dÖnmeler

7/30/2019 DNMELER

1/304

7/30/2019 DNMELER

2/304

DNMELERVE

DNMELK TARHDr. Abdurrahman Kk

7/30/2019 DNMELER

3/304

7/30/2019 DNMELER

4/304

YAYIN NU.: 139

KLTR SERS: 21

7/30/2019 DNMELER

5/304

NDEKLER

ESER SUNU 7

NSZ 9

GR 11

BRNC BLM

A HZ. MUHAMMED'DEN SONRA MSLMANLIK LE

YAHUDLK ARASINDAK LKLER . . . . . . . . . 2 7

B TRKLER V E YAHUDLER . . . . . . . . . . . . 3 8

C DNME KAVRAMI . . . 71

1 Sabatay Sevi'den nce Dnme . 71

2 Sabatay Sevi'den Sonra Dnme . 78

KNC BLM

SABATAY SEV (TSV)

a) ADI, MEN E ve GEN L 84

b) MESHLK 91

1. Yahudilik ve Mesihlik . . . . . 91

2 . Kabbala v e Kabbalizm . . . . . . . . . . . 100

3. Hri stiyanl k ve Mesih 105

4. slmiyet ve Mesih 1085. Mehdi ve Mehdilik 116

7/30/2019 DNMELER

6/304

c) MESHLK DDASI ve SABATAY SEV 125

1. Sabatay Sevi'nin Mesihliini Haz r layan ar tlar . . 125

2. Sabatay Sevi'nin Yahudi Geleneine Gre Mesihliini

ln (I. Defa) 129

3. Sabatay Sevi'nin Mesihlik Seyahatleri . . . . . 133

4. Sabatay Sevi 'nin Mesihliini kinci Defa ln . . 144

) SABATAY SEV'NN MSLMAN OLUU VE

SONRASI 160

d) SABATAY SEV'NN MSLMAN OLMASIYLA LGLTARH VESKALAR 163

e) SABATAY SEV'NN PRENSPLER 187

1. Sabatay Sevi'nin Msl man Olmadan nceki

Prensipleri 187

2. Sabatay Sevi'nin Ms lman Olduktan Sonraki

Prensipleri . 189

f) SABATAY SEV'NN LMNDEN SONRAK DURUM 193

1. Yakubler veya Hamdi Beyler 200

2. Karatalar 205

3. Kapanclar 207

g) UMUM OLARAK DNMELERN NAN, AN'ANE,

DET ve BAYRAMLARI 213

1. nanlar 213

2. det, An'ane ve Yaaylar 215

3. Bayramlar 221

NC BLM

SON YZYILDA, GNMZ TRKYESNDE DNMELK

VE DNMELK ZERNE TARTIMALAR 227

SONU 261

BBLYOGRAFYA 267DPNOTLARI 273

7/30/2019 DNMELER

7/304

ESER SUNU

DNMELER VE DNMELK TARH adl eser, lahiyat Fakltesi mezunla

rndan olup, Dinler Tarihi Krss'nde doktora tezi yapan Erzincan'n Tercanilesine bal Gke kynden ifti bir ailenin ocuu Abdurrahman Kk tarafndan hazrlanm ve doktora tezi olarak kabul edilmitir. Babas, onun ortaretim tahsilinde vefat ettiinden, renimi; madd skntlar ve byk zorluklariinde, okul dnda alma ve geim mcadelesiyle (iftilik - iilikle) gemi,fakat o btn engelleri aarak Liseyi bitirmi; ayrca, Erzurum lk retmenOkulu'ndan da hariten imtihanlara girerek mezun olmutur. Bylece 1964 ylndan 1970 ylna kadar muhtelif kylerde ilkokul retmenlii yapmtr. Ankara'da ilkokul retmenliine tayin edilince lahiyat Fakltesi'ne kayt olmu ve1973 -1974 ylnda iyi derece ile mezun olmutur. Faklteden mezuniyet teziniDinler Tarihi ile ilgili bir konuda, yanmda, yapmtr.

1975 ylnda ilkokul retmenlii srasnda Fakltenin Doktora snavn kazanmtr. Bu arada Ankara Mamak Lisesi Din Bilgisi retmeni ve Mdr Yardmcs olmutur. 31 Mays 1976'da M.E.B. YAYKUR Plnlama - Programlama - Deerlendirme Dairesi Bakanlna Uzman, 28 Nisan 1977'de Yksek renim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdrlnde Kredi Mdr Yardmclna ve 6 Nisan 1978'de 29 Ekim Orta Okulu'na Din Bilgisi ve Ahlk Dersleri retmeni olarak tayin edilmitir.

Bu g i hayat iinde Mamak Lisesi Mdr Muavinlii srasnda, Trk Mill Kltrne, Anayasa'ya ve retimin mill ynne sadk kaldndan, yakalanamayan birtakm kiilerce saldrya uram, lin edilmek istenilmi ve ldne

kanaat getirilerek baygn bir halde kaldrmlar zerinde braklmtr. Daha sonra ei, annesi ve evldn mahdut maa ile geindirme mcadelesi yetmemigibi kira ile oturduu yere bomba atlarak dairesi ve eyalar tahrip edilmitir.Sanklar bu olayda da yakalanamamtr.

Bu etin artlar iinde doktora tezi ile ilgili almasn biran kesmemi, btn gcyle, inceleme ve aratrma hazrln srdrmtr. Aratrmalarn de

vaml olarak bana gstermi ve byk bir gayretle bu incelemesi iin birka defa Ankara dndaki ehirlere ve muhtelif kitaplklara bavurmas gerektii belirtildiinde de, kesintisiz bunlara uyarak almtr.

ve ev geimi; eitli dmanlklara gs germe mcadelesi yannda -Fa

kltede grevli olmadan- dardan doktora almas zahmet ve engelini gemeyi baarmtr. Drt yla yakn bu konu zerinde btn gcyle uramtr.

7/30/2019 DNMELER

8/304

Salam karakterli, gayretli ve yrekli, mtevazi ve soukkanl nazik huyuile evresinde sevgi ve sayg duyulan Dou'nun evld olan Abdurrahman Kk

bu eseri baaryla sunmu bulunuyor. ok yazk ki gnmze kadar geen yllariinde -Cumhuriyetten nceki zaman da dahil-. Trkiye ve Trklk iin bu oknemli konu Trke olarak btn derinliiyle cidd, sabrl bir almayla incelenmemi ve yayna sunulamamtr. Cumhuriyet dneminde . Alattin Gvsa'-

nn bir ufak kitab ile baz tarih kitaplarnda mahdut bilgi ve baz gazetelerdedank braklm yazlardan ibaret kalmtr. Bunlar vakit-vakit sadece srmdikkate alnarak sr'atli ekilde yayna sevkedilmi ve pln-program, kaynaklareksik ve kusurlu olarak birtakm tekrarlamalardan ibaret kalmtr. Kimse drt

yllk bir almay yabanc kaynaklan da tarayarak ve birtakm gerekli temaslar yaparak bu ie kendisini vermemitir, denebilir. Trk Kltr Tarihi, lim Tarihi, Trk Medeniyet ve Siyaset Tarihini de ilgilendiren bu nemli konu Trkiye'de ilk defa bu genilik ve derinlikle ilm olarak sunulmaktadr. 800'e yakn dipnotun kullanlm olmas incelemenin ciddiyetini ortaya koymaktadr.

ok nemli ve orijinal bir nitelik arzeden bu aratrmann, mukayese, tahlilve terkibinin baarl olduunu iaret etmektedir. Her nekadar kaynaklar bu ko

nuyu ilemeye yetecek seviyeyi bulmusa da, eksiklerin ve yabanc dier kaynaklarn temin edilerek giderilmesi ancak dier basmlarda mmkn olabilir.

ok sabrl ve titiz bir alma mahsul olan bu doktora tezinin kamuoyuncagereken ilgiyi greceini umuyoruz. lim alanna ve milletimize hayrl olsun.

Prof. Dr. Hikmet Tanyu

Dinler Tarihi Krss Bakan -lahiyat Fakltesi Dekan

7/30/2019 DNMELER

9/304

N S Z

Tarihte ve gnmzde Dnme ve Dnmelik diye bilinen olayn ba

langc zmir yahdilerinden Sabatay Sevi ve cemaatine dayanr. SabataySevi, 1648'de birinci, 1666'da ikinci defa; dalm olan yahudileri Arz-Mev'ud (Filistin)a gtreceini ve siyon idealini gerekletireceini va'de-derek Mesihliini iln ediyor. Padiah, IV. Sultan Mehmed'in de kafes arkasndan takip ettii Divan huzurunda Mesihliinin isbat istenince; basit birhahamdan baka birey olmadn sylyor ve kendisini bu hale getiren yahudileri sulayarak da'vasn inkr ediyor. Fakat Divan huzurunda durumunvehmetini grerek tercmanln yapan dnme Hayati - Zde'nin de tavsiyeleriyle Mslman oluyor. Mslmanl grnten ibaret olan sahte me

sih, taraftarlarn da ekl ihtida' yolunu tavsiye ediyor ve da'vlarna en iyihizmeti grnte Mslman-Trk, hakikatte kendi inan ve kanatlerindenvazgememe yoluyla ulaabileceklerini tavsiye ve emrediyor. Taraftarlar daher ne ad altnda olursa olsun bu ekl ihtid'y bugne kadar getiriyorlar.Bu olay tarihte Dnmelik olarak bilinir. Aslnda, Dnme terimi umumbir anlam ifade eder. Gnmz basn-yayn organlarnda ve baz eserlerdebuna sk sik rastlanr. Fakat, zel bir anlam tayan bu terimin umum mns iin de kullanldna ahit olduk. Bu terim, yalnz Sabatay Sevi ve Cemaat zerinde Bir Aratrma olan konumuzla ilgilidir. zel mnda, bal

olduklar din ve milliyeti hibir zaman terketmeyen, terketmek istemeyen;bir baka kisve altnda eski inan, det ve an'anelerini devam ettiren; tadklar kesveyi kendi asl idealleri dorultusunda bir paravana olarak kullananlara has bir terimdir. Halbuki genel mnda dnme; fikir, kanat, dinv.s. deitiren; baka bir dinde iken slm dinine giren, Mslman olanMuhted karldr. Eserde, bu kavramlara aklk getirmee altk vednme kavramn aslna uygun mnda kullandk.

Sabatay Sevi ve Cemaati zerinde Bir Aratrma olan tezimize; umu

mun bildii, kulland ve mnderecat icab olan DNMELER ve DNMELK TARH adn vermeyi uygun bulduk.

7/30/2019 DNMELER

10/304

Bu almamz ana blm altnda inceledim :Giri ve birinci blmde; ksaca, Yahudi tarihi, Yahudi- Trk ve Ms

lman ilikileri; Mslman grnmelerine ramen Mslmanlklar ekl(zahiri) olup slm dininden almay hedef alanlar; Trk grnmelerineramen Trklerle hibir zaman kader birlii etmeyenleri;

kinci blmde; Sabatay Sevi'nin hayat, mesihlik iddialar, Mslman -Trk kisvesi altnda SYON lksn gerekletirmeye almalar ve bunu empoze etmeleri; Dnmelik prensipleri;

nc blmde ise; son yzylda, gnmz Trkiyesinde dnmelik vednmeler zerine olan tartmalar ele aldk: 1924 ylnda T. B. M. MeclisineMustafa Kemal'e, Dnmelerin Karakalar zmresinden Rt Bey'in mracaat, kamuoyunda kan tartmalar ve dnmelerden olan baz zevatn samim itiraflar, yer almaktadr.

Sonuta da, dokmanlar nda kanatimizi belirttik.

Bu almay srdrrken hibir etki altnda kalmadan, duygusal olmadan, kaynaklar ele alarak gerekleri ortaya sermeye azam gayret sarfet-tim. Hi kimseyi yermeyi dnmediim gibi, inanlarndan dolay knamak

yolunu da semi deiliz. Konumuz; yahudi iken Mslman olmu ve her nesebeple olursa olsun Mslmanlklar gsteriten ibaret olanlardr. Gerekten hidayete ermi olanlarn varln kabul ediyor ve onlar tenzih ediyoruz.nk Allah, yahudiler arasnda salihlerin varolduunu(*) beyan etmektedir.

Bu konudaki almalarma balarken byk bir sorumluluk ve ar biryk altna girdiimi farkettim. nk; bu mesele memleketimizde cereyan

etmi olmasna ramen; bizim dmzda, tam bir btnlk arzetmesine veTrkiye ile yakn ilgisi ve balants zerinde gerei kadar durulmamasnaramen; baz incelemeler grlmektedir. Trkiye'de ise ilm saylabilecekTrke bir esere rastlanlmamas hayreti mucip bir kaytszlk olarak mtala edilebilir.

Ancak almalarm derinletirdike, konunun nemini daha ok kavramann idrakiyle - ksmen olsun - memleketimize, milletimize ve bu husustaalacak olanlara faydal olacan zannettiim bu almaya beni sevkedenve yardmlarn benden esirgemeyen Sayn Hocam Prof. Dr. Hikmet Tan-

yu'ya, Avukat M. Tnay ifter'e, bu hususta yardm geenlerin cmlesineve bu eseri basacak olan tken Yaynevi'ne teekkr bir bor bilirim.

Dr. Abdurrahman Kk

(*) el-A'raf sresi: yet 168

7/30/2019 DNMELER

11/304

G R

Tarih tetkikler gstermitir ki, yahudilerde son bulmayan bir M e s i h

inanc vardr. Her devirde ortaya kp, yahudilerin bu zaafndan istifadeetmek isteyenlerin says az deildir. Bunlarn brakt izler ve tad nemdolaysiyle, tarihte bunlardan ya yle byle bahsedilmi veya basit bir olaygibi geitirilmitir. Sabatay Sevi, bunlarn ne ilki ve ne de sonuncusu olmutur. Eer Sabatay Sevi de dierleri gibi bir iz brakmadan tarihe karm olsa idi, belki bir inceleme konusu olmazd. Bu Sabatay Sevi, Trkiye'deitima, din ve sosyal bir hareket husule getirmi ve Avrupa'da isim yapm

bir kiidir. Arkasnda brakt iz, hayatnda uyandrd heyecan ve cereyandan daha nemlidir. ayet, XX. yzyla kadar etkisini gsterip, eitli

alkantlara sebep olmasa idi, dier Mesih iddiasnda bulunanlar gibi kendiliinden tarihe karr ve Dinler Tarihinin konusu olmazd.

Sabatay Sevi hakkndaki rivayetler muhteliftir. Hakknda hemen hemenher dilde eser yazlm, baz lkelerde bal bana bir inceleme konusu olmutur. Asl doup yaad ve hareketinin merkezi olan Trkiye'de, bu konuda herkesin okumasna yaryacak, brahim Alettin GVSA'nn S a b a-tay Sev i ( * ) adl eserini hari tutarsak, manuel (klavuz) bir eser mev-

( * )

. Alettin Gvsa Sabatay Sevi adl 97 sayfalk kitabyla, bu konuda latinharfleriyle ilk eseri vermitir. Geri byk lde Prof. Abraham Galante'ninNouveaux documents sur Sabatay Sevi adl franszca eserinden faydalanmtr. Galante'nin 1935'te stanbul'da baslan bu eseri 125 sahifeden ibarettir

ve bu konuda, Trkiye'de baslm ve yazlmlarn en mkemmeli saylr.Bu konunun aktel olmas ve bugne kadar zerinde ilmi bir inceleme

yap lm amasndan olacak ki; Selhatt in Galip tarafndan stanbul - Kasm1977 tarihli B e l g e l e r l e T r k i y e ' d e D n m e l e r v e D n m e -l i k ad altnda geen bil-bedhe hazr lanm ve tam amen brahim AlettinGvsa'nn ad geen eserinden baz kelime ve cmleleri alp, bir-iki gazetedende baz bilgiler aktarlm 157 sayfalk kitap ortaya srlmtr.

Geliim Yaynlar'nn kard Dinler Tarihi Ansiklopedisi'nin 6. fas.126. sayfasnda Yalanc Peygamberler ad altnda yalanc peygamberler ola-

7/30/2019 DNMELER

12/304

12 DNMELER VE DNMELK TARH

cut deildir. Gvsa da girite yle diyor: Btn bulabildiklerimi daha iyibir tertip ile sralayarak Sabatay Sevi hakknda tarih ve itima mahiyettekk bir tetkik tecrbesi olarak meydana koymay gerek bugn o mevzuumerak edenler, gerekse ileride meseleyi genileterek etrafl bir tetkik yapacak olanlar iin faydal saydm.(1) Bir baka eser; Bizde ' d n m e ' diye

anlan Sabataistlere dair olan olaylar koca bir kitap dolduracak kadar byktr ve bu, bal bana bir mevzudur.(2) diyor. Biz de bu mevzuu etraflcainceleyip, akla kavuturmaya altk. Bunu, tarafsz ve ilm ller iinde yapmaya azam gayret sarfettik.

Sabatay Sevi, mild XVII. yzyl ortalarnda (1626 - 1676) yaam, dinve siyas birtakm dvalar gtm, dalm olan yahudileri S i y o na gtreceini vaadle M e s i h l i i n i iln etmitir. 16 Eyll 1666'da mesih-liinin isbat istenince kurtuluu Mslman olmakta bulmutur. Ancak, Mslmanlndan sonra da yahudiliini devam ettirmi, taraftarlar da ayn

minval zere devam etmilerdir. te bu iki yzl durumlarndan dolayd n m e diye adlandrlmlardr. Bizde dnme olarak bilinen cemaatn

balangc buraya dayanmaktadr. Hemen her memlekette bu konunun elealnmas, asl Trkiye'yi ilgilendirmesine ramen, bizde etraflca bir incelemenin - bugne kadar - yaplmam olmas, hayreti mucip bir kaytszlkolarak mtala edilebilir. Bu konu 1 Ocak 1924 tarihinde K a r a k a Rt B e y'in B. M. Meclisi'ne verdii bir dileke ile ortaya km ve o gnn gazete ve mecmualar bundan bahsetmitir. Fakat bu gazete ve mecmualarn, konuyu, iinden klmaz bir halde ilemi olduklar grlmektedir.

Gnmze kadar Sabatay Sevi hakknda yazlan eserler lehinde ve aleyhinde olmak zere yz akndr. Bunlar ya bizzat Sabatay Sevi'yi konu almlar, ya dnme mevzuu ad altnda veya baka konu iinde bunu ilemilerdir. Aleyhinde yazlanlarn ok olduunun iddia edilmesine ramen,lehinde olanlar da yabana atlamaz cinsindendir. Aleyhinde olanlar daha zi

yade, Mslman olmas ve Mslmanln sahte olduunun anlalmasndansonraki durumu ynnden olmutur.

Konumuz icab, bizi, slmiyet'in balangcndan sonraki yahudilik ilgilendirmektedir. Bununla beraber slmiyetten nceki, yahudi tarihine de birnebze inmekte fayda gryoruz. nk, konumuzun gelecek ksmlar, bunlarla bir noktada birleecek kadar ilgilidir.

Kur'an- Kerim'de 65 defa yahudi, 9 defa srailoullar ve 1 defa da srail sz gemektedir.(3) Tevrat'taki yahudi rknn kkeni ile ilgili olarak,Prof. Dr. Hikmet Tanyu yle demektedir : Tevrat'taki yahudi rknn k-keniyle, ilm kaynaklar arasnda farklar vardr. Bu yahudi rk meselesini

rak Said-i Nurs, Zagrebli Hrvat brahim'den rnekler verilmesine ramen,gnmze kadar akisleri devam eden Sabatay Sevi'den birka satrla sadece

Mslman olmas ve musevilerin ihtidasna sebeb olmasiyle geitirilmesinebir mn vermek mmkn deildir.

7/30/2019 DNMELER

13/304

DNMELER VE DNMELK TARH 13

ele alrken ihtiyatl olmak gerekiyor. Yahudiler, din kitaplarna uyarak,kendilerinin brahim olu shak (Avraham olu Yitshak)'tan trediklerineinanrlar. Bu shak (Yitshak), brahim'in kars Sr'nn oludur. Araplarn, baba brahim olmakla beraber, Sr'nn klesi Hacer'den trediklerinisyleyerek onlar kle ocuu olmakla kmser, babalar brahim (Avra

ham) olduu halde onlar kendilerinin dnda grrler. Kendilerini asil veYehova (Tanr)'nn sekin, imtiyazl bir rk sayarlar.(4) Eski Ahit (Tevrat)'te Hz. brahim'in biri, cariyesi Hacer'den doan smail, dieri, karsSr'dan doan shak olmak zere iki olu vardr. Bundan sonrasn Tevrat'tan nakledelim: Ve ocuk byd stten kesildi; ve shak'n stten kesildii gnde, brahim byk bir ziyafet yapt. Ve Sr Msrl Hacer'in brahim'e dourmu olduu olunun gldn grd. Ve brahim'e dedi : Bucariyeyi ve olunu dar at; nk bu cariyenin olu benim olumla, s-hak'la, beraber miras olmayacaktr. Ve olundan dolay bu ey brahim'in

gzne kt grnd. Ve Allah brahim'e dedi : ocuktan dolay ve cariyenden dolay gznde kt olmasn; Sr'nn sana syledii her eyde onunszn dinle; nk senin zrriyetin shak'ta arlacaktr.(5)

Yahudiler, Ahdi Atik'in bu rivayetini u surette tefsir ederler : smailve shak kardetirler. Babalar brahim'dir. smail, Arap kabilelerinin babasdr. slm Peygamberi, smail gibi Arap olduundan, ona mensup olduu gibi, slmiyet'i kabul etmi olan ve Arap olmayan milletlerin dahi smail'e mensup olduklar addolunur. shak'n olu Ya'kub ve bilhare ken

disine verilen isim srail olduundan, Ben srail nmiyle maruf olanyahudiler, shak'a ve dolaysiyle smail'e, ve kezalik dolaysiyle yahudilerlebtn slmlar ve slm ailesine mensup olan Trkler ile kardetirler. Bu,eski din bran edebiyatnda byle kabul olunduu gibi halk indinde de byle kabul edilmi, branicede Trkiye'ye Trk Memleketi dendii gibi smail Memleketi de denmitir. Mektep grmemi yahudiler indinde slmolan Msrllar, Cezayirliler, Afganlar ilh.. Trktrler. Tarih bakmndanbranler ve Araplar Sm, lisanlar Sm, rf ve detleri hemen hemen birdir. Tevhid ve zahir ibadetler ynnden bir olduklar ve aralarnda iman

ve din ihtilfnn olmad(6)

ifade ediliyor.

smail ve shak'n babalar bir, anneleri ayr karde olduklar malmdur. Hz. brahim, Sr'nn ocuu olmadndan Hacer'le evlendi ve ondansmail oldu. Daha sonra Sr bu duruma zld ve Cenab- Hakkn ona merhamet ve inayeti ile ihtiyarlnda kendisine shak' verdii slm kaynaklarnda rivayet ediliyor.(7) Bu kaynaklarda, Trklerin smail soyundan deil,Nuh Aleyhisselmn olu Yafes'in soyundan geldikleri(8) rivayet ediliyor.Sahih-i Buhari'de, Mudar ve Rebi'a nmlaryla iki kola ayrlan Arap kabi

lelerinin smail Aleyhisselm'n evldlar olduu ve Kurey kabilesinin deMudar kolunun en hlisi olduu rivayet ediliyor.(9)

7/30/2019 DNMELER

14/304


Yahudilerin, Ahdi Atik'in rivayetlerini tefsir etmeleri ve slamla yahu-diliin iman ve ibadetleri ynnden ihtilf olmadn belirtmeleri ak birhatadr. nk Hz. Peygamber, son Peygamberdir. O'nun getirdii Kur'an-Azim'-n son Kitap'tr. Bunlar imann artlarndan ikisidir. Kur'an'da,imann esaslarndan birini inkr edenin sapk olduu ve onlarn hibirinin

birbirinden ayrlmayaca kesin olarak bildirildii halde, yahudiler, halenkendi yazdklar Tevrat' kutsal kitap ve Hz. Musa'y Peygamber tanrlar.

Bu konuda Prof. Dr. Hikmet Tanyu yle diyor: slmiyet'le yahudilikarasnda trl ekillerde sk bir mnasebet olmutur. slmiyet, daha akbir ifadeyle Kur'an, Musa'y Peygamber ve Tevrat' Allah tarafndan vah-yedilmi kabul eder, fakat hemen tesbit edilmediini, ok sonralar yazldiin esasndan tamamen saptrldn belirtir... Dinler Tarihi, ilm aratrmalar sonunda bu ciheti kesinlikle teyit etmitir. Kur'an- Kerim'in 21 yerinde Tevrat kelimesi gemekte, Musa'dan 36 surede bahsedilmekte, 13

surede de yahudilere deinilmektedir. Bu bahislere ramen, iki din arasnda ok nemli farklar vardr. Yehova ve Allah, Ahiret, Kurban, Kyamet,Ruhun lmezlii vb.. slmiyet, itikat ve amel bakmndan temel olarak Kitap, Snnet gibi iki kaynaa dayanrken, yahudilikte deiiktir.(10) Buve bunun gibi benzer farklar bile, ikisinin ayn olmadna yeter zannederiz.Kur'an, geldii gibi zaptedilmi, iine hi bir kul sz kartrlmam ve tenakuzlar bulunmayan bir mucizedir. Fakat, bugnk Tevrat, Hz. Musa zamannda kaydedilmemi, ondan asrlarca sonra yazlm ve tenakuzlarla dolu olarak muhtevasnda kul sz kark bir kitaptr.

Hemen unu da diyebiliriz ki, yahudiler Mesih sevk-i tabisiyle yaadklar halde, Hz. Muhammed (S.A.V.)'e imn etmemeleri ve O'na en bykadavet duymalarnn izah mmkn deildir. Halen bran, Kuds (Yeru-alym) niversitesi'nde, yahudilere gre Mesih'in gelip gelmediinden

bahseden Seyfer Ha-karim okutulup incelettirilmekte(11) olduu grlmektedir. Halen bir Mesih'in gelmesini bekleyen bu yahudiler, Hz, Muhammed'einanmyorlar. Onlarn inancna gre Mesih, yahudiler arasndan kacak veonlar kurtulua gtrecek.

Yine bir baka eliki de yledir: slm kaynaklarmca Hz. brahim, Allah'tan salih bir oul ister; Allah da ona, smail'i verir. Hz. smail, ona yardm edecek aa gelince, ryasnda, gn st ste onu boazlyor olarakgrr ve bunu oluna syler. smail de:

Emrolunduun eyi yap.. Beni inaallah sabredenlerden bulacaksnder.

Hz. brahim ahdini yerine getirmek zere olu smail'i kurban etmeyegtrr. Onu yan-st yatrr. Tam kesecei srada Allah (C.C.) tarafndanbir KO gnderilir ve bilindii gibi bu ko kesilerek kurban borcu bu e

kilde ifa edilmi olur. Bu ahdinden dolay Hz. brahim mkfatlandrlr vesalihlerden olmak zere shak ile mjdelenir.(12)

7/30/2019 DNMELER

15/304

DNMELER VE DNMEIK TARH 15

Eski Ahit (Tevrat), kurban hadisesini yle anlatmaktadr: imdi olunu, sevdiin biricik olunu, shak' al ve Moriya diyarna git ve orada sana syleyeceim dalarn birinin zerinde onu yaklan kurban olarak takdim et.(13) ve hikye devam ediyor. Kurbann vuku' bulduu yerin adn Ye-hova - yire koyduu ve Allah'n brahim'e hitap ederek; zrriyetinin d

manlarnn kapsna hakim olacan va'dediyor. Bir baka yerde shak'naziz klnd ve shak da oullarndan Esav' ok sevdii; fakat dier olu

Ya'kub'un, babas shak' kandrp Esav yerine kendisini aziz kldrd vedier kardelerini kendisine kul olarak verdii ve yahudilerin de bu aziz olan

Ya'kup soyundan geldikleri(14) rivayet ediliyor.Tevrat'n bu rivayetleri ve yahudilerin tefsirlerinin birbiriyle eliik ol

duu, Prof. Dr. Hikmet Tanyu'nun yukarda beyan ettiimiz grlerini te'-yid ettii aka grlyor. Yahudilerin daima kendilerini efendi, dier milletleri kle olarak grmelerini buraya balayabiliriz. Yahudilerin kendileri

ne isnad ettikleri soy ktn Prof. Dr. Hikmet Tanyu'dan nakledelim: shak olu Hz. Ya'kub'un en byk olunun ad Yuda veya Yahuda idi.Bu sebepten Hz. Ya'kub'un oniki olunun soyuna ad olarak Yahudi de denir. Bylece onlara hem Ben srail, hem de yahudi denmi oluyor. Bunlarpek tabi ayn -kavmin insanlardr.(15) Ve Trkiye'de kullanlan Musevadn Trkiye dnda Trke bilmeyen yahudilerin kullanmadklarn ve mnsn bilmediklerini, Musa'ya Moe dediklerini ayn eserden reniyoruz.

Bir de slmiyet'te kullanld mnya bakalm: srailiyt, srailliyyekelimesinin ouludur. Yahudi kelimesi bundan daha umumdir. Bu bakm

dan her isril yahudi olduu halde, her yahudi isril neseb saylmaz. Bizbu kelimenin etimolojisinden ziyade, slmiyet'te kullanld mny anlamaya alacaz. Her ne kadar tefsirde israiliyt lfzndan, yahudi kltrve medeniyetinden, tefsire aktarlan rivayetler ve tesirler anlalrsa da,biz, bu kelimeyi daha geni mnda kullanarak yahudi, hristiyan ve dierkltrlerden, slmiyet'e intikal eden rivayetler olarak ele alacaz. Dierdinlere nisbetle yahudilikten gelen haberler ve Mslmanlarn onlarla temas daha fazla olduundan, bu kelimenin tahsisi uygun dmtr. (l6) deniliyor. Biz de, slmiyet'in veya Mslmanlarn yahudilerle daha fazla te

maslarnn olmasn ve slmn kutsal kitab Kur'an- Kerim'de 65 yerde ya-hudilerden bahsedilmesini; yahudilerin de ehli kitap olduklar iin slm'ayakn kabul edilerek Hz. Muhammed'in onlarla ilk anlarda dostne geinmesini; sonradan slmiyet'e vurmak istedikleri darbeler ynnden de ele alarak inceleme yolunu setik.

Allah (C.C.), Muhammed'den nce gnderdii her peygambere, kendilerine inanlacan, tasdik edileceini ve muhaliflerine kar yardm edileceini sz vermiti. Buna karlk, onlardan, kendilerine inanacak ve tasdikedecek herkese dinlerini ulatrmaya sz almt. Bu peygamberler, zerlerine den hak ve devleri yerine getirdiler. Yce Allah (C.C.) Hz. Muham-

7/30/2019 DNMELER

16/304


med (S.A.V.)'e yle diyor: Hani Tanr peygamberlerden sz alm, onla-ra: Size kitap ve hikmet verdim; bu verdiim kitaplar tasdik eden bir peygamber gelince ona muhakkak inanp kendisine yardm edeceksiniz, bunukabul edip size verdiim ar devi zerinize alr msnz? demi, onlar da,evet kabul ederiz demiler. Bunun zerine Tanr onlara: yle ise (birbiri

nize) tanklk edin, ben de sizinle beraber tanklk ederim, buyurmutur.(l-i mrn, 81). Bylece Allah, btn peygamberlerden, kendilerine inanlmak ve kar gelenlere kar kendilerine yardm edilmek zere, sz almtr.Peygamberler de iki kitap ehlinden (Tevrat'a ve ncil'e inananlardan) kendilerine inanp szlerini dorulayanlara dinlerini bildirdiler.17

Bylece Hz. Muhammed, ahdini yerine getirmek iin, peygamberliini,yakndan balamak zere tebli ediyor.(*) Hz. Hatice, Hz. Ali, Hz. Ebubekrve Zeyd b. Haris ilk Mslmanlardan oluyor. Hz. Muhammed, din-i slm'ilk nce gizli yaymaya balyor, daha sonra Sana emrolunan aktan aa

beyn et, mriklerden yz evir (Hicr, 94) yetinin hkmyle hareketediliyor. Fakat Mekke mriklerinin mukavemetiyle karlayor; buna ramen, Hak bildii yolda, bir n bile olsa, tereddt eseri gstermiyor. O, herHac zaman Kabe'ye gider, ziyarete gelenlere slmiyet'i anlatrd. Yinebyle bir zamanda Medine'nin Hazrec kabilesinden yedi kii gelmiti. Onlarla konutu; slm dinini anlatt ve Kur'an'dan yetler okudu. Bu Medine-lilerin - ki daha nce bir peygamberin geleceini duymulard - gnlleri slm'a snd; fakat kabileleri arasnda vukubulmu olan ayrl kaldrp, birlik saladktan sonra, gelecek bu mevsimde tekrar grmek zere ayrld

lar. Medine'de istedikleri durumu meydana getirdikten sonra Hz. Peygamber'i Medine'ye davet ettiler. slm tarihinde Hicret olay dediimiz olayvuku buldu.

Hicret olay srasndaki Medine'nin durumunu eitli eserlerden nakledelim; Fecr'l-slm'da yle deniliyor: Yahudiler, Arap yarmadasnda

slmiyetten asrlarca nce yaylm ve yarmadada yahudi kolonileri kurulmutu. Bu kolonilerin en tannm Yesrib'dedir. ehir sonradan Medine ad ile anlmtr. denilmektedir. Eserde devamla, Romallarn am'ele geirip yahudileri inemeleri ve ldrmelerinden sonra, yahudilerin

kabile olarak (Beni Nadir, Kaynuka, Kurayza), burada yerletikleri18 ifade edilmektedir. Arnold ise; Yesrib (Medine) ehrinin hayli zamandanberi

yahudilerin igali altnda bulunduundan, bunlarn mill felketlerden veihtimal ki mparator Adriyan'n hkmeti altnda maruz kaldklar zulmlerden dolay kendi memleketlerinden kap burada yerlemi olduklarn;(19)

Ahbryyun da Hz. Musa zamannda gelmi olduklarn20 Do. Dr. YaarKutluay ise, Arabistan, Yemen, Hicaz, Irak ve ran'da yaayan yahudi ce-

(*) Yakn akrabalarn uyar, m'ninlerden sana tbi' olanlara rahmet ve hima

ye kanatlarn indir. ayet sana si olup kar dururlarsa, onlara: Ben sizinistediklerinizden tamamiyle uzam de. (u'ara sresi, yet: 214-216).

7/30/2019 DNMELER

17/304


maatlerinin bu blgelere ne zaman yerlemi olduklarnn kesinlikle bilin-mediini(21) sylemektedir. Yahudilerin kendi memleketlerini brakp bura

ya yerlemeleri; Arz- Mev'ud'un istilsndan sonra olduu muhakkaktr. Nezaman gelirlerse gelsinler, Hz. Muhammed (S.A.V.)'in Medine'ye terif ettii srada, burada youn bir yahudi kitlesinin bulunduu bir realitedir.

M.. 586 ylnda Bbil hkmdar Buhtunnasar'n (Nebukadnazar), Ku

ds' zapt ve Yuda Krallna son verdii, Tevrat' imha ettii, yahudileri50 yl kadar Bbil'e srd ve M.. 538 ylnda Pers mparatoru Kurus'unBbil'e hkim oluuyla yahudilerden arzu eden bir ksmnn Kuds'e dnd...22 ve Romallarn (M.S. 70de) Kuds' istilsndan sonra buralara

yerlemeleri muhtemeldir.Yesrib (Medine) ehrinde, putperest olan E v s ve H a z r e c kabile

leri ile yahudiler vard. Bunlar birbirleriyle iyi geinemiyorlard. Yahudilerbunlara: Yaknda bir peygamber gelecek; biz ona tbi olacaz ve onunlabirlikte sizi d ve r e m gibi yok edeceiz derlerdi.

Yukarda da bahsettiimiz gibi Hazrec'den yedi kii, Hz. Muhammed'lekonutuktan sonra kendi aralarnda yle konuuyorlar: phe yok, yahu-dilerin zuhur edeceini syledikleri peygamber budur, haydi kendisine ilkkatlan biz olalm deyip slm'a girdiler. Bu, slm'n dnm noktas olmutur.23 Bylece Peygamber'i Medine'ye davet ederler.

Yahudilikte, Tevrat'n Hz. Musa'ya indirilmesiyle din tamamlanma-makta o, yerine Yeu'u (Yohou'a) brakmakta, nebiler birbirini takip etmektedir, Tevrat'n nzuln takibeden yzyllar iinde gelen nebiler silsilesi Malaki ile sadece Ahd-i Atik'de sona ermekte, fakat istikblde zuhur

edecek ve M E S H'in haberciliini yapacak olan Eliyahu'ya intizar midisebebiyle Nbvvet messesesi almaya hazr bir kap olarak durmaktadr. Yine Peygamberlik hususundaki dnceleri de; Peygamber, yeryznde Allah'n hkmranlnn temsilcisidir, birbirine bal uzun bir peygam

berler silsilesi vardr; bu, Musa'da bitmemitir; dnyann sonuna kadaronun yerini alacak bir nebi bulunacaktr.(24) Halbuki, slm'da Peygamberlik Hz. dem'le balar, Hz. Muhammed'le son bulur.(25) Fakat o, (Hz. Muhammed) Allah'n Resul ve Peygamberlerin sonuncusudur. Allah'n emirleri de Hz. Muhammed (S.A.V.)'e bildirilen, hi bir deiiklie uramadan,

onun lmne kadar devam eden ve ondan sonra da deimeden gnmzekadar gelen, bundan sonra da deimesi mmkn olmayan Kur'an- Kerm'leson bulmutur.

Hz. Muhammed (S.A.V.), Medine (Yesrib)'ye vard zaman, ehir oksayda bir yahudi topluluunu ihtiva ediyordu. Bundan dolay Medine halk

bir kurtarcnn gelecei hakknda bir fikre sahip bulunuyordu. Hz. Muhammed'in, Allah'n Resul diye kabul olunmak talebini anlamaya, Mekke mriklerinden daha ziyade elverili idi. Putperestler iin byle bir fikir tama

miyle mehul idi.

(26)

nk, btn cihan putperestliin zulmet ve cehaleti

7/30/2019 DNMELER

18/304


iinde yuvarlanp giderken, Hz. brahim'in Allah nazariyesini teyid edenHz. Musa (A..)'n eriat Allah'n BR'liini bir daha ortaya atm ve hir-zaman Peygamberi'nin geleceini tebir etmiti. Bunun iin ehl-i kitap Hz.Muhammed'e iman edip; onun Hak Peygamber olduunu desteklemesi lzmd. imdi Ehl-i Kitap olanlarn slmiyet nuru karsndaki durumlarngrelim.

Hz. Muhammed, Mekke'den Medine'ye hicret buyurduu srada Medineyahudileri, F a t y n isminde gayet ahlksz bir reisin idaresinde vaziyete hkimdiler. Fatyn, hain ve zalimdi. Bu adam, evlenecek her kzn mutlaka kendi evinde bir gece geirmesini istemi., ve bunu kabul ettirmiti-.

Yahudiler bu namus d harekete tahamml ediyorlard. Ayn hareket, En-sar'a da tahmil edilmek istenildiinden bunlar derhal isyan etmilerdi. En-sar'n reisi, bu durum karsnda isyan edip Fatyn'u ldrmeye muvaffakolmutur.(27) Bu ahlk d olay, btn yahudilerin kabul etmesi, - belki de -mmkn deildir; ama kabul edenlerin varolduunu da yukardaki eserden

reniyoruz. Yahudilerin istemeyerek de olsa, boyun emek zorunda kaldklar bu olaydan, ancak Medineli Mslmanlar sayesinde kurtulduklar veMslmanlarn putperestlere olduu kadar ehl-i kitaptan olanlara da hidayet yolunu gsterdikleri malmdur.

Hz. Muhammed, Medine'ye hicret ettikten sonra, yahudilerin reisleriniyanna celbetmi, onlarla bir dostluk ve ittifak muahedesi akdeylemi, fakat yahudiler eitli bahanelerle bu muahedeyi bozup slamlarn aleyhinednmlerdir. Btn ticaret merkezlerini elde edip, Mslmanlara fahi faizlerle bor para vererek onlar mkl duruma sokmu ve rehin olarakMslman ocuklarn istemilerdir. Medine'nin en kymetli topraklarn ellerine geirmek suretiyle servet sahibi olan yahudiler zina ve kumara sonderece dknlk gstermilerdir.28 Bununla ilgili olarak Talmut'dan birmaddeyi burada zikretmekte fayda gryorum. Madde yledir: Eer yahudi olmayan bir insan zarurete derse, ona vereceiniz paraya o kadar

byk faiz koyunuz ki; o adam altndan kalkamasm, btn maln satmayamecbur olsun. Yahudinin bu gibi eylerden istifade etmesini, kendisinden

bakasn ezmesini bilmesi arttr .(29) Demek ki, Talmut'un emrini yerinegetirmeye alarak mslmanlar ezme siyasetini gtmlerdir.

Yahudilerin servet sahibi olmak arzularna ve bu servetlerini bask unsuru olarak kullandklarna - bugn olduu gibi - o gn de ahit olmaktayz.Halbuki Hz. Muhammed, yahudileri ehl-i kitap olarak kabul ediyor ve onlarkendi taraflarna almaya alyordu. Ziya akir bu hususta yle diyor:slmiyet'in zuhur etmesi, evvel yahudilerin zerinde hibir sarsnt husule getirmemiti. nk Mslmanlk sadece putperestlikle mcadeleyegirimi, yahudilere ve hristiyanlara (ehl-i kitap) nazar ile bakt iin, onlara ok geni bir msamaha gstermiti.30 El-Ankebt, 46: (Yahudi ve

hristiyanlardan) dmanlkta ileri gidenler mstesna olmak zere yahudi

7/30/2019 DNMELER

19/304


ve hristiyanlarla en gzel ekilde mcadele edin (yumuak ve tatl sz syleyerek hakla anlatn. Dmanlkta ileri gidenlerle ise, savan). Bir de deyin ki: Biz hem bize indirilene (Kur'n'a), hem de size indirilene (Tevratve ncil'e) iman ettik. Bizim lhmz ve sizin lhnz BR'dir. Biz, yalnzO'na itaat ederiz.(31) Duyurulmaktadr. mer Nasuhi Bilmen, bu yetin tef

sirini yle yapyor: Bu mbarek yetler, ehl-i slmn ehl-i kitab ne vehile din-i slm'a davet ve onlar ile mbahase edeceklerini bildiriyor ve o Pey-gamber-i Zin'a verilen Kur'n- Mbn'e ehl-i kitabn ve bir ksm mriklerin imn ettiklerini, onu ancak kfirlerin inkr eylediklerini haber veri

yor.. . (ve ehl-i kitap ile) de yani; yahudiler ve Nasra tifeleriyle de onlarird iin (en ziyade gzel suretten bakalaryla mcadele etmeyin) gazaba,hiddete malup olmakszn keml-i rfk ile, hayrhahne bir surette mba-haseye, onlar ikaza aln.(32)

Allah (C.C.)'n, Peygamberine hitaben: te bundan dolay sen davet

et ve emr olunduun gibi istikamette bulun, ve onlarn hevlarna tbi olmave de ki: Allah'n kitaptan indirmi olduuna iman ettim ve aranzda adaletyapmakla memur oldum. Allah bizim de Rabbimizdir, sizin de Rabbinizdir.Bizim amellerimiz bizedir, sizin amelleriniz de size aittir. Bizim aramzla sizin aranzda husumet yoktur. (Bu hccete ihtiya kalmamtr, hak zahir olmutur. Size kar bizde nefsan bir husumet yoktur ki, ondan dolay sizi takbih ve tehir etmi olalm. Biz mahza Allahmzn emrine riayet, insaniyetehizmet iindir ki, sizi din-i slm'a davet ediyoruz, aramzda bir din kardeliinin tecellisini temine alyoruz.)(33)

Grlyor ki, ilk zamanlar ehl-i kitaba kar bir kardelik hissi ve onlarla iyi mnasebet kurmak tavsiye ediliyor. Uz. Muhammed (S.A.V.) debu yolu seerek onlarla andlama yapyor. slm'n ilk yllarnda bu durumutevik eden yet ve hads hayli oktur. Hz. Muhammed (S.A.' halkn ahenkve huzur iinde yaamasn ve itima birlik vcude getirmelerini istemive bu maksatla bir takm andlamalar da yaptrmt. Muhacirlerle Ensrarasnda imzalanan andlama iine yahudiler de dahil edilmitir. Bu andla-mada yle denilmektedir: Bize tbi olan yahudilere gelince: Onlara da

yardm edilir. Onlar da msavi muameleye tbi olup zulme uramazlar. On

lara kar gelinmez. Mslmanlarn sulhu birdir. Yahudiler, beraber muharip olduka, m'minlerle mttefik muamelesi grrler. Ben yahudilerim'minlerle beraber olan bir mmettir. Yahudilerin dini kendilerine, m'-minlerin dini kendilerine aittir. Yahudilerin kleleri de kendileri gibidir.Muhammed'in msaadesi olmadan kimse karlamaz, intikam yasaktr. Yahudilerin nafakalar kendilerine, Mslmanlarn nafakalar da kendilerineaittir .(34)

Bu durum karsnda yahudilerin durumuna bir gz atalm; nce, yukardaki hususla ilgili Prof. Dr. smail Cerraholu'nun grne deinelim:

....Biliyoruz ki Kur'n- Kerm, en ok yahudilerden ve onlarn inatln-

7/30/2019 DNMELER

20/304


dan bahsederek Mslmanlara ibret dersi vermektedir. Yine onlar slmiyet'in zuhurunda bu dini datmak iin ok gayret sarfetmilerdir. Hz. Peygamber'in salnda, onlardan Mslman olanlarn adedi bir ka tane idi.Bir haberde; Bana yahudilerden 10 kii iman etseydi, btn yahudiler de

iman ederlerdi(Sahihu'l-Buhar, V, 89) buyurmaktadr. Hz. Peygamber'in

vefatndan sonra birok yahudi Mslman olmu...(35) Kur'an- Kerim'inak hkmlerine ve Peygamber'in msamahasna ramen, yahudilerdenMslman olanlarn says - salnda - saylabilecek bir ldedir. Hz. Muhammed (S.A.V.)'in vefatndan sonra, Mslman olanlarn says artm grnmektedir. Yahudilerden, Mslman olanlarn says arttka nifak daartmtr. Bu nifak, daha ziyade, Peygamber'in lmnden sonra; slmkaynaklarda olmutur (tefsir vb. gibi). Prof. Dr. smail Cerraholu bu konuda yle diyor: Bu gibi menklat, zamanla oalm, gafil olan mfes-sirler kitaplarn, eitli merviyatla doldurmulard. Bu rivayetlerin slami

yete girii bidayetteki Mslmanlarn kltrlerinin zayflnda aranacagibi, slmiyet'e dier dinlerden gelenlerin ahs durumlarnda da aramaklzmdr. Onlardan bir ksm menfaat dolaysiyle Mslman olmu, hatt budini dman olarak grm, onu zayflatmak iin, ona zararl olabilecekeyleri de sokmutur. Onlardan dier bir ksm, hakikaten samimi Mslmanolmular, psikolojik bir hl olarak, bir mr yaadklar dinin, zihinlerine

yerletirdii alkanlktan kurtulamam, ellerinde olmayarak eski dinlerinde grdkleri cazip eyleri yeni dinde de grmek istemilerdir.(36) Prof. A.nan bu hususta yle diyor: Her yerde ve her zaman insan topluluklar bir

birinin aa yukar ayn olduu iin eski kavimlerde olduu gibi Mslmankavimlerde de birok hurafeler slm dininin emirleri imi gibi yerlemitir.Muhtelif dinlere mensup olan kavimler Mslman olduktan sonra bu hurafeler oalmaya balamtr. nk her kavim slm cemaatine eski dinlerinden bireyler getirmilerdir. Bu, putperestlik devrinin kalntlar olan hurafeler, dinler tarihi aratrmalarndan anlaldna gre, ilh gerek din(slm) iin her devirde bulac bir ' i t i m a h a s t a l k ' olmutur.

Ve gerek din bilginlerinin her devirde bunlarla mcadele ettiini, fakat baz mfessirlerin srailiyt (Tevrat, Talmud ve benzeri kitaplarndan) ile sa-

m kavimlerin folklor malzemelerinden faydalanarak yaptklar tefsirlerebilmeyerek bir takm hurafeler ve hikyelerin Kur'an- Kerim'in esas talimatna aykr olarak girmesine sebep olduunu; bu hususta Hrt'la M-rt hakkndaki hurafelerin slmiyet'in melekler hakkndaki talimatna aykr olduunu(37) kaydediyor. Zaten samim olarak kendi dininden dnp slmiyet'i kabul edenlere diyecek bireyimiz yoktur. slm inancna gre, eer

bilmeyerek hata ilemi iseler Allah affeder; nk Peygamberimiz Ameller ancak niyetlere gredir(38) buyuruyor. Fakat, asl mesele; inanr grnp de, inanmayanlar. Bunlarn gayesi elbette slmiyet'i ykmak olacaktr.

Bir kaleyi ierden fethetmek, dardan fethetmekten daha kolaydr. Buna

7/30/2019 DNMELER

21/304


da, daha ok, ehl-i kitaptan olanlarda ahit oluyoruz. nk; putperestlerininanlar bir kaynaa mebni olmad iin, eski inanlarn yaatmalarmmkn deildir. Ama, ehli kitap (Yahudi ve Hristiyanlar) iin bunu demek mmkndr. Hele bunlar, yahudiler gibi kendilerini, kutsal kitaplarnnretilerinden; necip bir rk olduklarna ve Hz. Musa'nn peygamberliinin

devam ettiine inandran bir millet olursa daha da inandrc olur. Bu tipinanlarn bugne kadar yaattklarn da grmek mmkndr. Mslmangibi grnp, eski dinlerinde sebat etmi yahudilerin yanmda hristiyanlarda zikredebiliriz. Konumuz yahudiler olduu iin, onlara, burada yer vermeyi lzumsuz gryoruz.

Tevrat'n eitli kiiler tarafndan kaleme alnp ve Musa'dan 900 ylsonra, ancak bu ekli alabildii; bu kadar uzun bir mddet iersinde, eitlietkiler arasnda Musa'ya ne derece sadk kalnacan tahmin etmek golmasa gerektir. Byle olunca da, elikilerin, birbirini tutmaz tekrarlarn

olmas tabi grlebilir.(39)

Hz. Muhammed, Bedr gazvesinden muzaffer dnnce, din-i slm pekziyade kuvvet buldu. Bunun zerine, (Medine'deki Yahudiler) Tevrat'tamezkr olan Nebiyyi hir'z-Zaman budur demeye balad ve henz imnetmeyenlerden bazlar imn eyledi, bazlar da zahiren slm'a geldi. te

bu cihetle ehl-i slm iinde bir hayli mnafklar peyda oldu.(40) diye zikredilmektedir. Bedr gazvesinden sonra, yahudilerle yaplan anlamann aka

binde, yahudilerden olan K'b b. Eref, Mekke'ye gidip Kurey'i ehl-i slmaleyhine tahrik etmitir.(41) Bu tahrik ve tevikler Uhud gazvesinden sonradaha da artmtr.

Uhud gazvesinden sonra, yahudiler, fikir ve tavrlarn deitirmilerdi.Hz. Muhammed, Mslmanlarla andlama yapan yahudilerin andlamayaolan sadakatlarn renmek iin, Kuba yaknndaki Ben Nadir yahudile-rine; aralarnda Hz. Ebu Bekr, mer, Ali gibi ashbdan on zatla gitti. Bunlar, slm aleyhinde bulunmamak zere Hz. Muhammed'le anlamlar veKtb- Semaviyye'de va'dolunan hir zaman nebisinin bu olduunu sylemeye balamlard. Fakat bir taraftan da Mekke ve Medine mnafklar ile

muharebe ediyorlard. Peygamber, bunlara, gidi gayesini ve teklifini aklaynca ilkin iyi karladlarsa da sonradan aralarnda bir dedikodu balad.Birka kii bir araya toplanp aralarnda bireyler konumaya baladlar. Bu, Peygamber'i ldrmek iin bir hazrlk oluyordu. Suikasd,Hz. Muhammed'in oturduu damn bana kp byke bir ta atmak eklinde idi. Bu ii yerine getirmeyi de Amr b. Cih zerine almt. Amr b.Cih dama ta atmak iin km; fakat bundan haberdar olan Hz. Muhammed, derhal oradan kalkm ve Medine'ye dnmtr. Medine'ye dnnce Muhammed b. Mesleme'yi Ben Nadr'e eli gnderdi. Andlamay

bozduklarndan ve Peygamber'e kar suikasd hazrladklarndan dolay on

7/30/2019 DNMELER

22/304


gn zarfnda memleketlerinden kp baka bir yere gitmeleri emrolunuyor-du.42

detleri vehile; sktklar vakit inanm grnmeyi, rahata kavutuklar zaman dmanlklar ve kendi inanlar dorultusunda yaamay alkanlk haline getirmilerdi. Ayn eyi Hz. Musa'ya da yaptklarn Kur'an'

dan okuyalm: (Ey srailoullar, hem hatrlayn ki), bir vakit sizi ve atalarnz Fir'avn avanesinden kurtarmtk, sizi az'bn ktsne srp oullarnz boazlayanlar, kzlarnz hayatta (diri) tutmak istiyorlard ve bunda, sizin iin, Rabbnz tarafndan byk bir imtihan vard. Yine hatrlaynki, bir vakit sizden tr denizi yardk da hepinizi kurtardk, Fir'avn ava-nesini ise, sizler bakp dururken, suda boduk. Bir vakit de Musa'ya, Tr'dava'hy iin krk gece vde vermitik. O, Tr'a gittikten sonra, siz, buzaytanr edindiniz ve bu halinizle zalimlerden oldunuz43 buyrulmaktadr. Bir

baka yette: taat iin salam sz verdikten sonra, arkasndan dneklik

ettiniz. denmektedir. (El-Bakara - 64)srailoullarnn, Tevrat'n hkmnce amel etmelerine sz verdikten son

ra bu szlerinden dnm olduunu ifade ediyor, unu diyebiliriz ki; yahu-dilerin sz daima zahiren olmu, btnen bir ey vuku' bulmamtr. onuniin, onlarn szne gvenilmeyeceini mahede etmi oluyoruz. Fakat bunu sylerken, Mslman olmu bir ksm zevat, bundan istisna ediyoruz.Mesel; Hz. Muhammed Medine'ye vasl olup, Hz. Halid Ensr'nin hanesine misafir olduunda, bunlardan Abdullah b. Selm'n durumunu Ksas-Enbiy'dan nakledelim: O gn Medine ahalisi, Hz. Halid'in hanesine gelipResl-i Ekrem'i ziyaret ettikleri srada Ulema- Yahud'dan (Abdullah b.Selm) dahi geldi ve dikkatle Hz. Peygamber'in yzne bakt 'bu yz yalanc yz deildir' deyip hemen slm ile merref oluverdi.44

Yine Medine'de, ehl-i ilim ve fazilet ve hem de servet sahibi Muhayrikisminde bir yahudi var idi, Hz. Muhammed'in ktb-i semviyede mezkrolan Nebiy-yi hir'z-Zaman olduuna inanm; fakat birdenbire dindalarndan ayrlp da slmln izhar edememiti. Gazve-i Uhud'da slmi izharn, Ahmet Cevdet Paa yle anlatyor: Gazve-i Uhud gn, dier re-sa-y Yahud'un yanna gidip 'Ktb-i Semaviyeye nazaran bugn Uhud'dacenk ve cihad eden Zt- erifin Nebiy-yi hir'z-Zaman olduundan phe

yoktur. Ona yardm etmek zerimize farzdr' dedikte onlar da 'bugn yevm-isebttir. Bir ie yapamayz. Muharebeye nasl gidelim' demilerdir.

Muhayrik 'Onun eri'ati yevm-i sebt resmini nesh etti. Kalknz gidelim,o Nebiy-yi Zn'a yardm edelim' demi ise de dinlememiler. O dahi artkdayanamyarak iln- slm ederek Huzr- Nebev'ye geldi: Ya Reslal-lah! Eer ben ehid olursam cmle emvalimi umur-i cihada sarfet diye vasiyet etti. Bdeh kendisini ortaya att ve merdne cenk ederek ehid olup

dr- Cennet'e gitti. te onun hakknda Resl-i Ekrem Mukayrik, millet-iYahud'un en hayrlsdr.45 dedi.

7/30/2019 DNMELER

23/304


Bu arada yahudi olup, din-i slm'a girip, Hz. Muhammed'in zevcesi olma mertebesine ykselen ve samim Mslman olan S a f i y e'yi de zikredelim. Bu hususta ileride geni malmat verilecektir.

Daha nce de sylediimiz gibi, Hz. Muhammed'in salnda Mslman

olan yahudilerin says -be kadard. Bu ilk Mslman olanlar, samimolarak kabul edebiliriz. Daha sonra Mslman olanlara, tereddtle bakmakmecburiyetindeyiz.

Yahudilerin byk din limlerinden olan Abdullah b. Selm, Hazret-iPeygamber'le temas edince onun Tevrat'ta zikri geen son Peygamber olduunu anlam ve Mslman olmutu. Abdullah b. Selm' kendilerininlimlerinden, mridlerinden sayan yahudiler, onun slmiyeti kabul etmesinden sonra aleyhinde sylenmedik sz brakmadlar. Biraz evvel medh vesenasnda bulunduklar bu adamn hakknda birok eyler uydurup yahudi

mahallelerine yaydlar. Bu hdise de, yahudilerin slm aleyhtarln krkledi. Mekke'de mriklerle uraan Hz. Muhammed Medine'de de yahu-dilerle uramak zorunda kald. Bunlar ehl-i kitab olduklarndan karlarnapeygamberler tarihine ait sorular karyorlard. Bu mcadelede hle kullanmaktan ekinmiyorlard. Tevrat'ta olan eyleri bile ayaklar altna alyorve Peygamber'e sorulmayacak eyler soruyorlard. Ortal kartrmak iinhile ve yalan yolunu tercih ediyorlard.(46)

Bedr gazvesindeki baary takiben, Uhud gazvesinde ganimet sevdasnadp, harbin sonuna kadar bulunduklar yerlerden ayrlmamas gereken

Mslmanlar, yerlerini terkedince; sava slamlarn ehid vermelerine sebep olmutu. Uhud'da ehid olanlar defnedildikten sonra, Resl-i Ekrem,Medine'ye geldi. Ahmed Cevdet Paa o n yle anlatyor: hednn ev-ld ve iyl ve akrabalar aladka gruh- mnafikn, memnun olurdu. s-lmn bu malubiyeti zerine Yehd taifesi dahi mard. (47) Bu ve benzeriolaylar Hz. Muhammed'in bunlara kar kesin tavr almasna sebep oldu.

Prof. Dr. Hikmet Tanyu, Yahudiler, bunlarla yetinmeyerek her trlikilik, dmanlk tohumlar ekmee, ortal kartrmaa, trl olaylar karmaa almaktaydlar. Yahudiler, aslnda slm dinine kar byk bir

dmanlk besliyorlard. Kur'n- Kerm, yahudiler hakknda ok dikkatedeer yetlerle bu durumu belirtmitir.

Yahudiler; hem Hz. sa'y, hem de Hz. Muhammed'i zaten peygambertanmyorlar ve slm dininin kendi kitaplarndan alndn ileri sryorlard. Hatt ii silhl bir direnie bile gtrdler. 628 ylnn Mays ayndayahudi kalesi olan H a y b e r, Mslmanlar tarafndan zaptedildi. BurasHz. Muhammed zamannda yahudiliin merkezi idi. Medine'den sular do-laysiyle karlm yahudiler de Hayber ehrine yerlemilerdi. Yahudilerin,slamlarn dmanlaryla anlamalar yapmalar, onlara yardm etmeleri,

balangta iyi olan ilikileri bozmutu. H e n d e k savanda Ben Kuray-za yahudilerinin slm dmanlaryla anlamalar gibi.(48) diyor. Peygam-

7/30/2019 DNMELER

24/304

24 DNMELER VE DNMELK TAR H

berimize suikast tertib etmeye teebbs eden Ben Nadr yahudilerine ongn mhlet verilmiti. Ancak, yahudiler kp gitmeye hazrlanrken, mnafklarn reisi Abdullah bni Ubeyy bni Sell, onlara Yerinizde sebat ediniz. Biz size yardm ederiz, Yahud-i Ben Kurayza ile muhid ve mttefikiniz

olan Kabile-i Katafn dahi imdad ederler diye gizlice haber gndermi olduundan Ben Nadir, evvelki kp gitme niyetlerinden vazgeip, kmayacaklarn bildirdiler ve elinden geleni geri koymamas iin, Hz. Muhammed'ehaber gnderdiler.(49)

Mnafklarn bu halini beyan etmek zere aada meallerini vereceimiz yetlerin nazil olduu ifade edilmektedir.(50) yetler bu hdiseyi yleanlatmaktadr: u mnafklk yapan kimseleri grmyor musun? Ehl-i kitaptan kfreden kardelerine yle diyorlar: Andolsun, eer siz yurdlarnz-dan karlrsanz, biz de sizinle beraber karz. Sizin hakknzda ebed ola

rak kimseye itaat etmeyiz ve size kar harb yaplrsa muhakkak size yardm ederiz. Halbuki Allah, onlarn yalanc olduklarna ahadet ediyor... (El-Har sresi, yet: 11-13)

Mnafklarn hali Kur'an- Kerim'de ok yerde zikredilmektedir. Hatt.Cenab- Hak, Hucurat sresi, yet 14'de bunlara yle buyuruyor: (Ganimet hevesi ile grnte slm' kabul eden baz) Bedeviler; [Biz, gerekten iman ettik.] dediler. (Ey Resulm, onlara) de ki: [Siz kalplerinizle imanetmediniz. Ancak biz (kl korkusundan ve slm nimetinden faydalanmakiin) Mslman gzktk deyin.] Henz iman kalplerine girmemitir. man

larnda sadk olanlar da yle aklyor: M'minler ancak o kimselerdir ki,Allah'a ve Peygamberine iman etmilerdir; sonra (imanlarnda) pheyedmemilerdir ve Allah yolunda mallaryle, canlaryle savamlardr. te byle kimseler, imanlarnda sadk olanlardr.51

Bu yet-i kermelerin nda, zahiren Mslman olanlarla gerekteniman edenleri ayracaz. Konumuzun mihveri budur. lmz de bu olacaktr.

imdi de, yahudilerin Mslmanlara kar silhl direnileri ve yaptklar hilelere deinelim. eitli sular dolaysiyle mekn tuttuklar Medine'

den kovulan yahudilerin bakiresinin ou Hayber'de toplanmlard. Hay-ber, Medine'nin am cihetinde ve Medine'ye drt konaklk bir yerde kaaimbyk bir ehirdi. Arab'n en byk ticareti am ile olduundan, am yoluzerinde yahudilerin yle toplanp kuvvet peyda etmeleri ehl-i slm iinzararl idi. O gne kadar, Mekke mrikleri ile uratklarndan, am tarafn dnmeye vakitleri msait deildi. Mekkelilerle Hudeybiye'de anlamaya varlnca, am cihetini dnmeye frsat elverdi.

628 ylnn Mays aynda, yahudi kalesi olan Hayber, Mslmanlar tarafndan zaptedildi. Buras. Hz. Muhammed zamannda yahudilerin merke

zi idi.(52)

Hz. Muhammed, Medine'den 200 atl, 1500 veya 1600 piyade ile karak Hayber'e 'geldi. nce bar ve anlama teklifinde bulunduysa da red-

7/30/2019 DNMELER

25/304


dedildi. Yahudilerin kumandan M e r h a ' b ile Hz. A l i arptlar. Hz. Alive birlikleri galip geldi. Savata yahudilerden 93 kii lm, Mslmanlardan 15 kii ehid olmutu.55 Hz, Muhammed'in Hayber'de kald gnlerde O'na bir suikast dzenlenmiti. Yahudilerin ileri gelenlerinden olan, yaknlar savata len, Zeynep adndaki yahudi kadn, Peygamber'i arkada

laryla birlikte yemee davet ederek O'nu kzartlm koyun etine zehir katmak suretiyle ldrmek istedi. Ancak Hz. Muhammed bunu anlad.(56)

Peygamberin zehirlenmesiyle ilgili olarak Enes b. Mlik'in rivayet ettii hads yledir: Hayber'de bir yahudi, Nebi (S.A.V.)'e zehirleyerek kzartlm bir koyun takdim etmiti. Resl'i Ekrem, bundan yemi, (kendisiyle beraber Bir bn-i Ber da yemiti. Sonra Resl-i Ekrem, Ashaba-Bu et zehirlidir, yemeyiniz, demiti.) Bu hiyaneti yapan yahudi kars ge-tirildi. (Kadn crmn itiraf etti.) Bunun zerine Ashb tarafndan:

Bu kadn ldrelim mi Y Reslallah? diye soruldu. Peygamber de:

Hayr, ldrmeyiniz! buyurdu. (Resl-i Ekrem nefsi iin ahz-i intikam i'tiydnda deildi.) Fakat bilhare Bir, mesmumen vefat etmeklebu yzden kadn ksas edildi. Enes bn-i Mlik: Bu bir lokma zehirli etinte'sirini zaman zaman Resl-i Ekrem'in kk dili zerinde hissederdim. diyor. (54)

Bir baka rivayette de Ebu Hureyre (R.A.)'den, yle dedii rivayetolunmutur: Hayber fetholunduu zaman Neb Salla'llahu Aleyhi ve Sellem'e(Haris kz Zeynep tarafndan) ii zehirli (kzartlm) bir koyun hediyeedilmiti. (Bunun zehirli olduunu vahy ile bilen) Neb (S.A.V.), (ashaba):

Hayber'de ne kadar yahudi varsa onlar bana toplaynz! buyurdu. Ashabda toplayp getirdiler. Reslullah bunlara hitab ederek: (Burada eitli sorular sorarak yalanlarn karp, onlar doru sylemeye tevik ettii belirtildikten sonra; koyunla ilgili soruyu soruyor):

u koyun (kzartmas)na zehir koydunuz mu? diye sordu. Yahudiler:

Evet, koyduk! dediler. Reslullah: Bu cinayete sizi ne sevketti? demiti. Yahudiler de: Biz yle dndk; Eer sen yalanc (Peygamber) isen (koyunu yer

lrsn), biz de msterih oluruz. Eer hakik bir Peygamber isen sana birzarar erimez! diye cevap verdiler.(55)

Grlyor ki. yahudiler bununla (beraber) kanc olarak Peygamberimizi halletmek iine teebbs ediyorlar. Burada, zehirleme iini sadece Zey-neb adnda bir kadnn tertib etmesi dnlemez. Bunu btn Hayber ya-hudileri plnlam olabilirler. Nasl, Hz. sa'nn ehadetine sebep oldularsa, Hz. Muhammed'in de vefatna sebep olmaya altlar. nk, KutsalKitaplar ve retilenlerinde Peygamberler, rkan yahudi olan cemaatlerden kabilir grne yer verilir. Bunun iin de, Hz. Musa'dan sonra gelen Paygamberleri kabul etmezler. lk frsatta, kan Hakk Peygamberleri

7/30/2019 DNMELER

26/304


ortadan kaldrmaya alrlar. Fakat, yahudi kabilesi arasnda kacakolan (!) bir M e s i h ' i beklerlerken herhangi bir endieleri yoktur. Sahih-iBuhar'de, Hz. Aie'den rivayet edilen bir hadste, yine bu yahudilerin Hz.Muhammed'e sihir yaptklarn da reniyoruz. Bu sihrin tesirine ait eitli grler yer almtr. ster tesir etsin ister etmesin aslolan; byle dice

bir eye teebbs edilmesidir. Bu da, yahudilerin intikam hissi ile dolu olduunu gsterir. Fakat Mslmanlar, onlardan grdkleri bu kadar hyanete ramen, intikam almak yle dursun, onlara daima efkat duymulardr.

Hz. Muhammed, Hayber'de yenik den yahudilerin canlarn balad, onlar vergiye balad ve onlara iyi davrand. Hayber arazisi, Beyt'l-Ml iin fetholundu, zapt edildi. Harb ganimetleri taksim olunurken, Hu-vey b. Ahtab'n kz Safiye, Hz. Muhammed tarafndan, Dihyet'l-Kelb'yeverilmi, onun Kelb'ye verilmesine eitli itirazlar olmu, Hz. Muhammedde onu kendisi almt. Sahabe, Hz. Muhammed'in, onu, criye olarak m,

yoksa zevce olarak m alkoyacan merak ediyorlard. Resl-i Ekrem, Sa-fiye'yi hicab ve perde arkasna alnca mmht- m'ninn srasna geecei anlald. Bilhare de, onu tezevvc buyurdular.56 Bu tezevvc ile ilgili Sahih-i Buhar'de bir rivayet var: Hayber'den alt mil uzak bir yerevarnca zifaf iin konak etmek arzu buyurulduysa da Safiyye ib etti...Hayber'den bir berd, yani on iki mil mesafede olan Sa hb y a varncazifaf vki oldu. Evvelki imtinn sebebi sul buyurulmas zerine: Oras

Yahudilere pek yakn idi. Belki zt- li-i Nebevilerine mekr ve zararlar

dokunur diye korkmutum. cevabn vermi ve bu sz ziyde-i muhabbetebis (sebep) olmutur. Yine bir rivayette, Safiyye'nin yznde bir dayakizi grlp sebebi sorulunca: Bir gece r'yamda sanki ay gkten inip koynuma girmi grd idim. Zevcim Kinne'ye hikye ettim. Sen u zerimizegelen Arap Melikinin -ki Muhammed'i kastediyordu- zevcesi olmaa gzdikmisin, diyerek yzme bir tokat ak etti ve izi kald demi. KocasKinne de, harbde lenler arasndadr.57

Safiyye binti Huvey, yahudi olduu iin; ashb ve Peygamberin hanmlar arasnda tereddt husule getirmitir. Fakat gerek kendi tutumu ve ge

rekse Peygamberimizin gveni bu tereddt gidermi, dier yahudilere benzemedii ve slmiyet'i samim olarak kabul ettiini isbat etmitir.Hayat boyunca Safiyye, Hazreti Muhammed'e ok bal ve O'na say

gl, yakn davranmtr. Hz. Muhammedin lm deini evreleyen diereleri arasnda, Safiyye: Keke, senin uradn hastala ben urasaydm,senin yerine yatan ben olsaydm, dedi. Dier zevceleri birbirine bakp gzkrptlar. Hz. Peygamber onlarn bu yaptklarnn farkna vard ve:'

Safiyye bu sznde sdktr, diyerek onun sadkatini ve samim olduunu bildirdi.(58) Hz. Safiyye'den gelen Hz. Peygamber hakknda mhim

hadsler vardr; kendisi Hicr 50. ylda vefat etmitir.(59)

eitli rivayetlerden Hz. Safiyye'nin salam bir m'min olduunda phe edilmemektedir.

7/30/2019 DNMELER

27/304

BRNC BLM

A HZ. MUHAMMED'DEN SONRA MSLMANLIK LE

YAHUDLK ARASINDAK LKLER

Mslmanln tabi gelimesi ve yaylmas; Mslman olmayanlarnslmiyet'i seip benimsemesiyle, gerekleip yaylacaktr. Hz. Muhammedde nce, putperestleri Mslman etmee urap, ehl-i kitaptan olanlar birkenara brakmt. Tabi, slmiyet'in, gnden gne nevnnem bulmas,

bir ksm insanlar da Mslman olmaya mecbur etmiti. O zaman, slmiyet'i kabul edenlerle uramak gibi yetkileri yoktu Mslmanlarn. nk,herkesin gerekten ihtida ettiine inanyorlard. Peygamber zamannda bun

larn ne derece Mslmanl kabul ettii meselesi zerinde durulmuyordu,zaten onlar da, mmkn olduu kadar, byle bir tevehhmden kamyorlard. Zahiren hepsi Mslman grnyordu. man dereceleri, ancak, Cenab-Hakk tarafndan malmdu. Hatta, Biz gerekten iman ettik diyenlere kar Allah, Peygamberine hitaben, onlara de ki: Siz kalplerinizle iman etmediniz. Ancak Mslman gzktk deyin. Henz iman kalplerinize girmemitir. (Hucurt: 14). Bu yetin mealinden, henz Mslman olanlarn grnte Mslman olduklar, fakat imanlarnn tam salam olmad ortayakyor ki; bunlarn ne olduu, Hz. Muhammed'in, Allah'n rahmetine kavu

masndan sonra belli olacaktr.Bu durum, T. W. Arnold yle izah ediyor: Baz Arap kabilelerinin ne

kadar sath bir surette Mslman olduklar, Peygamberin irtihalinin hemenakabinde byk lde vukua gelen 'dinden dnme'lerden anlalr. Bu gibilerin siyas icaplardan dolay slm' kabul ettikleri ortaya kar. Bunlar,daha sonra byk bir mill hareket eklini alan cereyana kendilerini kaptran takmdandrlar. lk ihtida edenlerin tuyan (taknlk) dolu evk ve hevesleri, sonradan slm'a gelen bu gibilerin hesapl ve ihtiyatl tutumlarnda bulunamaz. Bununla beraber bunlar iinde bile; din iin samim birevk ile duygulu olduklar ve -evvelce benzerlerini grdmz vehile- ken-

7/30/2019 DNMELER

28/304

28 DNME LER VE DNMELK TAR H

di cemaatlerine din telkinatta bulunmak gayreti ile canlarn fedaya hazrbulunduklar halde Mslman saflarn sklatrmaya gelenler bulunmu-tur.(1) Bunlar arasnda gerekten slm' kabul edenler ve bu uurda savaanlarn -az da olsa- var olduu inkar edilemez. Zaten bizim de, bunlar iinsyleyecek bir szmz yoktur.

Mslmanln nuru dnyaya yayld zaman yahudi bsbtn snm, fakat o, yolundan bir adm bile dnmemi ve gne gibi hakikatleredaima srtn evirmitir. Mslmanln saf l ve ulv varl nnde ona

biat etmek lzmken en byk mcadelesini slm ve O'nun Peygamberi ileyapmtr.

Hz. Muhammed'in zeks ve devaml mcadelesi nnde yahudi malupve perian edilmi, fakat O, bundan asla mteneb'bih olmam, er ve mel'-anetine(2) Hz. Muhammed zamannda da ve O'ndan sonra da devam etmitir.slmiyet'e kar takip ettii siyasetin merkezi, kaleyi iinden ykmak ol

mutur.

Yahudiler hakkmda Napolyon Bonapart unu sylemektedir: Yahudiler, Musa zamanndanberi cibilliyetlerinin icab olarak daima ihtikr (vurgun) ve hile yolunda yrr.(3) Yahudilerin, vurgun vurmak iin, zahirenMslman ve btnen eski inanlarn yaattklar, bu vesile ile slm'danc alma yolunu tuttuklarnda da kaynaklar ittifak halindedirler.

Yahudilerin ilim sahiplerinden olup, Hz. Ebu Bekr devrinde Mslmanolan, Hz. mer devrinde de Mslman olduuna dair rivayetler de bulunan

ve Hz. Osman devrinde len Ka'bu'l-Ahbr (. 32/652-3); Ebu shak diyeknyelenen bu zt, Yemen yahudilerindendir. Mslman olduktan sonra Medine'ye gelmi, sonra am ve Hms'ta ikamet etmitir. Mslmanlar arasnda ilmine hrmeten h i b r (yahudi limi) denmitir. K'bu'l-Ahbr'n,slmiyet'te ilk Siyonist olarak gsterilmek istendii; Hz. mer'in, onunpeygamberden herhangi bir ey rivayet etmesine mani olmas, yalan riva

yetler etmesinden dolay onu dvmesi ve daima murakabe altnda bulundurmas sebebiyle Ka'b'n Hz. mer'in katlinde byk rol oynad ileri srlyor. Prof. Cerraholu, K'b iin yle diyor: Buna ramen K'b'n Ms

lman olduktan sonra da yahudiliini devam ettirdiine dair rnekler vardr.(4)

Prof. Dr. Hikmet Tanyu da, Hz. mer 638'de Kuds'e girdii zaman beraberinde slml benimseyen K'b el-Ahbr'n da(5 ) olduunu belirtmektedir. slml kabul etmi olmasnda her hangi bir tereddt yok. Ancak,Mslman olduktan sonra eski an'nesini yaatt ve bunlar Mslmanlara alamaa alt; Hz. Muhammed'den yalan hadsler rivayet ettii sylenmektedir.

Her ne olursa olsun bu tip insanlara inanlmamas, bunlarda aka ahit olunan, eski inanlarnda sebat gstermi olmalarna balanabilir.

7/30/2019 DNMELER

29/304


Mslmanlar, yahudilerden grdkleri ktlk ve ikiyzlle (riyakrla) ramen, onlardan intikam alma dnmek yle dursun ,onlar himaye etmilerdir. Cevat Rifat Atilhan bu hususta yle yazyor: Halifemer el-Faruk 640 tarihinde skenderiye'yi fethettii vakit, orada hi de iyi

bir durumda olmayan 45.000 (krkbe bin) yahudiyi himayelerine almlar

ve onlar fena akibetlerinden korumulardr. O zamana kadar gayet ktmuamele gren srailoullar ancak Mslman bayra altnda hrriyet veadalet mefhumlarn tanmlard.(6)

Yahudi olan Avram Galanti de, ayn hususu te'kid eder mahiyette ylediyor: Yahudiler, slm memleketlerinde himaye grmlerdir. Mildn 640senesinde skenderiye'yi fethetmi olan 'Halife meru'l-Faruk 'bu ehirde40.000 (C. R. Atilhan 45.000 olduunu yazyor) Musev 'bularak himayesi altna almtr. (Bundan sonra, Trk ve Mslmanlara hizmet eden yahudilerzikredilmektedir.) Ve devamnda; Trkiye musevileri, bu memlekette en

geni ve en hararetli bir himayeye mazhar olmulardr. slm devletlerinineskidenberi yahudilere kar olan bu himayesi, musev alemince byk takdir ve minnetdarlkla yd ve zikredilir..(7) demektedir.

Akl banda yahudilerin bu himayelerden minnet duyduklar ve duymalarnn lzm geldii ok yerde ifade edilmektedir. Ama, slamlarn baarlarn ekemeyip, hasislik edenler de az deildir. Bunlara, ksa da olsa, Trkler ve yahudiler bahsinde yer verilecektir.

slmlar, kendi aralarnda birlik ve beraberlii salayarak yaylma vegelime gsterdikleri bir srada; birbirlerine dmeleri sebepsiz olamazd.

nk; her eyin bir sebebi vardr. te bu sebe'blerden biri -limlerin ittifak ettii- yine bir yaludidir. Prof. Dr. Hikmet Tanyu bu konuda yle di

yor: Nisan 656'da slmlar arasna byk bir kilik ve atma getirerekonu sarsmak, za'fa uratmak ve hatt paralamak isteyen Abdullah b. Se-

be'nin rol ok nemlidir.(8)

Sebe ile ilgili olarak Taber'den yle naklediliyor: Abdullah b. Sebe,San'al bir yahudidir ve annesi siyahidir. Osman zamannda Mslman olmu, bilhare Mslman diyarlarda sapk fikirler yaymaya balamtr. nce Hicaz'da iken sonra Basra, Kfe ve am'a gitmitir. am'da kimseyi yo

luna rm edememi, am halk onu ehirlerinden karm, bunun zerineo da Msr'a gitmi, orada yle konumutur: Tuhafta, insanlar sa'nn (9)

ileride dneceini kabul ederler de Muhammed de dnecektir diyeni yalanlarlar. Oysa Allah (A.C.) yle buyurmutur; (Ey Muhammed) Kur'an'auymay sana farz klan Allah, seni, dnecein yere dndrecektir. '(Kass,85). Binaenaleyh Muhammed, dnmeye sa'dan ehaktr. Bu gr kabuledildi, halk; Ric'at hakknda konumaya balad. Abdullah b. Sebe, bundansonra unu ileri srd: Bin tane Peygamber ve her Peygamberin de bir

vsisi vardr. Ali de Muhammed'in vasisidir.' Bundan sonra yle dedi: 'Mu

hammed, Peybamberlerin sonuncusu, Ali de vsilerin sonuncusudur.' Bil-

7/30/2019 DNMELER

30/304

30 DNMEL ER VE DNME LK TARH

hare unu ortaya att: 'Peygamberlerin vasiyetini tutmayp, hilfna hareket edenden, haksz olarak mmetin bana geenden daha zlim kimse olurmu? Osman, hilfeti, hakk olmayarak ele geirmitir, bu Allah'n elisinin

vasiyetine aykrdr. Ey ns! Harekete geiniz, emirlerinizi zorlaynz,Emr-i bi'l-Ma'ruf ve Nehy-i ani'l-Mnker'i izhar ediniz; insanlar bu yola

arnz.' Faaliyetine bu yolda devam ile btn memleketlere bu fesadyayd, gizli mektup gnderme yolu ile kendi grnde olanlarla haberleti,emr-i bi'1-ma'ruf ve nehy-i ani'l-mnker'i izhar ettiler...(10) slm Ansiklopedisinde de; slmiyet'i, Hz. Osman devrinde kabul ettii, Hicaz, Basra veKfe'de serserice dolatktan sonra, oralardan kovulmu ve Suriye yoluylaMsr'a gidip orada, Osman'n idaresinden mteki olan kimselere iltihak etmi olduu11 belirtilmektedir.

Yine Abdullah b. Sebe'nin, Ali iin: Sen lhsn dedii ve Sebeiyye frkasnn da; Cuz'i ilh tenash ile Ali'den sonra mamlara getiini savu

nuyordu. ia'dan Galiye frkas da bunun bir benzerini sylemitir.(12)

Hatta, iliin kurucusunun da bu Abdullah b. Sebe olduu gr hkimdir.Taber'de iliin kurucusunun Abdullah b. Sebe olduu ve Ali'nin, Peygam

ber'in vassi olduunu, dolaysiyle -Hz. Ebu Be'kr ve Hz. mer'den deil de-Hz. Osman'dan hilfete daha lyk olduunu savunmakta; delil olarak da,Ahd-i Atik'deki u kssay vermektedir: Yue b. Nn (Yohoua ben Nan)Musa'nn vasisidir, o Musa'nn yerine gemitir, Ali iin de durum byle-dir.(13) demek suretiyle, peygamberlerin bir vassi olacan savunmaktadr. Eer byle ise, Hz. Ebu Bekr'den ve mer'den de nce hilfeti alma

s lzmd. Neden sadece Osman'dan efdal dedii dndrcdr. nk,onlar kabul etmekle bir nebze hakk kabul etmi olduunu ve bu yolla Mslmanlar kandracan dnm olsa gerek. Yoksa, dil hareketlerinde

bir phe olmayan bu iki halifeyi inkr etmesi, dvasn gletirecekti. Amabyle hareket etmekle haktan yana gzkp btla rahata hizmet edebilirdi.

ilii ile ilgili olarak, Prof. Dr. Hikmet Tanyu'nun eserinden nakledelim: ilii, Yemenli bir yahudi olan ve szde dnm grnen Abdullah b.Sebe (Seba)'nin kurduu ileri srlmektedir. ilikle ilikisi bulunan baz

bilginler, onun uydurma olduunu sylemekte ve byle bir ahsn deil, baka ahslarn icraatnn bu ad altmda birletirildiini iddia etmekte, byleceAbdullah b. Sebe'yi reddetmeye veya inkra zenmektedirler.(14) (ki bu dabir Ali taraftarl) demektedir.

Bu hususta, Murtaza'l-Asker'nin, H. 1381/M. 1961'de Msr'da tab'edilenAbdullah b. Sab adl eserini Trke'ye Abdullah b. Sab Masal (Bir

Yalancnn Dzmeleri) diye 1969'da evirip nsz ekleyen Abdlbk Gl-pnarl, nsznde; baz rivayetleri de vererek Abdullah b. Sab'nn bir masal olduunu, bu masal uyduran Seyf b. mer'in gvenilir bir kii olmadn anlatarak; konuyu, tarihilerin, bu ztn yahudi dnmesi olduu; yahu-

7/30/2019 DNMELER

31/304


diyken de Ya hakknda ayn inanc beslediini, Mslman olunca, ayninancn Hz. Ali'ye tatbik ettiine yer veriyor.

Glpnarl, Abdullah b. Sebe hakknda ileri srlen grleri zetledikten sonra; bu zt hakkndaki dncelerinde Dr. Th Hseyin'in pheyedtn, Belzur'nin Ensbu'l-Erfnda bu hususa yer vermediini;

sadece Taber'nin Seyf b. mer'den naklettiine nazar dikkati ekiyor veMslman tannan bir yahudinin ehirleri gezip halk ayaklandrmasnnmmkn olamyacan, hatta bu ii baard halde valilerin ie el atmamasn belirterek bunu ia dmanlarnn uydurduunu, kaydediyor. Kitap

yazan baz ehasn da eserlerinde, bn Sab'nn huraf bir destan kahraman olduunu izhr ettikleri; sonra Murtaz'l-Asker'nin de Abdullah b. Sa

b adl eserinde, bu masal uyduran Seyf b. mer olduunu, bu mer'in debyle uydurma kiiler icad ettii; Taber'nin de buna dayanarak bilgi verdiini kaydediliyor.(5)

Dr. Th Hseyin, Abdullah b. Sebe'yi ahs olarak tam inkr etmemekle beraber, onun teshinin ileri srld kadar olamyaca zerinde durur.Birinci delil olarak; Eer bn Sebe hakknda rivayet edilenler hak esasna ve gerek tarihe dayansa idi tesirini Sffin'de de gsterirdi. kinci olarak, Hz. Ali tarafdarlar hkmet konusunda ihtilf ettikleri zamanda tesirini gsterirdi. nc olarak da; sulhu istemeyen ve ondan nefret eden,ona meyleden veya ortak olanlar da tekfir eden yeni hizibde de (Haricler)te'siri grlrd. Halbuki bunlarda zikrini grmyoruz, diyor. Dr. Th Hseyin, bu iki durumu bir sebebe balyor. O da udur: bn Sebe vehimdir,

eer vehim deil, gerekten varsa da, tarihilerin tasvir ettikleri gibi birkii deildir. a dmanlar bunu byle bytrler. Hariclerin Melik veHilfet konusunda bir iddialar olmad, devaml isyan ettikleri iin, bnSebe'nin tesiri sz konusu olamazd,(16) diyor.

Do. Dr. Yaar Kutluay; Sffn, Hakem olay ve Hariclerin ortayaklarn, bn-i Sebe'ye balyor. Bylece birbirine tamamen zd olan Ha-riclik ve ilik, menede aynlk (gsteriyor. Fakat bu aynln btn imezhebleri iin vrid olmadn ilve ediyor.(17)

Dr. Th Hseyin; Belzur'nin, Abdullah b. Sebe ile bn Sevd'nn ayn

kii olmad; bn Sevd'nn Abdullah bni Vehb el-Hemedn olduunu ileri srdn kaydediyor.. Ve Belzur'nin, Hz. Ali ile Hz. Osman dneminde bn-i Sebe' ve ashabndan bir yer hari bahsetmediini; a da, Sebe, ba-kalaryle Hz. Ali'ye Hz. Ebu Bekr'den sual etmeye geliyor. Onun da, onlarkovduunu, kaydediyor.(18)

Dr. Th Hseyin gibi, Belzur de, Abdullah b. Sebe'nin mevcud olmayan bir kii olmadn, ancak baz kaynaklarn Abdullah b. Sebe ile Sevda'y ayn kii olarak gstermesine ramen, Belzur bunlar ayrmaktadr.Byle olunca, Abdullah b. Sebe mevcuttur, mevcut olan bir kiinin de, ha

liyle, kendine gre yapaca iler olacaktr.

7/30/2019 DNMELER

32/304


Dr. Mahmud Kasm Drstn Fi'l-Felsefeti'l-slmiyye adl eserinde;Hz. Ali hilfeti zamanndaki nifakn ba, slm kisvesine brnm, Yemenli bir yahudi olan Abdullah b. Sebe'dir, siyas ve din fitneyi karan,hileli mahkemeyi izen budur ve Mslmanlarn ok iini fesad ettii iinbunu tenfcid ediyoruz, diyor. Eserin baka bir yerinde, Mesih sa b. Meryem

gibi Hz. Ali'ye ulhiyet isnad edenin de bu olduu ve bunun da bn-i Sebe'ninGnosticisme(*) cemiyetine dahil olduunu, gsterdiini kaydediyor. Btn fikirlerle uratna, Kur'n'n baz yetlerini te'vil edip, Kabbala grlerini slm'a dahil etmee altna da yer veriyor.

Dr. Mahmud Kasm, eserinde, Th Hseyin'in grlerini de tenkidediyor ve diyor ki: Th Hseyni de biliyor ki, Abdullah b. Sebe, bu hususla da kalmad, t Hakem Olay'na kadar gitti. Ebu Musa el-E'r'nin seilmesinin altnda bir hususun olmas lzm. Ve yine diyor ki: Dr. Th Hse

yin'in sylemek isteyip de syleyemediini biz syleyelim: Hz. Ali'nin propa-

gandistleri zndklardand, ve bunlarn elisi Yemenlidir. Bu gr Yemen'-de kurulan gizli cemiyetler hakknda bahisler aar...(19)

Murtaza'l-Asker'nin eserini incelediimizde grdk ki, A. Glpnarh'-nn nsznde bahsettii: Rec'at inanc, Cemel Vak'as v.b ye kitapta fazlayer verilmemi, sadece eser sahiplerinin grleri ele alnm, bu kitaplarda sadece hilfet konusu ve Seyf b. mer'in gvenilir bir kii olmadna

yer verilmi. Bunun yannda Hartum niversitesi eski tarih Prof. hsan Ab-bas'n, Murtaza'l-Asker'ye, bu kitab hakknda yazd mektuba, konununzyle ilgili bir cevap verilmemitir.

Konumuzla ilgili olan, eviricinin de belirttii gibi, tarihilerin; ia'nnkma sebep olan ve yahudilikten ilhamla Rec'at fikrini yayan, bn Sebe'nin olduunu iddia ettikleri fikirlere yeterli cevab bulamadk. Kitapta, sadece bn Sebe'nin uydurma bir kii olduu ilenmekte, bununda Seyf b.mer'in rivayetlerine gvenilemeyeceinden ileri geldii savunulmaktadr.Belzur'nin eserinde, bu rivayete yer vermemesi, Hads ve Rical bilginlerinin, bu kiiyi zayf ve terkedilmi saymalar, Seyf b. mer'in tarih rivayetlerini de terketmeye sebep olabilir mi? Veya Seyf b. mer'in bu kadar geni bir muhayyeleye sahip olaca mmkn m? gibi sorular akla gelebiliyor. Fakat, bn Haldun, Taber'ye gvenmemiz, olaylar doru anlatma-sndandr. Onun kitab, bn Kuteybe'nin ve baka tarihilerin kitaplarndandaha gvenilir bir kitaptr diyor. Taber'nin, tarih olaylar, gvenilir kaynaklardan ald ileri srlmektedir. Bu olayda, Taber'nin salam bir kaynaa dayanmadn kabul edersek, dier nakiller iin de bir genelleme yap-

(*) Gnosticisme: Yunanca g n o se szcnden tretilen gnostisizm (Fr.Gnosticisme) deyimi, tanrsal bilgiye btnyle varlabileceini savunan ek-lektik hristiyan tasavvufu. M.S. II. yzylda yahudilii ve Platonculuu h-ristiyanlkla kaynatrmaa alan ilhiyatlarn rn. Kabbala'da bir ya

hudi Gnosticismidir.

7/30/2019 DNMELER

33/304


mamz gerekmez mi? Veya, bu konuyla ilgili olarak anlatlanlarn hepsinizaid mi addederiz?

Asl konu, bir fitnenin zuhurudur. Muhakkak ki, her eyi doru olarakifade etmesi gerekenler, nasl ayrla derler? Bunda, baz sebeblerinaranmas yersiz olmasa gerek. Kur'n ve Snnet varken niin bu blnme,

bu dmanlk, ve bu olaylar.? te; tarih iinde bunlarn zlmesi gerektir. Yoksa Abdullah b. Sebe'nin uydurma bir kii olduunu ileri srmek meseleyi zmez. Mesele, ancak gerekler ortaya serilerek halledilir. Deilse,

belirli bir gr veya fikri -taraftar diye- mdafaa etmek veya red etmek,din iin de, tarafdarlar iin de bir ey kazandrmaz. Mfessirler dahi tefsire yahudi rivayetlerinin girdiini kabul ediyorlar. Byle olunca bn Sebe'yihayal bir kii olarak kabul edersek, bir bakasnn varln kabul etmemiz lzm gelmez mi? O zaman, slm dman olup, intikam peinde olanlar yok mu? O halde niin byle bir fitne zuhur etmesin. Asrmzda bile ara

mza fitne ve fesat tohumu sokarak ykmaya alanlarn varl inkr edi-lemiyecek derecede ak deil midir? O halde, meseleye, bir Ehl-i Beyt meselesi olarak bakmamak lzm; bir din mesele olarak bakmak zorundayz.Ehl-i Beyt'i eletirmek, bizim slm inancmz, yetkimiz ve konumuz dndadr. O zaman Ehl-i Beyt'ten olanlarn sahabe olduklar rivayetler arasnda yer almaktadr. Sahabenin adalet ve fazileti yet (20) ve hadslerce sabittir. Hz. Muhammed (S.A.V.), bir hadsinde yle buyuruyor: Sakn asha

bma sebb etm etmeyiniz. Onlarn eref ve fazileti yksektir.(21)

Prof. Muhammed Tanci; ia, hilfetle birlikte ortaya kan bir frka-

dr. Hz. Muhammed (S.A.V.) zamannda ve Hz. Ebubekr'e biat ediliindennce bu fikir mevcut deildi. ia'nn Hz. Ali'yi seven ve onun halife olmasn isteyen Mslmanlarn meydana getirdii bir frka olduunu,(22) belirtiyor. Bu hususta fon Sebe'den nce, ilikle ilgili hrehangi ar bir hareketin olmad grlmektedir. Btn kanl arpmalar ve blnmeler Ce-mel Vak'as ile balyor. Bu vak'ann balangc da 'Hz. Osman'n ehade-tine dayanyor. imdi de Hz. Osman'n katli ve Cemel Vak'asnda bunlarnroln grelim.

Hz. Osman'n idaresinden mteki olan kimselerle birleerek ve hatta

bir ksm Mslmanlar kendi dnceleri etrafnda toplayarak, Hz. Osman'katletmeye karar verirler ve karar infaz edilir. Tabi Hz. Osman'n katli veHz. Ali'nin hilfeti -istemeyerek de olsa- iki taraf birbirine dargn hale getirmiti. Hz. Osman taraftarlar, O'nun katillerinin bulunmasn istiyorlard.Fakat katiller kendilerini gizlemek iin baka yollara bavuruyorlard. Durum yle bir hal alyordu ki; iki taraf birbiriyle harb edecek vaziyete getiriyordu. Bunun asl sebebi, Abdullah b. Sebe ve arkadalarndan bakakimse tarafndan bilinmiyordu.

bn Sebe, Cemel Vak'asnn da iindedir. Taraftarlaryla beraber har

bi krkleme peindedir. Arkadalar tarafndan ileri srlen hibir eyi

7/30/2019 DNMELER

34/304


kabul etmez. nk her iki taraf anlarsa, Osman'n katilleri cezalanacakki bu da kendilerinin sonu demek olacaktr. Sebe'nin arkadalarndan Adiyyb. Htem yle bir teklif ileri srer: ayet iki taraf savaa bir giriirlerse bizimle uraacak zamanlar kalmaz... Bunu bakan (bn Sebe) da tas-vib eder: Gzel dndn der, iki taraf bir defa ktale balarsa, birle

meleri ihtimali ortadan kalkar, sizinle uramazlar, herkes megul edilmiolur, aksi halde, ey Osman'n katilleri, hepiniz 2500 yahut 2600 kiisiniz, budurumda kimseye kar koymadan ezilh-siniz...(23)

Grld gibi, bulank suda balk avlamak durumuna dmler ve muvaffak olmular da.. Ayn eserin, Taber'den naklettiini (Cemel Vak'asile ilgili olarak) aynen nakletmekte fayda gryoruz:

Cemel Vak'as balamadan nce iki taraf ordu mensuplar ve liderlerin, yarnn hayr getireceini umarak huzur-u kalple yattklar esnada, gece, bir toplant daha akdeden Sebeiyye, gne domadan harekete gemeye

karar verdi. (ureyh b. Evfa'nn) Ge kalmayp, acele de etmeden tamzamannda hareketle iki tarafn tututurulmas, kl klca arpmannartdr eklindeki gr uyarnca ve Abdullah b. Sebe'nin direktifleri ile,gurup gurup, gecenin karanlnda hcuma getiler. Uyanan herkes haliyleklcna sarlp, Ne oluyor? diyordu. Her iki tarafa da uygun cevap hazrlanmt: Basrallar baskn yapt, davrann ve kar tarafa da, Kfelilerbaskn yapt, kalkn. Bylece iki taraf da kardakilerin basknna uradn zannederken, Sebeiye kyasya savaa devam ediyor, ii bytmek iinfasla bile vermiyorlard. Ali'nin mnadsinin Durun durun nidalarna kim

se kulak bile vermiyordu.24

Prof. Dr. Hikmet Tanyu yle diyor: te bu bn Sebe ve onun tarafndan veya yandalar tarafndan ortaya atlp yaylan fikirler yzndenslm lemi kanl atmalara ve blnmelere, sonusuz dmanlklara sahne olmutur. Bunlar yahudi gayelerine uygun bir grevle, c alma ve slmdmanl sonucu mudur? Bunu kesinlikle tesbit gtr. Fakat uras bellidir ki o zamanki ve sonraki olaylar bu me'um rol ve faaliyeti ortaya koymaktadr .(25)

Biz de, bn Sebe'nin grlerini, dayandrd hususlardan hareket ede

rek ksa bir tahlilini yaptktan sonra bir kanaat belirteceiz. nsanlarn, sa'nn dneceine inandklar halde, Hz. Muhammed'in dneceini syleyeni

yalanlamakta olmalarn knar bir durumla o el-Kasas: 85 yetini kendisinedayanak olarak gstermek istiyor. Bylelikle yetteki: Meadn lfzn, yeniden dnyaya dn olarak aklamak ister. Halbuki mfessirler onu Mekke'ye dn olarak tefsir ve tercme ederler. mer Nasuhi Bilmen'in tefsiri yledir: Muhakkak o zt ki (O Hlk- Azim'an ki), senin zerineKur'n- farz kld (Sana Kur'n'n yetlerini indirdi veya O Kur'n'n ahkmna gre gzel amelde bulunmay sana emretti, bir vazife-i diniye kld).

Elbette seni dnlecek yere (Kendi vatann olan Mekke-i Mkerreme'ye)

7/30/2019 DNMELER

35/304


iade edecektir (oray dmanlardan tathir (temizleme) ederek fethe muvaffak olacaksn). zahnda: Bu mbarek yetlerde Resl-i Ekrem'e tesl-yet (Teselli, kendini avutma) bah oluyor, onun ulv vatanna avdet edeceini bir mucize olarak tebir ediyor ve Resl-i ian'n bir midi, bir mesaisi olmakszn kendisine Kur'n- Azim'in vahy edildiini bildiriyor.(26)

Celleyn ve Elmall tefsirlerinde de Medn lfz, Mekke olarak aklanmtr.(27) Fikri Yavuz da yeti yle tercme eder: Muhakkak ki Kur'n- sana inzal eden (Allah) seni (hirete gmeden nce, hicret ederek iindenktn) Mekke'ye geri evirecektir.(28) Grlyor ki bn Sebe, yeti kendi fikrine delil olmak zere yanl tefsir ediyor. slm kaynaklara grePeygamberler silsilesi Hz. Muhammed'e kadar devam eder ve O'nunla bunbvvet kaps kapanr. Hz. Muhammed'den sonra bir vas braklmam-tr. Ona bir vas isnat etmek yahudilik inanlarndan kaynaklanr.(29) Hz.Muhammed'in bu yolda bir vasiyetinin olmadnda btn limler ittifak ha

lindedir. bn Sebe yahudilik grlerini slama da sokmak istemektedir.nk, yahudilikte, Tevrat'n Hz. Musa'ya indirilmesiyle din tamamlanma-maktadr. O yerini Yeu'ya brakmtr. Ve Nebiler birbirini takip etmektedir. Mesih'in haberciliini yapacak olan Eliyahu'ya intizar midiyle Nbvvet messesesi daima almaya hazr bir kap olarak durmaktadr. Fakat Kur'n- Kerm, bu kapy Hz. Muhammed'le kesin olarak kapatmaktadr; (El-Ahzab: 40).

Yahudilerdeki Mesih; srailoullarn zulmden kurtaracak, onlar Kuds'e gtrecek ve bin yllk dnya hkmranln kuracak bir kurtarc

dr. ada da: Ehl-i Snnet'in zorla ele geirdiklerine inandklar hilfeti,Ehl-i Snnet'ten alp Ehl-i Beyt'e verecek ve dnyay huzura kavuturacakbir kurtarc beklemektedirler. Bu, yahudilerin Mesih'i karl olarakMehd muhtazardr. Halen a onu bekleme halindedir. Bu, ksmen Ehl-i Snnet'in bir ksm tarafndan da benimsenmitir. Hatta Abdullah b. Sebe'ninHz. Ali'ye gelerek Sen sensin yani Sen lhsn iddiasnda bulunmas zerine; Hz. Ali, iki ukur almas emrini vermitir. Fakat byle bir cezalandrmadan kacak dedikodudan ekinerek onu Medain'e srmtr.(30)

slm Ansiklopedisinde de yle deniliyor: Kendisinin Ali'ye taabbudu

(tapnmas) o kadar uygunsuz grld ki, Ali, onu Medain'e nefy etti (srd.)(31)

Hz. Ali'nin lh olduu iddiasndan sonra, O'nun lmn kabul etmemek zorunlu olacakt. Nitekim bn Sebe'nin de bu yolu setiini gryoruz:Onun beynini yetmi boha iinde getirseniz bile, biz onun gelip idaremizi elealmadan lmeyeceini biliriz. (Taber, C. I, s. 2942). yleyse o lmemi-tir, Kyamet gnnden nce bu dnyaya yeniden dnecek, cevr ile dolanarz yeniden adaletle dolduracaktr. Ali'nin suretinde katledilen eytandanbakas deildir, onun ldrldn sananlar, Yahudi ve Hristiyanlarn

Mesih'in ldrldn zannetmeleri gibi, vehme denlerdir. O gklerde-

7/30/2019 DNMELER

36/304


dir ve pek yaknda inerek dmanlarndan intikam alacakta.(32) bn Sebe,beklenen Mehdi'nin Ali b. Ebi Talib'den bakas olmadn ve lh olduunu da syleyerek Mslmanlar arasnda fitne-fesat karmay baarmtr.

Ehl-i Snnet'in hl yahudi dinine mensup olan bn es-Sevd (Sebe)'nnAli ve evld hakkndaki bu gibi iddia ve te'villeriyle Mslmanlarn dinini

ifsada alt(33)

kanaatini tamakta olduklarn gryoruz. Cevat RifatAtilhan'n bu yndeki gr de yledir: bn Sebe adndaki yahudinin sureti haktan grnerek, maahaza Mslmanl paralamak, m'minler arasna phe ve nifak sokmak ve bylece nuru btn cihann zulmetlerini yrtmak istidadnda olan Muhammed dininin aydnln karartmak iin birkaarkadayla Mslman olmu gibi gzkerek ve yzlerine slm maskesi takarak diyar diyar, Mim iklim dolap dini mbin aleyhine ne kadar iblisnealtklar slm tarihini az-ok bilenlere malmdur.(34)

Do. Dr. Yaar Kutluay'n kanaati ise; i hareketlerinin hepsinin, iliin asl kurucusu Abdullah b. Sebe'den sonra olduu gayesi ne olursa olsun, Ali taraftarln ilk olarak bunun sistematik ekilde ortaya atm olduudur. Onun nceleri vesayet doktrini eklindeki iddiasnn, zamanladaha ileri giderek Ali b. Ebi Talib'e uluhiyet nisbetine kadar vard ve sisteminin, daha sonraki devirlere bu kisve ile intikal ettii; i frkalarndan

bugne kadar varln devam ettirenlerin zaman bakmndan Sebeiye veMuhtariye'den sonra(35) olduu eklindedir. Dr. Mahmud Kasm, slm fitnesinin ba Abdullah b. Sebe'yi gsterir. Mesih sa bin Meryem'e Allah'nhull ettii gibi, Hz. Ali'ye tenash yoluyla hull fikrini bn Sebe'nin ilerisrd ve bu Sebe'nin de Gnoscism cemiyetine dahil olduunu gsterir.36

diyor.

Ehl-i Snnet'in kanaati de, bn Sebe'nin, bu ilere giriirken yahudiliinidevam ettirdii eklindedir. Zaten, bu fikirler, o zaman sadece yahudilerce

biliniyordu. Buna ilveten, yahudilerin eskiden beri an'anelerine bal olmalar, dmanlarna kar daima bir peygamber beklediklerini sylemeleri veMslmanlarla yakn temaslarnn olmas; Hz. Muhammed'i eitli tertiplerle ldrmeye tevessl etmeleri, insan bu kanaatm doruluuna inand

ryor. Geri ilerinde bn Selm ve Hz. Safiye gibi inananlarn olmasna ramen, inanmayanlarn ve inanr grnenlerin de varlna ahit olmaktayz.

Abdullah b. Sebe'nin Mslman klna girerek tefrikalar ve ayrlklar vcuda getirdiine ahit olduk. Eer Sebe, gerekten slm dinine inanm olsayd, paralama yerine birletirmeye giderdi. Bir btn olan Mslmanlar - Hz. Ali'nin gayretine ramen - birbirine dman etmezdi. Sonra Hz. Osman devrinde Mslmanl kabul etmesi de dndrcdr. te, istemeyerek insann 'aklna u geliyor: O zaman baz huzursuzluklar zuhur etmive bu huzursuzluklar slm dmanlar iin bulunmaz bir nimet olmutur.

Bunu da ancak Mslman grnerek yapmak sz konusudur. nk, Ms-

7/30/2019 DNMELER

37/304


lmanlarn desteini salamak iin onlardan grnmek lzmdr. Kuvvetlemuhtemeldir ki bn Sebe bu yolu semitir.

Asr- Saadet'te, Mslmanlarn sorular, Kur'n- Kerm'in diliyle ve

Peygamber'in szyle cevaplandrlyordu. Daha sonraki yllarda itikat ko

nularnda ayrlklar ve farkl anlaylar ortaya km, hatt mezhep topluluklar tremitir. Bu mezheplerin tarihteki isimleri F r k adr. Yaar

Kutluay, bu tip frkalara 'tikad Mezhepler demekte ve bu itikad mez

hepleri de iki sebebe balayarak mtalea etmektedir:

1 tima ve buna bal olarak din sebepler;

2 Siyas sebepler. Bunun iin de iktidar sahibi olmak isteyen kimselerin bu emellerini gerekletirmek iin dini ve baz kimseleri istismar

etmeleri de beraber mtalea edilmelidir.37 Abdullah b. Sebe'nin baz yetleri ve Hz. Ali'yi istismar ederek; itikadda baz yanl yorumlara giritiinive slm'da ilk kez bu tip hareketlerin balangc olduunu gryoruz. Geliim Yaynlar'nn kard Dinler Tarihi Ansiklopedisi, mezheplerin knda d (haric) sebepleri yle izah etmektedir: Bunlardan kasdmz,yabanc etkiler atlnda slmiyet'e zt bir ama gden mezhepleri dourannedenlerdir. Bu tip mezhepler her ne kadar slm toplumlarnda domu

ve slm din metinlerini, yani Kur'n ve hadsi kullanmsalar da, amalanslmiyet'i yolundan saptrmaktr. lkeleri fethedilmi milletlerin bir ksm

Mslmanl kabul etmi, ama bir ksm da etmemitir. Bir ksm daha vardr ki onlar grnrde Mslman olmular, ama gerekte kendi dinlerindekalmlardr. te bu grup insanlar, slmiyet'ten c alma peine dmler,eski dinleri ve kltrleri ynnde slmiyet'i yorumlamaya kalkmlardr.(38)

bn Sebe de bu yolu semitir demek, ifrat olmasa gerek. nk; Allah'nyetlerini apak inkr edip, insana Uluhiyet bahetmek imn etmenin almetidir; (En-Nr sresi, yet: 47)de; Ve derler ki; Allah'a ve Peygamber'einandk ve itaat ettik, bundan sonra onlardan bir taife yz evirirler ve onlar imn etmi kimseler deildirler.

Yukarda zikredilen bu mbarek yet de zahir ve ayn hakikat olan din-islm' lisanlaryla kabul ve itiraf edip kalben kabul etmeyen bir takm mnafk kimselerin o irkin hlet-i ruhiyelerini tehir ve takbih buyurmaktadr.39 Bu tip insanlarn amellerini boa kardn u yetle beyan etmitir:Kfir olanlarn ve Allah yolundan dnenlerin btn amellerini Allah boakarmtr. Ve dier bir yet-i kerimede de: Muhakkak ki, kendilerinehak belli olduktan sonra arkalarna (eski kfrlerine ve btl dinlerine) dnenlere eytan tevikte bulunmu ve kendilerini uzun boylu emellere dr

mtr.

(40)

nsann, eytann tevikine uymamas, salam man ve ondansonra da pheye dmemesiyle kaimdir.

7/30/2019 DNMELER

38/304


B TRKLER VE YAHUDLER

Yahudilerin kitleler halinde Trk topraklarna yerlemeleri, 1492'densonra olmutur. Fakat; bu tarihten nce bu topraklarda yahudiler yok muy

du? eitli kaynaklardan, bu hususu nakledeceiz. 1492'den nceki durumaksaca temas edip; asl konumuz olan 1492'den sonraki duruma geeceiz.Trkler, Anadolu'yu istilya baladklar zaman, hemen her yerde az

ok yahudi bulmulard.41 Bu yahudiler; David (Davud)'den sonra kralolan lomo = (Sleyman)'n lm ile ikiye ayrlyor. Bunlar;

1) Kuzeyde srail (M.. 722 - 21), Asur kral II. Sargon son veriyor.2) Gneyde Yahuda, kinci Bbil hkmdar II. Buhtunnasar son verir. 42

Asur hkmdar Tiglat Falasar istimlk ve gettirme siyasetini tatbike balayp, srail devletinden kovulan esir Musevileri Asur memleketinin

muhtelif yerlerine datmt. Sonra bu usul, Bbil Kral II. Buhtunnasar(Nebukadnezar) tarafndan da tatbik edilip; yahudi devleti esirlerini, B-bil'in muhtelif yerlerine datt.43 Bbil Kral II. Buhtunnasar (M.. 605 -562) Yerualym (Kuds) ehrini istil etmi ve Yehuda devletini ele geirmitir (M.. 586). Yerualym tahrip edilip; Yahudi devletine son verilmitir. srailoullar (Yahudiler) esir alnp, Bbil'e srgn edilmitir. Yahudilerin Sleyman Mabedi - Beyt-Ha-Mikda - tahrip edilmi ve PerslerinFilistin'i zaptna kadar Bbil srgn devam etmitir (M.. 586 - 538).44 Fakat VII. yzylda Yeremiya, Tanr'nn kavmini, ona kar Buhtunnasar'

kullanarak cezalandracan haber vermektedir.. (Yeremiye, III/16-7).45

Gerek srail, gerek Yehuda devletlerinin inkrazn mteakip Musevi ahalisinin bir ksm Msr'a giderek orada koloniler tekil etmilerdir. Kuru,Bbil'in istiklline nihayet verdikten sonra, Ben srail'in memleketlerinednmelerine ferman karm; fakat zengin, ileri yolunda olanlar, bulunduklar yerlerde kalmay tercih etmi, bir ksm da Filistin'e dnmlerdir.Zamanla Filistin'e avdet etmeyen bu aileler, civar yerlere giderek kh mevcudiyetlerini muhafaza, kh ilerinde yaam olduklar cemaatlere - rf vedetleriyle din merasimleri muhafaza etmek suretiyle - ksmen kararak

leri Asya (Kk Asya)'nn muhtelif yerlerine yerlemilerdir. Bir ksm daam'dan balayarak imale doru kmlar, Halep, Mara ve Anadolu'yayaylmlar, zmir, Konstantiniyye (stanbul)'de birer tortu braktktan sonra Rumeli(Edirne, vs. yerlere) yaylmlardr. Fakat buralarda kuvvetlenenHristiyanlardan zulm ve hakaret grmlerdir.46

Henry Ford, yahudilerin dnyaya dallarn yle anlatyor: ... Roma, Ortadou'ya hakim olunca, M.S. 63'de Pompeius, Kuds' ald. Ancak, sene sonra yeni bir isyan patlak verdi. syan, 70 senesine kadar srd veGeneral Titus tarafndan ezildi. Kuds ykld, bir harabe haline geldi. Bu

tarihten sonra geri kalan yahudiler dnyaya daldlar.47

Bu dalmadansonra yahudilerin Anadolu sahillerine yerletikleri ve Trklerle temasta bu-

7/30/2019 DNMELER

39/304


lunduklarn, Prof. Avram Galanti'den nakledelim: Mildn 70 senesindeKuds, Roma mparatoru Titus'un eline dt vakit, binlerce Musevi esir,Romallarn hesabna almak zere Msr'a gnderilmi ve binlercesi memleketlerinden koyulmulardr. Bu esirleri, ihtiyar muhacirleri ve kovulanlar sonra mteaddit yerlerde ve mesel Anadolu'nun sahillerinde gryoruz.

Sahillerde Musev cemaatlere tesadf olunuyorsa da, leri Asya'da Trklerle beraber temasta bulunan Musev izlere de tesadf olunuyor. Irak Trkleri, zannolunduundan daha eski zamanlarda o taraflarda bulunuyorlard.Talmut'ta anbar, kpe, kfe gibi Trke kelimeleri gryoruz ki, bu kelimelerin, Museviler ile Irak Trkleri arasndaki temas neticesi olarak, brani-ceye girmi olmalar kuvvetle muhtemeldir. Seluk Trkleri arazisinde Museviler vardr.(48) diyor.

Yahudi tarihinden kronolojik sraya gre bahseden Prof. Dr. HikmetTanyu; Yerualaym (Jerusalem - Kuds)'n Pompey tarafndan zaptn, ya-hudilerin datlmasn; Roma'nn, yahudileri itaat altna almasn ve Filistin'in zaptn M.. 63 yl olaylar arasnda zikreder. Ve devamnda, Austos 70 Romal ordu kumandan, sonra kral olan Titus, Roma hakimiyeti ve

basksna isyan eden yahudilere kar harekete geerek Yerualaym' zaptetti. Bu sava srasnda btn ehir yand ykld. Beyt-Ha-Mikda (SleymanMabedi), alevler iinde kald. Eyll aynda, kaan, gizlenen, son defa karkoyan yahudi mdafiler yakalanp ldrld. Beyt-Ha-Mikda'n sadece bat duvar kald. Bat duvar, Trkler tarafndan, Osmanllar zamannda Alama Duvar diye adlandrlan, Avrupallarn ikyet Duvar dedikleri

yerdir. Yzlerce yl yahudiler bu duvar nnde toplanp alamlar, dua etmiler, eski gnleri anmlardr. Osmanllar zamannda Trkler bu duvarkorumular, hatt onartmlardr. Bu sebeple tamamen tahripten kurtulmutur. Dier duvarlar ve Sleyman Mabedi yklmtr.

Yahudi esirler, Romallarn emrinde altrlmak zere Msr'a sevkedi-liyor. Binlerce yahudi, Yerualaym (Kuds) ve evresinden kovuluyorlar.Yahudiler blk blk Filistin'i terkediyorlar. Bu, yahudiler iin byk felket yl oluyor.(49) (Bunlarn M.S. 70 ylnda dnyaya dal haritasn,

Lewis Browne Stranger Than Fiction adl eserinin 157'nci sahifesinde vermektedir.)Hayrullah rs, Hanibal'n yenilmesi ve Romallarn Akdeniz'in tek efen

dileri olmasyla bu devletin lm saatinin aldn, bamsz bir Yahudadevletinin olmadn ve burann bir Roma eyaleti olduunu syler ve de

vamnda: Ama yahudilik, tarihin beii olan kutsal ehrinden uzakta geirecei iki bin yllk yurtsuzluk devresine girmeden, bir kere daha kaderiyle

boumaya kalkacak, bir kere daha Makus talihini yenmeye alacaktr.dedikten sonra; Filistin'in Roma eyaleti olmas ve banda szde Yehuda

krallarndan Herodes ailesinin bulunmas ve bu ailenin de kendi menfaatleriiin Roma'nn Yerualem (Kuds)'i ykmasna yardm etmeleri; o zamana

7/30/2019 DNMELER

40/304


kadar da bu ehrin, Romall

dÖnmeler

Documents