Download - กรณีศึกษา ธุรกิจเขียว #5: ปูนลำปาง
ปนลำ�ป�ง
จดทำ�โดย บรษท ป�ส�ละ จำ�กด | กรกฎ�คม 2558
กรณศกษา นวตกรรมสเขยว #5 | GREEN INNOVATION CASE STUDY #5
02
03
Semi-Open Cut นวตกรรมทแกปญหาดวยตวเอง
ขนตอนการทำาเหมองในอดตจะเรมจากการออกแบบวางแผนเหมอง ไปส
ขนตอนการพฒนาเพอเตรยมการทหนาเหมอง ขนตอนการผลต (ระเบดหน)
สดทายคอขนตอนดำาเนนการปดเหมองและการฟนฟ ซงแตละขนตอนกจะ
มปญหาทตองพยายามแกไข เชน ปญหาการฟงกระจายของฝนและเสยงดง
จากการระเบด ปญหาในการฟนฟเหมอง เอสซจ ซงเรมผลตปนซเมนตใน
ประเทศตงแตป 2456 กพยายามหาวธการควบคมและปองกนผลกระทบ
เหลานมาโดยตลอด ดวยวธการฉดพรมนำาทหนาเหมองกอนและขณะทำางาน
แตเมอมแผนทจะเปดโรงงานผลตปนซเมนตแหงใหมทจงหวดลำาปางในป
2537 กมโจทยอกขอใหเอสซจตองขบคดหาวธการแกปญหาจากการทำาเหมอง
แบบเดมมากยงขน เพราะเหมองและโรงงานแหงใหมนจะไปตงอยในพนทปา
คอเขตปาสงวนแหงชาตแมทรายคำา แมวาจะเปนสวนปาเศรษฐกจทถก
ทำาลายจนแทบไมเหลอสภาพปาแลวกตาม
ยงกวานน หากยอนกลบไปชวงทปนลำาปางเรมดำาเนนการ คอไดรบอนญาต
คำาขอประทานบตรในป 2534 และ 2535 ดำาเนนการออกแบบเหมองในป
2535 เรมการพฒนาหนาเหมองและกอตงโรงงานในป 2537 และเรมการผลต
ตอนปลายป 2539 นน เปนชวงทกระแสการตอตานโรงงานอตสาหกรรม
เพราะมปญหาเรองกาซซลเฟอรไดออกไซตซงสงผลกระทบตอสขภาพผคน
ในชมชนรอบเหมอง แนนอนวาการทำาเหมองปนของเอสซจในพนทตำาบล
บานสา อำาเภอแจหม จงหวดลำาปาง ยอมถกจบตาจากชมชนรอบๆ เปน
พเศษ เพราะการตงเหมองและโรงงานผลตปนซเมนตในพนทปาไปกนไมได
เลยกบเรองการรกษาสงแวดลอม นอกจากนยงกงวลวาจะเกดผลกระทบตอ
ชมชน
ปนลำาปาง ซงกดำาเนนงานภายใตอดมการณ 4 คอ ตงมนในความเปนธรรม
มงมนในความเปนเลศ เชอมนในคณคาของคน และถอมนในความรบผดชอบ
ตอสงคมของเอสซจอยแลว จงตองหามาตรการเสรมเพอสรางความเชอมน
04
ใหกบคนในชมชน ดวยการประกาศหลกการ 4 ขอเพมเตม ไดแก สรางงาน
สรางความเจรญ รกษาสงแวดลอม และเปนพลเมองดของลำาปาง
“กอนตงโรงงานทไหนกตาม สงทเราทำาเปนปกตกคอการทำาความเขาใจกบชาวบานวาเราจะทำาอะไร การจดการแตละดานเราทำาอะไรบาง ทงตวเหมอง ตวโรงงาน และปญหาทเขาสนใจ โดยเฉพาะการใชลกไนตเปนเชอเพลง แลวเรากพาผนำาชมชนไปดงานทภาคกลาง และใหสญญาวาเราจะทำาใหดยงขนกวาเดม” ธรพนธ เมธงกร ผจดการสวน
พฒนาองคกรอยางยงยน บรษท ปนซเมนตไทย (ลำาปาง) จำากด เลาใหฟง
ในหลกการ
เอสซจจงนำานวตกรรมการทำาเหมองสเขยวคอ Semi-Open Cut Mining ท
บรษทพฒนาขนเพอลดผลกระทบตอสงแวดลอมและชมชน มาใชทปน
ลำาปางเปนครงแรก
การทำาเหมองปนแบบ Semi-Open Cut Mining เปนการผสมผสานระหวาง
การทำาเหมองแบบเกาของบรษท คอการทำาเหมองแบบขดตก (Open Pit
Mining Method) หรอการเปดพนทลงไปเปนบอ และการทำาเหมองแบบ
ตดยอด (Top Cut หรอ Open Cut Mining Method) เขาไวดวยกน โดยท
Semi-Open Cut จะเปนการทำาเหมองแบบเปดกลางเขา และมการเวน
พนทขอบแนวประทานบตรไวเปนพนทสเขยว เพอใหเปนแนวกนชนหรอ
buffer zone ตลอดแนวขอบเหมอง
“เมอเราออกแบบการทำาเหมองแบบใหมขนมา กตองการ identify วาเรามวธการทำาเหมองทแตกตางจงตงชอวา Semi-Open Cut Mining ซงจะเปนเครองมอสำาคญทเรานำามาใชยนยนกบชมชนวา เราใหความสำาคญในเรองการดแลสงแวดลอมและชมชนมากกวาคำามนสญญาลอยๆ จากใครคนใดคนหนงในปนลำาปาง ซงพอคนคนนนออกไปกอาจจะจบ แตคำามนสญญานไมวาใครจะไปจะมาเรากจะทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut อยางตอเนอง และทำามา 20 ปแลว” สมพนธ ทาใจ
ผจดการสวนเหมอง บรษท ปนซเมนตไทย จำากด (ลำาปาง) กลาว
05
ไมเพยงเทานน จากตนแบบทลำาปาง เมอ 20 กวาปทแลว เหมองปนแหง
อนๆ ของเอสซจ ไมวาจะเปนททาหลวง แกงคอย จงหวดสระบร หรอททงสง
จงหวดนครศรธรรมราช ตางกปรบเปลยนวธการทำาเหมองแบบเดมมาเปนแบบ
Semi-Open Cut กนทงหมด โดยใชระยะเวลาในการปรบเปลยน 1-2 ป
เพอใหมองเหนภาพไดงาย เอสซจเปรยบเทยบการทำาเหมองแบบ Semi-
Open Cut วาเหมอนกบการรบประทานแตงโมโดยการผาแตงโมครงลก
(ประหนงการทำายอดเขาใหเปนพนทราบเฉกเชนการทำาเหมองแบบตดยอด)
แลวรบประทานแตเนอแตงโมสแดงดานในตรงกลาง (เปรยบไดกบการ
ทำาเหมองแบบขดตก ซงจะมการขดลงไปเปนบอ ลดหลนเปนขนบนได)
สวนเปลอกสเขยวขางนอกจะเวนไวใหมสภาพเชนเดม เพอใชเปนแนว
กนชนธรรมชาตสำาหรบปองกนผลกระทบตางๆ รวมถงเมอมองเขามาจาก
ภายนอกเหมอง ตนไมบรเวณแนวกนชนกทำาใหดเหมอนมภเขาอย
โดยยงเมอทำาเหมองลกลงไปกจะมมมเขาชวยปองกนและลดผลกระทบตอ
พนทภายนอกเหมองดวยตวเอง ไมวาจะเปนผลกระทบจากฝน เสยง และ
แรงสนสะเทอน เพราะการระเบดหนในบอจะชวยลดเสยง และทำาใหฝน
ไมสามารถออกไปกระทบกบพนทอนได สวนพนทนอกบอเหมองทเวนไวก
จะทำาหนาทเปนกำาแพงปองกนตามธรรมชาต ซงตามรายงานการวเคราะห
ผลกระทบสงแวดลอม หรอ EIA (Environmental Impact Assessment)
ทปนลำาปางเสนอสำานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสง
แวดลอม (สผ.) ระบวาจะเวนพนทแนวขอบเหมองไมนอยกวา 50 เมตร
เพอใหกวางเพยงพอทจะคงอยไดอยางปลอดภย ไมพงทลายลงมาภาย
หลง แตในความเปนจรงแลวปนลำาปางเวนพนทสวนนไว 100 เมตร เพอให
ปองกนผลกระทบไดดทสด
“จรงอยวาตอนระเบดอาจจะเกดฝนฟงอยระยะเวลาหนง แตสดทายฝนกจะตกลงมาอยในพนทเดม หรออาจจะมชวงแรกททำาการตดยอดเขาทอาจจะมฝนปลวบาง ซงเรากมการควบคมผลกระทบดวยการฉดพรมนำาบรเวณหนาเหมองกอนการระเบด ตดตงตวจบฝน
06
ทเครองขด และแกไขปญหาเรองเสยงดวยการตดตง silencer กบเครองจกรเหมอง” ผจดการสวนเหมองอธบาย
นอกจากตวเหมองและการฉดพรมนำาทหนาเหมองจะชวยลดผลกระทบ
เรองฝนละอองแลว ทางปนลำาปางกยงมมาตรการเสรมอนๆ ดวย เชน การ
พนสเปรยนำาตามจดตางๆ ในโรงยอยหน ตงแตอางรบเทหน จดถายเทตาง
ระดบในสายพานลำาเลยง รวมถงกำาหนดใหมการทำางานภายในเหมองเพยง
วนละ 1 กะ และทำาการระเบดหนเฉพาะเวลากลางวน ระหวางเวลา 15.00-
16.00 น. สปดาหละ 3 ครง คอในวนจนทร พธ ศกรเทานน
รวมถงยงมการปองกนผลกระทบดานสงแวดลอมอนๆ เชน การจดการนำา
บนเหมองหนปนดวยการวางระบบรางระบายนำา เพอรวบรวมและเกบกก
นำาฝนลงในบอพก และสบกลบมาใชในการควบคมฝนทเกดจากการบด
ยอยหน ฝนจากการจราจรขนสงบนเหมอง และรดนำาตนไมทปลกเพอฟนฟ
เหมอง ทำาใหไมใหมการปลอยนำาทงออกสสงแวดลอมและไมสรางปญหา
ใหกบชมชน
นอกจากชวยลดผลกระทบดานสงแวดลอมแลว สงสำาคญอกอยางของการ
ทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut คอชวยลดผลกระทบดานอารมณและ
ความรสกของคนในชมชน หรอคนทสญจรผานไปมาบรเวณทตงเหมอง
จากทศนยภาพทเปลยนไปของภเขา
“เพราะแตเดมคนจะเหนภเขาเขยว หรอภเขาสง แตอยมาวนดคนด ภเขาอาจจะกลายเปนสขาวจากการระเบด ซงทำาใหผคนตกใจกลว เสยใจ เสยดาย จนกลายเปนภาพทไมดตออตสาหกรรม และผประกอบการ แตการทำาเหมองแบบ semi -open cut เราจะเรมตดถนนขนไปบนภเขา แลวคอยๆ ทำาเหมองจากพนทภายในออกมา ตนไมบนยอดเขาของพนทรอบนอกทเราเวนไวจงชวยบดบงตวเหมอง แมวาบางจงหวะอาจจะมองเหนเหมองบาง แตเมอแนวภเขาดานในลดตำากวาภเขาทเปนกำาบงกจะกลบมามองไมเหนได” สมพนธกลาวถงอกปญหาท
เอสซจนกถงในตอนออกแบบนวตกรรม Semi-Open Cut
07
ขณะเดยวกนการทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut กยงตอบโจทยทางธรกจ
ในแงของกำาลงการผลต เพราะการเจาะและระเบดเหมองแตละครงจะได
หนปนปอนโรงงานผลตปนซเมนตไมแตกตางจากการทำาเหมองแบบเดม
ของเอสซจ คอการทำาเหมองแบบตดยอด หรอการขดตก
ถงจะมขอดในการปองกนและชวยลดปญหาผลกระทบตอสงแวดลอมทง
ในแงกายภาพและทศนยภาพ แตการทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut ก
มสงทเอสซจตองจาย เรมจากการเสยโอกาสในการผลตหนปนเพราะตอง
เวนพนทไวเปนแนวกนชน โดยตามรายงานการวเคราะหผลกระทบทางสง
แวดลอมทเอสซจทำาเสนอตอสำานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอมระบ
วา จะเวนพนททไมทำาเหมองไมนอยกวารอยละ 30% แตปจจบนปนลำาปาง
เวนไวประมาณเกอบรอยละ 50
“คอพนทประทานบตรเรามประมาณ 5,200 ไร แตเราจะเวนไวเปนพนทกนชน 2,500 ไร แตวาเอาเขาจรง เรากลบสามารถทำาเหมองลงไปไดตำากวาระดบผวดน ซงตรงนกชวยลดโอกาสจากการเสยพนทเปนแนวกนชนไดมากทเดยว แตกแนนอนวาเราจะตองไมขดลง
08
ไปตำากวาระดบตำาสดของนำาในอางเกบนำาของเขอนกวลมทอยตดกนเหมอง ซงมระดบนำาตำาสดอยท 280 เมตร เพอปองกนไมใหเกดปญหานำาจากเขอนไหลเขามาทโรงงานเรา” สมพนธอธบาย
นอกจากน การทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut ยงใชระยะเวลาเพมขนคอ
ประมาณ 2 ปในการพฒนาหนาเหมอง เพราะตองตดถนนขนไปบนภเขา
และเขาไปเปดหนาเหมองตรงกลางพนทเหมอง ทำาใหตองใชเงนลงทนสง
กวาการทำาเหมองแบบ open cut ประมาณรอยละ 20 แตเนองจากมคา
ใชจายในการแกไขผลกระทบดานตางๆ นอยกวา คาดำาเนนงานจงจะตำา
กวาประมาณ 3-5% ซงชวยประหยดในระยะยาว เพราะเหมองแตละแหงม
ระยะเวลาในการดำาเนนการประมาณ 25 ป
“Semi-Open Cut อาจจะไมไดสรางความไดเปรยบในการแขงขนใหกบเอสซจในเรองตนทน แตเราไดประโยชนในเรอง license to oper-ate คอไดรบการยอมรบจากชมชนใหเราเขามาทำาธรกจในพนท ซงมความสำาคญมาก เพราะการขอตอประทานบตร การตอใบอนญาตการเดนโรงงานทงหลาย กตองไดรบความเหนชอบจากทางชมชนทงสน ซงเรามองตรงนเปนหลกมากกวา และสอดคลองกบวสยทศนของเอสซจวาเราจะอยรวมกบชมชนอยางไรใหมความสข” สรชย
นมละออ กรรมการผจดการ บรษท ปนซเมนตไทย (ลำาปาง) จำากด สรปผล
ดของนวตกรรม Semi-Open Cut
ฟนฟเหมองตงแตเปดเหมอง
นอกจากตนแบบเรองปองกนสงแวดลอมและผลกระทบตอชมชนดวย
นวตกรรม Semi-Open Cut Mining แลว เหมองปนลำาปางยงเปนตนแบบ
ของการรกษาสงแวดลอมดวยการฟนฟเหมองควบคไปกบการทำาเหมองอกดวย
09
“จนกลายเปนความคดฝงหวของวศวกรเหมองของเอสซจไปแลววา อยาคดเปดเหมองเลย ถาไมไดทำาแผนการปดเหมองควบคกนไป จากเดมทงานฟนฟเหมองจะไปอยสดทาย คอเอาวตถดบ เอาของทใชไดออกไปใหหมดกอน พอทำาเหมองเสรจจงคอยมาคดเรองปดเหมองกน แตการทำาเหมองทปนลำาปาง เราทำาสองเรองนไปพรอมๆ กน” สมพนธอธบายความเปลยนแปลงทสำาคญอกอยางในการทำาเหมอง
ปนของเอสซจ ซงปจจบนไดนำาไปใชกบเหมองปนแหงอนๆ ของเอสซจแลว
เชนกน
สาเหตสำาคญททำาใหเอสซจคดเรองการปดและฟนฟเหมองไปควบคกบการ
ทำาเหมองมาจากประสบการณอนยากลำาบากในการฟนฟเหมองหลงจาก
การทำาเหมองเสรจ เพราะหลงจากโดนระเบดและนำาแรหรอหนปนออกไป
ใชประโยชนจนหมดแลว พนทเหมองรางทถกทงไวกกลายเปนพนททเขาถง
ไดยาก เนองจากระดบความตางระหวางพนทขอบเหมองกบพนทดานลาง
อาจจะมากถง 200-300 เมตร ทำาใหการเขาไปปรบปรงดนและปลกตนไม
ทำาไดยาก ใชเวลา และใชเงนสง จงไมนาแปลกใจทมเหมองมากมายทง
ความเสยหายไวเบองหลง
สำาหรบทเหมองปนลำาปาง การฟนฟเหมองจะเรมตงแตการเรมเปดเหมอง
โดยพนทตรงยอดเขาในบรเวณขอบเหมองทเวนไวใหเปนแนวกนชน ซงม
ตนไมอยแลว กจะมการปลกตนไมเพมเตม นอกเหนอจากการปลกตนไม
ตามคนดนไหลทาง ขางถนนขนสง ตามหนาผาและไหลผา
สวนการฟนฟพนทเหมองกจะเรมดำาเนนการทนท หากมพนทหนาเหมอง
สวนใดทผานการทำาเหมองจนเสรจสนแลวและจะไมมการแตะตองสวนนน
อก โดยในชวง 12 ปแรกปนลำาปางไดศกษาหาความรจากตำารา คมอ และ
ทดลองฟนฟเหมองดวยตวเอง แตนบจากป 2551 เปนตนมาไดมการเชญ
ทมนกวจยการฟนฟปามาเปนทปรกษา เพอใหไดขอมลทนาเชอถอ และ
มการฟนฟปาไดอยางเหมาะสมกบระบบนเวศของพนทอยางแทจรง โดย
ทางปนลำาปางไดใหหนวยวจยการฟนฟปา ภาควชาชววทยา มหาวทยาลย
เชยงใหม หรอ Forest Restoration Research Unit - FORRU มาดำาเนน
010
การศกษาการฟนฟเหมองหนปนและศกษาความหลากหลายทางชวภาพ
ในพนทเหมองปนลำาปาง เพอใชเปนแนวทางในการฟนฟหลงจากกจกรรม
การทำาเหมองสนสดลง ปจจบนไดทำาวจยเรองเมลดพนธทจะปลกเสรจแลว
ซงจะเปนเมลดพนธพชจากปาอนรกษทเปนปาดงเดมในบรเวณเหมอง แต
กำาลงศกษาเรองการเจรญเตบโตของวธการปลกหลายรปแบบ
“จำานวนเงนสำาหรบการฟนฟเหมองในขนตอนสดทายกบการคอยๆ ฟนฟเหมองไมมความแตกตางกน แตการฟนฟเหมองหลงปดเหมองแลวจะเหมอนกบคณตองจายเงนตม 100 บาทในวนสดทาย สวนการฟนฟเหมองควบคไปกบการทำาเหมอง คณจะคอยๆ ทยอยจายเงนทละ 5 บาท ซงหากทำาผดพลาดอะไรในระหวางการฟนฟ เรากจะเสยเงนแค 5 บาท ไมไดเสยทง 100” สมพนธอธบาย
การทยอยฟนฟเหมองยงทำาใหพนทปาคอยๆ กลบคนมา ตางจากการฟนฟ
เหมองหลงทำาเสรจแลวซงตองใชเวลาหลายสบป กวาจะไดพนทปากลบคนมา
โครงการซเมนตทยงยนของสภาธรกจโลกเพอการพฒนาทยงยน (WBCSD
CSI – World Business Council for Sustainable Development, Cement
Sustainable Initiative) แนวรวมภาคธรกจดานการพฒนาทยงยนทเกาแก
ทสดในโลก ไดยกใหการทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut ของ เอสซจ เปน
“วธปฏบตอนเปนเลศ” หรอ best practice ในการทำาเหมองอยางยงยนใน
ป 2545
ใสใจสงแวดลอมของโรงงาน
นอกจากการทำาเหมองทเปนมตรกบสงแวดลอมแลว ปนลำาปางยงใหความ
สำาคญกบกระบวนการผลตปนซเมนตดวยเทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอม
และประหยดพลงงาน อยางเชน การเลอกใชเครองจกร KHD ซงเปนเครองจกร
ในการผลตปนซเมนตคณภาพสงและเปนมตรกบสงแวดลอมจากประเทศ
011
เยอรมน รวมถงยงใหความสำาคญกบการใชพลงงานทดแทน เพอลดการใช
พลงงานเชอเพลงประเภทฟอสซล และลดการปลอยกาซคารบอนไดออก
ไซตออกสชนบรรยากาศ ซงสรชยบอกวา ปนลำาปางหาทางนำาเทคโนโลยท
ชวยลดการใชพลงงานมาใชกบโรงงานโดยตลอด
“แมวาบางครงเงนทใชในการลงทนเพอทำาโครงการลดการใชพลงงาน จะมระยะเวลาในการคนทนนานกวาปกตกตาม เชน ถาเปนโครงการทวไปเราจะดระยะเวลาคนทน 4 ป แตถาเปนเรองพลงงานแมวานานกวานนเรากทำา เพราะเปนเรองสำาคญ และนบวนพลงงานกมราคาสงขนเรอยๆ” สรชยกลาว พรอมกบยกตวอยางโครงการประหยดพลงงาน
สำาคญๆ ทเกดขนทปนลำาปางประกอบ
เรมจากโครงการตดตงเครองผลตกระแสไฟฟาจากความรอนเหลอทงจาก
กระบวนการผลตปนซเมนต (Waste Heat Generator หรอ WHG) โดยนำา
เอาลมรอนทเหลอจากกระบวนการผลต คอลมรอนทเหลอทงจากหออน
วตถดบ (Pre Heater) หมอเยน (Cooler) และหมอเผา ซงสงถง 300 องศา
เซลเซยส กลบมาตมนำาใหเดอดแลวนำาไปปนไฟ เพอใชเปนพลงงานทดแทน
ทหมอไอนำา ซงสามารถทดแทนการซอกระแสไฟฟาจากภายนอกลงได
ประมาณ 30% คอทำาใหลดภาระการใชไฟฟาไดสงสด 8.4 เมกกะวตต ลด
ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก 7,723 ตน/ป โดยปนลำาปางเรมดำาเนน
โครงการนตงแตเมอเดอนกรกฎาคม ป 2552 ดวยเงนลงทนประมาณ 500
ลานบาท ระยะเวลาการคนทน 7 ป
อกโครงการทเรมดำาเนนการในชวงเวลาใกลเคยงกบโครงการ WHG กคอ
การนำาลกไนตผสมเปลอกดนมาใชเปนเชอเพลงสงใหเตาเผาปนซเมนต โดย
ลกไนตผสมเปลอกดนทนำามาใชนเปนผลผลตจากโรงงานผลตลกไนตของ
เอสซจ ทอำาเภอสบปราบ จงหวดลำาปาง ซงในอดตจะถกกองทงไว ไมมใคร
นำาไปใช เนองจากคาความรอนตำา คอ 3,000 กโลกรมแคลอร/กโลกรม เมอ
เทยบกบลกไนตคณภาพสงทจะใหคาความรอนประมาณ 5,000 กโลกรม
แคลอร/กโลกรม ดงนนแมวาลกไนตผสมเปลอกดนจะราคาตำากวาลกไนต
012
ธรรมดาถง 50% แตเมอเทยบกบคาความรอนทไดและคาใชจายในการ
ขนสงแลว การซอลกไนตคณภาพดไปใชจะใหประโยชนมากกวา
ดวยเหตนปนลำาปางจงหาวธทจะนำาลกไนตผสมเปลอกดนมาใช เพราะ
แหลงวตถดบอยไมไกลจากทตงโรงปนนก โดยวศวกรของเอสซจไดแก
ปญหาเรองความรอนดวยการลงทนตดตงเครองจกรทเรยกวา Gasifier เพม
เพอแปลงลกไนตผสมเปลอกดนทมความรอนตำาออกมาเปนแกสเชอเพลง
สงใหเตาเผาปนซเมนตไดสำาเรจในป 2552 กอนทจะตดตง Gasifier เพมขน
อกตวในป 2554 เพอใหพอรองรบกบปรมาณของลกไนตผสมเปลอกดนทม
อย ทำาใหปนลำาปางไดพลงงานจากสวนนประมาณ 15-17% โดยลงทนไป
ประมาณ 200 ลานบาท
นอกจากนยงมโครงการเชอเพลงทดแทนทธรพนธกลาววาเปนความภมใจ
ของปนลำาปาง คอโครงการเชอเพลงแขงทดแทน หรอ RDF: Refuse
Derived Fuel ซงเปนการนำาพลาสตกหรอเศษผาทไมใชแลวจากสถาน
จดการขยะมลฝอยมาใชเปนเชอเพลงใหกบโรงงานปนซเมนต เพราะแมวา
พลงงานความรอนทไดจะไมถง 1% แตเปนโครงการทประสบความสำาเรจ
ในการทำาใหชมชนรอบๆ และเอเยนต หนมาคดแยกขยะ ซงชวยลดปญหา
เรองสงแวดลอม และกำาจดขยะไดอยางถกวธโดยสงขยะทไมสามารถ
รไซเคลไดมาใหปนลำาปางทำาเปนเชอเพลง ดวยการนำาไปเผาทอณหภม
1,450 องศาเซลเซยส สวนขยะทสามารถรไซเคลกนำาไปขายเปนรายไดส
ครวเรอนหรอชมชน โดยปจจบนแตละเดอนจะม RDF เขาสโรงงานเดอนละ
25 ตน จากพนทบานสา บานสบลน บานสามขา เทศบาลแจหม เอเยนตท
เชยงใหมและพะเยา
นอกจากการทำาโครงการพลงงานทดแทนในรปแบบตางๆ แลว ปนลำาปาง
ยงมการปรบปรงการผลตเพอใหใชพลงงานนอยลงดวย เชน ในป 2553 ได
ทำาการปรบปรงชดคดแยกขนาดในการบดปนซเมนต สงผลใหลดการใช
พลงงานไฟฟาลงได 11 ลานหนวยตอป และลดการปลอยกาซเรอนกระจก
ลงไดมากกวาปละ 5,800 ตนตอป
013
รวมถงยงมการตดตงเครองบดปนเมดใหเปนปนหยาบ กอนทจะเอามาบด
ละเอยดเปนปนซเมนต ซงเรยกวา pre-grinding โดยเรมเดนเครองเมอ
ปลายป 2555 ดวยเงนลงทน 250 ลานบาท มระยะเวลาการคนทน 7 ป
ชวยเพมกำาลงการผลตและประหยดพลงงานไดกวา 10 กกะวตตชวโมงตอ
ป หรอลดการปลอยกาซเรอนกระจกประมาณ 5,000 ตนตอป
“โดยปกตพอเราผลตปนเมดได เรากจะเอาปนเมดมาใสหมอบดปน แตวาตรงนเราจะเอามาบดหยาบกอน ทำาใหกระบวนการบดปนซเมนต ลดลง การลดใชพลงงานจะเปนเรองทเราตองทำาตอไป เพราะเปนตนทน หลกของการผลตปนซเมนต” สรชยกลาว
สวนการปองกนปญหาสงแวดลอมจากการผลตปนซเมนตในเรองของฝน
ละอองนน ปจจบนปนลำาปางใชการควบคมฝนดวยเครองกำาจดฝนแบบ
ไฟฟาสถตย (EP หรอ Electrostatic Precipitator) ในทกจดของระบบการ
ผลตทเปนแหลงกำาเนดฝน โดย EP กำาจดฝนไดมากถง 99.97% รวมถงม
แผนการบำารงรกษาอปกรณแบบปองกน เพอใหสามารถทำางานไดอยางม
ประสทธภาพตลอดเวลา
“เพราะสงทโรงปนจะกระทบชมชนไดงายคอฝนละออง เราจงตองระมดระวงทงในสวนของเหมองและโรงงาน ดงนนถาเครองดกฝนเสย
เราจะหยดเดนเครองเลย และถาชมชนมการรองเรยนเขามาเมอไหร เราจะไปพสจนวาเปนฝนจากเราหรอเปลา หากใชจะไดแกปญหา” ธร
พนธกลาว
ปจจบน ปนลำาปางกำาลงอยระหวางการศกษาทจะเปลยนเทคโนโลยการจบ
ฝนจาก EP มาเปน Bag Filter ซงจะตองใชเงนประมาณ 200 กวาลานบาท
แตจะทำาใหคาการปลอยฝนลดลงไปอยางกาวกระโดด คอลงไปอยในระดบ
10-20 มลลกรม/นอมอลคว เทานน ตำากวาคาการปลอยฝน (Emission
Specification) ทปนลำาปางกำาหนดไววาตองไมเกน 50 มลลกรม/นอมอลคว
014
ในสวนของการจดการนำาของโรงงานนน โรงผลตปนใชนำาแบบวงจรปด คอ
หลงจากโรงงานใชนำาเพอลดอณหภมของกาซรอนในกระบวนการผลตและ
หลอเยนเครองจกรแลว โรงงานกจะนำานำาทใชในการหลอเยนแลวหมนเวยน
กลบมาใชใหมทงหมด ไมปลอยออกสภายนอกโรงงาน เพอใชนำาอยางคมคา
นอกจากดแลสงแวดลอมของเหมองและโรงงานแลว ปนลำาปางยงสงเสรม
คคาใหดแลสงแวดลอมดวยการเลอกใชสนคาทเปนมตรตอสงแวดลอม
(green procurement) หรอการจดซอสนคาจากผประกอบการทมกระบวนการ
ผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม ทงยงมการสนบสนนใหคคาและเครอขาย
กลยาณมตรเขาสกระบวนการรบรองอตสาหกรรมสเขยว และยงชวยเพม
ความสามารถในการแขงขนดวยการรวมออกแบบวาง Lay-Out คลงสนคา
ของรานผแทนจำาหนาย เพอชวยลดการใชพลงงานและตนทน รวมถงการใช
เครองมอขนสงขนถายปนซเมนต (ถง) ทชวยลดแรงงาน ลดเวลา ลดตนทน
ในการรกษาสภาพแวดลอม
นอกจากนยงมการจดระบบการขนสงใหเปนมตรตอสงแวดลอม เชน จด
ระบบรถรบสงปนซเมนตไมใหจอดรอนาน เพอลดการปลอยกาซเรอนกระจก
ลดการใชนำามนเชอเพลง รวมทงกำาหนดมาตรการควบคมและดแลผขนสง
ในทองถนใหขนสงอยางถกวธ ไมสรางมลภาวะใหสงแวดลอม
รงสรรค แกวโชตชวงกล เจาของและผจดการ หจก.ลำาปาง พ.ด.บรการ ซง
รบขนสงถานหนลกไนตจากเหมองทอำาเภอสบปราบ สงใหกบโรงงานปน
ลำาปางทแจหมมาเปนระยะเวลา 7 ป เลาใหฟงวา การทำางานกบปนลำาปาง
มความแตกตางกบการขนสงใหลกคารายอน เพราะทางปนลำาปางจะมกฎ
ระเบยบทตองปฏบตตามอยางเครงครด โดยเฉพาะอยางยงเรองทเกยวของ
กบความปลอดภย เชน การแตงกายของพนกงานขบรถ ซงตองแตงกายให
สภาพ ใสเสอสะทอนแสง และใสหมวกนรภยเมอเขาไปในบรเวณเหมอง
กอนออกจากเหมองตองมการคลมผาใบใหเรยบรอย เพอปองกนไมให
ถานหนตกหลนบนพนผวการจราจร และไมกอใหเกดการฟงของฝน ไม
บรรทกนำาหนกเกน 33 ตน นอกจากนยงมการสงเจาหนาทมาตรวจดตวถง
รถวาไมมรอยรวหรอรอยผ มการควบคมความเรว เชน หากวงผานชมชน
015
ตองใชความเรวไมเกน 17 กโลเมตร เพอความปลอดภยและไมรบกวน
ชมชน รวมถงยงมการอบรมพนกงานขบรถเปนประจำาทกป และมการสง
เจาหนาทมาตรวจสภาพรถดวย
“การตดตอประสานงานกเปนไปอยางเรยบรอย เพราะทางปนลำาปาง จะมแผนงานสงมาใหลวงหนาวาในแตละเดอนตองรบอะไรบาง เวลาไหน หรอโรงงานจะมการปดซอมบำารงเมอไร ทำาใหสามารถวางแผนการทำางานไดอยางถกตอง”รงสรรคกลาว
แตเนองจากวารถพวงของ ลำาปาง พ.ด.บรการ เปนรถอสระไมไดเขาไปอย
ในสงกดของ เอสซจ โลจสตกส (SCGL) ซงเปนบรษทในเครอปนซเมนต
ทำาใหไดรบผลกระทบในเรองจำานวนรถทใหบรการกบปนลำาปางถกลด
จำานวนลง
“เดมเราเคยวงอย 10 พวง แตชวง 3-4 ปนโดนลดจำานวนลงเรอยๆ จนตอนนเหลอวงอย 3 พวง ตนเหตกเนองมาจากวาปรมาณสตอกของลกไนตทางภาคเหนอลดนอยลง จงงดสงใหโรงปนทแกงคอย ทำาใหรถในสงกด SCGL ซงเคยวงสายยาวคอสงลกไนตจากลำาปางไปแกงคอย ไมมงาน SCGL กเลยมาดงงานจากรถอสระทวงสายสนอยางเราไปใหรถในสงกด” รงสรรคเลาถงความไมยงยนทางธรกจของเขา
ใหฟง แตยงยนยนวาปนลำาปางดมากๆ
สำาหรบกาวตอไป ปนลำาปางยงคงมงมนทจะดำาเนนงานตามแนวทางการ
พฒนาอยางยงยน และพรอมทจะเปนพเลยงใหกบคธรกจ และผประกอบ
การทเปนเครอขายตลอดโซอปทาน (value chain) โดยตงเปาวาจะชวยให
คธรกจทงหมดไดรบการรบรอง Green Industry Level 2 ขนไป หรอเทยบ
เทา รวมทงสงเสรมใหไดรบการรบรอง Green Industry Level 3 หรอเทยบ
เทาอยางนอย 1 ราย ภายในป 2559
สำาหรบปนลำาปางเองไดรบรางวลอตสาหกรรมสเขยวระดบ 5 จากกระทรวง
อตสาหกรรมเมอป 2557
016
“โดยเราแทบไมไดทำาอะไรเพมเปนพเศษ ทำาเพยงรวบรวมสงตางๆ ททำามาเกอบ 20 ปเขามาไวดวยกนในการสมครเขารวมรางวลน”
ธรพนธเลาเบองหลง
สงแวดลอมด ชมชนยงยน
นอกจากกระบวนการทำาเหมองและการผลตปนซเมนตทไมสงผลกระทบ
ตอสงแวดลอมและชมชนดงทไดกลาวมาแลว ปนลำาปางยงคลายความ
วตกกงวลของคนในชมชนจากการมเหมองและโรงงานปนซเมนตมาตงอย
ในจงหวดลำาปาง ดวยการทำาตวเปนคนในพนท คอจดทะเบยนกอตงบรษท
ปนซเมนตไทย (ลำาปาง) จำากด ทจงหวดลำาปาง ตงแตตน ซงถอวาเปนครง
แรกททำาเชนน เพราะในขณะนนโรงงานปนซเมนตทแกงคอย ทาหลวง และ
ทงสง ตางเปนเพยงสาขาของ บรษท ปนซเมนตไทย จำากด (มหาชน) ซงจด
ทะเบยนทกรงเทพฯ จนกระทงหลงวกฤตเศรษฐกจ โรงงานปน 3 แหงขาง
ตน จงมการจดทะเบยนในจงหวดทตง เพอความคลองตวในการบรหาร
และชวยกระจายความเจรญสทองถน ซงในสวนของปนลำาปางนน ทำาให
จงหวดลำาปางไดรบเงนภาษทกประเภทจากการดำาเนนธรกจปละไมนอย
กวา 500 ลานบาททเดยว
สำาหรบทรพยสนอยางรถยนตหรอรถบรรทกของปนลำาปางทกคนกจด
ทะเบยนทลำาปางดวย รวมถงยงมนโยบายรบคนทองถนเขาเปนพนกงาน
ในชวงเปดโรงงาน ซงตองการรบพนกงานเปนรอยคน จงเปดโอกาสใหคน
ทองถนมโอกาสเขาทำางานสงขน ทำาใหตอนเปดโรงงานในป 2537 พนกงาน
90% จงเปนคนลำาปาง ยกเวนระดบหวหนางานและระดบบรหารทมา
จากทอน เพราะเปนไปไมไดทจะใหคนทไมเคยมประสบการณในการทำา
ปนซเมนตมาคมโรงผลตปนซเมนต
“แตตอนน 70% ของหวหนางานเปนคนลำาปางทเตบโตมาจากการทำางานของพวกเขา” ธรพนธใหขอมล พรอมกบเสรมวา ปจจบน 70%
017
ของพนกงานประจำารวม 297 คน เปนชาวลำาปาง ขณะทพนกงานของคคา
ธรกจซงมอย 1,300 คน เปนชาวลำาปางถง 97%
อยางไรกด คนในชมชนยงมความคาดหวงในเรองการเขาทำางานกบปนลำาปาง
สงกวาทบรษทไดมอบให โดยเฉพาะในปจจบนทไมไดมการลดเกรดเฉลย
ในการสมครงานใหเหมอนในชวงแรก
เสร นาละออง ผใหญบานบานสามคค หม 5 ต.บานสา อ.แจหม จ.ลำาปาง
ซงเปนพนทตงของปนลำาปาง สะทอนความคดเรองการรบคนในชมชนเขา
ทำางานวา ปนลำาปางควรใหโควตาในการรบคนในชมชนทโรงงานตงอย
เขาไปทำางาน
“เพราะลกบานผมยอมมจตสำานกรกบานเกดมากกวาคนขางนอกทมาทำางานกบโรงงาน”
ขณะท เกศรนทร กลนฟง จากชมชนบานสาสบหก หม 2 ต.บานสา กลาว
วา ปนลำาปางควรใหสทธพเศษในการเขาเปนพนกงานกบคนในชมชน
“โอเคคณอาจจะกำาหนดวาผสมครตองไดเกรดเฉลยเทาน ไดคะแนนสอบเทานน แตนาจะมคะแนนพเศษใหกบคนในชมชน โดยเฉพาะคน
ใน 10 หมบานของตำาบลบานสา ซงหากมในสวนนกนาจะชวยใหคนใน ชมชนไดเขาไปรวมงานกบปนลำาปางมากขน แตในปจจบนยงมนอยมาก สวนใหญเปนการทำางานกบคธรกจของปนลำาปาง” เกศรนทรให
ความเหน
ดานสรชยชแจงวา บรษทคงตองยดหลกการทวาถาผสมครไมมความเหมาะสม
คงฝนรบไมได เพราะคนทรบเขามา จะตองอยกบปนลำาปางเกอบ 40 ป ซง
หมายถงวาบรษทตองดแลเขาเกอบตลอดชวต จงตองเฟนหาคนทเหมาะ
สมทสด
018
อยางไรกด สรชยหวงวาปญหาจากความคาดหวงของชมชนจะไดรบการ
แกไข เมอโครงการ Model School หรอโครงการตนแบบการผลตชางเทคนค
เพออตสาหกรรม ทปนลำาปางพฒนาหลกสตรกบวทยาลยเทคนคทแจหม
เรมดำาเนนการ เพราะนกศกษาทเขาศกษาในโครงการนจะไดมาฝกงานกบ
ปนลำาปาง และหากหนวยกานดกจะไดเขาทำางานทโรงปนลำาปางเลย หรอ
หากไมเหมาะกบปนลำาปาง กจะดงานทอนในเครอเอสซจทเหมาะสมให
นอกจากการจายภาษและการสรางงานใหคนทองถนแลว ปนลำาปางยง
ใหความสำาคญกบพนธกจการดแลสงแวดลอมใหเกดความสมดลและการ
ดแลชมชนใหมเศรษฐกจทเขมแขง
“อนนเปนพนธกจทเราทำามาตงแตตงบรษท และไมวากรรมการ ผจดการคนไหนมาดแลทน ทกคนกตองยดพนธกจน เพราะอยางททราบกคอสงแวดลอมและชมชนเปน Triple Bottom Line ทเราตองรกษาใหสมดลกบเรองธรกจ” สรชย ซงมารบตำาแหนงกรรมการผจดการ
ปนลำาปาง เมอปลายป 2557 ยนยน
ปนลำาปางจงเปนตนแบบในการดแลสงแวดลอมและชมชนทโรงปนในตาง
ประเทศ ทงอนโดนเซย ลาว พมา กมพชา จะพาสอมวลชน หรอเอนจโอมา
ดงานเปนประจำา
บวร วรรณศร ผจดการชมชนสมพนธและอนรกษธรรมชาต เลาวา ตอนท
เขายายมาทโรงปนลำาปางบานเกดในป 2537 นน กเรมตนดแลเรองการ
ปลกปาเลย เพราะตอนนนงานปลกปายงอยกบสวนเหมอง แตเมอมงาน
อนรกษและชมชนมากขนจงแยกออกมาเปนอกแผนกหนง
“เพราะปาสงวนแหงชาตแมทรายคำาทเรามาอยเปนปาเสอมโทรม เนองจากถกใชประโยชนอยางหนก เราจงพยายามฟนปาดวยการปลกปาปละ 200-300 ไร” บวรเลาถงหนงในงานเรงดวนทตองทำาให
สำาเรจในชวงเรมตน
019
วธงายๆ ทปนลำาปางเลอกใชในการปลกปาชวงนนกคอ ยายตนไมจากจด
กอสรางไปปลกในพนทอน และปลกเพม เพอใหปามตนไมมากทสด แต
สงทเกดขนกคอความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวต อยางนกทเคย
สำารวจเมอป 2535 วาม 78 ชนดกลบลดลง สวนปากฟนตวชา ไฟปากยง
เกดบอยในป 2546 ไฟปาจงคอยๆ ลดลง เมอปนลำาปางนำาเอาแนว
พระราชดำารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาใชในป 2546 ดวยการ
สรางฝายชะลอนำากนลำาหวยรอบๆ เหมองปนลำาปาง ซงเปนลำาธารขนาด
เลกในบรเวณทเปนตนนำา หรอพนททมความลาดชน ทำาใหพนทปามความ
ชมชนมากขน ปาจงมการฟนตวอยางรวดเรว เพราะฝายชะลอนำาเหลาน
ชวยกกตะกอน และลดการไหลของนำาใหชาลง และทำาใหไฟปาลดลงดวย
โดยเฉพาะในหนาแลง
“นอกจากพนทปาจะฟนตวไดเรวขนและมความชมชนแลว พนธไมทองถนกเรมกลบมาเตบโตดกวาไมทเราปลกเสยอก นกและสตวปากเพมจำานวนขน สวนไฟปาลดลงจากปละ 200 ครงเหลอเพยง 2-6 ครงเทานน” บวรใหขอมล
เมอเหนความสำาเรจจากการสรางฝายในปาอนรกษของโรงงาน ป 2548
ปนลำาปางกอยากนำาประสบการณดๆ ทเกดขนไปแบงปน ดวยการชกชวน
ชมชนทอยรอบๆ มารวมกนสรางฝายในพนทชมชน
020
“ตอนสรางเสรจทกคนในชมชนกรสกดทมฝายมาชวยกนนำา แตพอฝายพง ปรากฎวาชมชนไมไปซอม กลบมาบอกใหเราไปซอม เรากเลยเรมรสกวานเราสรางฝายตามความตองการของใคร ของเราหรอของชมชน ซงตอนนนเรากหาคำาตอบไมได”
ดงนนเมอเอสซจผลกดนโครงการเอสซจรกษนำาเพออนาคตในป 2550
และตงเปาวาจะมการสรางฝาย 10,000 ฝายทวประเทศภายใน 3 ป
โดยปนลำาปางไดรบโควตามา 8,000 ฝาย เพราะเปนพนทตนนำา และม
ประสบการณในการทำาฝายอยแลว บวรยอมรบวาวตกมาก เพราะตอนสน
ป 2549 ปนลำาปางสรางฝายไดแค 255 ฝายในพนทโรงงานเทานน
“กคดกนวาจะทำาอยางไร เชญชมชนรอบๆ มาสก 10 หมบานดไหม แลวแบงกนไปทำาหมบานละ 800 ฝาย จายคาจางทำาฝายตวละ 2,000 บาท”
แตประสบการณการทำาฝายกบชมชนป 2548 ทำาใหปนลำาปางตองคดใหม
เพราะหากจางใหชมชนทำา โครงการเอสซจรกษนำาเพออนาคตคงไมสมฤทธผล
“เราจงกลบไปหาเพอนเกาคอชมชนบานสามขา ซงเรมทำาฝายพรอมกบเราในป 2546 เพราะตอนนนทนนไมมนำาสำาหรบทำานา เราอยากไปศกษาวธการทำางานวาชมชนและเอนจโอทนนมวธการทำางานกบชาวบานอยางไร”
หลงจากลงไปศกษา ปนลำาปางนำาสงทไดเรยนรมาถอดเปนเครองมอทเรยกวา
เวทชมชน เพอนำามาใชในการทำางานกบชมชนรอบๆ บรษท โดยหลกการ
ทำางานของเวทชมชนคอ 1) ชาวบานตองเปนเจาของกจกรรมทจะทำา
2) ชาวบานตองลงมอทำาดวยตวเอง 3) ชาวบานตองเปนผรบประโยชนจาก
กจกรรมนนเอง สรปงายๆ กคอตองไมคดแทนชาวบาน ใหพวกเขาคดกนเอง
ตองไมทำาแทนชาวบาน พวกเขาตองลงมอทำากนเอง และผลประโยชนทเกด
ขนชาวบานเปนผรบ สวนปนลำาปางเปนแคผยนชมดอกไมทงดงามเทานน
021
พอไดเครองมอมา ปนลำาปางกเรมดำาเนนการ โดยเชญแกนนำาชมชน ทงแกนนำา
แบบเปนทางการ และแกนนำาธรรมชาตของ 5 หมบานในตำาบลบานสา ท
อยรอบโรงงาน มาประชมพดคยกน
“โดยเรมตนเราไมไดชวนเขาทำาฝาย แตขนตนวาชวตของเขามความเดอดรอนอะไร และไลไปเรอยๆ จนถงตนตอของปญหา ซงพวกเขาอยกบดน กบปา ฝายจงเปนคำาตอบ” ธรพนธเลา
แมวาผนำาชมชนเหนดวยวาการสรางฝายจะเปนทางออก แตเมอบวรถาม
วาใครอยากสรางฝายบาง สงทถกถามกลบมาคอปนลำาปางจะใหคาสราง
ฝายแหงละเทาไร
“เรากบอกวาเราไมมสตางคให พวกเขากบอกวาคนอนใหคาสรางฝายตวละ 400 บาท 800 บาท แถมบางรายมาทำาใหดวยซำา แตเรากยนยนวาไมมเงนให ปรากฏวา 4 หมบานปฏเสธการสรางฝายอยางสนเชง มเพยงหมบานสาสบหกเทานนทเปดชองมานดนงวาลองดกแลวกน” บวรเลาถงเสยงตอบรบเลกๆ ทหลอเลยงความหวงของ
เขาใหคงอย
หลงจากนน ทมชมชนสมพนธและอนรกษธรรมชาตของบวรกเขาไปประสานงาน
ตอกบชมชนบานสาสบหก ชวนไปดงานโครงการพระราชดำารทหวยฮองไคร
กอนทจะเรมทำาฝาย หลงจากนนกคอยๆ ขยายการสรางฝายเขาสชมชน
อนๆ ในตำาบลบานสา ซงมทงหมด 10 หมบาน
“พอเรมสรางฝายในพนทเลกๆ ชาวบานในชมชนกเหนวาตนไมดขน ปสองปนลกไมขนพรบๆ ความชมชนกลบมา ตอนหลงชมชนในตำาบล บานสาเขาขอดแลปา 29,500 ไรเองทงหมด โดยไมตองใชงบประมาณ ของรฐ ทงกนไฟ ปองกนคนตดตนไม และสดทายเขาสามารถทำาประปาภเขา มนำากลบมาใชทงป”
022
จดเปลยนสำาคญในการสรางฝายของปนลำาปางเกดขนในเดอนตลาคม ป
2553 เมอมฝนตกหนกจนเกดนำาทวมในลำาปาง แตบรเวณทมการสรางฝาย
รวมกบโครงการเอสซจรกษนำาเพออนาคต เชน ทชมชนบานสาสบหก
บานสามขา บานนายาบ บานทง บานดอนไฟ บานเอยก ไมถกนำาทวม
หลงจากนนปรมาณการสรางฝายชะลอนำาของโครงการเพมขนอยางรวดเรว
และขยายไปยงชมชนอนๆ มากยงขน ทำาใหในป 2557 ทผานมา ปนลำาปาง
ไดรวมกบ 43 ชมชน สรางฝายไปแลว 53,641 ฝาย และตงเปาทจะสรางให
ครบ 55,000 ฝายภายในป 2558
“โครงการฝายสำาเรจเพราะเปนการสรางฝายในใจคน โดยไมไดใช เงนนำา ไมมการจางใหมาสรางฝาย สรางเพราะชาวบานอยากได เหนประโยชน เปนฝายของเขา ฝายชำารดเสยหาย เขาซอมกนเอง สงทเขาไดรบตอบแทนกคอความอดมสมบรณของชมชน ซงเปนเรองสำาคญเพราะเขาหากนอยกบดน นำา ปา” ธรพนธสรป
023
ไมเพยงเทานน จำานวนนกทพบในพนทปนลำาปางกยงเพมจำานวนขนเปน
166 ชนดในป 2557 ทงในสวนของนกอพยพ และนกประจำาถน
“อยางนกเขาเขยว เมอกอนนานๆ เจอท พอเจอกจะดใจ แตเดยวนกลายเปนนกโหล เพราะพบไดงาย ครงละหลายๆ ตว หรอนกปากกลบมา อยางนกเคาปาสนำาตาล หรอนกบางชนดทไมเคยเจอเลย กเจอ เชน นกจาบคาคอนำาเงน ซงชอบปาทเปนปาทบ และเราเคยทำาวจยกบชมรมอนรกษนกและธรรมชาตลานนาพบวา มนกแตวแรวธรรมดาทมาจบคทำารงวางไขและเลยงลกอยทน 3 ปซอน และเปนนกตวเดมมาอย เปนหลกฐานยนยนไดวา อตสาหกรรมกบธรรมชาตสามารถอยรวมกนได หากมการจดการทด ซงเปนสงทเราทำามาตลอด 20 ปและทำากนทงโรงงาน” บวรเลาอยางมความสข ปจจบนเขา
กลายเปนนกดนกและถายภาพนกประจำาปนลำาปาง ขนาดทำาหนงสอคมอด
นกปนลำาปางออกมาเผยแพรดวย
นอกจากการทำาใหทรพยากรในชมชนอดมสมบรณ คอมนำาพอใช ปาไมฟน
ตว งานทางดานชมชนสมพนธและอนรกษธรรมชาตยงทำาในเรองเศรษฐกจ
ซงเปนหวใจสำาคญ เพราะชาวบานตองกนตองใชทกวน โดยเรองเศรษฐกจ
ททำากอยางเชนการทำาโครงการ One Cell One Project หรอ OCOP ซง
เปนโครงการทสนบสนนใหพนกงานรวมกบชมชนจดโครงการเพอพฒนา
ทองถนในรปแบบตาง ๆ ตามความตองการของชมชน เชน การอบรมอาชพ
เสรม การซอม สรางอาคารเรยน โครงการวสาหกจชมชน สงเสรมอาชพ
สรางรายไดใหกบชมชน ไดแก กลมผกอนทรย “สบหกกรน” บานสาสบหก
อ.แจหม จ.ลำาปาง กลมผลตขาวกลอง บานแปนใต อ.แมทะ จ.ลำาปาง
กลมผลตเมลดพนธขาว และ กลมผลตขาวอนทรย บานสามขา อ.แมทะ
จ.ลำาปาง
ไมเพยงเทานน ปนลำาปางยงนำาเอาเครองมองานวจยเพอทองถนของ สกว.
(สำานกงานกองทนสนบสนนงานวจย) มาทำารวมกบชาวบาน โดยใชหลกคด
และเวทชมชนเปนตวขบเคลอน ซงทำางานวจยเสรจไปแลว 5 ชน ทงนเพอทำาให
024
ชมชนมความเขมแขงทางความคด สามารถทจะชวยตวเองได ในวนทปน
ลำาปางไมอยแลว
“ถาเราทำาไดทนกจะเปนทแรกทเราไดทำา คอเราพยายามดแลชมชนดวยวธการทกาวหนายงขน เพราะอยางงานวจยของคณบวรไมไดสอนใหชาวบานหาปลา แตสอนวาเขาจะเลยงปลา เลยงไก หรอเลยงนก ถอวาเปนอกสเตปหนง เพราะมนเปนงานวจยทไมมคำาตอบสำาเรจรปให”
สรชยอธบาย
สำาหรบสงทปนลำาปางไดรบจากการทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut การ
ดแลสงแวดลอมทกดาน และการดแลชมชนนน สรชยสรปวาคงตองพดถง
triple bottom line หรอการดำาเนนธรกจทมงเนนการดำาเนนการทสมดล
ระหวางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ซงเปนสงสำาคญในการทำาธรกจ
อยางยงยน
“อกสงทแฝงอยคอ license to operate เพราะสงทเอสซจไดรบตอบกลบมาคอเราไมเคยมความลำาบากใจ หรอแทบจะไมเจอความยงยากในการขอใบอนญาตแตละครง ไมวาจะจากภาครฐ หรอชมชน อนเนองมาจากเรารกษาสมดล 3 เรองดงกลาวมาเปนเวลานาน” สรชย
กลาวถงสงทปนลำาปางไดรบซงไมสามารถตคาเปนตวเงนได
แตมนใจวาการลงทนในดานความยงยนตงแตแรกยอมมราคาตำากวาการ
แกปญหาอนเกดจากการทำาธรกจบนความไมยงยน
ปนลำาปางตองเดนเครองเตมกำาลง
แมวาในแงของการดำาเนนงาน ปนลำาปางจะไปไดสวยทงการจดการเรอง
สงแวดลอม การลดใชพลงงาน การทำาชมชนใหเขมแขง แตในสวนของการ
025
ผลตสนคานน สรชยกลาววาความทาทายของปนลำาปางในขณะนอยทการ
เดนหนาผลตปนซเมนตใหเตมกำาลงการผลต
ปนลำาปางเปนโรงงานขนาดเลกทสดใน 4 โรงของเอสซจ ซเมนต มกำาลงการ
ผลตปละ 2.3 ลานตน คดเปน 10% ของกำาลงการผลตรวม แตนบจากเปด
โรงงานมาจนถงเมอ 2-3 ปกอน โรงงานแหงนเดนเครองผลตเพยง 1.1 ลาน
ตนเทานน เพราะการเกดวกฤตเศรษฐกจในประเทศไทยเมอป 2540 ทำาให
ความตองการปนซเมนตในประเทศลดลงอยางมาก ปนลำาปางจงเดนเครอง
แคครงหนงของกำาลงการผลต
แตปจจบนตลาดปนซเมนตมการเตบโตอยางตอเนอง อยางในป 2558 คาด
วาจะเตบโตประมาณ 6% ดงนนความทาทายสำาคญอนหนงของปนลำาปาง
ในตอนนกคอตองเดนเตมกำาลงการผลตใหไดเพอสนองความตองการของ
ตลาดในภาคเหนอ ซงมการเตบโตสง เชนเดยวกบบรเวณขอบชายแดน
ระหวางประเทศทางภาคเหนอ เชน ลาว พมา
“คนนอกอาจจะมองดเปนเรองธรรมดา แตเนองจากทนเราเดนครงกำาลงการผลตมา 10 กวาป วฒนธรรมการทำางานจงเปนอกแบบหนง คอเดนๆ หยดๆ การซอมเครองจกรกอาจจะไมตองทำาดมาก เพราะเดยวเดอนหนากหยดซอมอก คนทำางานเลยรสกสบายๆ ซงเราจะเปลยนตรงนใหได โดยตองมการวางแผนทด มการทำานายอายเครองจกรทแมนยำา มฉะนนเรากอาจจะไมมของสง ซงจะทำาใหเกดความสญเสย” สรชยกลาวถงความทาทายทจะตองเดนโรงงานใหไดเตม
กำาลงการผลต
026
ภ�คผนวก ก. มาตรฐานและรางวลของปนลำาปางและเอสซจ ซเมนต
• ระบบมาตรฐานการจดการคณภาพ ISO 9001:2000
• ระบบมาตรฐานการจดการสงแวดลอม ISO 14001:2004
• ระบบการจดการอาชวอนามยและความปลอดภย มอก. 18001
• มาตรฐานดานการทำาเหมองระดบโลกยงไมม แต SCG benchmark ตวเองกบกลมซเมนตใน
WBCSD ในกลม Cement Sustainability Initiative (CSI) ทการทำาเหมองจะเปนสวนหนงของธรกจ
ซเมนต โดยกลม CSI เปนกลมบรษทซเมนตชนนำาของโลกทคนหา แลกเปลยนขอมลรวมกนเพอ
สรางความยงยนมากขน และการทำา Semi Open Cut กเปนกรณศกษาระดบโลกของอตสาหกรรมน
• ในดานดชน DJSI (Dow Jones Sustainability Index) SCG ไดรบการจดใหอยในระดบทอปของ
โลกในธรกจกอสรางสองปตดตอกน
• ในระดบประเทศไทย โรงงานปนลำาปางไดรบรางวล Green Industry Level 5 ซงเปนรางวลระดบ
สงสดแหงแรกของประเทศในสวนโรงงานและเหมองแรหนปน เมอป 2557
027
ภ�คผนวก ข. SPL Timeline
ป 2534-2535 ไดรบอนญาตใหทำาเหมองหนปนและดนดานตามคำาขอประทานบตรท 25-48/2534
และ 9-12/2535 ซงพนททงหมด 6,425.94 ไร อยในเขตปาสงวนแหงชาตแมทราย
คำา ต.แมสา อ.แจหม จ.ลำาปาง
ป 2537 บรษท ปนซเมนตไทย (ลำาปาง) จำากด จดทะเบยนจดตงในวนท 27 กนยายน
เปนโรงงานผลตปนซเมนตแหงท 5 ของเครอซเมนตไทย โดยเปนบรษทแรกทจด
ทะเบยนแยกจากบรษทแม และนำานวตกรรมการทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut
Mining มาใชเปนแหงแรก
ป 2539 เรมผลตและจำาหนายปนซเมนตเมอวนท 9 ธนวาคม ดวยเงนลงทนเรมตน 8,000
ลานบาท โดยมกำาลงการผลต 2.11 ลานตน
ป 2540 ประเทศไทยประสบวกฤตเศรษฐกจ ปนลำาปางจงเดนกำาลงการผลตเพยงครงเดยว
ของกำาลงการผลตรวม
ป 2543 เครอซเมนตไทยเขาเปนสมาชกของสภาธรกจเพอการพฒนายงยน WBCSD
(World Business Council for Sustainable Development)
ป 2544 เอสซจ ซเมนต ไดรวมกบผผลตปนซเมนตชนนำาระดบโลก (WBCSD CSI) ศกษา
แนวทางการพฒนาอยางยงยนอตสาหกรรมปนซเมนต ตลอดจนรบฟงความคดเหน
จากผมสวนไดสวนเสยทวโลกจดทำาเปนขอตกลงรวมกนทจะพฒนาอตสาหกรรม
ปนซเมนตอยางยงยน โดยเนน 5 หวขอหลก ซง เอสซจ ซเมนต นำามาเปนแนวทาง
ในการดำาเนนงานอยางเครงครด 1.การปองกนสภาพภมอากาศและการใชเชอเพลง
และวตถดบ 2.การลดการปลอยสารมลพษ 3.ผลกระทบตอทองถน 4.สขภาพและ
ความปลอดภย 5.การรายงานขอมล
ป 2545 WBCSD’CSI ยกใหนวตกรรมการทำาเหมองแบบ Semi-Open Cut Mining เปน
Best Practice Innovation
ป 2546 เรมสรางฝายชะลอนำาภายในพนทเหมอง เพอแกปญหาการฟนตวของปา และ
ปองกนไฟปา
028
ป 2549 ปนลำาปาง ไดรบการประเมนจากบรษท ออารเอม สยาม จำากด วาเปนองคกรผนำา
ดานการจดการสงแวดลอม ตามโครงการตรวจประเมนประสทธภาพผลการดำาเนน
งานดานสงแวดลอม (Environmental Performancde Assessment Program :
EPAP) ซง เอสซจ ซเมนตเปนผรเรม
ป 2550 เอสซจผลกดนโครงการเอสซจรกษนำาเพออนาคต โดยใชฝายชะลอนำาเปนเครองมอ
ปนลำาปางไดรบมอบหมายใหสรางฝาย 8,000 ลก
ป 2557 ไดรบรางวลโรงงานสเขยวระดบ 5 (Green Industry Level 5) แหงแรกของ
ประเทศไทยในสวนโรงงานและเหมองหนปน
029
ภ�คผนวก ค. งบการเงน บรษทปนซเมนตไทย (ลำาปาง) จำากด
รายการ ปงบการเงน
2556 2557
สนทรพย
เงนสดและเงนฝากสถาบนการเงน 250,852 368,559 250,666
ลกหนการคา 204,042,118 237,761,064 297,890,600
ลกหนและตวเงนรบทางการคา สทธ 204,042,118 237,761,064 297,890,600
รวมเงนใหกยมระยะสน 20,461,287 - -
สนคาคงเหลอสทธ 176,965,304 221,684,602 222,498,694
สนทรพยหมนเวยนอน 10,615,599 5,147,375 5,945,843
รวมสนทรพยหมนเวยน 412,335,160 464,961,600 526,585,803
ทดน อาคารและอปกรณ สทธ 1,562,117,551 1,803,770,348 2,152,245,993
สนทรพยไมหมนเวยนอน 30,432,494 39,757,418 40,046,449
รวมสนทรพยไมหมนเวยน 1,602,909,534 1,853,417,839 2,232,692,838
รวมสนทรพย 2,015,244,694 2,318,379,439 2,759,278,641
หนสนและสวนของผถอหน
หนสน
เงนเบกเกนบญชและเงนกยมระยะสนจากสถาบนการเงน 1,149,052 2,030,687 836,246
เจาหนการคา 171,285,763 306,193,543 301,485,837
รวมเจาหนการคาและตวเงนจาย 171,285,763 306,193,543 301,485,837
รวมเงนกยมระยะสน 575,010,249 741,719,089 978,360,960
หนสนหมนเวยนอน 237,761,011 139,496,628 138,576,258
รวมหนสนหมนเวยน 985,206,075 1,189,439,947 1,419,259,301
หนสนไมหมนเวยนอน 50,514,172 72,558,011 75,127,765
รวมหนสนไมหมนเวยน 50,514,172 72,558,011 75,127,765
รวมหนสน 1,035,720,247 1,261,997,958 1,494,387,066
สวนของผถอหน
ทนจดทะเบยน 589,187,500 589,187,500 589,187,500
ทนทออกและชำาระแลว – หนสามญ 589,187,500 589,187,500 589,187,500
กำาไร (ขาดทน)สะสม 147,336,947 224,193,981 432,704,075
รวมสวนของผถอหน 979,524,447 1,056,381,481 1,264,891,575
รวมหนสนและสวนของผถอหน 2,015,244,694.00 2,318,379,439.00 2,759,278,641.00
2555
030
รายการ ปงบการเงน
2556 2557
รายไดจากการขายและบรการ – สทธ 3,509,000,797.00 3,669,114,755.00 3,986,371,246.00
รายไดรวม 3,549,993,982.00 3,700,953,133.00 4,026,774,753.00
ตนทนขาย และ/หรอบรการ 1,836,106,120.00 2,064,369,989.00 2,311,842,525.00
กำาไร(ขาดทน)ขนตน 1,672,894,677.00 1,604,744,766.00 1,674,528,721.00
รวมคาใชจายในการดำาเนนงาน 583,436,162.00 615,414,363.00 559,888,147.00
กำาไร(ขาดทน)จากการดำาเนนงาน 1,089,458,515.00 989,330,403.00 1,114,640,574.00
รวมรายไดอน 40,993,185.00 31,838,378.00 40,403,507.00
กำาไร(ขาดทน)กอนคาเสอมราคาและคาใชจายตดจาย1,130,451,700.00 1,021,168,781.00 1,155,044,081.00
กำาไร (ขาดทน) กอนดอกเบยและภาษเงนได 1,130,451,700.00 1,021,168,781.00 1,155,044,081.00
ดอกเบยจาย 14,879,938.00 3,038,672.00 10,914,386.00
ภาษเงนได 340,705,522.00 234,248,075.00 228,594,601.00
กำาไร(ขาดทน)สทธ 774,866,240.00 783,882,034.00 915,535,094.00
2555
เกยวกบผจดทำ�
บรษท ปาสาละ จำากดปาสาละเปนบรษท “ปลกธรกจทยงยน” แหงแรกในประเทศไทย กอตงในเดอนกรกฎาคม 2556 เปาหมายของเราคอจดประกายและดำาเนนวาทกรรมสาธารณะเกยวกบธรกจทยงยน ผานการจดสมมนา อบรม ประชมเชงปฏบตการ ผลตสอสงพมพและออนไลน รวมทงผลตงานวจยในประเดนความยงยนในประเทศไทย และสงเสรมการวดผลตอบแทนทางสงคม
032
สอบถามขอมลเพมเตมไดท
มลนธ ฟรดรค เอแบรท 1550 อาคารธนภม ชน 23 ถ.เพชรบรตดใหม มกกะสน ราชเทว กทม. 10410โทร 02 652 7178 www.fes-thailand.org
บรษท ปาสาละ จำากด 2 ซอยสขมวท 43 แขวงคลองตนเหนอ เขตวฒนา กทม. 10110โทร 02 258 7383 www.salforest.com
เอกสารชนนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบAttribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทำาซำา แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมนำาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธเดยวกนนเทานน ดรายละเอยดเพมเตมไดท http://cc.in.th/