Transcript

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Ελλάς 1908-Hellas 1908

Copyright © www.mikres-ekdoseis.gr 2009 Giorgos Echedoros

email: [email protected]

[email protected]

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Το περιοδικό... Ένα βράδυ, πριν από αρκετά χρόνια,

σκόνταψα επάνω σε έναν όγκο από χαρτιά. Γλίστρησα και ξαπλώθηκα στα ...µαλακά.

Ήταν ένα µάτσο παλαιά περιοδικά, πε-ταµένα, προφανώς, από υπόγειο του Νέου Κόσµου, της παλιάς συνοικίας, της Αθή-νας.

Καθώς ήµουν ξαπλωµένος πάνω στα κιτρινισµένα περιοδικά, διάβασα άθελά µου, µε το λιγοστό φως του δρόµου, ορι-σµένα κείµενα και εντυπωσιάστηκα.

Τα τίναξα προσεκτικά να φύγει η σκό-νη και τα έβαλα σε µια σακούλα σκουπι-διών που βρήκα εκεί δίπλα.

Τα πήρα στο σπίτι µου τα καθάρισα, τα έβαλα στη σειρά, τα έραψα και τα δερµα-τόδεσα.

Κι έτσι απέκτησα ένα καινούργιο αλλά παµπάλαιο βιβλίο.

Ήταν το περιοδικό ‘Ελλάς’ µε όλα σχε-δόν τα τεύχη από το 1907 έως και το 1908. Όλη η ιστορία της τότε Ελλάδας µπροστά στα µάτια µου…

Σταχυολογήµατα από το περιοδικό αυ-τό παρουσιάζω στις επόµενες σελίδες.

3

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Εξώφυλλο του περιοδικού ΕΛΛΑΣ.

4

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Περιεχόµενα: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος η Μακεδονία και ο αθηναϊ-κός κορσές!.............................................................. Οι Μακεδονοµάχοι και οι Νεότουρκοι…………… Η ‘ελληνοτουρκική φιλία’………………………. Οικονοµική κρίση & η αγορά του αιώνα……….. Το πρωϊνό τραίνο από τη Θεσσαλονίκη………..

6 16 25 33 43

5

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

∆ ιαπνέεται κανείς από µια ιδιαί-τερη γοητεία όταν βυθίζεται

µέσα σε παλαιά έντυπα ή βιβλία και αποκοµί-ζει από αυτά γεύσεις ιστορικών και κοινωνι-κών γεγονότων µιας εποχής που έχει παρέλθει αµετάκλητα.

Η εντρύφηση µέσα σε κιτρινισµένες από το χρόνο σελίδες και η άντληση από αυτές γε-γονότων, συµβάντων και διαφόρων περιστά-

6

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

σεων, αποτελεί µια µυσταγωγία που φορτίζει συναισθηµατικά τον αναγνώστη και τον οδη-γεί σε µια ευγενική πνευµατική ενατένιση αλ-λά και σε γόνιµο προβληµατισµό.

Το 1907 ο λογοτέχνης Σπύρος Α. Ποτα-µιάνος αποφάσισε να εκδώσει ένα εβδοµα-διαίο έντυπο στην Αθήνα, θα κάλυπτε θέµατα τα οποία δεν υπήρχαν τότε στον ηµερήσιο ελ-ληνικό τύπο.

Έτσι το ∆εκέµβριο του 1907 έκδoσε το πρώτο φύλλο. Το έντυπο έφερε τον τίτλο:

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΝ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΝ Φωτογραφία του 1907, που έκανε το γύρο του κόσµου.

7

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Εξώφυλλο του περιοδικού ΕΛΛΑΣ-1908. Μετανα-στευτικός παροξυσµός. Οι φωτογραφίες είναι ενδει-κτικές του κλίµατος που υπήρχε την εποχή εκείνη. Η Ελλάδα ήταν ανήµπορη να θρέψει τα παιδιά της.

8

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

«Ελλάς» – «Πανελλήνιος Εβδοµαδιαία Επι-θεώρησις – Εκδιδόµενη κατά Κυριακήν»

Ο γράφων αυτά, έχει στην κατοχή του, τα τεύχη ενός έτους (1907-1908), από το πε-ριοδικό αυτό, από όπου, βέβαια, αντλεί όλα

ΤΥΠΟΙ ΜΑΚΕ∆ΟΝΩΝ ΕΚ∆ΙΚΗΤΩΝ «Εκ φωτογραφίας, ήτις κυκλοφορούσα εν Ευρώπη

εδηµοσιεύθη εις Παρισινόν περιοδικόν.»

9

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

όσα θα αναφερθούν και θα καταχωρηθούν στην παρούσα δηµοσίευση.

ΕΛΛΗΝΙΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΡΙΑ «Η ανωτέρω φωτογραφία παριστώσα Ελληνίδα αντάρτιδα κυκλο-φορεί εν Μακεδονία, αποδεικνύουσα ότι όχι µόνον οι άνδρες αλλά και αι γυναίκες εκεί γνωρίζουν να µάχωνται δια τον Εθνισµό των.

10

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Είναι απαραίτητο να σηµειωθεί ότι η Ελλά-δα τότε δεν είχε τα όρια που έχει σήµερα και ως βόρεια σύνορά της, τότε, ήταν τα Θεσσαλικά Τέµπη. Η σηµερινή Μακεδονία, βρισκόταν ακό-µη υπό Οθωµανική κατοχή. Όποια αναφορά γί-νεται για τα συµβαίνοντα στη Μακεδονία τότε, αναφέρονται ως …‘συµβαίνοντα στο εξωτερικό’ .

Την εποχή αυτή (1907) βρισκόµαστε στην αρχή της εξέλιξης της τεχνολογίας. Έτσι το πε-ριοδικό αναφέρει την πρόοδο των Αµερικανών

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

‘Ο νέος εν Κρήτη Σύµβουλος επί των Εσωτερικών και της

∆ικαιοσύνης.’

11

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

στην κατασκευή αεροπλάνου, που όπως σηµειώ-νεται είναι κατώτερο του γαλλικού.

Είµαστε -στα χρόνια αυτά- µια δεκαετία µετά την ήττα του 1897 και το νεοελληνικό κρά-τος είναι αδύναµο, δεν µπορεί να θρέψει τα παι-

ΑΙ ΒΛΑΒΑΙ ΤΟΥ ΚΟΡΣΕ Ο κορσές τότε στις παχουλές κυρίες της εποχής ήταν της

µόδας. Τα πολλά προβλήµατα που δηµιούργησε στο γυναι-κείο σώµα προβληµάτιζε τους γιατρούς της εποχής.

12

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

διά της και έτσι δηµιουργείται ένα κύµα προ-σφυγιάς προς την Αµερική.

Γεµίζουν τότε τα καράβια µε χιλιάδες Έλληνες που ονειρεύονται µια καλύτερη ζωή, σε άλλη ήπειρο.

Συγχρόνως σε αρκετά τεύχη το περιοδικό ‘Ελλάς’, δηµοσιεύει γεγονότα από την υπόδου-λη Μακεδονία, όπου βρίσκεται σε εξέλιξη ο Μακεδονικός Αγώνας. Ήδη, είχε αναπτυχθεί µια µεγάλη ποικιλότροπη προπαγάνδα, από το ισχυ-ρό τότε βουλγαρικό κράτος, για την προσάρτη-ση της µακεδονικής γης στη Βουλγαρία, µετά την εγκατάλειψη της από τους Οθωµανούς.

Οι Έλληνες της Μακεδονίας αντιδρούν σε αυτήν την προπαγάνδα µε το πνεύµα αλλά και µε τα όπλα. Πάρα πολλοί πατριώτες από την τό-τε ελεύθερη Ελλάδα διαπνεόµενοι από την ελλη-νική ιδέα προσέρχονται στην αρχέγονη ελληνική γη της Μακεδονίας και θυσιάζουν ακόµη και τον ίδιο τους τον εαυτό για να παραµείνει ελληνική.

Αυτός ο αγώνας των Ελλήνων της Μακε-δονίας, συγκίνησε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη α-φού πολλά δηµοσιεύµατα κατακλύζουν τον τύ-πο, των τότε ισχυρών κρατών. Σε έντυπα της Ευρώπης καταχωρούνται τότε «τύποι Μακεδό-νων εκδικητών», καθώς και νεαρές µακεδονο-πούλες που φέρουν όπλα για να καταδείξουν τον συνολικό αγώνα του ελληνικού στοιχείου της

13

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Μακεδονίας για να παραµείνει η αρχέγονη ελληνική περιοχή σε ελληνικά χέρια.

Η ζωή όµως στην ελεύθερη Ελλάδα συνεχίζεται µέσα στην καθηµερινότητα. ∆εν απουσιάζουν τα πικάντικα δηµοσιεύ-µατα αφού και το περιοδικό ασχολείται α-κόµη και µε τον γυναικείο …κορσέ.

Έτσι σε µια « Σελίς δια τας Κυρίας» αναφέρει: ‘ Αι βλάβαι του κορσέ – Έχετε το θάρρος να τον καταργήσετε;’ Το περιο-δικό φέρνει µάλιστα και µια πρόταση για δηµιουργία συλλόγου κατά του …κορσέ:

« Εάν ευρεθούν πολλαί εναντίον του κορσέ, είµεθα πρόθυµοι ν’ αναλάβωµεν και την πρωτοβουλίαν της ιδρύσεως ενός Συλ-λόγου, ο οποίος να έχη ευρύτερον µεν πρό-γραµµα, κυρίως όµως να κάµη προπαγάν-δαν εναντίον του κορσέ.

Εις τοιούτος Σύλλογος θα τιµήσει βε-βαίως τας Ελληνίδας, ως κατ’ εξοχήν συµ-βολίζων την πρόοδον και την πρακτικότη-τα».

Την εποχή όµως αυτή ένας νέος πολι-τικός κάνει την εµφάνισή του στην πολιτι-κή σκηνή: ο Κρητικός Ελευθέριος Βενιζέ-λος, ο οποίος πρόσφατα είχε αναδειχθεί «εν Κρήτη Σύµβουλος επί των Εσωτερι-

14

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

κών και της ∆ικαιοσύνης». Η Κρήτη τότε δεν είχε ακόµη ενσωµατωθεί στο ελληνικό κράτος αλλά βρισκόταν υπό την προστασία των Μεγά-λων ∆υνάµεων.

15

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Σ την αρχέγονη γη της Μακε-δονίας στην πρώτη δεκαετία

του 20ου αιώνα, ο αγώνας για την επικρά-τηση του ελληνισµού βρισκόταν στο αποκο-ρύφωµά του.

Από όλη την ελεύθερη Ελλάδα φωτι-σµένοι νέοι σπεύδουν να απλώσουν το φως της ελληνικότητας και της ελευθερίας στην σκλαβωµένη Μακεδονία.

16

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Το περιοδικό «Ελλάς» µας γνωστο-ποιεί στο τεύχος της 16ης ∆εκεµβρίου 1907 για δύο νέα θύµατα του Μακεδονικού Α-γώνος. Πρόκειται για τον Νικόλαο Μ. Νο-µικό 23 ετών που καταγόταν από τη Θήρα

Ο δάσκαλος Νικ. Νοµικός από τη Θήρα βασανί-στηκε µέχρι θανάτου στις οθωµανικές φυλακές της Στρώµνιτσας και ο εικοσιεπτάχρονος Νικ. Πανα-γιώτου από το Αγρίνιο απαγχονίστηκε στις Σέρρες κραυγάζοντας «ζήτω ο ελληνισµός! Κάτω η τυρρα-

νία».

17

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Ο Μακεδονοµάχος Παντελής, γνωστός ως ‘Νικοτσάρας’ από τη Στρώµνιτσα φονεύθηκε κοντά

στην γενέτειρά του.

18

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

και τον Νικ. Παναγιώτου, 27 ετών από το Αγρίνιο. Για τον πρώτο που θανατώθηκε στη Στρώµνιτσα, αναφέρει: «υιός του παλαιού πλοιάρχου της Εταιρείας ‘Κεδιβιέ’ ανεχώρησε προ 2,5 ετών και µετέβη εις Μακεδονίαν, ίνα εξασκήση το έργον του διδασκάλου. Αλλά το επάγγελµα τούτο εις την Μακεδονίαν είνε όµοιον εντελώς προς το του εθνικού αποστό-λου και συνεπώς επικίνδυνον. Ο νεανίας όµως φλεγόµενος υπό πατριωτικού πυρός επε-δίωξε µόνος του να το αναλάβη, νοµίζων ότι κάτι θα προσφέρη και αυτός εις την ελληνικήν ιδέαν.

Και πράγµατι προσέφερε περισσότερον ή όσον ηδύνατο κανείς να απαιτήση. Την ζωήν του.»

Για τον δεύτερο που θανατώθηκε στις Σέρρες, αναφέρει : «διέµενε παρά τας Σέρ-ρας. Συλληφθείς υπό των Τούρκων, επί τω λόγω ότι ανήκε εις το ελληνοµακεδονικόν κο-µιτάτον, και βασανισθείς δια να καταθέση ε-ναντίον των Ελλήνων, δεν είπε τίποτε, µέχρι ου κατεδικάσθη εις απαγχονισµόν. Μόνον την ώρα του θανάτου του ήνοιξε τα χείλη, εκραύ-γασε µε όλην του την δύναµιν ‘Ζήτω ο Ελλη-νισµός! Κάτω η τυρρανία’ και απέθανε.»

Επίσης το ίδιο περιοδικό στις 22 Ιούνι-ου 1908 δηµοσιεύει το φόνο του µακεδονο-

19

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

µάχου Νικοτσάρα από τη Στρώµνιτσα. ∆ιευ-κρινίζει κάτω από τη φωτογραφία του µακεδο-νοµάχου: «ΠΑΝΤΕΛΗΣ, υπό το ψευδώνυµον Νικοτσάρας, εκ Στρωµνίτσης της Μακεδονίας, φονευθείς πλησίον της πατρίδος του.»

Ο Σουλτάνος. Επάνω µε αραβική γραφή και γύρω από το πρόσωπό του οι λέξεις της γαλλικής επανάστασης Liberte

Egalite Fraternite.

20

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Ήδη όµως βρισκόµαστε στα µέσα του 1908 και ο αγώνας για την Μακεδονί-α στέφθηκε µε επιτυχία από τους Έλληνες. Οι µακεδονοµάχοι είχαν επικρα-

21

...το Κοµιτάτο των Νεοτούρκων «Ένωσις – Πρόοδος». Το κοµιτάτο αυτό έδρευε στην Κο-ζάνη.

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

τήσει παντού. Την εποχή αυτή πραγµατο-ποιείται µια µεγάλη πολιτειακή αλλαγή στο Οθωµανικό Κράτος. Εµφανίζονται οι Νεότουρκοι και ο Σουλτάνος υπόσχεται Σύνταγµα στο τουρκικό κράτος.

Τότε σε όλες τις πόλεις διαµοιράζο-νται χιλιάδες δελτία µε αφιέρωµα στη συ-νταγµατική Τουρκία. Στο εξώφυλλο του δελτίου αυτού βρίσκεται ο Σουλτάνος α-νάµεσα σε δύο σηµαίες, της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και του Προφήτη. Ση-µειώνει η «Ελλάς» : «Εν τω µέσω δύο ση-µαιών, της πρασίνης του Προφήτου προς τα δεξιά και της ερυθράς της Οθ. Αυτοκρα-

22

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

τορίας προς τα αριστερά είνε η Α.Α.Μ. ο Σουλτάνος. Πέριξ γαλλιστί και τουρκιστί αι λέξεις: Ελευθερία- Ισότης-Αδελφότης.» Μετά την πολιτειακή αλλαγή στο Οθωµανι-κό Κράτος η «Ελλάς» το Σεπτέµβριο του 1908, δηµοσιεύει πρωτοσέλιδα φωτογραφία από το Κοµιτάτο των Νεοτούρκων «Ένωσις – Πρόοδος». Το κοµιτάτο αυτό έδρευε στην Κοζάνη. Κάτω από τη φωτογραφία του διοι-κητικού συµβουλίου του Κοµιτάτου ανα-γράφονται τα µέλη. Από τα οκτώ οι δύο εί-ναι Έλληνες: Νίκος Ρεπανάς, ιατρός και Κ. Τσιτσελίκης, δικηγόρος.

Ένα δηµοσίευµα του 6ου φύλλου του περιοδικού είναι χαρακτηριστικό της τάσης της ελεύθερης Ελλάδας να γνωρίσει ιδιαιτε-ρότητες του ‘έξω ελληνισµού’. Στη σελίδα 3 του αναφερόµενου φύλλου γίνεται γνω-στό «Πως ενδύονται αι γυναίκες της Μακε-δονίας». Μεταφέρουµε ένα µικρό απόσπα-σµα από το κείµενο : « Καθ΄όλον το Γου-µπλούκιον και τα πεδινά χωρία των Γενι-τσών φέρουσιν επί της κορυφής της κεφα-λής ξύλινόν τι σκεύος περί το οποίον κυ-κλούσι τας τρίχας της κεφαλής και καλού-σιν αυτό ‘χελιδόνα’. Ο όλος δε ιδιάζων και περίεργος ελληνοπρεπέστατος στολισµός

23

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

παρατηρείται εις τινα περίχωρα παρά την Θεσ-σαλονίκην, ήτοι εις το Ασβεστοχώριον, Αϊβάζι, ∆ριµύγλαβα και Μπάλτζα. Αι γυναίκες των χω-ρίων τούτων καυχώµεναι λέγουσι µόναι των υ-περηφάνως ότι φορούν ελληνοµακεδονικήν στο-λήν.

Οι στολισµοί της κεφαλής των τοιούτων γυναικών και τα λοιπά ενδύµατα προς ουδέν µέ-ρος της λοιπής Μακεδονίας οµοιάζουν και φέ-ρουσιν ελληνικωτάτας ονοµασίας, ως π.χ. ‘κορύφωµα’, ‘νυφικό’, ‘ζώνα’, και ‘ζωνάρι’, ‘µεσαίον’, ‘ποδιά’, ‘γυαλιστερό’,» …

24

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Κ ανείς δεν µπορούσε να φανταστεί το 1907 πόσο αιµατηρός θα ήταν ο

αιώνας που άρχιζε για όλη την Ευρώπη αλλά κυρίως στα Βαλκάνια, όπου οι αλλαγές που θα γίνονταν δεν χωρούσαν σε ανθρώπινο εγκέφαλο. Χιλιάδες νεκροί, εκατοντάδες χιλιάδες ξεριζω-µένοι. Βίαιες µετακινήσεις λαών, προσφυγιά, κακουχίες τεράστιες, πρωτοφανείς ιστορικές α-νακατατάξεις. Πέρα όµως από όλα αυτά έγιναν αρκετά σηµαντικά πράγµατα για το ελληνικό κράτος. Μεγέθυνε τα σύνορά του, προστέθηκαν οι λεγόµενες ‘νέες χώρες’. Άλλαξε η φυσιογνω-

25

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

µία του. Το 1908 όταν ο αγώνας για την επικράτηση

του ελληνισµού στη Μακεδονία έγειρε δικαίως υπέρ των Ελλήνων το περιοδικό ‘Ελλάς’ δεν έπαυσε να δηµοσιεύει σχετικά κείµενα και φω-τογραφίες µακεδονοµάχων για την ελληνικότητα

« Σώµα ελληνοµακεδονικόν υπό τον καπετάν Παύλο Α-ραχωβίτην. Ο δεξιά του εις το µέσον της δευτέρας γραµ-µής καθηµένου, επίσης καθήµενος είνε ο γραµµατεύς του σώµατος κ. Εµµανουήλ Πατεράκη, όστις απέστειλε ηµίν πάσης τας εν τω παρόντι φύλλω δηµοσιευµένας Μακεδο-νικάς εικόνας.»

26

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Με την ανακήρυξη του νέου Συντάγµατος των Νεο-τούρκων κυκλοφόρησε η φωτογραφία αυτή, στην τουρ-κική επικράτεια, που δείχνει όλα τα παιδιά των εθνοτή-των της Οθωµανικής αυτοκρατορίας να κρατούν την εθνική τους σηµαία, αδελφωµένα.

27

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

της Μακεδονίας. Η πολιτειακή όµως αλλαγή που πραγµατο-

ποιήθηκε στο οθωµανικό κράτος, µε την καθιέ-ρωση του Συντάγµατος και της ελεύθερης έκφρασης των λαών, που βρίσκονταν υπό της οθωµανικής κυριαρχίας, έδωσε νέο πνεύµα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Τότε οι µαχητές της Μακεδονίας -κατά των

«Αι δύο αύται εικόνες χαρακτηρίζουν ευγλώττως την ε-πελθούσαν µεταβολήν εις τας σχέσεις των Ελλήνων και Τούρκων µετά την ανακήρυξιν του Συντάγµατος.»

28

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Βουλγάρων αλλά και κατά των Τούρκων-, άφησαν τα όπλα και έδωσαν τα χέρια στους Ο-θωµανούς. Καθοριστική φωτογραφία για τη σχέ-ση αυτή είναι του Γιάννη Ράµναλη, του σκληρού ελληνοµακεδόνα οπλαρχηγού από τη Ράµνα των Κρουσίων, που σφίγγει το χέρι του Οθωµανού µετά την πολιτειακή αλλαγή της Τουρκίας.

(Παρενθετικά στο σηµείο αυτό αναφέρουµε πως η λέξη Ράµνα είναι αρχαία ελληνική ονοµα-σία του αγκαθωτού θάµνου που σήµερα λέµε Παλιούρι. Η επιστηµονική ονοµασία είναι rham-nus paliourus.Εξ’ άλλου Ραµνούς ήταν δήµος της αρχαίας Αττικής, ονοµασία που προήλθε α-πό την περιοχή όπου φύονταν Ράµνοι. Επίσης η Νέµεσις είχε το επίθετο Ραµνουσία, για ευνόη-τους λόγους.)

Την εποχή αυτή δεν λείπουν και τα δηµο-σιεύµατα για την οργάνωση του βουλγαρικού στρατού, αφού το βουλγαρικό κράτος δεν έπαυσε να εκδηλώνει το ενδιαφέρον του για προσάρτηση σε αυτό της Μακεδονίας. Έτσι έχουµε τη δηµοσίευση της φωτο 3, όπου ση-µειώνεται: «Ο Βουλγαρικός Στρατός- Κατα-σκευή προσωρινής γεφύρας, υπό των σκαπανέ-ων. (φωτογραφία Μιχαήλωφ).»

Η πολιτειακή αλλαγή στην Οθωµανική Τουρκία έδωσε το έναυσµα της προσέγγισης µε-ταξύ των δύο λαών. Σε αυτό πρωτοστατεί η Το-

29

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

πική Αυτοδιοίκηση, και µάλιστα αυτή του Βό-λου, όπου ο πρώην δήµαρχος της πόλης κ. Γε-ωργιάδης µε δηµοτικούς συµβούλους και πολί-τες του Βόλου επισκέπτεται µε πλοίο τη Θεσσα-λονίκη. Γίνεται εκεί δεκτός µε µεγαλοπρέπεια από το δήµαρχο της τουρκικής Θεσσαλονίκης Αδίζ Βέη.

Η επίσκεψη αυτή η οποία χαρακτηρίστηκε ως «εκδροµή των Θεσσαλών εις Θεσσαλονίκη», δόθηκε τότε µεγάλη δηµοσιότητα από τα µέσα ενηµέρωσης για να τονιστεί πως η αλλαγή στην Τουρκία ήτανε σηµαντική.

Στη φωτογραφία που παραθέτουµε στην ο-ποία αναφέρεται : «Οι Θεσσαλοί εν Θεσσσαλο-νίκη- Παρέλασις των εκδροµέων µέσω της µε-γάλης οδού Καλαµαριάς εν Θεσσαλονίκη», δια-

Ασκήσεις βουλγαρικού στρατού στα 1908. Κατασκευή γέφυρας σε ποτάµι.

30

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

κρίνουµε την επιγραφή: «modes Messioli Πιλο-ποιός».

Μια σχετική φωτογραφία δηµοσιεύεται πρωτοσέλιδα στην «Ελλάδα» στις 16 Νοεµβρίου 1908, όπου δείχνει αδελφωµένα τα παιδιά όλων των εθνών του τουρκικού κράτους. Η φωτογρα-φία αυτή η οποία «εστάλη υπό του κ. Φωκ. Φω-τιάδου, εξ Αϊδινίου της Μικράς Ασίας», στο κά-τω µέρος αναφέρει:

« Η φωτογραφία παριστάνουσα τέκνα Ελλή-

Κεντρική οδός Καλαµαριάς Θεσσαλονίκης στα 1908.

31

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

νων και αλλοεθνών µε τας σηµαίας των, ελήφθη κατά τας εορτάς, εν τω µέσω του ενθουσιασµού επί τη ανακηρύξει του Συ-ντάγµατος. Ήδη όµως µε τας εκλογάς οι Νεότουρκοι φαίνονται λησµονούντες τους ενθουσιασµούς εκείνους της αδελφοποιή-σεως και προϋκάλεσαν τα τελευταία γεγο-νότα εν Κωνσταντινουπόλει, Σµύρνη και εις άλλας πόλεις της επικρατείας, δια της σκανδαλώδους εκλογικής των επεµβάσε-ως.»

Ο σχολιασµός αυτός διευκρινίζει σα-φώς τη νοθεία που έγινε στις εκλογές για την ανάδειξη των αντιπροσώπων των λαών στην τουρκική επικράτεια.

32

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Τ α δηµοσιονοµικά ελλείµµατα ακολουθούν το νεοελληνικό

κράτος από τη γέννησή του. Ελλείµµατα το 19ο αιώνα, τον 20ο , τον 21ο!

Μια µικρή γεύση θα πάρουµε και από τα δηµοσιεύµατα του περιοδικού ‘Ελλάς’ του 1908.

Στις 27 Ιουνίου 1908 γίνεται µια σαφή αναφορά για τα ελλείµµατα του τότε ελληνικού κράτους και που γι’ αυτά πρέπει να την πληρώ-σουν ( όπως πάντοτε) οι µισθοσυντήρητοι.

Ο συντάκτης αναφέρεται στην κακή κα-

33

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

τάσταση του ελληνικού κράτους, και φυσικά φταινε οι µισθοί των υπαλλήλων. Οι οποίοι µι-σθοί έχουν να αυξηθούν από το 1835! Κατηγο-ρεί τον πρωθυπουργό κ. ∆. Γούναρη για …κοµπογιαννίτη.

Έτσι σηµειώνει µεταξύ των άλλων: « Οι µισθοί των υπαλλήλων περικόπτο-

νται ή δεν περικόπτονται; Ιδού η απορία όπως θα έλεγεν ο Άµλετος. Να περικοπούν και να ψο-

∆εσποινίδες της ‘Επιτροπής Κυριών’, µοιράζουν καθη-µερινά συσσίτιο στους αθηναϊκούς δρόµους.

34

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

φήσουν οι άνθρωποι από την πείναν ή να µην περικοπούν και να ψοφήση το κράτος από τα ελλείµµατα; Ιδού η απορία.» … «το κράτος δεν πρέπει να κάνει οικονοµίας από τους µισθούς των υπαλλήλων αλλά και πρέπει να ζήση. Να ζήση όµως όχι κατά την µέθοδον εκείνων, οι ο-ποίοι δια να οικονοµήσουν την ζωήν των αυξά-νουν ταις ηµέραις της Μεγάλης Σαρακοστής. Εις τον δηµόσιον προϋπολογισµόν υπάρχουν α-κόµη όχι ολίγα περιττά σκουλαρίκια, τα οποία θα ηµπορούσαν να κοπούν µαζή µε τ’ αυτιά. Ο

Τα τρία νέα τουρκικά αντιτορπιλικά (1908). Ο εξοπλισµός των Τούρκων στις αρχές του αιώνα.

35

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Ο Ναύαρχος Φουρνιέ και τα νέα υποβρύχια της εποχής.

36

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

κ. Γούναρης ίσως τα γνωρίζει, αλλά η εγχείρη-σις είναι οδυνηρά και δύσκολος. Εις αυτάς τα εγχειρίσεις φαίνονται οι καλοί χερούργοι. Τας άλλας τας κάνει ο πρώτος τυχών κοµπογιαννί-της.»

Ενώ το ελληνικό κράτος προσπαθεί να βρει πόρους για να µειώσει τα ελλείµµατά του, το τουρκικό κράτος παραλαµβάνει νέες παραγ-

Η βασιλική οικογένεια µε το νέο απόκτηµά της στους αθηναϊ-κούς δρόµους. Πρόκειται για νέο µοντέλο αυτοκινήτου που µό-

λις κυκλοφόρησε στην Ευρώπη.

37

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Η νέα παρισινή µόδα εµπνευσµένη από την αρχαιοελληνι-κή ενδυµασία.

38

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

γελίες πολεµικών πλοίων από την Γαλλία. Πρόκειται για τρία αντιτορπιλικά που φέ-ρουν τις ονοµασίες «Σαµσούν», «Γιαρ-Ισσάρ» και «Μπαζερά».

Σηµειώνεται διευκρινιστικά πως «εκ των δύο κατεσκευάσθησαν εις τα ναυπηγεία του Σαλόν και το τρίτον εις τα

Ο ναύαρχος Φουρνιέ σχεδίαζε για την Ελ-λάδα ένα υποβρύχιο τύπου ‘Thon’.

39

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

ναυπηγεία της Γιρόνδης εις Βορδώ. Έχουσι µήκος 56 µέτρων, µέγιστον πλά-τος 6 µ, εκτόπισµα 304 τόννων και βύθι-σµα 2,7 προς πρύµναν, η δύναµις των µηχανών είναι 6.000 ίππων και η ταχύτης η εν τω συµβολαίω οριζοµένη 27 µιλλίων. Όσον αφορά το τέταρτον το «Ταχόζ» ευ-ρίσκεται έτι υπό κατασκευήν εις τα ναυ-πηγεία του Βορδώ.»

Η οικονοµική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν άσχηµη. Οι φτωχοί πολλα-πλασιάζονται γρήγορα. ∆ουλειές δεν υ-πάρχουν. Η ακτή Τσελέπη του Πειραιά γεµίζει καθηµερινά από πολίτες που επι-θυµούν να µεταναστεύσουν σε Αµερική και Αυστραλία.

Η κυβέρνηση τότε για να προλά-βει κοινωνική έκρηξη καθιερώνει στους αθηναϊκούς δρόµους συσσίτια για τους φτωχούς πολίτες. ∆εσποινίδες από τη λε-γόµενη Επιτροπή Κυριών µοιράζουν κα-θηµερινά συσσίτιο.

Ο φόβος όµως για την στρατιωτι-κή ενδυνάµωση της Τουρκίας γίνεται ο-ρατός µε την ανανέωση του στόλου της. Τότε το ελληνικό κράτος αποφασίζει για

40

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

την «αγορά του αιώνος». Να παραγγείλει αντιτορπιλικά και υποβρύχιο.

Για την ανασύνταξη του ελληνι-κού στόλου φέρνουν τον Γάλλο ναύαρχο Φουρνιέ µε µισθό εκατοµµυρίων. Άρχισαν τότε διαδηλώσεις και ταραχές στους δρόµους της Αθήνας που µεταφέρ-θηκαν και στη Βουλή.

Σηµειώνεται σχετικά: «Ο κ. πρόεδρος της Βουλής βα-

ρυνθείς να κρούη τον κώδωνα, δια να επιβάλλη την τάξιν ήρχισε να απειλή τους Βουλευτάς ότι θα τους σπάση το κεφάλι αν δεν υποτάσσωνται εις τον κανονισµόν. Αν ο κ. Πρόεδρος θέση εις εφαρµογήν την απειλήν του, υπάρχει ελπίς να σωθή τέλος πάντων το ατυχές αυτό Κράτος.» Τελικά εκδιώχνεται ο ναύαρχος Φουρνιέ παρόλο που σχεδίαζε για την Ελλάδα ένα υποβρύχιο τύπου ‘Thon’. Η κοινωνία ακολουθεί το δικό της δρόµο. Νέες τάσεις και συρµοί έρχονται στο νεο-ελληνικό κράτος. Και η µόδα έρχεται από το Παρίσι, µε ένδυση …αρχαιοελληνική. « Η µόδα εζή-

41

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

τησε πάλιν υπόδειγµα από τα αµφιέσεις των αρ-χαίων ελληνίδων», γράφει πρωτοσέλιδα η ‘Ελλάς’ στις 26 Οκτωβρίου 1908, και σηµειώ-νει : «Είναι µίµησις του αρχαίου Ελληνικού εν-δύµατος των γυναικών της Τανάγρας και ονοµά-ζεται ‘Robe Tanagreenne’.” Η βασιλική οικογένεια – που πάντα βρίσκεται εκτός της κοινωνίας- πλασάρει το νέο αυτοκίνη-το της εποχής. Κάτω της φωτογραφίας διευκρι-νίζεται: « Αι πριγκήπισσαι Μαρία και Αλίκη και οι Πρίγκηπες Γεώργιος και Ανδρέας, έξωθι των Ανακτόρων (βορεία πλευρά). Ουδείς γνώριζε, φυσικά, στα 1908, τα πολυτά-ραχα χρόνια που έµελλε να ζήσει ο ελληνισµός, µέσα και έξω από το µικρό τότε νεοελληνικό κράτος…

42

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Έ να από τα πολυσυζητηµένα θέµατα των κατοίκων της

Κεντρικής Μακεδονίας στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν η δηµιουργία της σιδη-ροδροµικής γραµµής που θα περνούσε από τον τόπο τους.

Και τούτο γιατί οι ράγες του τραίνου, που θα σύνδεαν τη Θεσσαλονίκη µε την Κωνσταντινούπολη ( τα δύο µεγάλα κέ-ντρα της τότε «υψηλής και θεοσώστου Οθωµανικής Αυτοκρατορίας») θα στήνο-νταν µέσα στα χωράφια τους, ενδεχοµέ-νως και στις αυλές τους.

43

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

∆εν έχουµε µαρτυρίες για τις αντιδράσεις των κατοίκων που για πρώτη φορά έβλεπαν τον πολιτισµό να διέρχεται µπροστά από τα σπίτια τους.

Αντίθετα έχουµε αρκετές πληροφορίες για την τοπογραφία από ξένους περιηγητές που κα-τέγραψαν τις εντυπώσεις τους ταξιδεύοντας µε το τραίνο από τα ίδια µέρη όπου και σήµερα δι-ασχίζει ο σιδηρόδροµος.

Πριν όµως αρχίσουµε το σύντοµο και ενδια-φέρον ταξίδι µας από τη Θεσσαλονίκη µέχρι το Στρυµόνα, είναι ευκαιρία να σηµειώσουµε για τα πρωταρχικά σχέδια της γραµµής1.

Ο πρώτος σχεδιασµός της σιδηροδροµικής γραµµής δεν ήταν δια µέσου της µακεδονικής ενδοχώρας αλλά µέσω των παραλιακών περιο-

1 Το µεγαλύτερο σιδηροδροµικό δίκτυο στη Μακεδονία, στα τέλη του 19ου αιώνα κατασκευάστηκε από την εται-ρεία Ενωτικός Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης

(Jonction Salonique-Constantinople) στην οποία συµµε-τείχαν η Οθωµανική Αυτοκρατορική Τράπεζα (Banque

Imperiale Ottomane) και διάφοροι βελγικοί και γαλλικοί οίκοι. Η κατασκευή και εκµετάλλευση του δικτύου, ανετέ-θη µε σύµβαση που υπεγράφη εκ µέρους της εταιρείας

από το Γάλλο τραπεζίτη Rene Baudouy (Κωνσταντινούπολη 10.9.1892). (www.gregoriou.itgo.com )

44

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

χών της Μακεδονίας και της Θράκης που ήταν και πιο οµαλές εδαφικά περιοχές. Στρατηγικοί, όµως, λόγοι επέβαλλαν στους Οθωµανούς να στρέψουν το σιδηρόδροµο προς βορρά και να κά-νει έναν ολόκληρο κύκλο, πίσω από τους ορει-νούς όγκους των Κρουσίων. Ο φόβος για αυτήν τη µεγάλη αλλαγή ήταν να µην αποκοπεί η συ-γκοινωνία από το ελληνικό πολεµικό ναυτικό, σε ενδεχόµενη σύγκρουση µε το νεοσύστατο ελληνι-κό κράτος.

Από τις µαρτυρίες των ξένων περιηγητών πληροφορούµαστε ότι στις αρχές του 20ου αιώνα, το πρώτο τραίνο από τη Θεσσαλονίκη για την Πό-λη αναχωρούσε στις πέντε το πρωί.

Ο σιδηροδροµικός σταθµός Θεσσαλονίκης.

45

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Η ανώτερη ταχύτητά του ήταν τριανταπέντε χιλιόµετρα την ώρα (καλή ταχύτητα για την επο-χή) και ότι οι µηχανοδηγοί του τραίνου ήταν Ευ-ρωπαίοι, όπως και οι τεχνικοί της κατασκευής όλης της σιδηροδροµικής γραµµής.

Ο πρώτος σταθµός από την αφετηρία ήταν µιάµιση ώρα αργότερα στο χωριό Σαλιµανλή (σηµερινός οικισµός Γαλλικός). Ο σταθµός ήταν πλαισιωµένος από µια σειρά ακακίες, ένα µικρό δασάκι από πεύκα και λίγο πιο µακριά έκαναν την παρουσία τους µεγαλοπρεπή καβάκια. Η γύ-ρω περιοχή ήταν τσιφλίκια και οι εργάτες της γης που δούλευαν σε αυτά κοιµόντουσαν σε κα-λύβες «ζώντας έτσι µια κτηνώδη ζωή» όπως χα-ρακτηριστικά σηµειώνει ο Άµποτ. ∆εν παραλεί-πει επίσης ο συγγραφέας να σηµειώσει πως πα-ρόλο που η γύρω έκταση ήταν αρκετά εύφορη, η καλλιέργεια της ήταν ατελής.

Μελαγχολία απλώνεται παντού. «Εδώ και εκεί µια παράξενη κατασκευή φα-

νερώνεται ανάµεσα από κυµατιστά καλαµπόκια. Αποτελείται από µια πρωτόγνωρη, βρώµικη πλατ-φόρµα σκεπασµένη µε ψάθα από άχυρο. Το κατα-σκεύασµα στηρίζεται σε τέσσερις ψηλούς, στρα-βούς στύλους. Φαίνεται σα µια αδέξια φωλιά µε-ρικών άµαθων πουλιών...»

Η στάση του τραίνου, όπως µας πληροφορεί ο περιηγητής ήταν µακρόχρονη και τους δίνεται

46

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

η δυνατότητα να ‘ξεναγηθούν’. Ο Γαλλικός ποταµός τραβάει την προσοχή

των ξένων ταξιδιωτών. Η περιέργειά τους είναι µεγάλη, θέλουν από τους ντόπιους να πληροφο-ρηθούν τι γνωρίζουν γι’ αυτόν.

Οι τελευταίοι τους ενηµερώνουν ότι ο ξερο-πόταµος αυτός είναι χρυσοφόρος. Και σπεύδει να καταγράψει ο Άµποτ:

«Ένας από τους παραποτάµους του Γαλλικού ξεχωρίζει ακόµα από το δεαλιστικό όνοµά του: Altin Dere που θα πει Χρυσό Ρυάκι. Κοντά στον ποταµό αυτόν είναι ένα χωριό που ονοµάζεται Abarkoi (σηµερινή ονοµασία Μάνδρες) και οι κάτοικοί του, ύστερα από µια δυνατή νεροποντή, ξεκινούν για ψάξιµο των κίτρινων λαµπερών κόκκων που κατακάθονται µετά την πληµµύρα στις όχθες του».

Είναι αλήθεια, πως όχι µόνον οι κάτοικοι του Αµπάρ Κιοϊ αλλά και οι κάτοικοι από τους άλλους οικισµούς που βρίσκονταν κατά µήκος του Γαλλικού ποταµού ασχολούνταν µε την χρυ-σοθηρία. Οι επίδοξοι αυτοί χρυσοθήρες των αρ-χών του 20ου αιώνα κατάφερναν να συγκεντρώ-σουν τόση ποσότητα χρυσού όσο ήταν ένα καλό µεροκάµατο δέκα ωρών τότε, στη Μακεδονία. (σηµ. Συγγρ.: τότε δεν είχε καθιερωθεί το οκτά-ωρο εργασίας). Επόµενο βήµα τους ήταν να τα πουλήσουν σε κάποιο από τα 5-6 εργαστήρια χρυσού, που είχε τότε η πόλη του Κιλκίς.

47

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Βέβαια υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ξε-χωρίσουµε το χρυσάφι από την άµµο «η πιο στοιχειώδης µέθοδος είναι να γεµίσουµε ένα ρη-χό ξύλινο δίσκο µε άµµο, χύνουµε νερό σε αυ-τόν και κατόπιν το κουνάµε ζωηρά προς όλες τις πλευρές ώσπου να χυθεί το νερό και η άµµος που παρασύρεται µαζί του στο χώµα. Οι λεπτοί κόκκοι της χρυσόσκονης, κάθονται , λόγω βαρύ-τητας, στον πάτο του δίσκου.

Το τραίνο µισή ώρα αργότερα φθάνει στη Sari Göl ( Σηµερινός οικισµός Κρηστώνη). Το µουσουλµανικό αυτό χωριό πήρε το όνοµά του από τα στάσιµα κίτρινα νερά που είχε δίπλα στα πρώτα σπίτια του. Ο σταθµός είναι πολύ µικρός και οι ταξιδιώτες του τραίνου δεν βλέπουν παρά έναν κοιµισµένο σταθµάρχη και δύο υπναράδες Τούρκους χωροφύλακες. Οι κάτοικοι της Sari Göl ασχολούνται µε τα σιτηρά, καπνά και όπιο. Πέντε χιλιόµετρα βόρεια είναι η πόλη του Κιλ-κίς. Αυτή χαρακτηρίζεται ως µια « µικρή πόλη µετά 8.000 Οθωµανών, Ουνιτών, Σέρβων, Σχι-σµατικών και ελληνοµακεδόνων». Κύρια ασχο-λία των οποίων ήταν η αµπελουργία.

Το ταξίδι όµως συνεχίζεται προς βορρά. «∆ιασχίζουµε µια µονότονη περιοχή µε πεδιά-δες, γήλοφους, ορµητικούς χείµαρρους, απέρα-ντα γυµνά χωράφια, όπου µονάχα η παρουσία ενός Βλάχου που φυλάει τα πρόβατά του, δίνει

48

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

µια ανάµνηση της ζωής του ανθρώπου». Τρεις ώρες από τη Θεσσαλονίκη είναι ο

σταθµός της ∆οϊράνης, της Πράσινης Λίµνης (Πρασιάς των αρχαίων). Η σιδηροδροµική γραµµή περνά κοντά από τη λίµνη και την πόλη. « Η ∆οϊράνη είναι χτισµένη στους πρόποδες ε-νός µαύρου βουνού κοντά στις όχθες της λίµνης,

Η µικρή πόλη της ∆οϊράνης, δυτικά της οµώνυµης λίµνης, από φωτο-γραφία του 1915. ∆ιακρίνεται µια γυναίκα που κατεβαίνει φορτωµέ-

νη τον κλιµακωτό λιθόστρωτο δρόµο.

49

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

οι µιναρέδες είναι ένα φανερό σηµάδι της πα-ρουσίας του Τούρκου, όπως τα καφενεία αυτό των Ελλήνων».

Ντόπιοι και περαστικοί θαυµάζουν τα γύρω από την λίµνη αµφιθεατρικά βουνά και το µάτι τους χορταίνει από το ευλογηµένο αυτό µέρος.

«Είναι πραγµατικά ένα από τα µεγαλοπρεπή τοπία που κάνει τον καθένα να απορεί πως η Μακεδονία ξέφυγε από τη µοίρα της Ελβετίας

Η πλατεία στα Πορόϊα, όπως ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα. Η φωτογραφία είναι του Γαστόν Νιτσέρ, Γάλλου στρατιώτη, από τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο (1916).

50

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

και της Βόρειας Ιταλίας»… Την πόλη της ∆οϊράνης στις αρχές του 20ου

αιώνα την βρίσκουµε «µετά 3.500 Ελληνοµακε-δόνων και σχισµατικών και 2.500 Οθωµανών. Σηµειώνουµε πως ήταν και έδρα του Έλληνα Επίσκοπου Πολυανής1.

Η εύφορη κοιλάδα της δεν ξέφυγε από την προσοχή των ευκατάστατων της εποχής και «µερικοί πλούσιοι Έλληνες αγόρασαν κτήµατα στη γύρω περιοχή και δηµιούργησαν µεγάλα τσι-φλίκια που τα έκτιζαν µε τούβλα και κόκκινα κε-ραµίδια».

Πληροφορούµαστε ακόµα ότι οι κάτοικοι της ∆οϊράνης ασχολούνταν κυρίως µε την αλιεί-α και έβγαζαν από τη λίµνη ένα εκατοµµύριο κιλά ψάρια το χρόνο, µε τα οποία τροφοδοτού-σαν τα Σκόπια και µεγάλες ποσότητες έστελναν µε το τραίνο στη ∆ράµα, Ξάνθη και Αδριανού-πολη.

Μετά από τη ∆οϊράνη το πρώτο χωριό είναι η Akinjali (Σηµερινή ονοµασία Μουριές. Η πα-λιά ονοµασία του χωριού που βρισκόταν κοντά στη λίµνη θυµίζει την ονοµασία Αγχίγιαλος– κο-ντά στο γιαλό).

1 Επισκόπους της Επισκοπής Πολυανής από το 16ο αιώνα, στο βιβλίο του γράφο-

ντος: ‘Μακεδονία, Ιστορία του Κιλκίς’ έκδοση Όθων Γραµµατικόπουλος, Κιλκίς

2007.

51

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Το χωριό «είναι κτισµένο σε µια περι-φανή κοιλάδα που περιβάλλεται και από τις δύο πλευρές µε βραχώδη υψώµατα. Όπως τρέχει το τραίνο µεταξύ αυτών µπο-ρεί κανείς να δει τα σύννεφα που φωλιά-ζουν στα βαθουλώµατα των βουνών ή ένα κάτασπρο µανδύα οµίχλης που τα σκεπάζει και πάνω από τον οποίο ξεπροβάλλουν οι οδοντωτές κορυφές τους, µαύρες, περήφα-νες και προκλητικές».

Μισή ώρα αργότερα το τραίνο φτάνει στα Πορόϊα.

52

Γιώργος Εχέδωρος: ΕΛΛΑΣ 1908– Giorgos Echedoros:Greece 1908

www.mikres-ekdoseis.gr

Production

www.mikres-ekdoseis.gr

By the author

Giorgos Echedoros

See more: www.echedoros.blogspot.com www.echedoros-a.blogspot.com www.echedoros-c.blogspot.com www.echedoros-g.blogspot.com www.echedoros-h.blogspot.com www.echedoros-i.blogspot.com www.echedoros-l.blogspot.com www.echedor.blogspot.com www.echedor-e.blogspot.com www.echedoros-morrylos.blogspot.com www.rivergallikos.blogspot.com ∆ιαδικτυακή παραγωγή των Μικρών Εκδόσεων 2009.

(από το συγγραφέα Γιώργο Εχέδωρο)

53


Top Related