlingeninhetBSOrokenhetmeest.

De leerlingen in het BSO vormen dus zeker een prioritaire doelgroep. Maar ook belangrijk is dat we in het TSO en in het ASO werken rond het thema tabak, om de dalende trends verder te behouden, en eventueel nog te versterken.

A-stroom B-stroom ASO TSO BSO

Occasioneel 0.7% 2.1% 5.5% 5.6% 4.9%

Regelmatige rokers 0,6% 4,7% 3,7% 10,8% 24,1%

Dagelijks 0.3% 2.9% 2.2% 7.3% 19.8%

Tabel1:Leerlingenbevraging(VAD,2015-2016)

9

2.2 Waarom beginnen jongeren met roken?Veel motieven Waarombeginnenjongerenmetroken?Omdatzenieuwsgierigzijn.Omdathetstoeris.Omdatzeopgroeienineenrokersomgevingwaarrookgedragvaakwordtdoorgegevenvanouder(s)opkind.Omdatze,omringddoorrokers,denkendat iedereenhetdoet.Omdathunvriendenhetdoen.Omdatzedenkendathetlekkerzalzijn.Omdatzedenkendathethelptomzichbeterinhunveltevoelenenbetergriptekrijgenophunproblemen.Omdatzesnelverslaafdzijn,...

Jongerendiestartenvoordegemiddeldebeginleeftijd(14.6jaar)evoluerenvakernaarregelmatigerokers. Een negatief zelfbeeld en stressvolle gebeurtenissen zijn belangrijke voorspellers vanroken bij jongeren.

DeHBSC-studiesteltdatdedirecteomgevingeenbelangrijkevoorspellerisvoorhetrookgedragvanjongeren:jongerenwaarvanbeideoudersrokenhebbeneenhogerekansomzelfooktegaanrokendanjongerenwaarvangeenofslechtséénouderrookt.

Alsdevaderrookt,heeftdejongere2,15keermeerkansomzelfteroken.Alsbeideoudersroken,rookt25,1%vandejongerentenminstewekelijks.Alsgeenenkeleouderrookt,rooktslechts5,8%van de jongeren.

Er is een sterke link tussen het eigen tabaksgebruik en het aantal vrienden dat rookt. Jongeren dienognooit tabakhebbengerookt,hebbenvaakookgeenenkelevrienddie rookt. Jongerendie occasioneel rookten hebbenwel vrienden die roken, en rokers hebben veel rokers in hunvriendenkring.Vandeleefwereldvan12-tot14-jarigenzegtminstens40.8%éénvriendtehebbendierookt.Bij15-tot16-jarigenheeft4op5minstens1vrienddierooktenbij17-tot18-jarigenisdit88,4%.

Volgens de laatste HBSC-studie zijn rokende vrienden de belangrijkste voorspeller als het gaat om omgevingsfactoren, gevolgd door ouders die roken.

Gemakkelijk verkrijgbaarMaarookhetaanbodendetoegangtottabakspeleneengroterol:sigarettenzijn inons landoveralverkrijgbaar.Jongerenkunnenermakkelijkaangeraken.Zogeeft81,4%vandeVlaamsejongerenbovende16aangemakkelijkaansigarettentegeraken,maarook41.2%vandejongerenonderde16geeftaandatzemakkelijkaansigarettengeraken,ondanksdewetgeving.

Tabak iszichtbaaraanwezigopdeveleverkooppunten.Deprijs is relatief laag (invergelijkingmetdebuurlanden),goedkoperoltabakisoveraltekoopinreuzenverpakkingen(bijnaemmers).Reclamemag nog steeds in tabaks- en krantenwinkels, maar tabaksfabrikanten kennen ookanderemanierenomjongerentebereiken.Bovendienkomenjongerenindeuitgaanssfeernogtevaakmettabakincontact.Hetrookverbodwordtvoorlopigonvoldoendenageleefdengedragen.

Er is een sterke link tussen het eigen tabaksgebruik en het aantal vrienden dat rookt.

10

Invloed van de tabaksfabrikantenDe tabaksindustrie moet telkens opnieuw volgende generaties rokers rekruteren om haar lucratievehandeltekunnenvoortzetten.Endatmoetopjongeleeftijdgebeuren.Drievierdevanderokersbegintimmersalsminderjarige,90%voorhet21stelevensjaar.Wieeenkeerechtmetrokenbegint,blijftvaakeenlevenslangerokerofblijfthet zeerlangetijd.Deindustriehoudtdedrempelnaartabakvoorjongerendaaromzolaagmogelijkenmaakttabakextraverslavend.

Dat gebeurt door het ‘designen’ van sigaretten: door zoet- en smaakstoffen en andere producten aansigarettentoetevoegendieervoorzorgendatjongerokerssnellerverslaafd worden en het henmoeilijkermakenomweertestoppen.Endoorhetnicotinegehalte(devoorbijedecennia)stelselmatig te verhogen.

Maarookdoorreclametemaken:opdeverkooppunten(daarmaghetnogsteedsinonsland),maar vooral via de verpakking, het sigarettenpakje zelf dus. De tabaksindustrie ontwerpt depakjes opmaat van de doelgroepen, ondermeer jongeren.Neutrale standaardverpakkingen,waardeindustriezichfeltegenverzet,zijneenantwoorddaarop.Neutralepakjeszijnpakjesmeteenuniformuiterlijk ineensaaiekleur, zondermerkeigendesignenmerklogo’s. In landenalsFrankrijk,deUKenIerlandwerdenzealingevoerd.

Jongeren die in een omgeving opgroeien waar gerookt wordt, hebben nood aan sterke sociale vaardigheden om het hoofd te bieden aan de druk van hun omgeving. Deze jongeren moeten nog meer dan anderen geïnformeerd zijn over de nefaste gevolgen van (passief) roken.

De tabaksindustrie moet telkens opnieuw volgende generaties rokers rekruteren om haar lucratieve handel te kunnen voortzetten. En dat moet op jonge leeftijd gebeuren.

11

2.3 Welke aanpak werkt?Regelgeving, handhaving en beleid • Hoge prijzen: een accijnzenbeleid dat op tabaksontmoediging gericht is Accijnsverhogingisbijjongereneenzeereffectievemaatregel.Hetontmoedigttabaksgebruikenisookeenkosteneffectievemaatregel.

• Beperkende wetgeving die de toegankelijkheid, verkoop, verpakking en samenstelling van tabak regelt

Hoeisdesituatievandaag?

-Hetaccijnzenbeleidzetonvoldoendeinophetontmoedigenvangewonesigaretten,dieinonslandrelatiefgoedkoopblijven.

- Goedoverdachteverpakkingendiemerkentoelatenomzichteprofilerenopdejongeren-marktstimuleren jongerenomtebeginnenroken.Neutralestandaardverpakkingenzijneeneffectiefantwoordopdezeverpakkingendiejongerenaanspreken,maarwerdentotnu toe in ons land niet ingevoerd.

-Reclame in de verkooppunten mag nog steeds.

-Zichtbare verkoop en uitstallen van tabak in de verkooppunten kan in ons land nog steeds. InveelandereEuropeselandeniserzoweleentotaalreclameverbodalseenuitstalverbod.

- Aankoopvantabakmagaldoorminderjarigen(16jaar)inBelgië.Inallebuurlandenendemeeste andere Europese landen mag er geen tabak verkocht worden aan minderjarigen.

- Er zitten veel additieven en aantrekkelijke smaakjes in tabak, ze verlagen de drempel voorjongerenomtegebruikenenzeversnellendeverslaving.

• Rookverboden en rookvrije omgevingen, zoals het rookverbod in de uitgaanssfeer. Dit laatste wordt nog onvoldoende toegepast en gedragen.

Rookvrijeomgevingenzorgenermeevoordatjongerennietmetrokenbeginnen(enersnellermeestoppenalszealbegonnenzijn).

Voorlichting en educatieZonder tabakspreventieprogramma’s zou de industrie vrij spel krijgen om zoveel mogelijk nieuwe rokers – lees: kinderen en jongeren – te rekruteren en aan het roken te krijgen.

• Campagnes Jongeren kunnen aangesproken worden met sensibiliseringscampagnes die als doel hebben om hen van de sigaret te houden, zoals de campagne Vloggers vs. Sigaretten http://vloggersvssigaretten.be/

• Tabakspreventie Tabakspreventiegebeurt indeeersteplaatsopschool.Datblijftdemeestgeschikte settingomkinderenenjongerenaantespreken.Belangrijk ishierookdevoorbeeldrolvandirectie,leerkrachten en andere tussenpersonen die met jongeren werken.

Aanbod en beïnvloeden omgeving• Interventies gericht op het bevorderen van niet-roken als de sociale norm. Campagnes

en rookverboden in bepaalde omgevingen leiden tot het verbreden van de sociale norm rond tabaksgebruik en de blootstelling aan tabak (waardoor er een breed gedragen normontstaatom nietofnietopeenbepaaldeplaatsteroken).

• Rook- en reclameverboden en een striktere reglementering en beperking van de verkoop dragen ertoe bij dat in de fysieke omgeving het niet-roken en het stoppen met rokengestimuleerd wordt.

• Beïnvloeden van de sociale omgeving, zoals ouders en vrienden, en betrekken van de sociale omgeving bij interventies ...

Accijnsverhoging is bij jongeren een zeer effec tieve maatregel.

Zonder tabakspreventieprogramma’s zou de industrie vrij spel krijgen om zoveel mogelijk nieuwe rokers te rekruteren en aan het roken te krijgen.

12

2.4 Jongeren en meerokenWat is passief roken of meeroken?De verbrandingsproducten van tabak zijn aanwezig in de omgevingslucht, vooral bij roken inoverdekte en afgesloten ruimten.Wiemeerookt (metde actieve roker) of passief rooktwordtonvrijwillig blootgesteld aan deze omgevingsrook. Tabaksrook bevatmeer dan 50 stoffen diekankerverwekkendzijn.Schadelijkvoorderokerdus,maarookvoordeomgeving.

Erzijndriesoortenrook:• primaire rook(hoofdstroomrook):wordtgeïnhaleerddoordeactieveroker• secundaire rook (zijstroomrook):komtuitdesigaret• tertiaire rook:wordtuitgeblazendoorderoker.

Bovendienzijnerdegiftigestoffeninde‘third-handsmoke’,dieblijvenhangeninzetels,kleding,stof,devloer,deoppervlakte,…langnadatdesigaretgedoofdis.Zijvormenindeeersteplaatseenbedreigingvoordegezondheidvan(ongeboren)baby’s,peutersenkinderen.

Vooral de secundaire rook of zijstroomrookdie uit de sigaret komt, veroorzaakt schade.Dezerook, zo’n85%vande totale rook,heefteen lagere temperatuurenontstaatdooronvolledigeverbranding.Deze rookbevathetmeest schadelijke stoffen,namelijk koolstofmonoxide (CO),benzeen,nitrosaminenenammoniak.Heteffectvanmeerokenneemttoemetdeconcentratievanderookendeduurvandeblootstelling.Hoemeerblootstellinggedurendededagendoorheendejaren,hoegroterhetrisico.Enhoekleinerderuimte,hoegeconcentreerderderook.Bovendienheeftdeze rookeen toenemendeffect:naarmatekinderen (envolwassenen)gedurendemeerjarenverblijvenineenrokerigeomgeving,verhoogthunrisicoopgezondheidsschade.

Gezondheidsschade door meerokenKinderenzijnbijzondergevoeligvoortabaksrook.Degevolgenvanmeerokenopeenrijtje:

• Hartziektenenhartaanvallenbijvolwassenen.

• Luchtweginfecties(o.m.COPD,astmaenlongkanker).

• Groterekansopproblemenmetdeluchtwegenbijkinderen.

• Terugkerende middenoorontstekingen en huidproblemen bij kinderen.

• Beschadigingvandebloedvatenwatvroegtijdigeverouderingveroorzaakt,waardoordanweerdekansopernstigehartproblemenoplatereleeftijdtoeneemt.

• Passiefrokendoorzwangerevrouwenleidttotgroterisico’svoorhetkind,o.m.eenhogerekansop vroeggeboorte en een te laag geboortegewicht.

• Meeroken in de kinderjaren leidt tot verminderde vruchtbaarheid, net als meeroken opvolwassenleeftijd.

Rokershebbeneendubbelrisicoomdatzezowelactiefalspassiefroken.

Uit onderzoek van Kom op tegen Kanker blijkt dat ongeveer 68.000 Vlaamse kinderen (jonger dan 15 jaar) dagelijks thuis in de rook zitten. Deze kinderen zijn veel vatbaarder voor gezondheidsproblemen en hebben een grotere kans om later zelf roker te worden.

Wie meerookt of passief rookt wordt onvrijwillig blootgesteld aan omgevingsrook.

13

Belang van rookvrije omgevingen• Rookvrijeomgevingenhebbenermeevoorgezorgddatdesocialenormoverrokenveranderdeenniet-rokensteedsmeerdenormwerd.Gedragvanindividuenwordtimmerssterkgestuurddoor gedeelde sociale normen.

• Maareenrookverbodopopenbareplaatsen,dewerkomgeving,dehoreca,…moedigtrokersookaanomteminderenofstoppen.

• En het vermindert het risico op herval omdat rokers op minder plaatsen in de verleiding komen om te roken.

• Ookzethetjongerenaanomnietmetrokentebeginnen.Vroegerwashetcaféeenidealeplekomte‘leren’roken.

• Rookvrijeomgevingenzorgennatuurlijkookvoorgezondheidswinst.Zobleekuitonderzoekvan de Universiteit Hasselt dat het rookverbod op de werkvloer leidt tot een jaarlijkse verminderingvanmeerdan400dodelijkehartinfarcteninVlaanderen.

• Rookvrije omgevingen hebben ten slotte invloed op roken in omgevingen die moeilijker rookvrijkunnengemaaktworden.Zoheefthetrookverbodindehorecaeenpositieveinvloedoprokeninhuisinhetbijzijnvankinderen,zoblijktuitonderzoekvanKomopTegenKanker.

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

14

3 Opdracht 1: Roken, niet-roken? Gesprek aan de keukentafel

3.1 MotivatieUitmeerderestudiesblijktdatjongerenveelmeerkanshebbenomtegaanrokenalshunouders,ouderebroersofzussenenvriendenookroken.Vriendenspelenvaakeenrolbijhetaanleverenvan tabak. Jongeren in een rokende omgeving denken vaak ook dat er in de samenleving veel meerrokerszijndaninfeitehetgevalis.Deomgevingdraagtzobijaanhetcreërenvaneennormwaarinrokenaanvaardennormaalis(Leerlingenbevraging,2015-2016;HBSC).

Volgens de laatste HBSC-studie zijn rokende vrienden de belangrijkste voorspeller in deomgevingsfactoren,gevolgddooroudersdieroken.

De uitdaging is dus dubbel: • Jongeren correct informeren: Wie rookt? Hoeveel jongeren roken? Met welke argumentenverdedigenrokerszich?Opwelkemanierisrokeninhuisschadelijkvoordeeigengezondheidendievananderen?Welkevoordelenbiedtniet-roken(uitbreiding:hoestoppenmetroken?)?

• Jongeren sociaal weerbaar maken, zodat ze zich ook in lastige situaties op een kordate,zelfbewusteenpositievemanierstaandekunnenhouden.Ditkanenkelwanneerzevoldoendetaalvaardigzijn.

Jeopdrachttijdensdelessenzorgtervoordatleerlingen:• Zichinformerenomderoltekunnenopnemendiejehentoebedeelt(enopdiemanierzichzelfcorrectinformerenovereenaantaltabakgerelateerdeonderwerpen).

• Zichvoorbereidenopdierol(informatieverwervenenzicheigenmaken).• Metelkaarvangedachtenwisselen,deeigenopvattingenhoudingkunnenverdedigenenzelfs

anderen overtuigen van hun standpunt.• Luisteren naar andermans argumenten en hierop gepast en verbaal reageren.

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

15

3.2 WerkvormDoor ‘verhalend ontwerpen’ of story approach realiseer je een grote betrokkenheid van deleerlingen.Dezemethodiekgaatookuitvan‘respect’voordeandere.Dewerkvormdoeteengrootappel op de taalvaardigheid van de leerlingen (luisteren, lezen en spreken). Socialeweerbaarzijnbetekentdatjeje,ookinlastigesituaties,opeenkordate,zelfbewusteenpositievemanierstaandekanhouden.Dit is onmogelijk zonder een zekere ‘taalvaardigheid’. Taalvaardigheid ismet andere woorden de sleutel tot weerbaarheid: leerlingen die de verschillende aspecten van taalvaardigheid (lezen, luisteren, spreken) voldoende beheersen kunnen zich informeren, zekunnenmetelkaarvangedachtenwisselen,zekunnendeeigenopvattingenhoudingverdedigenenzelfsanderenovertuigenvanhunstandpunt.

In dezewerkvorm vertrek je steeds van een scenario, dat je zelf uitwerkt. Je stelt een virtuelecontext voor, en geeft elke leerling een duidelijke rol. De leerlingen informeren zich. Je kanhenhiervoorbronnenaanreiken,aldannietaangevuldmetgeschikte informatie,waarmee jeleerlingenvervolgenszelfaandeslaggaan.

Nadat je de lessenreeks hebt ingeleid starten leerlingen met de voorbereiding, dit is een essentieel en belangrijk onderdeel van de werkvorm.

Tijdensdefinalekrijgenleerlingendekansomhunrol,volgenshetscenario,uittevoeren.

Zowel tijdens de voorbereiding als tijdens de uitvoering van de finale opdracht oefenen de leerlingen hun taalvaardigheden. Ook sommige vakoverschrijdende eindtermen komen hierbij aanbod(ziebijlage).

3.3 ScenarioInditscenariogaanwevooreengesprekaandekeukentafelwaaréén(oftwee)niet-roker(s)derokendegesprekspartner(s)probeertteovertuigenominhuis(niet)meerteroken.Deleerlingengebruikenhiervoorargumentatiediezetijdenshunvoorbereidingverzameldhebben.

Je verdeelt je leerlingen in groepjes van 2 (à 3) deelnemers, je geef elke leerling een rol.Geefverschillenderollenindegroepjes,zodatwatvariatieontstaat,bijvoorbeeld:• Rokendeouder-nietrokendejongere• Niet-rokendeouder-rokendejongere• Nietrokendepartner-rokendepartner• Nietrokendezwangerepartner-rokendepartner• Nietrokendepartner-rokendezwangerepartner• Rokendesenior(opa,oma)-niet-rokendkleinkind• ….

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

16

3.4 De lesvullingHetscenario(algemeen)vraagteentijdsinvesteringvanongeveer4tot5lesuren.

3.4.1 Lesuur 1Introductie• Je laat de leerlingen kennismaken met het onderwerp:

-Binnenrokenisnooitoké: https://www.youtube.com/watch?v=Ot_kPBVZ8QE https://www.youtube.com/watch?v=Wlc_yJ3t77s -Quiz:http://www.nooitbinnenroken.be/quiz

• Je legt de leerlingen uit wat hun rol/opdracht is + je bespreekt met hen de tijdsduur van het gesprekaf(vb.5-7minutenpergroep).

• Je stelt de leerlingen de context voor: de finale van deze opdracht is een gesprek aan dekeukentafel waar één (of twee) niet-roker(s) de rokende gesprekspartner(s) tracht(en) teovertuigen om in huis niet (meer) te roken,met argumenten die ze ontdekten tijdens hunvoorbereiding.Wie een rol als ‘roker’ gaat spelen, informeert zich over de argumenten dierokersaanhalenomzichteverdedigen.Jekandediscussieuitbreidendoorookdee-sigaret/shisha-pen/waterpijperbijtebetrekken.

• Jereiktdeleerlingeninformatieaandiezekunnen(moeten)raadplegen.

• Jebespreektdeevaluatiecriteriametjeleerlingen,zodatzegoedkunneninschattenwatjevanhen verwacht.

Allichtkomtbijhetgesprekook‘stoppenmetroken’aanbod,jekandeleerlingenvragenomzichookhieropvoortebereiden:derokerinformeertzichoverdemoeilijkheden,deniet-rokeroverdemogelijkheden.Weetdatditonderwerpvrijcomplexis,endatdoorverwijzennaarspecialisten(huisarts,tabakoloog,CLBvoorjongere,SmartStop…)eventueelkanvolstaan.

VoorbereidingLeerlingenbereidenzichhetbestindividueelvoorophunrol.Wanneerjeertochvoorkiestdatleerlingenzichineengroepjevoorbereiden,zorgerdanvoordatzedatnietdoenmethunlateregesprekspartner,maarmeteenmedeleerlingdieeengelijkaardigeroltoebedeeldkreeg.

Deleerlingenstartenmetdeverwerkingvandeaangereikteinformatie,volgensdeafgesprokentaakverdeling,enbereidendefinalevoor.

3.4.2. Lesuur 2VoorbereidingDeleerlingenverwerkendeaangereikteinformatie,volgensdeafgesprokentaak-enrolverdeling,enbereidendefinalevoor.

3.4.3. Lesuur 3VoorbereidingNaargelang je hetwenselijk enmogelijk acht, kande klasgroephieraannog een extra lesuurbesteden.

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

17

3.4.4. Lesuur 4Uitvoering van de finaleVoorbereiding:Elkgroepjegesprekspartnersbereidthetgesprekzeerkortvoor (maximumeen5-talminuten:wiebegint,….)Deleerlingenvoerendefinaleuitindeafgesprokengroepjes.Jekaneventueelvoorelkgesprekiemandaanduidendiedetijdsduurinhetooghoudt(5tot7minpergroepje).

Het gesprek aan de keukentafel:• Roker:derokergeeftargumentenwaaromhij/zijvindtdathij/zijindewoningrookt,nietkan/wilstoppenmetroken(indehuiselijkecontext).

• Niet-roker:deniet-rokerweerlegtdeargumentenvanderoker,reiktmogelijkhedenaanomtestoppenmetroken(alleenstoppenmetrokenindewoningofvolledigstoppenmetroken).

Naargelanghetaantalleerlingeninjeklasgroep,herhaaljediteenaantalkeren.Uiteraardbepaaljezelfofjealleleerlingenaanbodlaatkomen,ofslechtsenkelegroepjesdefinalelaatuitvoeren.

3.4.5. Lesuur 5Evaluatie Feedbackaandeleerlingen,deevaluatiecriteria.

Voorbereiding leerlingen Finale opdracht

Rol 1: Roker

Argumenten/voordelen van roken op korteenlangetermijn,verslaafdzijn(moeilijkomtestoppenmetroken,afkickverschijnselen),aantalrokersenniet-rokers,omgevingsfactorendieaanzettentotroken,…• Alsjongereroker(tiener,adolescent)• Alsvolwassene(twintiger,dertiger,veertiger)

• Alszwangere(specifiekegevolgenvoorongeborenbabyvanroken,passiefroken)

• Alsoudereroker(vijftiger,zestiger)

Derokergeeftargumentenwaaromhijzijvindtdathij/zijindehuiselijkecontextrookt,niet kan/wil stoppen met roken (indehuiselijkecontext)

Rol 2: Niet-roker

Argumenten/voordelenvanniet-rokenopkorteenlangetermijn,gevolgenvanrokenenmeeroken,aantalrokersenniet-rokers,hoestoppenmetroken,…• Alsjongereniet-roker(tiener,adolescent)• Alsvolwasseneniet-roker(twintiger,dertiger,veertiger)

• Alszwangere• Als oudere niet roker

Deniet-rokerweerlegtdeargumentenvanderoker,reiktmogelijkhedenaanomtestoppenmetrokeninhuis(volledig,enkelindehuiselijkecontext)

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

18

Geef niet zomaar de weblinks aan de leerlingen zonder ze vooraf eens zelf door te nemen. Om het gemakkelijker te maken kan je de info selecteren en bezorgen aan de leerlingen.

Informatie voor zowel de rol als (groot)ouder/jongereKenmerken van verslaving:• SmartStop: https://www.smartstop.be/jongeren/verslaafd/nicotine• SmartStop: https://www.smartstop.be/jongeren/verslaafd/afkicken• Tabakstop: http://www.tabakstop.be/rokers/hoe-verslaafd-ben-ik/nicotineverslavingstest

Niet meeroken (passief roken)• GezondLeven:https://www.gezondleven.be/themas/tabak/passief-roken• Nooit binnen roken: -http://www.nooitbinnenroken.be/tips -http://www.nooitbinnenroken.be/de-feiten• OnderzoekKomoptegenKanker:http://www.komoptegenkanker.be/sites/kotk/files/presentatie_-_roken_in_het_gezin.pdf

• Tabakstop: http://www.tabakstop.be/info-voor-rokers/waarom-stoppen/effecten-op-het-lichaam/wat-passief-roken

Shisha-pen/e-sigaret• SmartStop: https://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik/shisha-e-sigaret-en-waterpijp• GezondLeven:https://www.gezondleven.be/themas/tabak/e-sigaret/wat-is-een-shisha-pen• GezondLeven:www.gezondleven.be/themas/tabak/e-sigaret/

Rol als (groot)ouder (roker/niet-roker)Verantwoordelijkheid als (groot)ouder • GezondOpvoeden:http://www.gezondopvoeden.be/content/tabak• Als kleine kinderen groot worden: -http://www.vad.be/assets/1977 -http://www.vad.be/materialen/detail/als-kleine-kinderen-groot-worden---vormingsmap• Rookvrij opvoeden in Nederland: https://www.trimbos.nl/themas/rookvrij-opgroeien/kinderen-en-meeroken

De jongere (roker, niet-roker)Redenen waarom jongeren roken• SmartStop: http://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik• GezondLeven:https://www.gezondleven.be/themas/tabak/tabakspreventie/waarom-beginnen-jongeren-toch-met-roken

Redenen waarom jongeren niet-roken• SmartStop: http://www.smartstop.be/jongeren/voordelen-van-stoppen (ofvoordelenvannietteroken)

• SmartStop: https://www.youtube.com/watch?v=4DA1igJ7D_M• 10redenenomnietteroken(Nederland):https://www.youtube.com/watch?v=O8J9KFW6uTUStoppen met roken:• SmartStop: https://www.smartstop.be/

Hieronderisdeinformatieterugtevindendiedeleerlingenkunnengebruikenomdeopdrachttot een goed einde te brengen. Pas de gegeven informatie aan de doelgroep aan. Wanneerde informatie te moeilijk wordt, zit de kans erin dat de leerlingen sneller zullen afhaken. Geef dus niet zomaar de linken aan de leerlingen zonder ze vooraf eens zelf door te nemen. Omhetgemakkelijkertemakenkanjedeinfoselecterenenbezorgenaandeleerlingen.

Sjabloon om het gesprek aan de keukentafel voor te bereiden

Tijdens het gesprek speel ik de rol van ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Dezepersooniseenroker/niet-roker

Voorbereiding van het gesprek: argumenten die ik tijdens het gesprek kan gebruiken:

1.Mogelijkeredenenwaarommensenrokenzijn:

Jonge mensen beginnen met roken omdat ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Waarhebjeditgehoord?Gelezen?Noteer!

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Ouderemensen(zoalsmijnouders,ofoudersvanmedeleerlingen)rokenomdat

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Waarhebjeditgehoord?Gelezen?Noteer!

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2.Bevragingenlerenonshoeveelmensenroken,wanneerzebeginnenmetroken,inwelkeomstandighedenmeermensenbeginnenteroken.Zoekeenaantalcijfersop.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Decijfersdiejevermeldtdaterenvan ................................................. (jaartalvermelden)

Hoeveeljongeren(in%)beginnenterokenvoorhun16e? ..................................................................................................................................................................................................................................................

Hoeveeljongeren(in%)beginnenterokenopoudereleeftijddan16jaar?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Hoeveeljongeren(in%)beginnennooitmetroken? ..

Vanhoeveeljongeren(in%)diezelfrokenrookttenminsteéénouder? ........................................................................................................

Hebbenjongerenmetrokendevriendenmeerkansomzelfteroken?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Is er een verschil in aantal jongeren die beginnen te roken en hun onderwijsvorm?

Ja/ neen

Leg uit: ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

3. Invloed van tabaksrook

Bekijk: http://www.nooitbinnenroken.be/

Geefeenaantalargumentenwaarombinnenrokenschadelijkisvoorkinderen:

1. .........................................................................................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................................................................................

3. .........................................................................................................................................................................................................................

4. .........................................................................................................................................................................................................................

Het gesprek

Maak een aantal vraagjes die je aan je gesprekspartner kan stellen.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

21

Criteria Goed Matig Onvoldoende

Informatieverwerving en -verwerking:

Voorbereiding De leerling werkt ernstig en geconcentreerd tijdens de voorbereiding.

Deleerlingisvaakafgeleidenwerkt niet echt door tijdens de voorbereiding.

Deleerlingbereidtzijnrolnietofnauwelijks voor.

Voorbereiding De leerling maakt een correcte samenvatting van argumenten en feitentervoorbereiding.

De samenvatting van argumentenenfeitentervoorbereidingbevatfoutenenverkeerde interpretaties.

Deargumentenenfeitendiedeleerlingtervoorbereidinguitzoekt,zijnoverhetalgemeen niet correct.

Correctheid Alle aangehaalde argumenten en feitenzijninovereenstemmingmetdeaangereikteinformatie.

Niet alle aangehaalde argumentenenfeitenzijnin overeenstemming met de aangereikteinformatie.

De aangehaalde argumenten komen grotendeels niet overeen met de aangereikteinformatie.

Volledigheid Alle aangereikte informatiebronnenwerdenverwerktindefinale.

Slechts enkele informatiebronnenwerdenverwerktindefinale

Deaangereikteinformatiebronnenwerdennietverwerktindefinale.

Selectie Deleerlingselecteertzeerdoeltreffendargumenten/feitenindecontextvandeopdracht.

De geselecteerde argumenten/feitenzijnnietsteedsdoeltreffendindecontextvande opdracht.

De leerling kan geen gepaste argumenten/feitenselecterenindecontextvandeopdracht.

Taalvaardigheid

Leesvaardigheid Deleerlinghanteertopefficiëntewijzeleesstrategieënwanneerhijinformatiebronnenraadpleegt.

De leerling hanteert op weinig efficiëntewijze/slechtsoccasioneelleesstrategieënwanneerhijinformatiebronnenraadpleegt.

De leerling hanteert geen leesstrategieënwanneerhijinformatiebronnenraadpleegt.

Spreekvaardigheid De leerling kan de argumenten en feitenvlotverwoorden.

De verwoording van argumentenenfeitenishakkelendenaarzelend.

Deleerlinggeraaktnietuitzijn/haarwoorden.

Luistervaardigheid De leerling gaat in op de argumentenenfeitendiedemedeleerling aanhaalt.

De leerling gaat slechts gedeeltelijk in op de argumentenenfeitendiedemedeleerling aanhaalt.

Deleerlinggaatzeldenofnooitinopdeargumentenenfeitendiedemedeleerling aanhaalt.

Luistervaardigheid Deleerlingiszeeraandachtigtijdensdefinalegesprekkenwaarhij/zijnietzelfeenrolinspeelt.

De leerling is niet steeds aandachtig tijdens de finalegesprekkenwaarhij/zijnietzelfeenrolinspeelt.

Deleerlinghoudtzijnaandachtnietbijdefinalegesprekkenwaarhij/zijnietzelfeen rol in speelt.

Schriftelijke taalvaardigheid

De leerling maakt een overzichtelijkesamenvattingvanargumentenenfeitentervoorbereiding.

De leerling maakt slechts eenoppervlakkigeofslordigesamenvatting van argumenten enfeitentervoorbereiding.

Deleerlingmaaktnauwelijksofgeensamenvattingvanargumentenenfeitenter voorbereiding.

3.5 EvaluatiecriteriaMogelijke evaluatiecriteria:

Opdracht 1:

Roken, nietroken?

Gesprek aan de

keukentafel

22

3.6 DifferentiërenIndit lesscenario ‘Roken,niet-roken?Gesprekaande keukentafel’ geef je korte eneenvoudigeopdrachten aan kleine groepjes leerlingen. Dit lesscenario is dus geschikt voor leerlingen met beperkte taalvaardigheid en beperkte organisatiemogelijkheden (1e graad, 2e graad BSO). AlsjeditscenarioindeeerstegraadvandeB-stroomwenstterealiseren,kanjedevoorbereiding(raadplegen van de bronnen) begeleiden, en eventueel een gesprekssjabloon aanreiken voor hetfinalegesprek.

Wanneer jekiestvoorkorte tekstenen/ofkortefilmpjes,maak jedit lesscenariogeschiktvoorleerlingen met beperkte taalvaardigheid.

Wanneerjedit lesscenariowenstterealiserenmetleerlingentweedegraaden/ofderdegraad,kan je de moeilijkheidsgraad verhogen door:

• Deleerlingenzelfinformatiebronnentelatenzoekenenselecteren.

• Detijdomdeinformatieteverwerkenkorttehouden.

• Uitgebreidereinformatiebronnenaantebieden,waaruitdeleerlingenefficiëntselecteren.

Voorindividueleleerlingenmetbeperktetaalvaardighedenkanjeaangepastebronnenaanreiken.

Opdracht 2:

(Volledig) Rookverbod

tijdens meerdaagse

extramurosactiviteit

23

4 Opdracht 2: (Volledig) Rookverbod tijdens meerdaagse extra-muros-activiteit

4.1 MotivatieRookreglementering op schoolEen algemeen rookverbod is sinds schooljaar 2018-2019 van kracht in alle Vlaamse basis- ensecundaire scholen en in de centra voor leerlingenbegeleiding:

• Wanneer? Sinds 1 september 2018 geldt een algemeen rookverbod 24u op 24u en 7 dagen op 7.

• Voor wie? Het verbod isgeldig voor iedereendie een schoolbetreedt, zowelhetpersoneel,internen,leerlingenalsbezoekers.

• Waar? Het rookverbodgeldt inde vestigingsplaatsenvan scholenvoorbasis- en secundaironderwijs, centra voor leerlingenbegeleiding, internaten en tehuizen en academies voordeeltijds kunstonderwijs. Het geldt voor al wie gebruikmaakt van het schooldomein (bv. eenlokaleverenigingdieeenlokaalofeenbuitenterreinhuurt,eenCVOdatinhetzelfdegebouweenlesplaatsheeft,…).

• Wat? Onder het rookverbod vallen niet enkel producten op basis van tabak, maar ooksoortgelijkeproductenzoalsdee-sigaret,deshisha-pen,heatsticks,…

• Buiten het schoolterrein? Buitendevestigingsplaatsen(bijvoorbeeldtijdensverplaatsingennaarhetzwembad,extra-murosactiviteiten,…)geldthetrookverbodinprincipeniet.Hetbestuurkanerwelvoorkiezenomhetrookverbodviahetschool-,internaat-ofcentrumreglementenviahet arbeidsreglement uit te breiden tot dergelijke situaties.

Rokenopschool:overzichtregels:

Gesloten ruimtes: klaslokaal, lerarenkamer, gang, toilet, feestzaal, internaat ...

Open ruimtes: speelplaats, sportveld, parking, schoolpoort ...

Activiteiten buiten de schoolmuren: schooluitstap, schoolreis ...

Weekdagen (24uur op 24 uur)

Verbodenteroken Verbodenteroken*Eigen rookbeleid van de school

Weekend (24 uur op 24 uur)

Verbodenteroken Verbodenteroken*Eigen rookbeleid van de school

* De school kan het rookverbod uitbreiden in het kader van haar eigen rookbeleid.

Aangezienelkschooldieeenmeerdaagseextra-muros-activiteitorganiseert,zichgeconfronteerdzietmetrokendeleerlingen(enleraren), isdeschooldusverplichtomzichteberadenoverdemanierhoezehiermeeomzalgaan.Inditvoorbeeldgajedeuitdagingaanomjeleerlingentewapenen voor dit gesprek

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


24

4.2 WerkvormDit informatiedossiersteltalswerkvorm‘verhalendontwerpenofstorylineapproach’voor.Metdezewerkvormrealiserenweeengrotebetrokkenheidvandeleerlingen.Dezemethodiekgaatookuitvan‘respect’voordeandere.Dewerkvormdoeteengrootappelopdetaalvaardigheidvandeleerlingen(luisteren,lezenenspreken).Zeheeftalsdoelomleerlingenweerbaartemaken.Ditbetekentdatdejongere,ookinlastigesituaties,opeenkordate,zelfbewusteenpositievemanierstaande kan houden.

Dit isonmogelijk zondereenzekere ‘taalvaardigheid’. ‘Taalvaardigheid ismetanderewoordendesleuteltotweerbaarheid:leerlingendiedeverschillendeaspectenvantaalvaardigheid(lezen,luisteren, spreken) voldoende beheersen kunnen zich informeren, ze kunnenmet elkaar vangedachten wisselen, ze kunnen de eigen opvatting en houding verdedigen en zelfs anderenovertuigen van hun standpunt.

Indezewerkvormvertrek je vaneen scenariodat je zelf uitwerkt. Je stelt een virtuele contextvoorengeeftelkeleerlingeenduidelijkerol.Deleerlingeninformerenzichomhunrolzogoedmogelijktekunnenopnemen.Jekanhenhiervoorbronnenaanreiken,aldannietaangevuldmetgeschikteinformatiediejeleerlingenzelfopzoeken.

Nadatjedelessenreekshebtingeleidstartenleerlingenmetdevoorbereiding,ditiseenessentieelen belangrijk onderdeel van de werkvorm.

Tijdensdefinalekrijgenleerlingendekansomhunrolvolgenshetscenariouittevoeren.

Zoweltijdensdevoorbereidingalstijdensuitvoeringvandefinaleopdrachtoefenendeleerlingenhuntaalvaardigheden.Ooksommigevakoverschrijdendeeindtermenkomenhierbijaanbod(ziebijlage).

4.3 ScenarioInditscenariovoorverhalendontwerpenofstorytellingapproachgaanwevooreendiscussieindeschoolraad,metalsdoeleenadviesteformulerenvoordeafsprakenoverrokentijdenseenmeerdaagseextra-muros-activiteit(jekaneventueeleenconcretesituatievoorstellen).

Dediscussie(diejeleerlingenuitvoerentijdensdefinale)isopgenomenalsagendapuntvaneenvergadering van de schoolraad.

Je kan de volgende rollen onder de leerlingen/deelnemers verdelen:

• Schooldirecteur(eventueelmetdirectiesecretaris/secretaresse)

• Voorzittervandeschoolraad,treedtopalsmoderator.

• Leraren (die de extra-muros-activiteit begeleiden): ten minste één leraar die voor hetrookverbodistijdensextra-murosactiviteitenenéénleraardietegenhetrookverbodistijdensextra-murosactiviteiten.

• Vertegenwoordiger(s)vandeleerlingenraad–tenminsteéénleerlingdievoorhetrookverbodisenéénleerlingdietegenhetrookverbodis.

• Vertegenwoordiger(s) ouderraad– tenminste één ouder die voor het rookverbod is en éénouder die tegen het rookverbod is.

• Vertegenwoordigers uit de ruimere omgeving van de school: bv. arts, gezondheidswerker,vertegenwoordigervanplaatselijkemiddenstand(vb.krantenwinkelindebuurtvandeschool):aldannietvooroftegenhetrookverbod.

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


25

Tijdensdefinalegaatdediscussiedoor,alsvolgt:

• Dedirecteur legtuit:de rookreglementering voor scholen,geeft aanwaaroverhij/zij adviesverwacht.

• Demoderatorgeeftelkeaanwezigegedurende5-7minutenhetwoordomzijnvoorstelvanadviesteformulerenentebeargumenteren.

• Vertegenwoordigers van de ruimere schoolomgeving: tenminste één die het rookverbodsteunt,ééndiedetoelatingtotrokenverdedigt.

Uitbreidingsmogelijkheden:

• Laat een leerling een verslag maken van de vergadering.

• Laat leerlingen het verloop van de vergadering filmen, gebruik de film tijdens hetevaluatiemoment.

• Leerlingen bereiden een infomoment voor medeleerlingen voor, tijdens dit infomomentmoeten deze leerlingen de medeleerlingen motiveren om het totale rookverbod op eenmeerdaagse activiteit te respecteren. Eventueel kan je dit infomoment ook effectief latendoorgaan.

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


26

4.4 LesinvullingHetgehelescenariovraagteentijdsinvesteringvantenminste4lesuren.

4.4.1 Lesuur 1Introductie• Je laat de leerlingen kennismaken met het onderwerp.- Wat als rokenop schooldenormaalste zaak vandewereld is: https://www.youtube.com/watch?v=Ulj2HtDz5_c

• Je legt de leerlingen uit wat hun rol/opdracht is en bespreekt met hen een tijdsduur van het gesprekaf(vb.5-7minutenpergroep).

• Je stelt je leerlingen de context voor: de finale van deze opdracht is de bespreking vanhet agendapunt tijdens een bijeenkomst van de schoolraad. Elke deelnemer zal dan zijnrol opnemen (voor of tegen rookverbod), met argumenten die ze ontdekten tijdens hunvoorbereiding. - Tegen een rookverbod tijdens extra-murosactiviteiten: argumenten om het roken toe telaten(brandgevaarstiekemroken,verslaving,eigenbaas,…)

- Voor een rookverbod tijdens extra-murosactiviteiten: feiten en argumenten waarom hetverbodenmoetwordenomteroken(schadelijkheid,passiefroken,leraren:voorbeeldfunctie,…)



Allichtkomtbijhetgesprekook‘stoppenmetroken’aanbod,jekandeleerlingenvragenomzichookhieropvoortebereiden:derokerinformeertzichoverdemoeilijkheden,deniet-rokeroverdemogelijkheden.Weetdatditonderwerpvrijcomplexis,endatdoorverwijzennaarspecialisten(huisarts,tabakoloog,CLBvoorjongere,SmartStop…)eventueelkanvolstaan.

VoorbereidingLeerlingenbereidenzichhetbestindividueelvoorophunrol.Wanneerjeertochvoorkiestdatleerlingenzichineengroepjevoorbereiden,zorgerdanvoordatzedatnietdoenmethunlateregesprekspartner,maarmeteenmedeleerlingdieeengelijkaardigeroltoebedeeldkreeg.

De leerlingen starten met de aangereikte informatie te verwerken, volgens de afgesprokentaakverdeling,enbereidendefinalevoor.

4.4.2. Lesuur 2VoorbereidingDeleerlingenverwerkendeaangereikteinformatie,volgensdeafgesprokentaak-enrolverdeling.

4.4.3. Lesuur 3VoorbereidingNaargelang je hetwenselijk enmogelijk acht, kande klasgroephieraannog een extra lesuur(lesuren)besteden.

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


27

4.4.4. Lesuur 4Uitvoering van de finaleVoorbereiding:Elkgroepjegesprekpartnersbereidthetgesprekzeerkortvoor (maximumeen5-talminuten).Deleerlingenvoerendefinaleuitindeafgesprokengroepjes.Jekaneventueelvoorelkgesprekiemandaanduiden,diedetijdsduurinhetooghoudt(5tot7minpergroepje).

Bijeenkomst schoolraad: • Dedirecteur legtuit:de rookreglementering voor scholen,geeft aanwaaroverhij/zij advies

verwacht.• Demoderatorgeeftelkeaanwezigegedurende5-7minutenhetwoordomzijnvoorstelvanadviesteformulerenentebeargumenteren.

• Vertegenwoordigers van de ruimere schoolomgeving: ten minste één die het rookverbodtijdensextra-murosactiviteitensteunt,ééndiedetoelatingtotrokenverdedigt.

Uitbreidingsmogelijkheden:• Laat iemand een verslag maken van de vergadering.• Laat leerlingen het verloop van de vergadering filmen, gebruik de film tijdens het

evaluatiemoment.• Leerlingen bereiden een infomoment voor medeleerlingen voor, tijdens dit infomomentmoeten deze leerlingen de medeleerlingen motiveren om het totale rookverbod op eenmeerdaagse activiteit te respecteren. Eventueel kan je dit infomoment ook effectief latendoorgaan.

Naargelanghetaantalleerlingeninjeklasgroep,herhaaljediteenaantalkeren.Uiteraardbepaaljezelfof jealle leerlingenaanbod laatkomen,ofdat jeslechtsenkelegroepjesdefinale laatuitvoeren.

3.4.5. Lesuur 5Feedbackaandeleerlingen,aandehandvandeevaluatiecriteria.

Hierondervindje infoterugdiedeleerlingenkunnengebruikenomdeopdrachttoteengoedeindetebrengen.Pasdegegeveninformatieaandedoelgroepaan.Wanneerde informatietemoeilijkwordt,zitdekanserindatde leerlingensnellerzullenafhaken.Geefdusnietzomaardelinkenaandeleerlingenzonderzevoorafeenszelfdoortenemen.Omhetgemakkelijkertemakenkanjedeinfoselecterenenbezorgenaandeleerlingen.

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


28

Voorbereiding leerlingen Finale opdracht

Schooldirecteur (eventueel met directiesecretaris/secretaresse)

Informeertzichover:• De rol van de schoolraad: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/ouderraad-leerlingenraad-en-schoolraad#schoolraad

• Dewettelijkecontextvanrokenindesamenleving: https://www.gezondleven.be/themas/tabak/wat-zegt-de-wet-over-roken

• Dewettelijkecontextvanhetrookverbodop school: http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/rookverbod-op-school

• Kopiearbeidsreglementleraren(onderdeelroken)

• Kopieschoolreglementleerlingen(onderdeelroken)

De directeur licht het agendapunt toe aan de ledenvanderaad,hij/zij(ofassistent)legthetwettelijkkaderuit,envraagtadviesi.v.m.de beslissing die de directie moet maken: rookverbod tijdens de geplande meerdaagse schoolreistijdensdeavonduren?Hij/zijverdedigt het totale rookverbod tijdens de activiteit.

Voorzitter van de schoolraad

Maakt kennis met het standpunt met de ledenvanderaad,neemthunopdrachteneventueeldeaangebodeninformatiediagonaaldoor,maakthiervanperlideenlijst met kernwoorden.

Devoorzittergeefthetwoordaanalleledenvandevergaderingomzijn/haarstandpuntgedurende5-7minutenuiteentezetten.Vraagteventueelverhelderingen/ofextrainfo.

Leden van de schoolraad

Leraar 1 - tegenstander rookverbod• Waaromstoppenmetrokenzomoeilijkis

www.smartstop.be

• Kopievanarbeidsreglementleraren(onderdeelroken)

• Artikelen(krantenartikelen,tijdschriften,…)

Leraar 1 legt uit waarom een totaal rookverbod gedurende de hele meerdaagse schooluitstap geen goed idee is.

http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/rookverbod-op-school


Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


29

Leden van de schoolraad (vervolg)

Leraar 2 - voorstander rookverbod

• Geeftcijfersoverhetaantalrokers https://www.gezondleven.be/themas/tabak/cijfers

http://www.vad.be/assets/bevraging-in-het-kader-van-een-drugbeleid-op-school-syntheserapport-schooljaar-2015-2016(blz.11-12)

http://www.kanker.be/kankerpreventie/de-gevaren-van-tabak/rookenqu-tes

https://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik

• Kopievanarbeidsreglementleraren(onderdeelroken)


Leraar2(niet-roker)geeftcijfersover(beperkt)aantalrokendejongeren

Leerling 1 - tegenstander rookverbod

• Redenen waarom jongeren roken http://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik

• https://www.smartstop.be/jongeren/verslaafd/afkicken

• Kopievanschoolreglementleerlingen(onderdeelroken)


Leerling 1 legt uit waarom jongeren roken enwaaromhetonmogelijkisdathij/zijhelemaal niet mag roken gedurende de hele meerdaagse schooluitstap

Leerling 2 - voorstander rookverbod

• Redenenwaaromjongerenniet-rokenhttp://www.smartstop.be/jongeren/voordelen-van-stoppen(ofvoordelenvannietteroken)

• E-sigaretopschool https://www.gezondleven.be/themas/tabak/e-sigaret/wat-zegt-de-wet-over-de-e-sigaret/een-e-sigaret-gebruiken-op-school-mag-dat

• Kopievanschoolreglementleerlingen(onderdeelroken)


Leerling 2 legt voordelen uit van niet te roken

Ouder 1 - tegenstander rookverbod

• http://www.gezondopvoeden.be/content/tabak


Ouder1legtuitwie(ouder?School?)verantwoordelijkheid draagt.

Voorbereiding leerlingen (vervolg) Finale opdracht (vervolg)

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


30

Leden van de schoolraad (vervolg)

Ouder 2 - voorstander rookverbod

• Wetgeving over een rookvrije omgeving (breed)

https://www.gezondleven.be/themas/tabak/wat-zegt-de-wet-over-roken

• Belang van een rookvrije omgeving https://www.gezondleven.be/themas/tabak/passief-roken/gevolgen-van-passief-roken

• E-sigaretopschool https://www.gezondleven.be/themas/tabak/e-sigaret/wat-zegt-de-wet-over-de-e-sigaret/een-e-sigaret-gebruiken-op-school-mag-dat

• http://www.vlaanderenstoptmetroken.be/professionals/scholen/jongeren-en-stoppen-met-roken/rookgedrag/omgevingsfactoren/

Ouder2legtuitdatomgevingsfactorenbelangrijkzijn,datdeschoolalsorganisatieeen grote verantwoordelijkheid draagt.

Vertegenwoordigers uit de ruimere omgeving van de school:

Arts of gezondheidswerker:• https://www.smartstop.be/jongeren/

bedrog

• http://www.watziterintabak.nl/,

• http://zitdaterechtin.nl• http://www.tabaknee.nl/tabaksindustrie/hoe-de-tabaksindustrie-kinderen-aan-het-roken-brengt

Artsofgezondheidswerkerlegtuitwaaromroken verslavend is.

Vertegenwoordigermiddenstandverdedigtrechtomzijnkostteverdienen(verdedigtstandpunttabaksindustrie).

De leden kunnen eventueel een korte memo voorbereidenmeteenoverzichtvandebelangrijkeinfo,enhiervanbijdestartvande vergadering een kopie geven aan alle aanwezigen.

Directeur (+ assistent) Steltzijn/haarbeslissingvoor,engebruikthierbij de argumenten die de leden van de raad aangaven.

Voorzitter Eventueel:geeftledendekansomtereagerenmet argumenten op de beslissing van de directeur.

Bedankt alle leden voor hun bijdrage.


Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


31

OVUR schema: lesscenario: (Volledig) rookverbod tijdens meerdaagse extra-muros-activiteit

Oriënteren

• Wat wordt er van mij verwacht? Welkerolspeelikindediscussievande

schoolraad?

• Waarvindikargumentenvoormijnpersonage?

• Hoekanikdeargumentenoverzichtelijknoteren?

• ….

Voorbereiden

• Werkschemaopstellen(wat?wanneer?metwie?)

• Bronnen raadplegen

• Overzichtmakenvanbruikbareargumenten

• Argumentenmondelinginoefenen

Uitvoeren

• Afsprakenmetdeanderegesprekspartners

Reflecteren

Op het proces:

• Hebikhetgoedgedaan?• Hoehebikmijnopdrachtuitgevoerd?

• Hebikmijnopdrachtvoldoendegoed voorbereid?

• Hebikmoeilijkhedenondervondenbijhet uitvoeren?

• Hoekanikmijnaanpakverbeteren?

Op het product:

• Hebikmijndoelbereikt?

• Wat weet ik nu meer?

• Begrepen mijn gesprekspartners de argumenten die ik aanvoerde?

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


32









Correctheid Alle aangehaalde argumenten en feitenzijninovereen¬stemmingmetdeaangereikteinformatie.




Slechts enkele informatiebronnenwerdenverwerktindefinale.





Taalvaardigheid

















4.5 EvaluatiecriteriaMogelijke evaluatiecriteria:

Opdracht 2:


tijdens meerdaagse


33

4.6 DifferentiërenIn dit lesscenario ‘Rookverbod tijdens meerdaagse extra-muros-activiteit‘ is de opdracht watgecompliceerder:tijdensdevoorbereidingentijdensdefinaleverwachtjedatleerlingenredelijkveel feiten en argumenten verwerken. Dit lesscenario is dus eerder geschikt voor leerlingendiealeenbehoorlijketaalvaardigheidbeheersen,eneencomplexereopdrachtaankunnen(2egraadASO,3egraadTSOenASO,3ejaarvande3egraadBSO).Alsjeditscenariometleerlingenmetbeperkterevaardighedenwenst te realiseren,kan jedevoorbereiding (raadplegenvandebronnen)begeleiden,enzelfderegievanhetfinalegesprekstrakleiden.

Wanneerjekiestvoorkorteretekstenen/ofkorterefilmpjes,maakjeditlesscenariogeschiktvoorleerlingen met beperkte taalvaardigheid.

Naargelang van je leerlingengroep kan je de moeilijkheidsgraad verhogen door:

• Deleerlingenzelfinformatiebronnentelatenzoekenenselecteren

• Detijdomdeinformatieteverwerkenkortertehouden

• Bijkomendeelemententoetevoegeninhetgesprekendeargumentatie


Voorindividueleleerlingenmetbeperktetaalvaardighedenkanjeaangepastebronnenaanreiken,leerlingenmetuitgesprokenorganisatievaardighedenkrijgende rolvanvoorzitter schoolraad,directeur.

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

34

5 Opdracht 3: Wat doe je je kind aan?

5.1 MotivatieKinderen van rokende ouders hebben meer kans om zelf te beginnen met rokenDemeestrecenteHBSCstudie(2014)steltandermaalvastdat,wanneerbelangrijkepersonenuitdeomgevingvandejongereroken,diteen(negatieve)voorspellerisvoorzijnlatererookgedrag.We denken hierbij in de eerste plaats aan de ouders van de jongere. Zowel vaders als moeders van jongeren uit het BSO blijken vaker dagelijkse rokers in vergelijking met ouders van jongeren uit hetASO.HetaantalrokendeoudersmeteenopleidingTSOligtertussenin.

Waarbeideoudersroken,rookt25,1%vandejongerentenminstewekelijks.Waargeenenkeleouderrookt,rooktslechts5,8%vandejongeren.

Uit onderzoek van Kom op tegen Kanker blijkt dat ongeveer 68.000 Vlaamse kinderen(jonger dan 15 jaar) dagelijks thuis in de rook zitten.Deze kinderen zijn veel vatbaarder voorgezondheidsproblemenenhebbeneengroterekansomlaterzelfrokerteworden.

Het is uitermate belangrijk om jongeren van deze dubbele problematiek bewust te maken. Jongeren die in een omgeving opgroeien waar gerookt wordt, hebben nood aan sterke sociale vaardigheden om het hoofd te bieden aan de druk van hun omgeving. Deze jongeren moeten, nog meer dan anderen, geïnformeerd zijn over de nefaste gevolgen van (passief) roken.

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

35

5.2 WerkvormDitinformatiedossiersteltalswerkvorm‘Verhalendontwerpenofstorylineapproach’voor.Metdezewerkvormrealiserenweeengrotebetrokkenheidvandeleerlingen.Dezemethodiekgaatookuitvan‘respect’voordeandere.Dewerkvormdoeteengrootappelopdetaalvaardigheidvandeleerlingen(luisteren,lezenenspreken).Zeheeftalsdoelomleerlingenweerbaartemaken. Ditbetekentdatde jongere, ook in lastige situaties, op een kordate, zelfbewuste enpositievemanier staande kan houden.

‘Taalvaardigheid is de sleutel tot weerbaarheid: leerlingen die de verschillende aspecten vantaalvaardigheid (vooral dan lezen, luisteren, spreken) voldoende beheersen kunnen zichinformeren, ze kunnen met elkaar van gedachten wisselen, ze kunnen de eigen opvattingen houding verdedigen en zelfs anderen overtuigen van hun standpunt. Het is ook zo datdeze ‘open’ methodiek toelaat om elke leerling aan bod te laten komen, wat ook zijn/haartaalvaardigheidsniveauis.Naargelangdenoodzaakbiedjedeinfoopverschillendmanierenaan:gesprokenofgeschreven,ineenvoudigeofinmoeilijkereteksten,,…Alsjedelesactiviteitenstriktleidtkomjetegemoetaandeklasgroependienogonvoldoendeorganisatiebekwaamzijn,maarhetisperfectmogelijkomleerlingeneen(minofmeer)grotezelfstandigheidtegeven(waardoorzemeerzullenmeedragen,ziepiramidevanBales).

Indezewerkvormvertrek je vaneen scenario,dat je zelfuitwerkt. Je stelteenvirtuele contextvoor,engeeftelkeleerlingeenduidelijkerol.Deleerlingeninformerenzichomhunrolzogoedmogelijktekunnenopnemen.Jekanhenhiervoorbronnenaanreiken,aldannietaangevuldmetgeschikteinformatiewaarmeejevervolgenszelfaandeslaggaan.

Nadat je de lessenreeks hebt ingeleid, starten leerlingen met de voorbereiding, dit is eenessentieelenbelangrijkonderdeelvandewerkvorm.Tijdensdefinalekrijgenleerlingendekansomhunrol,volgenshetscenario,uittevoeren.

Zowel tijdens de voorbereiding als tijdens de uitvoering van de finale opdracht oefenen deleerlingen hun taalvaardigheden. Ook sommige vakoverschrijdende eindtermen komen hierbij aanbod(ziebijlage).

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

36

5.3 ScenarioInditscenariovoorverhalendontwerpenofstorylineapproachgaanwevoordeuitwerkingvaneendeelnameaaneentelevisieprogramma(DeAfspraak,VanGilsenGasten,…).

Het gespreksonderwerp is de verantwoordelijkheid vanouder(s)/voogd tegenover jongeren inverbandmetroken.Zowelhetrookgedragvandeoudersalsoorzaakvangezondheidsschadebijhunkinderen,alsdeinvloeddierokendeoudershebbenophet(later)rookgedragvanhunkroost,kunnenaanbodkomen.Eendergelijkgesprekgeeftookdegelegenheidomdeinformatievaneenaantal‘experts’aanbodtelatenkomen.

Mogelijkvoorstelvanrolverdeling(pasaannaargelangdegroottevandeklasgroep):

Betrokkenen:

• 2ouders(roker-niet-roker)• 2jongeren(roker-niet-roker)

Vertegenwoordigers van organisaties:

• VertegenwoordigervanKomoptegenKanker,Stichtingtegenkanker, VlaamsInstituutGezondLeven,…

• Artsofgezondheidswerker• Vertegenwoordigergezinsbond• Vertegenwoordigertabaksindustrie• Vertegenwoordigervandeoverheid

Televisie:

• Presentator programma

• Rechterhandpresentator(eventueel:meerdere),

• Programmamaker(s)

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

37

5.4 LesinvullingHetgehelescenariovraagteentijdsinvesteringvantenminste5lesuren.

5.4.1 Lesuur 1Introductie• Jelaatdeleerlingenkennismakenmethetonderwerp.- Verborgencamera:kinderenvragenomeenvuurtje: https://www.youtube.com/watch?v=wJkoM11-8nA(België) https://www.youtube.com/watch?v=g_YZ_PtMkw0(Thailand)

• Je legt je leerlingen uit wat hun rol/opdracht is + je legt het verloop van de opdracht uit.

• Jesteltjeleerlingendecontextvoor:Hetgespreksonderwerpisdeverantwoordelijkheidvanouder(s)/voogdtegenoverjongereninverbandmetroken.Zowelhetrookgedragvandeoudersalsoorzaakvangezondheidsschadebijhunkinderen,alsdeinvloeddierokendeoudershebbenophet(later)rookgedragvanhunkroost,kunnenaanbodkomen.Eendergelijkgesprekgeeftookdegelegenheidomdeinformatievaneenaantal‘experts’aanbodtelatenkomen.



VoorbereidingDe leerlingen starten met de aangereikte informatie te verwerken, volgens de afgesprokentaakverdeling,enbereidendefinalevoor.

5.4.2. Lesuur 2VoorbereidingDeleerlingenverwerkendeaangereikteinformatie,volgensdeafgesprokentaak-enrolverdeling.

5.4.3. Lesuur 3VoorbereidingLeerlingenrondenhunvoorbereidingaf.

Ze bereiden de finale (volgend lesuur) voor. Je kan hier zelf als regisseur optreden, of je kanleerlingenaanduidendiederegieinhandennemen.Hetisnodigomafsprakentemakenover:

• Volgordewaariniedereenaanhetwoordkomt

• Tijdsduur die elkeen toegemeten krijgt

• Verzamelenenordenenvandocumentatiemateriaal(inleidendfilmpje?Slides?…..)

5.4.4. Lesuur 4Uitvoering van de finaleDeleerlingenvoerendefinaleuitzoalseerderafgesproken.

Extra mogelijkheid: Leerlingen filmen, zodat de klas tijdens de evaluatie het resultaat kanbekijken.

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

38

5.4.5. Lesuur 5Laatste lesuur: evaluatie Eventueel bekijken van de opnames. Feedback aan de leerlingen, aan de hand van deevaluatiecriteria.

Hieronderisdeinformatieterugtevindendiedeleerlingenkunnengebruikenomdeopdrachttot een goed einde te brengen. Pas de gegeven informatie aan de doelgroep aan. Wanneerde informatie temoeilijkwordt,zitdekanserindatde leerlingensnellerzullenafhaken.Geefdusnietzomaardelinkenaandeleerlingenzonderzevoorafeenszelfdoortenemen.Omhetgemakkelijkertemakenkanjedeinfoselecterenenbezorgenaandeleerlingen.

Voorbereiding Finale opdracht

De programmamakers

• Maken voor dit programmaonderdeel een inleidende tekst

• Zoekeneenkortfilmpjeomhetprobleemte situeren

Presenteren de inleidende tekst (naarkeuzevoorlezen,opschermlatenlezen)

Presenterenhetfilmpje

De presentator(en) zijn/haar rechterhand

• Maakt kennis met de deelnemers: neemt hun opdracht en eventueel deaangebodeninformatievandeverschillendedeelnemersdiagonaaldoor,maakt hiervan per deelnemer een lijst met kernwoorden.

• Stelt een vraag op voor elke deelnemer.

Stelt alle deelnemers kort voor.

Stelt een vraag aan elke deelnemer (voorbereiding),enlaatdedeelnemertijdens het gesprek de tijd om de vraag te beantwoorden.

Bewaaktdetijd,enonderbreektdedeelnemerwanneerdieoverzijntijddreigtte gaan.

Verloop van de opdracht

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

39

Betrokkenen: ouders, jongeren

Elkebetrokkenebereidtzijntussenkomstvoor,engebruikthiervoorhetaangebodeninformatiemateriaal.

• Cijfers: https://www.gezondleven.be/themas/tabak/cijfers

http://www.vad.be/assets/bevraging-in-het-kader-van-een-drugbeleid-op-school-syntheserapport-schooljaar-2015-2016

http://www.kanker.be/kankerpreventie/de-gevaren-van-tabak/rookenqu-tes

• De ouder als roker: verantwoordelijkheid als ouder

http://www.gezondopvoeden.be/content/tabak

http://www.vad.be/assets/als-kleine-kinderen-groot-worden-brochure

• Deouderalsniet-roker:verantwoordelijkheid als ouder http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=16161

http://www.vad.be/assets/als-kleine-kinderen-groot-worden-brochure

Rookvrij opvoeden in Nederland: https://www.trimbos.nl/themas/rookvrij-opgroeien/kinderen-en-meeroken

• De jongere roker: redenen waarom jongeren roken:

http://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik.

https://www.gezondleven.be/themas/tabak/tabakspreventie/waarom-beginnen-jongeren-toch-met-roken

• Dejongereniet-roker:waaromjongerenniet roken:

http://www.smartstop.be/jongeren/voordelen-van-stoppen(ofvoordelenvannietteroken)

https://www.youtube.com/watch?v=4DA1igJ7D_M

10 redenen om niet te roken (Nederland):https://www.youtube.com/watch?v=O8J9KFW6uTU

Elke ouder krijgt van de programmamaker de gelegenheidomzijn/haarstandpunti.v.m.deouderlijkeverantwoordelijkheid(alsroker,respectievelijkniet-roker)teverduidelijken.

Elke jongere krijgt van de programmamaker de gelegenheidomuitteleggenwaaromhij/zijwel/nietrookt.


Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

40


Vertegenwoordigers organisaties

Vertegenwoordiger(s)vanKomoptegenKanker,Stichtingtegenkanker,VlaamsInstituutGezondLeven…:zoekt(zoeken)opwelkeomgevingsfactorenjongerentotrokenaanzetten:• https://www.gezondleven.be/themas/tabak/tabakspreventie/waarom-beginnen-jongeren-toch-met-roken

• https://www.gezondleven.be/themas/tabak/tabaksreclame

• https://www.gezondleven.be/themas/tabak/passief-roken/gevolgen-van-passief-roken

• http://www.vad.be/assets/673 p. 9 tem 13

• https://youtu.be/s0AyLdu3c9kArtsofgezondheidswerker:verzameltin-formatieoverhetfeitdatrokenverslavendis:

• https://www.smartstop.be/jongeren/bedrog

• http://www.watziterintabak.nl/• http://zitdaterechtin.nl• http://www.tabaknee.nl/tabaksindustrie/hoe-de-tabaksindustrie-kinderen-aan-het-roken-brengt

Vertegenwoordigermutualiteit:• Rookstopprogramma voor jongeren:

https://www.smartstop.be/jongeren/smartstop

• Rookstopmogelijkheden volwassenen: http://www.tabakstop.be/hoe-stoppen-met-roken

Vertegenwoordigervandeoverheid• https://www.gezondleven.be/themas/tabak/wat-zegt-de-wet-over-roken

• http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/rookverbod-op-school

• http://www.vad.be/assets/673

Vertegenwoordigertabaksindustriezoektargumentenenstrategieëndiedeindustriehanteert om het verbruik van sigaretten te stimuleren: • https://www.smartstop.be/jongeren/bedrog• https://www.gezondleven.be/themas/

tabak/tabaksreclame• http://www.tabaknee.nl/tabaksindustrie/hoe-de-tabaksindustrie-kinderen-aan-het-roken-brengt

Op vraag van de presentator krijgt elke vertegenwoordiger van een organisatie de gelegenheidomgedurendexminutendegevraagdeinfotebrengen.VertegenwoordigervanKomoptegenKanker,Stichtingtegenkanker,VlaamsInstituutGezondLevenlegtuitwelkeomgevingsfactorenjongerentotrokenaanzetten,geeftcijfersvanaantallenrokendejongeren.

Artsofgezondheidswerker:legtuitdatrokenverslavend is.

Vertegenwoordigermutualiteitgeeftmogelijkhedenen modaliteiten aan om te stoppen met roken.

Vertegenwoordigeroverheid:geeftinformatieoverhet wettelijk kader: De vertegenwoordigers van de organisatiesmakeneventueeléénslidemeteenoverzichtvandebelangrijkeinfoengevendezedooraandeprogrammamakers,diezetijdensdeuitzendingprojecteren om hun verhaal duidelijker te maken.

Vertegenwoordigertabaksindustrielichtdestrategieënvandetabaksindustrietoe.Vertegenwoordigertabaksindustrieverdedigtdecommerciëlebelangenvandetabaksindustrieen-verkoop.

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

41


De rechterhand van de presentator

Mogelijkheid1:de‘rechterhand’heeftdevoornaamstestandpunteneninfogenoteerd, zesluitendeuitzendingafdoorhiervaneen overzichttegeven.

Mogelijkheid2:de‘rechterhand’noteerttegenstellingen,onvolledigheden,stelttijdensde bijdragen bijkomende vragen op voor de betrokkenenen/ofvertegenwoordigers.Dezevragendoorgevenaandepresentator,eneen2eronde.Hiernaafsluitingzoalsinmogelijkheid1

42









Correctheid Alle aangehaalde argumenten en feitenzijninovereen¬stemmingmetdeaangereikteinformatie.




Slechts enkele informatiebronnenwerdenverwerktindefinale.





Taalvaardigheid

















Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?5.5 EvaluatiecriteriaMogelijke evaluatiecriteria:

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

43

5.6 DifferentiërenHetlesscenario‘Watdoejejekindaan?’ishetmeestcomplete.Hetgeeftdekansomstandpunten,argumenten, feiten van betrokkenen (rokers-niet-rokers, ouders-jongeren, …) en experts/organisaties/commerciële firma’s (gezondheidssector, tabaksindustrie, overheid, ….) met allemogelijkeargumentenaanbodtelatenkomen.Anderzijdsisdefinalevrijcomplex,zekanenkelslagen als alle leerlingen hun rol degelijk voorbereiden en hiervoor voldoende tijd krijgen.

WanneerjeditscenariowilrealiserenindeeerstegraadofmetleerlingentweedegraadBSOofTSO,zaljedevoorbereidingstriktmoetenbegeleiden.

Je verwacht dat tijdens de voorbereiding en tijdens de finale leerlingen heel wat feiten enargumentenverwerken. Indiennodig:geef leerlingendemogelijkheidomditoverzichtelijk tenoteren,eventueelteprojecterenalsgeheugensteuntjetijdensdefinale.

Dit lesscenario is dus eerder geschikt voor leerlingen die al een behoorlijke taalvaardigheid beheersen, en een complexere opdracht aankunnen (2e graadASO, 3e graad TSO enASO, 3egraadBSO).Ookhiergeldtdat leerlingenkunnenwerkenaandehandvanhetOVUR-schema,zodatzemakkelijkerhunopdrachtkunnenrealiseren.

Als jeechtervoldoendetijdkanuittrekken,enkiestvoorkorteretekstenen/ofkorterefilmpjesals bronnen, kan je ook dit lesscenario succesvol realiseren met leerlingen met beperkterevaardigheden.Devoldoeningzaldandestegroterzijn,ookbijjeleerlingen.

Naargelang van je leerlingengroep kan je de moeilijkheidsgraad verhogen door:

• Deleerlingenzelfinformatiebronnentelatenzoekenenselecteren

• Detijdomdeinformatieteverwerkenkortertehouden

• Bijkomende elementen toe te voegen in het gesprek en de argumentatie


Je kan individuele leerlingen met beperkte taalvaardigheden (dyslectici, anderstaligen, …)aangepaste bronnen aanreiken.

Opdracht 3:

Wat doe je

je kind aan?

44

OVUR schema: lesscenario: Wat doe je je kind aan?

Oriënteren

• Wat wordt er van mij verwacht? Welkerolspeelikindediscussievande

schoolraad?

• Waarvindikargumentenvoormijnpersonage?

• Hoekanikdeargumentenoverzichtelijknoteren?

• ….

Voorbereiden

• Werkschemaopstellen(wat?wanneer?metwie?)

• Bronnen raadplegen

• Overzichtmakenvanbruikbareargumenten

• Argumentenmondelinginoefenen

Uitvoeren

• Afsprakenmetdeanderegesprekspartners

Reflecteren

Op het proces:

• Hebikhetgoedgedaan?• Hoehebikmijnopdrachtuitgevoerd?

• Hebikmijnopdrachtvoldoendegoed voorbereid?

• Hebikmoeilijkhedenondervondenbijhet uitvoeren?

• Hoekanikmijnaanpakverbeteren?

Op het product:

• Hebikmijndoelbereikt?

• Wat weet ik nu meer?

• Begrepen mijn gesprekspartners de argumenten die ik aanvoerde?

45

Inleiding

Filmpje als inleiding

Watalsrokengezondwas? https://www.youtube.com/watch?v=Ulj2HtDz5_c

Rokende kinderenhttps://www.youtube.com/watch?v=wJkoM11-8nA(België)https://www.youtube.com/watch?v=g_YZ_PtMkw0 (Thailand)

Smoking hot https://www.youtube.com/watch?v=48k6HHBV29s

Social smoking https://www.youtube.com/watch?v=C8JoQ7_aYPw

Getuigenisstoppenmetroken?Hetkan! https://www.youtube.com/watch?v=ktZ09mbc_CI

Veelrokersinjeklas?Doedenicotineverslavingstest!

https://www.smartstop.be/jongeren/verslaafd/ben-ik-verslaafd-doe-de-test

Informatie over rokenWaarom beginnen jongeren met roken?

https://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ikhttps://www.gezondleven.be/themas/tabak/tabakspreventie/waarom-beginnen-jongeren-toch-met-roken

Nadelen van roken https://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik/gevolgen-van-rokenhttps://www.gezondleven.be/themas/tabak/tabakspreventie/gevolgen-van-rokenhttp://tobaccobody.fi/m_en.php

Voordelenvanstoppenmetroken https://www.smartstop.be/jongeren/voordelen-van-stoppenhttps://www.youtube.com/watch?v=2_8MkWgwXYo

Verslavingennicotine http://www.tabakstop.be/rokers/hoe-verslaafd-ben-ik/hoe-werkt-verslavinghttps://www.rokeninfo.nl/meer/vraag-en-antwoord/resultaten/antwoord/?vraag=32600https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/bericht/?bericht=2266https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/bericht/?bericht=2266

Watziterintabak? https://www.smartstop.be/jongeren/bedroghttp://vloggersvssigaretten.be/http://www.zitdaterechtin.nl/http://www.watziterintabak.nl/

Waterpijp https://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik/shisha-e-sigaret-en-waterpijp

E-sigaret/shisha-pen https://www.smartstop.be/jongeren/waarom-rook-ik/shisha-e-sigaret-en-waterpijphttps://www.gezondleven.be/themas/tabak/e-sigaret/hoe-schadelijk-is-de-e-sigarethttps://www.gezondleven.be/themas/tabak/e-sigaret/wat-is-een-shisha-pen

6 Bronnen om in de klas te gebruiken

46

Cijfergegevens SamenvattingcijfergegevensGezondLeven

https://www.gezondleven.be/themas/tabak/cijfers/jongeren

LeerlingenbevragingVAD 2015-2016

http://www.vad.be/assets/673

Rookenquête Stichting tegen kanker

W

HBSC-studie http://www.jongeren-en-gezondheid.ugent.be/wordpress/wp-content/uploads/2016/03/HBSC_2014_Rookgedrag..pdf

ESPAD 2015 http://www.vad.be/artikels/detail/espad-2015-tieners-drinken-en-roken-minder-maar-gebruik-nps-gamen-en-gokken-nopen-tot-bezorgdheid

Wetgeving Wetgeving https://www.gezondleven.be/themas/tabak/wat-zegt-de-

wet-over-roken

Rookwetgeving in schoolse context


Wetgevinge-sigarettenenshisha-pen

BelgischStaatsblad:15februari2016-KBbetreffendehetfabricerenenhetindehandelbrengenvanelektronischesigaretten

Informatie passief roken Watispassiefroken(meeroken)+ gevolgen

https://www.gezondleven.be/themas/tabak/passief-roken

https://www.tabakstop.be/info-voor-rokers/waarom-stoppen/effecten-op-het-lichaam/wat-passief-roken?gclid=EAIaIQobChMIqpGljK3u2AIVCPEbCh39bgqaEAAYASAAEgI_gPD_BwE

Binnenrokenisnooitoké www.nooitbinnenroken.be

FolderBinnenrokenisnooitoké https://issuu.com/komoptegenkanker/docs/flyer_issuu_bfb689283c8795

TV-spotsBinnenrokenisnooitoké https://www.youtube.com/watch?v=Ot_kPBVZ8QE

https://www.youtube.com/watch?v=Wlc_yJ3t77s

InfoficheBinnenrokenisnooitoké http://www.gezondheidenmilieu.be/echo_files/2405-xx-srcBestand.pdf

E-learningvoorintermediairsoverpassiefroken

http://www.gezondheidenmilieu.be/nl/projecten/meeroken_is_geen_binnenpretje_praat_erover/volg_de_online_vorming-2417.html

47

Rookstop jongeren/volwassenenRookstopprogramma jongeren https://www.smartstop.be/

https://www.youtube.com/watch?v=4DA1igJ7D_M

Stopmogelijkheden http://www.tabakstop.be/hoe-stoppen-met-roken

Artikelen

ArtikeleninrecenteVlaamsekrantenzijntevindenvia:

http://krantenarchief.bibliotheek.be/Meldjeaanalsleraarofalsbibliotheekgebruiker.

Gebruikalszoektermen:

• Tabakspreventie

• Roken

• Tabak

• Meeroken/passiefroken

Algemeneinformatie:

• www.gezondeschool.be• www.gezondleven.be

TabaksindustrieTabaksindustrie https://www.smartstop.be/jongeren/bedrog/misleidende-

smaakstoffen

http://www.tabaknee.nl/tabaksindustrie/hoe-de-tabaksindustrie-kinderen-aan-het-roken-brengt

http://www.kanker.be/kankerpreventie/hou-het-rookvrij/feiten-en-cijfers/de-trukendoos-van-de-tabaksindustrie

https://www.youtube.com/watch?v=OjtjP3mZh8w

doe je mee of zeg je nee? - gezond leven · doe je mee of zeg je nee? informatiedossier secundair...

Documents