DOMATES SALÇASI ÜRETİM TESİSİ SANAYİ PROFİLİ

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI

DOMATES SALÇASI ÜRETİM TESİSİ SANAYİ PROFİLİ

ANKARA 2009

SANAYİ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRMEGENEL MÜDÜRLÜĞÜ

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI

DOMATES SALÇASI ÜRETİM TESİSİ SANAYİ PROFİLİHazırlayan:Salim ÖKSÜZOĞLUEndüstri Mühendisi

Revize Eden:Ender ERKAN Şef

ANKARA 2009

SANAYİ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRMEGENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÖNSÖZ

3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kuruluş Kanunu ile Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü’ne tasarrufların doğru ve kârlı yatırım konularına yönlendirilmesini sağlamak amacıyla yatırımcıların bilgilendirilmesi görevi verilmiş bulunmaktadır. Söz konusu bu görev çerçevesinde Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, yatırım konuları hakkında kısa teknik, ekonomik ve malî bilgiler ihtiva eden Sanayi Profilleri’ni hazırlayarak, yatırımcıların hizmetine sunmakta ve bu şekilde söz konusu görevi yerine getirmeye çalışmaktadır.

Herhangi bir konuda yatırım yapmayı düşünen yatırımcılar açısından bilinmesi gerekli en önemli hususlar, düşünülen yatırımın ne kadar bir sabit ve toplam yatırım tutarı ile gerçekleştirilebileceği, üretilmesi düşünülen ürünlerle ilgili arz ve talep durumu, üretim metodu, üretim için kullanılması gerekli olan makina ve teçhizat ile çeşitli açılardan yatırımın kârlılığı vb. gibi konulardır. Bu amaçla Sanayi Profilleri, yatırımcıların kafalarındaki bu ve benzeri soruların cevaplarını bulacakları şekilde hazırlanmaktadır.

Sanayi Profilleri; ekonomik, teknik ve malî değerlendirme başlıkları altında üç bölümden meydana gelmektedir. Ayrıca; ek olarak, daha önce hazırlanmış bulunan sanayi profillerinin listesi, sanayi profillerinin hazırlanmasında göz önüne alınan değişkenlerle ilgili oranlar ile makina ve teçhizat hakkında bilgi alınabilecek kuruluşların isim ve iletişim bilgileri verilmektedir.

Sanayi Profilleri’nin ilk bölümü olan ekonomik değerlendirme bölümünde, üretilecek ürünler ve özellikleri, yurt içi talep, üretim, ithalat ve ihracat verileri temelinde üretilecek ürünler ile ilgili pazar hakkında kısa bilgiler ve değerlendirmeler yer almaktadır.

İkinci bölüm olan teknik değerlendirme bölümünde, istihdam edilecek personel sayısı ve niteliği, üretim kapasitesi, kısa üretim metodu ve üretim akış şeması, ana ve yardımcı makina ve teçhizat listesi, makina ve teçhizat giderleri, hammaddeler, üretilecek ürünler ile üretim metodunun çevre ve sağlık problemlerine sebep olup, olmayacağı ve termin plânına yer verilmektedir.

Üçüncü bölüm olan malî değerlendirme bölümünde ise, veriler ve öngörüler çerçevesinde sabit yatırım tutarı, yıllık işletme gelir ve giderleri ve işletme sermayesi hesaplanmakta, değişik açılardan yatırımın kârlılığı ortaya konulmaya çalışılmaktadır.

Bu Sanayi Profili, yukarıda belirtilen hedefler doğrultusunda, yatırımcıların uygun yatırım alanlarına yöneltilmesi, sermayelerini verimli yatırım konularında değerlendirmelerine yardımcı olacak şekilde hazırlanmıştır.

Bu Sanayi Profili’nin hazırlanmasında bilgi ve veri sağlayarak yardım ve desteklerini esirgemeyen, ilgili kamu ve kuruluşlarına, meslek odalarına ve sanayici ve iş adamlarına teşekkür ederiz.

Bu Sanayi Profili’nin bu konuda yatırım yapmayı düşünen yatırımcılara yararlı olmasını dileriz.

Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM: EKONOMİK DEĞERLENDİRME

1.1.            Yatırımın Konusu......................................................................................................... 11.2.            Üretilecek Mal ve Hizmetler......................................................................................... 11.3.            Pazar Durumu.............................................................................................................. 11.3.1. Üretim ve Talep Durumu ............................................................................................ 21.3.2. İthalat ve İhracat Durumu............................................................................................. 2

2. BÖLÜM: TEKNİK DEĞERLENDİRME

2.1. İstihdam Durumu ............................................................................................................ 42.2. Üretim Teknolojisi ........................................................................................................ 42.3. Üretim Akış Şeması ........................................................................................................ 52.4. Makina ve Teçhizat ......................................................................................................... 62.5. Üretim Kapasitesi ........................................................................................................... 72.6. Çevre ve Sağlık Problemleri............................................................................................ 82.7. Termin Plânı …………………………………………………………………………………….

8

3. BÖLÜM: MALİ DEĞERLENDİRME

3.1.            Sabit Yatırım Tutarı ..................................................................................................... 93.2.            Yıllık Giderler .............................................................................................................103.3.            Amortismanlar .............................................................................................................103.4.            İşletme Sermayesi ......................................................................................................113.5.            Toplam Yatırım Tutarı .................................................................................................123.6.            Projenin Finansmanı ...................................................................................................123.7.            Maliyet Tablosu............................................................................................................133.8.            Proforma Gelir Gider Tablosu......................................................................................133.9.            Yatırımın Ekonomik Ömrü...........................................................................................143.10.        Yatırımın Ön Değerlendirmesi ....................................................................................143.10.1.  Yatırımın Kârlılığı..........................................................................................................143.10.2.  Sermayenin Kârlılığı ....................................................................................................14

3.10.3.  Tam Kapasitede Net Katma Değer .............................................................................143.10.4.  Kişi Başına Yatırım Tutarı ...........................................................................................153.10.5.  Yatırımın Geri Dönüş Süresi .......................................................................................15

4.    BÖLÜM: EKLER

EK: Makina ve Teçhizat İle İlgili Bilgi Alınabilecek Kuruluşlar ....................................................16

GİRİŞ

Kısa ekonomik, teknik ve malî bilgiler içeren bu Sanayi Profili; yatırımcıları, profil konusu yatırım konusu hakkında ön bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır.

Üç farklı bölümden oluşan Sanayi Profilleri'nin ekonomik ve teknik değerlendirme bölümleri, cari bilgi ve verilerden oluşurken, malî değerlendirme bölümü ise, yapılabilirlik araştırmalarında (fizibilite etütlerinde) olduğu gibi, çeşitli varsayımlara dayanmaktadır. Söz konusu durum, fiili olarak yatırıma başlamadan önce bazı konuların tam olarak bilinmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu sebeple; yapılabilirlik araştırmalarının hazırlanmasında ve yatırımların değerlendirilmesinde de mutat olarak uygulandığı gibi, Sanayi Profilleri’nin hazırlanmasında da, başlangıçta malî büyüklüklerinin kesin olarak bilinmesi mümkün olmayan yatırım kalemleri ile ilgili değerlerin bazı yatırım kalemleri ile ilgili değerlerin belirli oranları dahilinde olacağı varsayılmış ve hesaplamalar bu şekilde yapılmıştır.

Sanayi Profilleri’nde yapılması gereken bu varsayımlar sebebiyle, sabit ve toplam yatırım tutarı ile gelir ve gider çizelgelerinde yer alan değerler, sadece ve sadece söz konusu varsayımlar için geçerlidir. Varsayımlarda herhangi bir değişiklik bile yatırım tutarları, az veya çok değişecektir. Bu sebeple, bu profilden yararlanarak yatırım yapmaya karar veren yatırımcıların, malî değerlendirme bölümünde verilen rakamsal verilerin, sadece göz önüne alınan şartlarda geçerli olduğunu, kendi yatırım şartlarında ise rakamsal değerlerin az veya çok değişebileceğini unutmamaları gerekir.

Sanayi Profilleri, genelde sadece küçük ve orta ölçekli yatırımlara yönelik olarak hazırlanmaktadır. Bu sebeple, yatırımların, teşvik belgeli olarak, kalkınmada öncelikli yörelerde ve organize sanayi bölgeleri, serbest bölgeler veya sanayi alanları vb. gibi arsa maliyetlerinin düşük olduğu alanlarda gerçekleştirileceği temel varsayımı üzerine oturtulmaktadır. Bu temel varsayım, başta arsa fiyatları ile kullanılacak yabancı kaynaklar ve faiz oranları olmak üzere, birçok hususta sanayi profillerinin hazırlanmasına büyük kolaylık getirmektedir.

Yatırım için öngörülen arsa miktarı, açık ve kapalı alan büyüklükleri, bu profilin hazırlanmasında bilgi alınan işletmelerden temin edilen verileri yansıtmaktadır. Uygulamada daha küçük veya daha büyük arsa ile açık ve kapalı alan gerekebilir. Ayrıca yatırım, sanayi bölgeleri dışındaki arazilerde de gerçekleştirilebilir. Bu durum, arsa ve bina maliyetlerinin öngörülen değerlerden oldukça fazla olmasına sebep olabilir.

Sanayi Profilleri’nde, yatırım türüne göre değişmekle birlikte, yatırımda lisans alınması gerekmeyen bir üretim metodu kullanacağı gerekçesiyle, teknik yardım ve lisans

giderleri kaleminde herhangi bir harcama yapılmayacağı kabul edilmiş, buna bağlı olarak da gelir ve gider çizelgelerinde, teknik yardım ve lisans için herhangi bir amortisman öngörülmemiştir.

Yatırımcılar tarafından, yatırımın bu profilde belirtilen üretim metodu dışında ve özellikle de teknik yardım ve lisans gerektiren bir üretim metoduyla gerçekleştirilmesinin düşünülmesi durumunda, teknik yardım ve lisans için de bir gider ayrılması, gelir ve gider çizelgesinde ise % 20 oranında amortisman öngörülmesi gerekecektir.

Temel varsayım gereği yatırım için gereken ithal makina ve teçhizatın gümrük vergisi istisnasından yararlanacağı kabul edilerek, diğer masraflar için sadece % 2’lik bir gider öngörülmüştür. Teşvik alınamayan veya doğrudan herhangi bir teşvik almadan gerçekleştirilen yatırımlar için bu oranın bir hayli yükseleceği unutulmamalıdır.

Profil konusu yatırımın büyük oranda özkaynaklarla gerçekleştirileceği, yabancı kaynak olarak ise bankalardan temin edilecek kredilerin kullanılacağı varsayılmıştır. Bu açıdan finansman giderlerinin hesaplanmasında, önce öz kaynakların kullanılacağı, yabancı kaynakların ise yatırım döneminin sonunda kullanılacağı ve bu sebeple de sadece son altı ay için faiz ödeneceği öngörülmüştür. Böyle bir kabulün yapılmaması hâlinde, bankaların sanayi ve ticarî kredilerinin faiz oranlarının farklı olması sebebiyle, yatırım dönemi finansman giderlerini hesaplamak ve bu kalem için bir değer öngörmek mümkün olamayacaktır.

Yatırım türüne göre değişmekle birlikte, yatırımın sadece bir ay süre ile deneme üretimi yapacağı ve üretilenlerin defolu, hatalı, eksik, kusurlu vb. olacağı için satılamayacağı, dolayısıyla bu süre içerisinde üretilen ürünlerden herhangi bir gelir elde edilmeyeceği varsayılmış, bu sebeple gelir ve gider çizelgelerinde deneme üretimi dönemi ile ilgili herhangi bir gelire yer verilmemiştir. Gerçekte ise, deneme üretimi daha kısa veya uzun süreli olarak gerçekleştirilebilir ve bu dönemde üretilen ürünlerden bir gelir elde edilebilir.

Bu Sanayi Profili, örnek işletmelerden temin edilen bilgiler çerçevesinde hazırlandığı için, üretim metodu başta olmak üzere, ana ve yardımcı makina ve teçhizat vb. gibi hususlar da örnek alınan işletmelere bağlı olmaktadır. Profil konusu ürünün üretilmesi için, örnek alınan işletmelerde mevcut makina veya teçhizatın özellikleri sebebiyle herhangi bir başka makina ve teçhizat gerekmeksizin yapılan iş ve işlemler için gerçekte farklı veya ilâve makina ve teçhizatlar gerekebilir. Bu sebeple sabit yatırım tutarı çizelgelerinde, beklenmeyen giderler kalemi altında fizikî beklenmeyen giderler olarak belirli bir gider öngörülmüştür. Ayrıca, enflasyon ve döviz kurlarındaki değişiklikler sebebiyle, yatırım döneminde ortaya çıkacak maliyet farkları için fiyat artışlarından kaynaklanan beklenmeyen giderler kaleminde yine belirli bir gider öngörülmüştür. Yatırımcılarca yatırım öncesi yapılacak olan araştırmalar ve ciddi bir yatırım plânlaması ile bu profilde öngörülenlerden daha az beklenilmeyen masraf yapılması mümkün olabildiği gibi, tersine bir durum da söz konusu olabilir.

Yatırımcıların, bilgilendirme amaçlı bu profil kapsamında verilen malî bilgileri, burada açıklanan doğrultularda değerlendirmesi ve yatırım öncesi mümkünse kendi yatırım tutarı çizelgesi ile gelir ve gider çizelgelerini oluşturarak, yatırımın malî büyüklüğünü ortaya çıkarması uygun olacaktır.

1. BÖLÜM EKONOMİK DEĞERLENDİRME

1.1. Yatırım Konusu

Bu profil, domates salçası üretimini kapsar.

1.2. Üretilecek Mal ve Hizmetler

Bu profil konusu tesiste, sadece domates salçası üretilecektir. Yatırım, genel olarak imalat sektörünün, gıda ve içki imalatı bölümünde yer almaktadır. Gıda sektörünün ise meyve ve sebze işleme alt sektöründe yer almaktadır.

Tesiste TS 1466’ya uygun domates salçası üretimi yapılacaktır.

1.3. Pazar Durumu

Son yıllarda Dünya nüfusunda beklenenden çok artış olması ve özellikle de ülkemizin nüfusunun her yıl yaklaşık yüzde 2,5 oranında artmış olması nedeniyle, tarımsal ürün ve türevleri oldukça önem kazanmaktadır. Bu nedenle, bu ürünlere olan talebin artması kapasite ve üretim artışını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, hızla çoğalan insan topluluklarının gereksinimlerini karşılamak için, birim alandan daha bol ve kaliteli üretim, günümüz tarımsal üretiminin temel amaçlarındandır. Bu amaç, yeni teknolojilerden ve organizasyon modellerinden yararlanarak gerçekleştirilebilir.

Türkiye, yaklaşık 43 milyon ton yaş meyve ve sebze üretimi ile dünyanın önemli üretici ülkelerinden birisi konumundadır. Ülkemiz rakamsal olarak önemli bir üretici ülke görünümünde olmakla birlikte, ihracatın üretime oranı çok düşük olup, bu oran % 3,7 civarındadır. Bu yapının en önemli nedenleri ürünlerin gıda sanayinde hammadde olarak kullanılması ve yurt içinde tüketilmesi ile ihracata konu olan yaş meyve ve sebzelerin, uluslararası piyasalarda talep edilen miktar ve kaliteye uygun çeşitlerin olmamasıdır.

2005 yılı itibarıyla yaş meyve ihracatımız 1.227.000 ton, yaş sebze ihracatımız ise 554.000 ton olarak gerçekleşmiştir. Domates miktar olarak toplam sebze ihracatının %45’ini oluşturmaktadır.

Ülkemiz sahip olduğu üretim alanı ve ekolojik yapısı itibariyle yaş meyve ve sebze üretiminde kendine yeterli ve ihracat şansına sahip şanslı ülkelerden birisidir. Bu nedenle, daha çok ülkemizde yetiştirme imkânı kısıtlı olan veya yetiştirilmesi mümkün olmayan meyveler ithal edilmektedir.

Ülkemizde salça üretimi konusunda irili ufaklı 44 firma faaliyet göstermekte olup, toplam üretim kapasitesi 600.000 ton civarındadır. Belli başlı firmalar, Tat, Tukaş, Tamek, Penguen ve Akfa

olarak gösterilebilir. Sayılan firmalar, pazarın yaklaşık % 60-70’ini oluşturmaktadır. Firmalar kalite ve fiyat açısından rekabet içerisindedir.

1.3.1. Üretim ve Talep Durumu

Sektörde yıllar itibariyle gerçekleştirilen domates, sanayi tipi domatesi ve domates salçası üretim miktarı ile ilgili veriler Türkiye İstatistik Enstitüsü’nden alınmıştır. Bu veriler aşağıda tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1: Türkiye’nin Domates, Sanayi Tipi Domates ve Salça Üretimi (1000 Ton)

ÜretimYıllar2005 2006 2007(*)

Domates 10.050 9.855 9.945Sanayi tipi domates 2.983 2.942 2.973Domates salçası 265 220 240

Kaynak: (1) TUİK(*) Tahmin

Tablodaki verilere göre kurutulmuş domates salçasının üretiminde başta hammadde yetersizliği olmak üzere tüketime bağlı olarak inişli çıkışlı bir durum göstermektedir.

1.3.2. İthalat ve İhracat Durumu

Dış Ticaret Müsteşarlığından alınan domates salçası ile ilgili ihracat verileri aşağıda tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2: Türkiye’nin Domates Salçası İhracatı (Miktar: Ton, Değer: 1000 $)

İhracat

2006 2007 2008

Miktar Değer Miktar Değer Miktar DeğerDomates Salçası 102.303 92.748 87.002 90.774 105.331 150.578

Kaynak: DTM

Tablonun incelenmesinden anlaşılacağı üzere, ülkemiz domates salçası ihracatının talebe bağlı olarak inişli çıkışlı bir durum arzettiği görülmektedir.

Salça ihracatımızın, AB ülkeleri, uzak ve yakın doğu ülkeleri, Afrika ve Arap ülkeleri gibi pek çok ülkeye yapılmaktadır. Bunların arasında en önemlileri olarak Japonya, İngiltere, İsviçre, Almanya, Libya, Suudi Arabistan ve Malezya sayılabilir.

Dış Ticaret Müsteşarlığından alınan domates salçası ile ilgili ithalat verileri aşağıda tablo 3’de verilmiştir.

Tablo 3: Türkiye’nin Domates Salçası İthalatı (Miktar: Ton, Değer: 1000 $)

İ

thalat 2006 2007 2008

Miktar Değer Miktar Değer Miktar DeğerDomates 71 134 66 78 550 1.369

Kaynak: DTM

Domates salçası ithalat edilmesine rağmen bu miktar çok düşük seviyelerde olmaktadır.

Tablonun incelenmesinden anlaşılacağı üzere, ülkemiz domates salçası ithalatının yine talebe bağlı olarak inişli çıkışlı bir durum arzettiği görülmektedir.

2. BÖLÜM TEKNİK DEĞERLENDİRME

2.1. İstihdam Durumu

Tesiste tam kapasitede geçici işçiler hariç olmak üzere toplam 35 kişi istihdam edilecektir. İstihdam edilecek personel ve nitelikleri aşağıda verilen tablo 4’de belirtilmiştir.

Tablo 4: İstihdam Edilecek Personel

İstihdam Edilecek Personel Niteliği Sayısı

İşçiDüz işçi 20

102Nitelikli işçi 2Geçici İşçi 80

Teknik ElemanTeknisyen 2

3Mühendis 1

Büro elemanı 3Yönetici 3Diğer 4Toplam Personel 115

Not: Tesiste, üç ay süreyle geçici statüde 80 işçi çalıştırılacağı öngörülmüştür.

2.2. Üretim Teknolojisi

Salça üretiminde domatesler yıkanır, parçalanır, katı atıklarından, yani kabuk, çekirdek ve elyaf gibi maddelerinden ayrıldıktan sonra domatesin suyu çıkarılır. Elde edilen domates suyu değişik düzeylerde konsantre edilerek püre ve salça ürünleri elde edilir. Domates suyu elde edilmesi esnasında yada son ürün olan salçanın yeniden işlenmesiyle domates sosu elde edilebilir. Domates sosuna baharat, şeker, tuz ve sirke gibi katkı maddeleri ilavesiyle de ketçap adı verilen ürün elde edilebilir.

Soğuk yöntemle salça imalinde, domatesler parçalandıktan sonra 85°C'ye kadar ısıtılır. Daha sonra finiser denilen elektrikli cihazdan geçirilerek kabuk ve çekirdekleri ayrıldıktan sonra damates suyu elde edilir. Domates suyu, evaporatör ve bullerde istenen brix'e kadar koyulaştırılır. Ön ısıtma sıcaklığı 60-65 C°'dir. Sıcak yöntemde ise parçalanmış domates 90C° sıcaklıkla karşılaşır, pektolitik enzimler önce inoktit hale getirilir. Bu yöntemde vizkozite çok yükselir.

Soğuk yöntemle elde edilen salçalarda renk iyi viskozite yetersizdir.

Hot break yönteminde daha yüksek viskoziteli ve yüksek pektin içerikli salça elde edilebilmektedir. Bu yöntemle enzim inaktivasyonu hızlı olarak gerçekleştirilmesi nedeniyle piyasada daha fazla aranan özellikler elde edilebilmektedir.

2.3. Üretim Akış Şeması

Domates salçası üretim akış şeması aşağıda verilmiştir.

Aktarma Bandı ◄ Yıkama ve Seçim

▼Parçalama(Turbo Kırıcı)

▼

Ön Isıtma(Monopomp-Tank)

▼

Pulper ve İnce Elekten Geçirme(Turbo Eksraktör ve Posa Elevatörü)

► Posa Ayırma

▼

Evaparatör

▼

Pastörizasyon

▼

Dolum

▼

Kapatma

2.4. Makina ve Teçhizat

Tesiste kullanılacak ana makina ve teçhizat aşağıda tablo 5’deverilmiştir.

Tablo 5: Ana Makina ve Teçhizat

Makina ve Teçhizat Adedi Birim Fiyatı ($)

Tutarı ($)

Tutarı (TL)

Aktarma Bandı 2 5.000 10.000 15.000

Yıkama ve seçme Bandı 2 30.000 60.000 90.000

Turbo Kırıcı 2 15.000 30.000 45.000

Monopomp Grubu 2 7.500 15.000 22.500

Ön Isıstıcı 2 12.500 25.000 37.500

Turbo Exraktör 2 25.000 50.000 75.000

Posa Elevatörü 1 6.500 6.500 9.750

Şıra Tankı 2 2.500 5.000 7.500

Isı Kontrol Sistemleri (Takım) 2 20.000 40.000 60.000

İnox Tesisat (2 ile 8 no arası) 2 10.000 20.000 30.000

Evaparatör 2 325.000 650.000 975.000

Pastör Tankı 2 3.000 6.000 9.000

Monopomp Grubu 2 6.000 12.000 18.000

Pastörizatör 2 45.000 90.000 135.000

Pnömatik Dolum Makinası 2 12.500 25.000 37.500

Isı Kontrol Sistemleri (takım) 2 28.000 56.000 84.000

İnox Tesisat (11 ile 15 no arası) 2 32.000 64.000 96.000

Kutu Kapama Makinası 2 60.000 120.000 180.000

Pastör Tüneli 1 130.000 130.000 195.000

TOPLAM 1.414.500 2.121.750

Not: 1 $ = 1,50 TL olarak alınmıştır.

Tesiste kullanılacak yardımcı makina ve teçhizat tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 6: Yardımcı Makina ve Teçhizat

Makina ve Teçhizat Adedi Birim Fiyatı ($) Tutarı ($) Tutarı (TL)

Buhar Santralı 1 295.000 295.000 442.500

Hidrofor 1 4.400 4.400 6.600

Kompresör 1 1.400 1.400 2.100

Kantar 1 4.500 4.500 6.750

Fofklift 1 6.800 6.800 10.200

Arıtma Tesisi 1 40.000 40.000 60.000

Trafo ve Elektrik Tesisatı Komple 45.000 45.000 67.500

Yangın ve Su Tesisatı Takım 10.000 10.000 15.000

Diğer Alet ve Edevat Takım 2.500 2.500 3.750

TOPLAM 409.600 614.400

Not: 1 $ = 1,50 TL olarak alınmıştır.

Toplam makina ve teçhizat tablo 7’de verilmiştir.

Tablo 7: Toplam Makina ve Teçhizat

Tutarı ($) Tutarı (TL)

Ana Makina ve Teçhizat 1.414.500 2.121.750

Yardımcı Makina ve Teçhizat 409.600 614.400

TOPLAM 1.824.100 2.736.150

2.5. Üretim Kapasitesi

Salça fabrikaları Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında olmak üzere yılda 90 gün çalışmaktadır. Ağustos ayı sonunda domates gelişi en yüksek seviyeye ulaştığı için, gelen domatesin tamamı hiç bekletilmeden işlenmelidir.

Tesisin üretim kapasitesi; günde 24 saat (üç vardiya) üzerinden 800 ton domates işleyebilecek şekilde seçilmiştir. Tesisin bir sezonda 90 gün çalışacağı varsayılmıştır.

Buna göre; işlenecek domates miktarı; 800x90=72.000 tondur.

Ortalama olarak 5,6 kg domatesten 1 kg. domates salçası elde edilebildiğine göre,

72.000.000 / 5,6 = 12.857.143 kg/yıl yani tesiste yaklaşık 12.857 ton domates salçası elde edilecektir.

2.6. Çevre ve Sağlık Problemleri

Tesiste kullanılan suyun direkt bırakılması halinde çevre kirliliği problemi yaratmaktadır. Tesis için arıtma tesisi kurulması, tesiste kullanılan suyun havuzlarda bekletilerek dışarı atılması gerekmektedir. Arıtma tesisi kurulması halinde böyle bir tesis için ek yatırıma gidilmesini gerektirmektedir.

Bununla birlikte, Gayrı Sıhhi Müesseseler kapsamında olduğu için ilgili mercilerden GSM ruhsatı alınması, yatırım aşamasında gıda siciline kayıt olunarak yatırım izni, üretim aşamasında ise üretim izni alınması gereklidir.

2.7. Termin Plânı

Tesis termin planı aşağıda verilmiştir.

1. YIL 2. YIL

Faaliyetler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Etüd Proje, Teşvik Belgesi Alınması

* * * *

Arazinin Alınması ve İnşaat İşleri

* * * * * * * * * *

Tesis İşleri * * * *

İç ve Dış Siparişler

* * * *

Montaj * * * * *

Personel Eğitimi

* *

Deneme * *

Çalışmaları

İşletmeye Alma

*

3. BÖLÜM MALİ DEĞERLENDİRME

3.1. Sabit Yatırım Tutarı

Domates salçası üretim tesisi 5.000 m² arazi üzerine toplam 2.000 m² kapalı alan olarak inşa edilecektir. Arsa, etüd ve proje, inşaat, makina ve teçhizat, taşıma ve sigorta, montaj, işletmeye alma vb. gibi giderlerden oluşan sabit yatırım tutarı aşağıda tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8: Sabit Yatırım Tutarı Tablosu

Harcamanın Türü (TL) ($)1. Arsa Bedeli 60.000 40.0002. Etüd ve Proje Giderleri 35.940 23.9603. Teknik Yardım ve Lisans Giderleri -4. Arazi Düzenleme ve Hazırlık Yapıları 9.000 6.0005. Bina-İnşaat Giderleri 857.800 571.867 a) Ana Fabrika Bina ve Tesisleri (1.500 m2) 655.500 437.000 b) Yardımcı İşletme Bina ve Tesisleri (150 m2) 40.200 26.800 c) Depolar (200 m2) 87.400 58.267 d) İdare Binası ve Sosyal Tesisler (150 m2) 74.700 49.8006. Ana Makina ve Teçhizat Giderleri 2.121.750 1.414.500 a) İthal - b) Yerli 2.121.750 1.414.5007. Yardımcı Makina ve Teçhizat Giderleri 614.400 409.600 a) İthal - b) Yerli 614.400 409.6008. İthalat ve Gümrükleme Giderleri -9. Taşıma ve Sigorta Giderleri 82.080 54.72010. Montaj Giderleri 136.810 91.20711. Taşıt Araçları Giderleri 50.000 33.33312. İşletmeye Alma Giderleri 223.160 148.77313. Genel Giderler 83.820 55.88014.Yatırım Dönemi Finansman Giderleri 150.000 100.00015. Beklenmeyen Giderler 128.240 85.493 a) Fiziki Beklenmeyen Giderler 32.060 21.373

b) Fiyat Artışlarından Kay. Bek. Giderler 96.180 64.120Sabit Yatırım Tutarı 4.553.000 3.035.333

Not: Hesaplamalarda 1 $ = 1,5 TL olarak alınmıştır.

3.2. Yıllık Giderler

Tesiste; tam kapasitede hammadde olarak 72.000 ton domates kullanılacaktır. Ayrıca, yardımcı madde olarak tuz kullanılacaktır.

Yıllık harcamaların, üretim girdileri itibariyle aşağıdaki tablo 9’da verildiği miktarlarda olacağı hesaplanmıştır.

Tablo 9: Yıllık Gider Tablosu

Giderinin Türü (TL) ($)1. Hammadde Giderleri 17.500.000 11.666.6672. Yardımcı Maddeler Giderleri 202.500 135.0003. Yakıt, Su, Elektrik Giderleri 154.400 102.9334. Personel ve İşçilik Giderleri 694.800 463.2005. Bakım ve Onarım Giderleri 118.020 78.6806. İşletme Malzemesi Giderleri - -7. Genel Giderler 257.140 171.4278. Amortismanlar 369.610 246.4079. Finansman Giderleri 700.530 467.02010. Pazarlama ve Satış Giderleri 128.570 85.71311. Ambalajlama ve Paketleme Giderleri 1.028.570 685.713Yıllık İşletme Giderleri Toplamı 21.154.140 14.102.760

Not: 1 $ = 1,50 TL olarak alınmıştır.

3.3. Amortismanlar

Ortalama amortisman oranı yöntemiyle ortalama yıllık amortisman, 369.610 TL olarak hesaplanmıştır. Amortismana tâbi kıymetler ve yıllık ortalama amortisman hesabı aşağıda verilmiştir.

Amortismana Tâbi Kıymetler Değeri (A) Amortisman Oranı (B)

Amortisman Tutarı (C=A*B)

Etüd ve Proje Giderleri 35.940 20 7.188Teknik Yardım ve Lisans Anlaşmaları - 20 -Hazırlık Yapıları 9.000 6 540İnşaat İşleri 857.800 4 34.312Ulaştırma Yatırımları (Tesisleri) - 6 -Makina ve Teçhizat (Taşıma ve sigorta, ithalat ve gümrükleme ile montaj giderleri dahil)

2.955.040 10 295.504

Taşıt Araçları 50.000 15 7.500

Toplam 3.907.780   345.044

1. Ortalama Amortisman Oranı (C/A) 0,08830

Harcamalar Değer (YTL) Sabit Tesis Yatırımı (Amortismana Tâbi Sabit Kıymetler) 3.907.780 Sabit Kıymet Fiyat Artışı 128.240 Finansman Giderleri 150.000 Kur Farkları -Toplam 4.186.020 (-) Birikmiş Amortismanlar -2. Net Kıymet Tutarı 4.186.020

Ortalama Yıllık Amortisman (1*2) 369.610

3.4. İşletme Sermayesi

Tesisin çalıştırılması için gerekli asgarî işletme sermayesi, çalışma devri katsayısına bağlı olduğundan, öncelikle çalışma devri katsayısı hesaplanmış, daha sonra yıllık işletme giderleri toplamı çalışma devri katsayısına bölünerek yıllık asgarî işletme sermayesi hesaplanmıştır.

Projenin çalışma devresini hesaplamak için aşağıdaki varsayımlar dikkate alınmıştır:

İşlemler Ortalama SüreHammaddenin depoda bekleme süresi 2Üretim süresi 7Ürünün depoda bekleme süresi 5Kredili satış vadesi veya süresi 15Günlük giderleri karşılamak için toplam yeterli nakit bulundurma süresi 1Toplam 30 gün

Çalışma devresi, sermayenin kaç günde bir devredeceğinin göstergesidir. Tesis yılda 90 gün çalışacaktır. Üreticiden de 3 ay vade ile domatese alınacağı varsayımı ile;

Çalışma Devresi Katsayısı = = 6,0

İşletme Sermayesi İhtiyacı= = = 3.464.088 TL

İşletme sermayesi ihtiyacı hesaplanırken, doğrudan bir nakit çıkışını ifade etmediğinden dolayı amortismanlar yıllık işletme giderlerinden düşülmüştür.

İşletme sermayesi ihtiyacının; üretimin yukarıda belirtilen sürelerden daha kısa sürede gerçekleştirilmesi ve bunun bir sonucu olarak da çalışma devri katsayısının büyük olması durumunda daha az, aksi durumda ise daha yüksek olacağı unutulmamalıdır.3.5. Toplam Yatırım Tutarı

Toplam yatırım tutarı aşağıda tablo 10’da verilmiştir.

Tablo 10: Toplam Yatırım Tutarı Tablosu

HarcamalarTutarı(TL) ($)

Sabit Yatırım Tutarı 4.553.000 3.035.333İşletme Sermayesi 3.464.088 2.309.392Toplam 8.017.088 5.344.725

Not: 1 $ = 1,50 TL olarak alınmıştır.

3.6. Projenin Finansmanı

Proje finansmanı ve finansmanın hangi kaynaklardan karşılanacağı aşağıda tablo 11’de verilmiştir.

Tablo 11: Proje Finansmanı Tablosu

HarcamalarTutarı(TL) ($)

A) Finansman İhtiyacı     Toplam Sabit Yatırım 4.553.000 3.035.333 İşletme Sermayesi 3.464.088 2.309.392 Yatırım Döneminde Ödenen KDV - -Toplam 8.017.088 5.344.725B) Finansman Kaynakları     Özkaynaklar (% 75,1) 6.017.088 4.011.392 - Sermaye 6.017.088 4.011.392 - Fonlar - -Yatırım Teşvikleri (KDV İstis. vb.) - -Yabancı Kaynaklar (% 24,9) 2.000.000 1.333.333 - Orta ve Uzun Vadeli Krediler 2.000.000 1.333.333 - İşletme Kredisi - -Toplam 8.017.088 5.344.725

Not: 1 $ = 1,50 TL olarak alınmıştır.

Yatırımının gerçekleştirilmesinde; yaklaşık % 75,1 oranında öz kaynak ve % 24,9 oranında ise kredi kullanılacaktır. Kullanılacak kredi için ise yatırımın KOBİ teşvik belgeli olarak Kalkınmada Öncelikli Yörede (KÖY) yapılacağı ve yıllık % 15 faiz ödeneceği varsayılmıştır.

Yatırımı daha düşük özkaynak miktarı ile de gerçekleştirmek mümkündür. Bununla birlikte, daha fazla yabancı kaynak kullanmak ve daha fazla faiz ödemek zorunda kalınacağı için yatırımın kârlılığının azalacağı dikkate alınmalıdır.3.7. Maliyet Tablosu

Maliyet hesabı yapıldığında, tablo 12’den de görüleceği üzere, toplam sınaî maliyet 20.325.040 TL, satılan malın maliyeti ise 21.154.140 TL olacaktır.

Tablo 12: Maliyet Tablosu

  Değer (TL)Toplam Üretim Giderleri 19.955.430Amortismanlar 369.610Toplam Sınai Maliyet 20.325.040Stok Farkı (-) -Satış Giderleri 128.570Finansman Giderleri 700.530Satılan Malın Maliyeti 21.154.140

3.8. Proforma Gelir ve Gider Tablosu

Tesiste, kampanya dönemlerinde her üretim için 3 vardiya hâlinde çalışılarak tam kapasitede yılda; 12.857.143 kg domates salçası üretilmiş olacaktır.

Yıllık işletme gelirlerinden satılan malın maliyetinin ve daha sonra da vergilerin düşülmesi ile hesaplanan yıllık kâr ve kârın dağıtımı aşağıda tablo 13’de verilmiştir.

Tablo 13: Proforma Gelir ve Gider Tablosu

  Değer (TL)1. İşletme gelirleri 25.714.2902. Satılan malın maliyeti 21.154.1403. Kanuni kâr/zarar (1-2) 4.560.1504. Zarar mahsubu -5. İhracatta vergi istisnası -6. Yatırım indirimi ve diğer indirimler -7. Kurumlar vergisi matrahı (3-(4+5+6)) 4.560.1508. Kurumlar vergisi (7 x % 20) 912.0309. Gelir vergisi stopajı (3-4-(7 x % 30)) x % 22 -

10. Dönem kâr/zararı (3-(8+9)) 3.648.12011. Zarar mahsubu (4=11) -12. Kanuni yedek akçe ((3-11) x % 5) 228.01013. 1. Temettü (10-(11+12)) x % 50 -14. Memur ve işçilere kar payı -15. Kullanılabilir kâr (10-12-13-14) 3.420.110

3.9. Yatırımın Ekonomik Ömrü

Yatırımın ekonomik ömrü; arsa hariç, sabit yatırım tutarının yıllık ortalama amortisman değerine oranından hesaplanmaktadır.

Buna göre tesisin ekonomik ömrü;

Ekonomik Ömür = = = 12 yıl 1 ay

olarak hesaplanmıştır.

3.10. Yatırımın Ön Değerlendirmesi

Değişik unsurlar bakımından yatırımın kârlılığı aşağıda verilmiştir.

3.10.1. Yatırımın Kârlılığı

Yatırımın kârlılığı; vergi sonrası kârın, yapılan toplam yatırım tutarına oranıdır.

Yatırımın Kârlılığı = = = % 45,50

Yatırımın kârlılığı bakımından değerlendirildiğinde, yatırımın mevcut enflasyon değerleri göz önüne alındığında yeterince kârlı olduğu görülmektedir.

3.10.2. Sermayenin Kârlılığı

Sermayenin kârlılığı; yatırım için ortaya konulan sermayenin (özkaynakların) kârlılığının bir göstergesidir ve vergi sonrası kârın özkaynaklara bölünmesiyle elde edilir.

Sermayenin Kârlılığı = = = % 60,63

Yatırımın daha düşük özkaynakla gerçekleştirilmesi durumunda sermayenin kârlılığının artacağı düşünülebilir. Bu varsayım, bir dereceye kadar ve özellikle çok uygun şartlarda kredi temin edilmesi durumunda doğrudur. Genelde özkaynak oranı azaldıkça, alınan kredilerden dolayı vergi sonrası kârda da düşme olacağından, sermayenin kârlılığı, alınan kredi faizine göre değişecektir.

3.10.3. Tam Kapasitede Net Katma Değer

Tam kapasitede oluşturulan net katma değer, yılda kâr olarak yatırımcıya kalan miktarla birlikte, işçilere yapılan ödemeler, faiz giderleri ve genel giderler başlığı altında yapılan ödemelerin tamamıdır ve işletmenin oluşturduğu artı değeri göstermektedir. Net katma değerin yüksek oluşu, işletmenin ekonomiye katkısının büyüklüğünün de bir ölçüsüdür.

Tesiste tam kapasitede oluşturulacak katma değer aşağıda verilmiştir.

Tablo 14: Tam Kapasitede Net Katma Değer

  (TL)Brüt Kar 4.560.150İşçilik ve Personel Giderleri 694.800Faiz Giderleri 700.530Genel Giderler (kiralar vs.) 257.140Net Yurt İçi Katma Değer 6.212.620

Tam kapasitede net katma değer, yatırımın bir yılda oluşturacağı katma değeri ortaya koyan büyüklük olup, yatırımın ülke ekonomisi için hangi büyüklükte bir katma değer oluşturacağını gösterir. Domates salçası üretimine yönelik bir yatırım ile ülke ekonomisine bir yılda sağlanacak katma değer 6.212.620 TL olarak hesaplanmıştır.

3.10.4. Kişi Başına Yatırım Tutarı

Kişi başına yatırım tutarı, yatırımda istihdam edilen personel başına yapılan yatırımın bir göstergesi olup, toplam yatırım tutarının toplam istihdama bölünmesiyle hesaplanır.

Kişi Başına Yatırım Tutarı = = = 69.714 TL

Yatırım, mevsimsel olarak istihdam edilecek 80 adet personel hariç, daimi çalıştırılacak kişi başına yaklaşık 69.714 TL’lik bir harcamayı gerektirecektir.

3.10.5. Yatırımın Geri Dönüş Süresi

Yatırımın geri dönüş süresi, yatırım kendini amorti etme süresinin bir göstergesidir. Toplam yatırım tutarının, vergi sonrası kâr ile amortisman tutarının toplamına bölünmesiyle elde edilir.

Yatırımın Geri Dönüş Süresi= = = 2 yıl

Yatırım, kendini 2. yılın sonunda amorti etmiş olacaktır.

4. BÖLÜM EKLER

EK: MAKİNA VE TEÇHİZAT İLE İLGİ BİLGİ ALINABİLECEK KURULUŞLAR

Gerekli makina ve teçhizatın temin edilebileceği firmalar, aşağıda adresi verilen kurum ve kuruluşlardan öğrenilebilir.

1) Sanayi Genel Müdürlüğü

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Eskişehir Yolu 7. km ODTÜ Karşısı No : 154 ANKARA

Telefon : (0 312) 219.65.00Faks : (0 312) 219.64.98e-posta : sgm@sanayi.gov.tr

2) Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB)

Abdülhak Hamit Cad. No : 866 Altmışevler / MAMAK

Telefon : (0 312) 595.28.00Faks : (0 312) 368.07.15e-posta : bilgi@kosgeb.gov.tr

3) Kobinet Küçük ve Orta Ölçekli Yatırımlar Bilgi Bankası

Kobinet, KOSGEB’in elektronik ortamda yatırımcılara bilgi desteği sunduğu plâtformudur. Kobinet’e aşağıdaki adresten ulaşılabilir.

www.kobinet.org.tr

4)Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)

Dumlupınar Bulvarı No : 252(Eskişehir Yolu 9. km.) 06530 ANKARA

Telefon : (0 312) 218 20 00Faks : (0 312) 219 40 90 -91 – 92 - 93

5) Makina İmalâtçıları Birliği

And Sokak No: 8/10 06680 Çankaya/ANKARA

Telefon : (0 312) 468 37 49Faks : (0 312) 468 42 91e-posta : mib@mib.org.tr