dokumentacja konserwatorska - selmag.com.pl · letzte Änderung 2015-12-19 ryc. 1. zdjęcie...
TRANSCRIPT
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA
dotyczy: oceny stanu zachowania wyposażenia po pożarze wnętrza
kościoła p.w. św. Antoniego Padewskiego we Florczakach
Opracowała : Anna Szymańska, konserwator dzieł sztuki
Olsztyn, lipiec 2016 roku
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
2
Spis treści
WSTĘP
A. KARTA TYTUŁOWA
A.1 IDENTYFIKACJA OBIEKTU
A.2 DANE DOTYCZĄCE PRAC
A.3 CEL OPRACOWANIA
A.4 CZAS TRWANIA PRAC
A.5 PODSTAWA OPRACOWANIA
B. RYS HISTORYCZNY I SKRÓCONY OPIS OBIEKTU
C. STAN ZACHOWANIA
C.1. OŁTARZ GŁÓWNY
C.2. EMPORA ORGANOWA Z PROSPEKTEM ORGANOWYM
C.3. AMBONA
C.4. STROP
C.5 DRZWI DO KRUCHT I ZAKRYSTII
C.6. OKNA ORAZ POZOSTAŁE WYPOSAŻENIE
D. PODSUMOWANIE
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
3
WSTĘP
A. Karta tytułowa
A.1. Identyfikacja obiektu
Rodzaj obiektu: elementy wyposażenia kościoła uszkodzone 3 lipca 2016 roku podczas
pożaru wnętrza:
ołtarz główny
empora organowa z prospektem organowym
ambona
drewniany strop
drzwi z kościoła do kruchty i zakrystii
słupy dawnej empory dla wiernych
okna
ławki
Miejsce: Florczaki, kościół p.w. św. Antoniego Padewskiego
Czas powstania – 1. poł. XVIII w.
A.2 Dane dotyczące prac
Autor opracowania: Anna Szymańska
Fotografie: Anna Szymańska
A.3 Cel opracowania
Kościół p.w. św. Antoniego Padewskiego we Florczakach wpisany został do rejestru
zabytków województwa warmińsko-mazurskiego pod nr A-6 w dniu 25 lipca 1949 roku.
Celem niniejszego opracowania ocena stanu zachowania wyposażenia kościoła po pożarze
wnętrza oraz podjętej akcji gaśniczej w dniu 3 lipca 2016 roku.
A.4 Czas trwania prac
lipiec 2016 roku
A.5 Podstawa opracowania
oględziny obiektu
porównanie stanu zachowania w oparciu o dokumentację fotograficzną sprzed pożaru,
który miał miejsce w dniu 3 lipca 2016 roku.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
4
B. RYS HISTORYCZNY I SKRÓCONY OPIS OBIEKTU
Pierwszą, wówczas drewnianą świątynię we Florczakach wzniesiono w XV w., w XVI w.
była filią parafii w Morągu. Po sekularyzacji Prus obie świątynie zamieniono na zbory
luterańskie. Najprawdopodobniej w 1738 roku (data, którą upamiętniono na nieistniejącej już
chorągiewce wieńczącej dach) w miejscu świątyni drewnianej wybudowano murowaną. Nad
wejściem zauważyć można datę 1796, ale najprawdopodobniej odnosi się ona do przebudowy
pierwotnego zboru.
Kościół jest przykładem oryginalnej bryły świątyni protestanckiej wypracowanej na terenie
luterańskiej części dawnych Prus i zachowanym do dziś dnia w autentycznej formie. Posiada
unikalny nigdzie nie występujący kształt dachu czterospadowego, nawiązujący do brył
kościołów centralnych, a więc opartych na dwu osiach symetrii, i eksponowane od południa
główne wejście, wprowadzające w samo centrum zboru wiernych. Tymi cechami wyróżnia się
on wśród innych kościołów naszego regionu, zarówno katolickich zbudowanych w
sąsiedniej Warmii, jak i niegdyś katolickich, po sekularyzacji Prus adaptowanych na potrzeby
protestanckie. Wzniesiony na planie prostokąta z niewielką zakrystią od wschodu i kruchtą od
południa. Ściany wymurowane z kamieni polnych spojonych zaprawą wapienno-piaskową
pokrywa cienka warstwa tynku, częściowo odsłaniająca kamienny wątek. Dekorację elewacji
stanowią płytkie pilastry w narożnikach oraz profilowany gzyms podokapowy. Okna
prostokątne zamknięte od góry łukiem odcinkowym. Kruchta przekryta dwuspadowym
daszkiem wchodzącym w południową połać dachu. Drzwi dwuskrzydłowe z elipsoidalnie
zamkniętym nadświetlem oraz owalnym okulusem powyżej.
Wnętrze salowe, bez wydzielonego prezbiterium, nakryte drewnianym stropem, wspartym
na 8 słupach, które w przeszłości unosiły również empory dla wiernych. W części zachodniej
chór muzyczny z prospektem organowym, na który prowadzą schody umieszczone w narożniku
południowo-zachodnim. Strop wtórnie podbito płyta pilśniową. Nie zasłonięto jedynie
umieszczonego w części centralnej tonda – obrazu olejnego na płótnie przedstawiającego
Trójcę Świętą.
Na emporze organowej prospekt z 1. połowy XVIII wieku. W prezbiterium ołtarz z 1873
roku, który na przełomie XIX i XX w. przeniesiono z kaplicy szpitalnej w Morągu. Retabulum
jednokondygnacyjne z nastawą, jednoosiowe. W przeszłości w centrum ambona (obecnie
stojąca na podmurówce przy północnej ścianie kościoła), od 1945 roku obraz św. Antoniego
Padewskiego, ujęty w dwie kolumny, na których oparto profilowany gzyms . Po bokach uszaki
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
5
z owalnymi płycinami, które wypełniają dwa obrazy – w lewym Ukrzyżowanie, w prawym –
Zmartwychwstanie. Zwieńczenie z trójkątnym tympanonem na którym kula ziemska (lub
jabłko królewskie – zapewne symbol Boga Ojca). Poniżej w polu tympanonu płaskorzeźbiony,
promienisty trójkąt z Okiem Opatrzności. Po obu stronach gzymsu dwie figury – po lewej
Matka Boska, po prawej – św. Jan Ewangelista.
Empora organowa wsparta na dwóch słupach i dwóch kolumnach oraz czterech słupach
przy zachodniej ścianie kościoła. Balustrada empory o konstrukcji ramowo-płycinowej. W
części centralnej ścianka na długości prospektu niższa. Prospekt organowy pięcioosiowy. Pola
piszczałkowe zamknięte łukiem pełnym zwieńczone profilowanym gzymsem oraz
płaskorzeźbionymi ornamentami roślinnymi.
Wszystkie elementy, z wyjątkiem zakonserwowanych niedawno ławek, pokrywało kilka
warstw wtórnych powłok malarskich. 3 lipca 2016 roku we wnętrzu kościoła wybuchł pożar.
W wyniku działania ognia oraz podjętej przez straż pożarną akcji gaśniczej wnętrze oraz
wyposażenie świątyni uległy uszkodzeniu.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
6
Bild-ID 83527
Titel Eckersdorf, Kirche, Altar
Aufnahmedatum 1930 - 1935
Geographische Lage
0°00'00.00" O / 0°00'00.00" N
Ort [51254] Eckersdorf
Quelle [234] Bildarchiv der Kreisgemeinschaft Mohrungen
Bezugsmöglichkeit siehe Einsteller
Einsteller Dorothea Weichert, manfred (dot) schwarz-p (at) arcor (dot) de
Letzte Änderung 2015-12-19
Ryc. 1. Zdjęcie ołtarza wykonane między 1930 a 1935 rokiem. Na stropie widoczny ornament.
http://www.bildarchiv-ostpreussen.de/
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
7
Fot. 1. Wnętrze kościoła we Florczakach we wrześniu 2013 roku.
Widok z empory organowej.
Fot. 2. Wnętrze kościoła we Florczakach po pożarze.
Widok z empory organowej.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
8
Fot. 3. Wnętrze kościoła we Florczakach przed konserwacją ławek (2011).
Widok wnętrza w kierunku chóru muzycznego (fot. E. G. Kowalek)
Fot. 4. Empora oraz prospekt organowy po pożarze.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
9
C. STAN ZACHOWANIA
Pożarł wybuchł w prezbiterium, w sąsiedztwie prawego uszaka ołtarza głównego. Ta część
kościoła ucierpiała w największym stopniu. Całkowicie zniszczony jest współczesny ołtarz
posoborowy oraz antepedium ołtarza głównego. Działanie ognia uszkodziło również nastawę,
najbardziej prawą jej stronę. Całkowitemu zniszczeniu uległ obraz z przedstawieniem św.
Antoniego Padewskiego.
Silnie okopcone zostały ściany wewnętrzne kościoła, w największym stopniu w
prezbiterium. Zniszczenie spotęgowała zapewne także woda użyta podczas gaszenia pożaru –
na ścianach widoczne są ubytki zewnętrznych powłok malarskich. Oryginalny, drewniany strop
kościoła w przeszłości obito płytą meblową. Niezasłonięte pozostawiono tylko tondo – obraz
olejny na płótnie z przedstawieniem Trójcy Świętej. W ubytkach powstałych w wyniku spalenia
płyt (głównie w prezbiterium oraz w części przylegającej do niego) obserwować można
pierwotny drewniany strop z zachowaną polichromią.
Na drewnianych powierzchniach empory oraz prospektu organowego spieczeniu i
rozwarstwieniu uległy wszystkie olejne powłoki malarskie. Zniszczone zostały metalowe
piszczałki instrumentu. Podobne zniszczenia zaobserwować można na słupach, które w
przeszłości stanowiły element konstrukcyjny empor dla wiernych. Ławki w 2012 roku poddano
konserwacji – usunięto wszystkie wtórne powłoki malarskie i otworzono pierwotną kolorystykę
z zastosowaniem współczesnej powłoki z farby akrylowej, która wykazuje dużą odporność na
działanie temperatury. Stąd stosunkowo dobry stan zachowania większości powierzchni ławek
(z wyjątkiem tych ustawionych w prezbiterium, gdzie temperatura była najwyższa).
Największe uszkodzenia spowodowały poduszki na siedziskach, które stopiły się i przywarły
do powierzchni.
Pod wpływem temperatury odkształceniu uległy ołowiane szprosy witraży, widoczne są
ubytki szybek, część zachowanych jest pęknięta, wszystkie powierzchnie są okopcone. Powłoki
na drewnianych ramach okiennych uległy spieczeniu i rozwarstwieniu. Całkowicie zniszczone
są małe okienka po obu stronach ołtarza w ścianie wschodniej.
Drzwi do przedsionka, w przeszłości oczyszczone z powłok malarskie, są okopcone,
miejscowo widoczne jest spieczenie i zwęglenie powierzchni drewna.
Zniszczony został żyrandol oświetlających część kościoła w sąsiedztwie prezbiterium.
Metalowe elementy są silnie odkształcone i częściowo stopione. Lepiej zachowany jest
żyrandol, który wisi w pobliżu empory organowej – tam stopieniu uległy żarówki oraz
plastikowe elementy opraw.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
10
C.1. OŁTARZ GŁÓWNY
Fot. 5. Ołtarz przed pożarem, zdjęcie z sierpnia 2013 roku.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
11
Fot. 6. Obraz ze sceną Ukrzyżowana w płycinie lewego uszaka. Zdjęcie wykonane w sierpniu 2013
roku.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
12
Fot. 7. Obraz ze sceną Zmartwychwstania w płycinie prawego uszaka. Zdjęcie wykonane w sierpniu
2013 roku.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
13
Fot. 8. Ołtarz po pożarze. Całkowicie zniszczony został obraz św. Antoniego, promienista gloria z
Okiem Opatrzności w zwieńczeniu nastawy oraz współczesne antependium, które w części centralnej
wykonane było z płyty meblowej. Nieodwracalnie uszkodzone zostały również obrazy w obu uszakach.
Na umieszczonym po lewej stronie przedstawieniu Ukrzyżowania można zaobserwować rysunek
kompozycji, natomiast w bardziej uszkodzonym przez ogień prawym uszaku kompozycja jest zatarta
całkowicie. Na całej powierzchni ołtarza warstwy malarskie zostały stopione i zwęglone, konieczne
będzie ich usunięcie. Na silniej uszkodzonej prawej stronie ołtarza zwęglona została również struktura
drewna. Najprawdopodobniej niemożliwe będzie zakonserwowanie części form rzeźbiarskich.
Konieczna może okazać się rekonstrukcja roślinnych ornamentów na krawędzi uszaka oraz część
profilowanych listew w oparciu o lepiej zachowane detale po lewej stronie retabulum. Trudno dokładnie
ocenić stan zachowania rzeźb z gzymsu nastawy. Podobnie jak cały ołtarz lepiej zachowana jest figura
Matki Boskiej umieszczona po lewej stronie. Najprawdopodobniej pod spieczonymi powłokami
malarskimi struktura drewna zachowała się w większym stopniu niż w przypadku figury św. Jana
umieszczonej na gzymsie po prawej, bardziej uszkodzonej stronie ołtarza.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
14
Fot. 9. Obraz ze sceną Ukrzyżowania w uszaku po lewej stronie ołtarza. Na wykonanym z lampą
błyskową zdjęciu można odczytać zarys kompozycji, obrazu jednak nie uda się uratować, ponieważ nie
można odwrócić zmian chemicznych w obrębie pigmentów oraz spoiwa powstałych pod wpływem
wysokiej temperatury. Zachowany zarys kompozycji może ułatwić wykonanie ewentualnej
rekonstrukcji.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
15
Fot. 10. Figura Matki Boskiej na gzymsie po lewej stronie ołtarza. Widoczne zwęglone powłoki
malarskie, być może uszkodzona została również struktura drewna na elementach plastycznych (twarz,
fałdy szat). Dokładna ocena możliwa będzie po demontażu ołtarza. Najprawdopodobniej silniej
uszkodzona jest rzeźba św. Jana po drugiej stronie nastawy. W przypadku nieodwracalnych uszkodzeń
elementów plastycznych możliwa jest snycerska rekonstrukcja uszkodzonych fragmentów. W
przypadku zwęglenia całej zewnętrznej, plastycznej powierzchni rzeźby konieczna może okazać się
rekonstrukcja całej rzeźby (św. Jan). Wszystkie powłoki malarskie są zniszczone całkowicie, konieczne
będzie ich usunięcie oraz ewentualne wykonanie nowej polichromii.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
16
Fot. 11. Fragment gzymsu i uszaka po lewej stronie ołtarza. Widoczne spieczone warstwy malarskie.
W załamaniach formy powłoki miejscowo zachowały się, można więc przypuszczać, ze także struktura
drewna po tej stronie ołtarza zachowała się w stopniu umożliwiającym konserwację (z miejscowymi
snycerskimi uzupełnieniami fragmentów zniszczonych).
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
17
Fot. 12. Prawy uszak ołtarza. Pożar wybuchł w sąsiedztwie prawej części ołtarza, stąd ta część nastawy
jest najbardziej zniszczona. W wielu miejscach zwęglone są nie tylko powłoki malarskie, ale również
drewno.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
18
Fot. 13. Prawy uszak. Zniszczony obraz z przedstawieniem Zmartwychwstania. W przeciwieństwie
obrazu po lewej stronie ołtarza z tej strony trudno odczytać zarys kompozycji.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
19
Fot. 14. Fragment dolnej części ołtarza po prawej stronie. Spieczone warstwy malarskie w wielu
miejscach odpadły, pod spodem zaobserwować można czarną, zwęgloną strukturę drewna.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
20
C.2. EMPORA ORGANOWA Z PROSPEKTEM ORGANOWYM
Fot. 15. Prospekt organowy oraz fragment balustrady empory organowej. Wszystkie warstwy uległy
spieczeniu oraz częściowo spaleniu. Miejscowo uszkodzona jest również powierzchnia drewna. Niemal
całkowicie zniszczone są metalowe elementy instrumentu.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
21
Fot. 16. Na emporze organowej pod wpływem wysokiej temperatury zniszczone zostały wszystkie
elementy wykonane z tworzyw sztucznych oraz z papieru (przetrwały książki zamknięte w oprawach z
twardego tworzywa). Powierzchnie, które nie były narażone na bezpośrednie działanie płomieni ani
wody użytej podczas gaszenia pożaru są uszkodzone w znacznie mniejszym stopniu, miejscowo.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
22
C.3. AMBONA
Fot. 17. Ambona. Olejne warstwy malarskie na powierzchni drewna pod wpływem temperatury
panującej w kościele zostały spieczone, ale spaleniu uległy tylko powierzchnie zwrócone w kierunku
prezbiterium, skąd rozprzestrzeniał się ogień. W wielu miejscach spękana warstwa odspoiła się od
drewna. Zapewne konieczne będzie niemal całkowite usunięcie warstw malarskich. Stan zachowania
warstw malarskich najprawdopodobniej pozwoli na przeprowadzenie analizy stratygraficznej, więc
możliwe będzie wykonanie rekonstrukcji opracowania malarskiego powierzchni na wzór oryginalnego.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
23
Fot. 18. Boczna ściana ambony. Ogień rozprzestrzeniał się od strony ołtarza, wszystkie powierzchnie
na które w największym stopniu oddziaływała temperatura są w znacznie uszkodzone. W przypadku
ambony, która była w przeszłości elementem ołtarza (kościół do 1945 roku był ewangelicki) najsilniej
uszkodzona jest ściana pozbawiona dekoracji snycerskiej.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
24
C.4. STROP
Fot. 19. Malowane na płótnie tondo w centralnej części stropu kościoła. Zdjęcie wykonane w sierpniu
2013 roku.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
25
Fot. 20. Miejsce na stopie w którym umieszczone było tondo z przedstawieniem Trójcy Świętej.
Podczas pożaru obraz spłonął.
Fot. 21. Po 1945 roku strop kościoła zakryto płytą meblową. Podczas pożaru płyty nad prezbiterium i
przylegającą do niego częścią nawy spłonęły oraz częściowo odpadły. W ten sposób odsłonił się
drewniany, polichromowany strop. Najprawdopodobniej zakomponowany centralnie (z nieistniejącym
już tondem pośrodku) z obiegającym kompozycję jednym lub kilkoma pasami pokrytymi dekoracją w
formie wici roślinnej.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
26
Fot. 22, 23. Fragmenty polichromii stropu widoczne w ubytkach spalonych płyt nad ołtarzem głównym.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
27
Fot. 24. Fragmenty polichromii stropu widoczne w ubytkach spalonych płyt nad ołtarzem głównym. Na
tym etapie rozpoznania trudno stwierdzić, czy widoczne zniszczenie polichromii jest efektem
naturalnych procesów starzenia warstwy malarskiej, czy wpływ na nie miał także pożar oraz woda użyta
podczas gaszenia.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
28
Fot. 25. Polichromia stropu widoczna w ubytkach spalonych płyt zakrywających strop, fragment w
centralnej części nawy kościoła. Widoczne niebieskie tło oraz namalowane na nim gwiazdki, być może
w przeszłości pozłacane (zaznaczone na fotografii czerwonymi strzałkami).
Fot. 26. Fragmenty polichromii stropu widoczne w ubytkach i spękaniach płyty meblowej. Widoczny
zarys kompozycji – ciemny kontur (zaznaczony czerwoną strzałką).
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
29
C.5. DRZWI DO KRUCHTY I ZAKRYSTII
Fot. 27. Drzwi z kościoła do kruchty. Widok od strony wnętrza kościoła. W przeszłości z powierzchni
skrzydeł usunięto powłoki malarskie. Na powierzchni drewna (głównie na prawym, otwieranym
skrzydle) widoczne okopcenie oraz powierzchniowe (płytkie) zwęglenie drewna.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
30
Fot. 28. Drzwi z kościoła do kruchty. Od strony kruchty pożar nie spowodował uszkodzeń.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
31
Fot. 29. Drzwi z kościoła do zakrystii. Na powierzchni widoczne spieczenie, spęcherzenie i ubytki
powłok malarskich oraz uszkodzenia powierzchni drewna.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
32
C.6. OKNA ORAZ POZOSTAŁE WYPOSAŻENIE
Fot. 30. Górna część okna w prezbiterium. Widoczne odkształcenia ołowianych szprosów, ubytki oraz
spękania szybek. Cała powierzchnia jest silnie okopcona. Warstwy malarskie na drewnianej ramie okna
są spieczone i złuszczone. Powierzchnia drewna jest okopcona, miejscami spieczona. W największym
stopniu uszkodzone są okna w prezbiterium, całkowicie zniszczone są witraże w dwóch małych
okienkach we wschodniej ścianie (po obu stronach ołtarza głównego).
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
33
Fot. 31. Okno po prawej stronie prezbiterium. Warstwy malarskie na powierzchni drewnianej ramy
okiennej uległy spieczeniu pod wpływem temperatury panującej w kościele. Podczas prac
konserwatorskich okien konieczne będzie usunięcie wszystkich powłok malarskich i ponowne
opracowanie kolorystyczne ram okiennych, zgodne z wynikami przeprowadzonych w 2013 roku badań
konserwatorskich.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
34
Fot. 32. Na powierzchni schodów prowadzących na emporę organową widoczne okopcenie oraz
spieczone i spęcherzone powłoki malarskie.
Fot. 33. Najsilniej ucierpiały ławki ustawione w prezbiterium (na fotografii powyżej) – spieczeniu i
spęcherzeniu uległy powłoki malarskie. Pozostałe ławki zostały głównie okopcone, a największe
zniszczenia spowodowało stopienie lateksowych poduszek na siedzeniach.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
35
Fot. 34. Metalowe żyrandole pod wpływem temperatury uległy odkształceniom – żyrandol w
sąsiedztwie prezbiterium pod wpływem temperatury został niemal całkowicie zniszczony. Na drugim,
widocznym na zdjęciu, stopiły się żarówki oraz elementy opraw.
Wszystkie ściany są silnie okopcone, miejscami zewnętrzna powłoka malarska uległa
złuszczeniu, być może pod wpływem wody użytej do ugaszenia pożaru. Już przed pożarem
obserwowano słabe związanie tynków z podłożem na znacznej powierzchni wymurowanych z kamieni
ścian. Temperatura oraz woda najprawdopodobniej pogłębiły rozwarstwienie. Przed podjęciem decyzji
o zakresie prac przy ścianach (oczyszczenie i pomalowanie czy też usunięcie najsilniej rozłożonych i
spęcherzonych tynków) konieczne jest wykonanie dokładnych badań konserwatorskich określających
stratygrafię nawarstwień malarskich oraz potwierdzających lub wykluczających występowanie
polichromii.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
36
Fot. 35. Wschodnia elewacja kościoła z widocznym wybitym witrażem oraz okopconą ścianą.
DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA STANU ZACHOWANIA WYPOSAŻENIA PO POŻARZE WNĘTRZA KOŚCIOŁA P.W.
ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO WE FLORCZAKACH
37
D. PODSUMOWANIE
Wnętrze kościoła ucierpiało podczas pożaru z powodu działania ognia, wysokiej
temperatury oraz wody użytej podczas akcji gaśniczej. Pożarł wybuch w prezbiterium dlatego
w tej części kościoła zniszczenia są największe.
W związku z silną destrukcją całego ołtarza głównego oraz całkowitym zniszczeniem
niektórych jego elementów, przywrócenie obiektowi stanu sprzed pożaru będzie się wiązało z
daleko idącą rekonstrukcją. Całkowitemu lub częściowemu zniszczeniu uległy również
pozostałe elementy wyposażenia prezbiterium – powojenne ołtarze wraz z gipsowymi figurami
Matki Boskiej i Chrystusa oraz posoborowy ołtarz.
Całkowicie spłonęło malowane na płótnie tondo z przedstawieniem Trójcy Świętej. Jest
to dotkliwa strata dla wyposażenia kościoła zwłaszcza, że pożar uszkodził płyty meblowe,
którymi w latach powojennych zakryto polichromowany strop, co wymusza ich demontaż.
Odsłonięta polichromia wydaje się być zachowana w stopniu umożliwiającym konserwację i
restaurację, tak więc byłaby szansa na przywrócenie tego historycznego elementu do dawnej
świetności. W tej chwili konieczne jest zabezpieczenie i konserwacja polichromii stropu, a
decyzję o ewentualnej rekonstrukcji tonda należy rozważyć w przyszłości.
Silnie uszkodzone są również piszczałki organów. O możliwości i zakresie naprawy
instrumentu powinien wypowiedzieć się specjalista. Prospekt oraz empora organowa są
zniszczone, ale to uszkodzenia głównie w obrębie powłok malarskich, tak więc możliwa jest
konserwacja i restauracja tych obiektów, podobnie jak pozostałego drewnianego wyposażenia
kościoła: ambony, drzwi, słupów, ławek oraz drewnianych ram okiennych. Prac
konserwatorskich wymagają witraże, zrekonstruować należy dwa małe okienkach na ścianie
wschodniej (po obu stronach ołtarza głównego).
Okopcone ściany z widocznymi miejscowymi ubytkami powłoki malarskiej wymagają
prac konserwatorskich. W celu dokładnego określenia ich zakresu konieczne jest wykonanie
badań konserwatorskich stratygrafii nawarstwień malarskich, które określą pierwotną redakcję
kolorystyczna wnętrza oraz potwierdzą lub wykluczą istnienie polichromii ściennych.