Transcript
Page 1: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

1

โยฮั�นเนส กูเตนเบิ ร์�กู (Johannes Gutenberg)

บิ ดาแห่�งกูาร์พิ มพิ� (ค.ศ. 1398-1468)

อั�จฉริ�ยะผู้�สริ�างเคริ��อังพิ�มพิ� ส��งปริะดิ�ษฐ์�ที่��ส�งผู้ลต่�อัการิเปล��ยนแปลงขอังโลกนาน�ปการิ

ปร์ะวั�ตศาสตร์�บิ�คคลส�าค�ญของโลกู โยฮั�นเนส

ถึ'งกริะน�(น เหต่+ที่��กเต่นเบิ�ริ�กไดิ�ชื่��อัว่�า เป0นบิ�ดิาแห�งการิพิ�มพิ�ก1เน��อังมาจากเขาเก�ดิในดิ�นแดินย+โริปที่��ม�ต่�ว่อั�กษริแค� 26 ต่�ว่ และป3ญญาชื่นขอังโลกใชื่�ว่�ที่ยาการิน�(เผู้ยแพิริ�คว่ามค�ดิ เขาจ'งไดิ�ชื่��อัว่�าผู้�ผู้ล�ต่เคริ��อังพิ�มพิ� เพิริาะว่�ที่ยาการิขอังเขาส�งผู้ลต่�อัว่�ที่ยาการิแขนงต่�างๆขอังโลกส�บิมา

โยฮั�นเนส เจนส�ไฟลชื่� ลาเดิน ซูม กเต่นเบิ�ริ�ก (Johannes

Gensfleisch zur Laden Zum Gutenberg) เก�ดิริาว่ป8 ค.ศ.

1398 ที่��เม�อังไมนซู�(Mainz) ปริะเที่ศเยอัริมน� บิ�ดิาเป0นข+นนางข�(นสงชื่�(นสง ชื่��อั ไฟริ�ล เจนส�ไฟริ�ล ซูริ� ลาเดิน (FFriele Gensfleisch Zur

Laden) ส�ว่นมาริดิาชื่��อั เอัลซู� ไว่ริ�ชื่ (Else Wyrich)

Page 2: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

2

ในว่�ยเดิ1ก กเต่นเบิ�ริ�กต่�ดิต่ามบิ�ดิาไปโบิสถึ�เพิ��อัดิการิพิ�มพิ�ภาพิ และเห1นว่�าการิแกะสล�กบิล1อักไม�เป0นเริ��อังยากส�งผู้ลให�หน�งส�อัม�ริาคาแพิงและไม�ค�อัยแพิริ�หลาย เขาจ'งใฝ่<ฝ่3นอัยากสริ�างเคริ��อังที่��สามาริถึพิ�มพิ�หน�งส�อัไดิ�ริว่ดิเริ1ว่น�บิแต่�น�(นมา

ริาว่ ค.ศ. 1411 ปริะเที่ศเยอัริมน�เก�ดิเหต่+จลาจล บิ�านเริ�อันกว่�าริ�อัยหล�งคาเริ�อันถึกย'ดิ กเต่นเบิ�ริ�กพิล�ดิถึ��นไปอัย�ที่��เม�อังอั�ลที่า (Alta Villa)

เข�าเริ�ยนหน�งส�อัที่��มหาว่�ที่ยาล�ยเอัอัเฟ=ริ�ต่ (The University of Erfurt)

ดิ�งที่��ม�ชื่��อัปริากฏในบิ�นที่'กขอังมหาว่�ที่ยาล�ยเม��อัป8 ค.ศ. 1419 ซู'�งเป0นป8เดิ�ยว่ก�บิบิ�ดิาขอังเขาเส�ยชื่�ว่�ต่

ห่ล�งจากูน�$น ไม�ม&ใคร์ร์(ชะตากูร์ร์มของกูเตนเบิ ร์�กูอ&กูเลย กูร์ะทั่�+งพิบิจดห่มายของเขา เม,+อเด,อนม&คม ค.ศ. 1434 วั�าเขาพิ�กูแร์มอย�ทั่&+สตาสบิร์�กู (Strasbourg) ทั่�างานเป-นลกูจ(าในร์(านต�ดกูร์ะจกู เขาปร์ะด ษฐ์�เคร์,+องพิ มพิ�และอ�กูษร์โลห่ะ 26 ช $นทั่&+ม&ขนาดเทั่�ากู�นได(ส�าเร์0จเป-นคร์�$งแร์กู

ค.ศ. 1448 กเต่นเบิ�ริ�กเดิ�นที่างกล�บิเม�อังไมนซู� เพิ��อัย�มเง�นญาต่�และเพิ��อันมาลงที่+นที่?าโริงพิ�มพิ� ส+ดิที่�ายเพิ��อันชื่��อัโยฮั�นน� ฟ3สต่� (Johann

Fust) ให�ย�มเง�น 800 ก�ลเดิอัริ� (Gilder)

ค.ศ. 1455 เคริ��อังพิ�มพิ�กเต่นเบิ�ริ�กพิ�มพิ�พิริะค�มภ�ริ�ไบิเบิ�ลอัอักมาริาว่ 800 เล�ม เป0นที่��ริ �จ�กก�นในชื่��อั ไบิเบิ�(ลขอังกเต่นเบิ�ริ�ก ’ ’ (The

Gutenburg Bible) จากผู้ลงานคริ�(งน�( ที่?าให�เขาไดิ�ริ�บิการิแต่�งต่�(งจากส�งฆริาชื่เม�อังไมนซู�ให�เป0นมหาดิเล1ก และไดิ�ริ�บิเง�นบิ?านาญอั�กดิ�ว่ย

Page 3: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

3

ต่�อัมาป8 ค.ศ. 1475 ว่�ลเล�ยม แคกซู�ต่�น (William Caxton) ชื่�างพิ�มพิ�ชื่าว่อั�งกฤษ ไดิ�พิ�ฒนาเคริ��อังพิ�มพิ�เพิ��อัต่�พิ�มพิ�หน�งส�อั Recuyell of

the Histoyes of Troye น�บิเป0นหน�งส�อัภาษาอั�งกฤษเล�มแริกขอังโลก

ว่�ที่ยาการิดิ�านการิพิ�มพิ�ไดิ�แพิริ�หลายส�ปริะเที่ศต่�างๆอัย�างริว่ดิเริ1ว่ ที่��เม�อังเว่น�ชื่(Venice) ปริะเที่ศอั�ต่าล� อั�ลดิ+ลมานต่�อั+ส (Aldus

Manutius) ชื่�างพิ�มพิ�สามริถึปริะดิ�ษอั�กษริต่�ว่เอัน ริว่มถึ'งริปแบิบิต่�ว่อั�กษริที่��เริ�ยบิง�ายเป0นจ?านว่นมาก

แม�กเต่นเบิ�ริ�กจะไม�ใชื่�คนแริกที่��ค�ดิปริะดิ�ษฐ์�เคริ��อังพิ�มพิ� แต่�ส��งที่��ปฎิ�เสธไม�ไดิ�ก1ค�อั เขาม�ส�ว่นส?าค�ญนการิที่?าให�ว่�ที่ยาการิต่�างๆขอังโลกไดิ�ริ�บิการิเผู้ยแพิริ� กเต่นเบิ�ริ�กถึ'งแก�กริริมที่��บิ�านเก�ดิ เม��อัว่�นที่�� 3 ก+มภาพิ�นธ� ค.ศ.

1468 ศพิขอังเขาถึกน?าไปฝ่3งที่��โบิสถึ�น�กายฟริ�งซู�ส (Franziskanerkiche) ซู'�งต่�อัมาโบิสถึ�แห�งน�(ก�บิส+สานถึกที่?าลาย ที่?าให�หล+มศพิขอังกเต่เบิ�ริ�กหายสาบิสญไปดิ�ว่ย

Page 4: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

4

มาร์�โค โปโล (Marco Polo)

น�กเดิ�นที่างผู้�สริ�างน�ที่านมนต่�เสน�ห�เป=ดิโลกต่ะว่�นต่ก ค.ศ. 1254-1324

เขาค�อัน�กเดิ�นที่างผู้�เป=ดิโลกเอัเชื่�ยหน�งส�อัการิเดิ�นที่างขอังเขาเย�ายว่นชื่ว่นให�ค�นหาคว่ามจริ�งที่+กย+คที่+กสม�ย

การิเดิ�นที่างขอังมาริ�โค โปโล หริ�อั ’ ‘The Travels of Marco

Polo’ เป0นหน�งส�อัที่��ส?าค�ญย��งยว่ดิ ส?าหริ�บิคนย+โริปย+คปลายคริ�สต่�ศต่ว่ริริษที่�� 13 เพิริาไม�เป0นแค�เพิ�ยงหน�งส�อัที่��ว่�าดิ�ว่ยอัาริยธริริมต่ะว่�นอัอักอั�นแสนมห�ศจริริย�ที่��คนย+โริปไม�เคยพิบิเห1นเที่�าน�(น แต่�ผู้�เข�ยนย�งอัธ�บิายแผู้นที่��ดิ�นแดินแดินเอัเชื่�ยซู'�งก�อันหน�าน�(ไม�เคยใคริริ �จ�กแจ�มแจ�งเหม�อันไปเห1นดิ�ว่ยต่าต่�ว่เอังอั�กดิ�ว่ย

มาริ�โค โปโล (Marco Polo) เป0นชื่าว่อั�ต่าเล�ยน เก�ดิเม��อัว่�นที่�� 15

ก�นยายน ค.ศ. 1254 เม��อัอัาย+ไดิ� 17 ป8 เขาไดิ�เดิ�นที่างต่ามบิ�ดิาค�อั น�โคโล โปโล (Nicolo Polo) และม�ฟฟ=โอั (Maffeo) ไปย�งมอังโกล การิไดิ�ใชื่�ชื่�ว่�ต่

Page 5: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

5

อัย�ที่��น� �นนานถึ'ง 25 ป8 ที่?าให�เขาริ �จ�กแผู้�นดิ�นที่��ไม�ใชื่�บิ�านเก�ดิเม�อังนอันอัย�าล'กซู'(ง กริะที่��งสามาริถึอัธ�บิายการิว่าดิภาพิแผู้นที่��โลกบิริ�เว่ณเอัเชื่�ยที่��เคยเป0นปริ�ศนาไดิ�อัย�างกริะจ�างชื่�ดิ

เหต่+เริ��มต่�นจากการิค+กคามปริะเที่ศแถึบิย+โริปขอังพิริเจ�าก+บิไล ข�าน (Kublai Khan) ที่��เริ��มลดิน�อัยถึอัยลง ที่?าให�น�กการิที่ต่ชื่าว่ย+โริป ริ��มสานส�มพิ�นธ�ริะหว่�างชื่าว่คริ�สเต่�ยนก�บิชื่าว่มอังโกลให�แน�นแฟFน โดิยใน ค.ศ.

1253 บิาที่หลว่งจอัห�นแห�งพิลาโน เป0นชื่าว่ย+โริปคนแริกที่��ไดิ�เดิ�นที่างไปย�งนคริคาริาโคริ�ม (Karakorum) เม�อังหลว่งขอังมอังโกลต่ามริาชื่การิโอังการิที่างการิที่ต่ขอังพิริะส�นต่ะปาปาอั�นโนเซูนต่�ที่�� 4 (Pope Innocent

IV) และเริ��มพิ�ฒนาคว่ามส�มพิ�นธ�ให�กริะชื่�บิย��งข'(นเม��อัต่�อัมา ว่�ลเล��ยมแห�งริบิริ Gค (Wiiliam of Rubruck) บิาที่หลว่งขอังเซูนต่�ฟริานซู�ส น�กายโริม�นคาที่อัล�ก เดิ�นที่างไปมอังโกลเพิ��อัเจริ�ญส�มพิ�นธไมต่ริ�ต่ามหริะริาชื่โอังการิขอังพิริะเจาหล+ยส�ที่�� 9 แห�งฝ่ริ��งเศส และปริะสบิคว่ามส?าเริ1จอัย�างย��ง

ดิ�งน�(นใน ค.ศ. 1260 เม��อัส�มพิ�นธ�ที่างการิที่ต่ม��นคง การิค�าก1เป=ดิกว่�าง บิ�ดิาและอัาขอังมาริ�โคจ'งถึ�อัโอักาสน�(เข�าไปค�าขายในนคริบิ+คคาริา (Bukhara) และเข�าริ�ว่มก�บิคณะที่ต่ชื่าว่มอังโกล เดิ�นที่างต่�อัไปย�งพิริะริาชื่

Page 6: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

6

ส?าน�กขอังพิริเจ�าข�าน ซู'�งพิริะอังค�ม�ริาชื่โอังการิให�ชื่ายที่�(งสอังกล�บิเว่น�ส (Venice) ในฐ์านะริาชื่ที่ต่เพิ��อัน?าน?(าม�นต่ะเก�ยงจากส+สานอั�นศ�กดิ�Hส�ที่ธ�Hแห�งเยริซูาเล1ม พิริ�อัมก�บิผู้�ริอับิริ �ในคริ�สต่�ศาสนา น�กว่�ชื่าการิ ศ�ลป=น และน�กว่�ชื่าศาสต่ริ�ริ�ว่มริ�อัยคนมาดิ�ว่ย

ค.ศ. 1269 น�โคโลก�บิม�ฟฟ=โอัจ'งเดิ�นที่างกล�บิส�ย+โริป และไดิ�ริ�บิที่ริาบิว่�าพิริะส�นต่ปาปาเคลมอังต่�ที่�� 4 (Pope clement IV) เส�ยชื่�ว่�ต่แต่�ป8ที่��แล�ว่ ฉะน�(นจ'งเป0นการิยากที่��จะน?าผู้�ริอับิริ �ศาสต่ริ�ต่�างๆไปย�งดิ�นแดินอั��นโดิยไม�ไดิ�ริ�บิการิย�นยอัมจากพิริะส�นต่ะปาปา

สอังป8ก�บิการิริอัคอัยพิริะส�นต่ะปาปาอังค�ใหม�ที่��เม�อังเว่น�สผู้�านไปโดิยไม�ม�คว่ามค�บิหน�าใดิๆ ที่�(งสอังจ'งต่�ดิส�นใจเดิ�นที่างส�มอังโกล โดิยพิกจดิหมายชื่�(แจงขอังผู้�แที่นส�นต่ะปาปาไปดิ�ว่ย แต่�เม��อัอักเดิ�นที่างไปส�กริะยะ การิสริริหาก1ส�(นส+ดิ ดิ�ว่ยผู้�แที่นไดิ�ริ�บิเล�อักเป0นส�นต่ะปาปาเกเกอัริ��ที่�� 10

(Pope Gregory X) หล�งจากน�(นที่�านจ'งเริ�ยกที่�านที่�(งสอังกล�บิมาเพิ��อัเดิ�นที่างไปพิริ�อัมน�กบิว่ชื่สอังที่�าน ที่ว่�าเก�ดิสงคริามที่��อัาริ�เมเน�ย (Amenia) เส�ยก�อัน ที่�(งค�จ'งต่�อังเดิ�นที่างเพิ�ยงล?าพิ�งพิริ�อัมน?(าม�นศ�กดิ�Hส�ที่ธ�H ในเว่ลาน�(เอัง มาริ�โค โปโล ไดิ�ริ�ว่มเดิ�นที่างไปก�บิบิ�ดิละอัาดิ�ว่ย ซู'�งในย+คน�(นต่�อังใชื่�เว่ลากว่�า 3 ป8ข�ามน?(า ภเขาและที่ะเลที่ริายอั�นที่+ริก�นดิาริ

เม��อัเดิ�นที่างไปถึ'งกริ+งคานบิาลเม�อังหลว่ง (หริ�อัป3กก��งในป3จจ+บิ�น)

การิมาเย�อันขอังชื่ายหน+�มก1สริ�างคว่ามพิ'งพิอัใจแก�พิริเจ�าก+บิไล ข�าน อัย�าง

Page 7: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

7

มาก พิริะอังค�ว่างพิริะที่�ยให�มาริ�โค โปโลเป0นผู้�แที่นพิริะอังค� อัอักปฎิ�บิ�ต่�ภาริะก�จที่��ว่แผู้�นดิ�นที่�(งที่��พิม�าและอั�นเดิ�ย คริอับิคริ�ว่โปโลใชื่�ชื่�ว่�ต่ริ�บิใชื่�ก+บิไล ข�าน เป0นเว่ลาริ�ว่ม 25 ป8 ก�อันจะเดิ�นที่างกล�บิบิ�านเก�ดิเม�อังนอัน ค.ศ. 1295

พิริ�อัมดิ�ว่ยที่ริ�พิย�ส�นเง�นที่อังจ?านว่นมากที่��พิริะเจ�าข�านมอับิให�

มาริ�โคอัย�ที่��เว่น�สไดิ�ไม�นานก1เก�ดิสงคริามริะหว่�างเว่น�ส (Vanice) ก�บิเจน�ว่ (Genoa) ผู้ลค�อัเว่น�สแพิ�สงคริาม และมาริ�โคถึกคว่บิค+มต่�ว่ไว่�ที่��ค+กเจน�ว่ ใน ค.ศ. 1295 (หน�งส�อัเดิ�นที่างขอังมาริ�โค โปโลริะบิ+ว่�า ค.ศ.

1296) ณ. ที่��แห�งน�( มาริ�โคไดิ�เข�ยน การิเดิ�นที่างขอังมาริ�โค โปโล ซู'�งต่�อั‘ ’

มา ริ�สต่�เก�ยโล (Rustichello de Pica) น�กปริะพิ�นธ�แห�งริาชื่ส?าน�กพิริะเจ�าเอั1ดิเว่�ริ�ดิที่�� 1(Edward 1) แห�งอั�งกฤษ ซู'�งถึกจอังจ?าเชื่�นเดิ�ยว่ก�น ไดิ�น?ามาเริ�ยบิเริ�ยงใหม�ดิ�ว่ยภาษาที่��สว่ยงาม เน�(อัหาขอัง การิเดิ�นที่าง ยาว่‘ ’

ถึ'ง 119 บิที่ แบิ�งอัอักเป0น 3 เล�ม ค�อั เล�มที่�� 1 เล�าเริ��อังการิเดิ�นที่างจากอัาริ�มาเน�ยถึ'งพิริะริาชื่ว่�งฤดิริ�อันขอังพิริะเจ�าก+บิไล ข�าน ที่��นคริชื่านดิ มาริ�โคบิริริยายไว่�อัย�างละเอั�ยดิเก��ยว่ก�บิว่�ถึ�ชื่�ว่�ต่ผู้�คน สภาพิแว่ดิล�อัม บิริริยากาศที่��ไดิ�พิบิเจอัขณะเดิ�นที่าง ส�ว่นเล�มที่�� 2 เป0นการิบิริริยาอัย�างละเอั�ยดิเก��ยว่ก�บิบิ+คล�กล�กษณะ คว่ามสามาริถึและคว่ามดิ�งานขอังก+บิไล ข�าน ที่��มาริ�โคยกย�อัง ซู'�งสว่นกริะแสก�บิคนในย+คเดิ�ยว่ก�นที่��มอังว่�าริาชื่ว่งศ�มอังโกลดิ+ริ�ายเก�นป+ถึ+ชื่นธริริมดิา ริว่มถึ'งคว่ามว่�จ�ต่ริงดิงามขอังพิริะริาชื่ว่�ง ว่�ฒนธริริม ธริริมเน�ยม ริว่มถึ'งส��งขอังที่��น�าสนใจในดิ�นแดินน�( จากการิเดิ�นที่างจากที่�าไซูต่+น(อัะมอัย) ส�อั�าว่เปอัริ�เซู�ย

Page 8: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

8

ค.ศ. 1298 หน�งส�อัเดิ�นที่างขอังมาริ�โค โปโล ไดิ�ริ�บิการิต่�พิ�มพิ�และเป0นหน�งส�อัที่��ขายดิ�ที่��ส+ดิเล�มหน'�ง กริะน�(นในย+คป3จจ+บิ�นหน�งส�อัเล�มน�(ย�งเป0นที่��สงส�ยและน?าไปส�การิว่�เคริาะห�ว่�ามาริ�โคไดิ�เดิ�นที่างจริ�งหริ�อัไม� เพิริาะเม��อับิริริยายถึ'งเม�อังจ�นอัย�างละเอั�ยดิถึ��ย�บิ กล�บิไม�ม�เริ��อังริาว่ภาพิขอังก?าแพิงเม�อังจ�นให�เห1นเลย

มาร์�โค โปโล เส&ยช&วั ตขณะอาย�ได( 71 ป2 เม,+อวั�นทั่&+ 8 มกูร์าคา ค.ศ. 1324 ทั่�ามกูลางค�าถามมากูมายเกู&+ยวักู�บิควัามจร์ งในเร์,+องทั่&+เขาแต�ง ทั่�$งจากูผู้(เช&+ยวัชาญด(านศาสตร์�ต�างๆแต�ห่น�งส,อกูาร์เด นทั่างทั่&+เป2+ ยมไปด(วัยอร์ร์ถร์สเล�มน&$กู0ย�งไม�เคยล(าสม�ยจวับิจนป6จจ�บิ�น

เนเฟอร์�ต ต

(1370 - 1330 ป2กู�อนคร์ สตกูาล)

เนเฟอัริ�ต่�ต่� เป0นริาชื่�น�ขอังฟาโริห�อัาเมนโฮัเที่ป ที่�� 4 แห�งอั�ย�ปต่� ภายหล�งไดิ�เปล��ยนพิริะนามมาเป0นอัาเคนาเต่น และพิริะมาริดิาสะใภ�ขอังฟาโริห�ต่+ต่�นคาม+น กล�าว่ก�นว่�าเนเฟอัริ�ต่�ต่�อัาจเคยข'(นคริอังบิ�ลล�งก�อั�ย�ปต่�เป0นชื่�ว่งเว่ลาส�(นๆหล�งจากพิริะสว่าม�ส�(นพิริะชื่นม� และก�อันที่��ฟาโริห�ต่+ต่�นคาม+นจะเถึล�งศ�ริ�ริาชื่สมบิ�ต่� แต่�ก1ย�งเป0นที่��ถึกเถึ�ยงก�นในหม�น�กว่�ชื่าการิ ชื่��อัขอัง

Page 9: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

9

พิริะนางอัาจแปลไดิ�โดิยส�งเขปว่�า โฉมงามผู้�มาส� และย�งพิ�อังก�บิค?าเริ�ยกเคริ��อังปริะดิ�บิชื่น�ดิหน'�งที่��เป0นลกป3ดิที่อังค?าริปยาว่ริ� ดิ�งที่��เริาเห1นริปป3( นขอังเธอัสว่มใส�อัย�เสมอั ลกป3ดิชื่น�ดิน�(เริ�ยกว่�า ลกป3ดิ"เนเฟอัริ�"

เนเฟอัริ�ต่�ต่�โดิ�งดิ�งจากริปป3( นที่�อันบิน ที่��ต่อันน�(จ�ดิแสดิงอัย�ที่��พิ�พิ�ธภ�ณฑ์�อั�ย�ปต่�แห�งชื่าต่�เยอัริมน�ในนคริเบิอัริ�ล�น ริปป3( นดิ�งกล�าว่เป0นริปที่��ถึกที่?าเล�ยนแบิบิซู?(ามากที่��ส+ดิในบิริริดิาศ�ลปว่�ต่ถึ+ขอังไอัยค+ปต่� สริ�างข'(นโดิยปริะต่�มากริ Djhutmose และถึกค�นพิบิในห�อังที่?างานศ�ลปะขอังเขา ริปป3( นที่�อันบินน�(ม�ชื่��อัเส�ยงโดิ�งดิ�งเน��อังจากเป0นต่�ว่อัย�างขอังคว่ามเข�าใจอัย�างถึ�อังแที่�ขอังชื่าว่อั�ย�ปต่�โบิริาณเก��ยว่ส�ดิส�ว่นขอังอังค�ปริะกอับิบินใบิหน�า

พิริะนางถึกเริ�ยกขานมากมายหลายชื่��อั ที่��ว่�หาริคาริ�น�ก ม�ศ�ลาจาริ'กที่��ขานพิริะนางว่�าเป0น ผู้�ส�บิที่อัดิ ที่��ส+ดิขอังผู้�เป0นที่��โปริดิปริาน ผู้�ม�สเน�ห� ผู้�แผู้�คว่ามส+ข ชื่ายาผู้�อั�อันหว่าน ผู้�เป0นที่��ริ �ก ผู้�ปลอับิปริะโลมห�ว่ใจขอังอังค�ริาชื่าในว่�ง ผู้�ม�ถึ�อัยค?าอั�อันโยน ชื่ายาแห�งอั�ย�ปต่�ต่อันบินและอั�ย�ปต่�ต่อันล�าง ชื่ายาขอังกษ�ต่ริ�ย�ผู้�ย��งใหญ� ผู้�ที่��กษ�ต่ริ�ย�ที่ริงริ�ก สต่ริ�แห�งดิ�นแดินที่�(งสอัง เนเฟอัริ�ต่�ต่�

Page 10: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

10

ริปแกะสล�กในที่�าย�นขอังเนเฟอัริ�ต่�ต่�จากเม�อังอัามาริ�นา ป3จจ+บิ�นอัย�ที่��พิ�พิ�ธภ�ณฑ์�อั�ย�ปต่� แห�งกริ+งเบิอัริ�ล�น

ไม�ม�ใคริที่ริาบิว่�าบิ�ดิามาริดิาขอังเนเฟอัริ�ต่�ต่�เป0นใคริ แต่�ม�ผู้�เห1นพิ�อังต่�อังก�นว่�าเธอัอัาจเป0นธ�ดิาขอังเอัย� ผู้�ที่��ไดิ�เป0นฟาโริห�ในเว่ลาต่�อัมา ก�บิมเหส�ที่��ม�ชื่��อัว่�าเที่ย� อั�กที่ฤษฎิ�หน'�งกล�าว่ว่�าเนเฟอัริ�ต่�ต่�แที่�จริ�งค�อัเจ�าหญ�งที่าดิค�ปา ธ�ดิาขอังกษ�ต่ริ�ย�ที่�ชื่ริ�ต่ต่าแห�งม�ที่านน� ในม�ว่นค�มภ�ริ�โบิริาณม�การิกล�าว่ถึ'งชื่��อัน�เมริ�ธ�น เป0นอั�กชื่��อัหน'�งขอังพิริะนาง แต่�ก1ย�งไม�ไดิ�ริ�บิการิย�นย�นอัย�างเป0นที่างการิ ย�งม�ผู้�เสนอัแนว่ค�ดิว่�าพิริะนางเป0นธ�ดิา หริ�อัพิริะญาต่�ก�บิฟาโริห�อัาเมนโฮัเที่ปที่��สาม หริ�อัไม�ก1เป0นชื่นชื่�(นสงขอังชื่าว่เธบิ อั�กที่ฤษฎิ�หน'�งยกให�เนเฟอัริ�ต่�ต่�เป0นธ�ดิาขอังซู�ต่าม+น น�อังสาว่ต่�างมาริดิาขอังอัาเมนโฮัเที่ปที่��สาม โดิยม�พิริะริาชื่�น�เอั�ยเริเป0นพิริะมาริดิาขอังนาง เอั�ยเริเคยม�ต่?าแหน�งเป0นอังค�ริ�ชื่ที่ายาที่ แต่�ต่?าแหน�งดิ�งกล�าว่ต่�อังส�(นส+ดิลงเม��อัอัาเมนโฮัเที่ปที่��สามข'(นคริอังบิ�ลล�งก� ซู�ต่าม+นถึกเล�(ยงดิให�เป0นมเหส�ขอังที่�เย แต่�ก1ไม�ม�หล�กฐ์านว่�าพิริะนางม�โอัริสธ�ดิาก�บิผู้�ใดิหริ�อัไม� ม�หล�กฐ์านอัย�างหน'�งที่��บิ�งบิอักว่�าที่�(งซู�ต่าม+นและเนเฟอัริ�ต่�ต่�ต่�างก1ม�คว่ามส�มพิ�นธ�ที่างสายเล�อัดิก�น น��นค�อัชื่��อัขอังที่�(งค�ต่�างก1หมายคว่ามว่�า "ผู้�เลอัโฉม" เนเฟอัริ�ต่�ต่�น�บิถึ�อัเที่พิเพิ�ยงอังค�

Page 11: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

11

เดิ�ยว่ น��นก1ค�อัอัาต่อัน ที่�(งน�( อัาเคนาเต่น สว่าม�ขอังพิริะนางอัาจเป0นพิริะบิ�ดิา หริ�อัไม�ก1พิ��ชื่ายต่�างมาริดิาขอังฟาโริห�ต่+ต่�นคาม+น ข'(นอัย�ก�บิว่�าจะน�บิญาต่�แบิบิไหน 

ว่�นที่��เนเฟอัริ�ต่�ต่�อัภ�เษกสมริสก�บิอัาเมนโฮัเที่ปที่��ส�� และต่�อัมาไดิ�ริ�บิการิสถึาปนาเป0นพิริะชื่ายาขอังพิริะอังค�น�(นไม�อัาจริะบิ+ไดิ�แน�นอัน อัย�างไริก1ดิ� ที่�(งค�ม�บิ+ต่ริสาว่ดิ�ว่ยก�นหกคน ต่ามริายชื่��อัและป8เก�ดิต่�อัไปน�(

เมริ�ต่าเต่น - เก�ดิในป8ที่�� 2 หล�งจากที่��อัาเมนโฮัเที่ปที่��ส��ข'(นคริอังริาชื่ย� (1348 ป8ก�อันคริ�สต่กาล)

เมเคต่าเต่น - เก�ดิในป8ที่�� 3 (1347 ป8ก�อันคริ�สต่กาล)

อัานเคเซูนปาเต่น, ผู้�ที่��ต่�อัมาเป0นชื่ายาขอัง ฟาโริห�ต่+ต่�นคาม+น - เก�ดิในป8ที่�� 4 (1346 ป8ก�อันคริ�สต่กาล)

เนเฟอัริ�เนเฟอัริ�ว่เต่น ต่าเชื่ริ�ต่ - เก�ดิในป8ที่�� 6 ([[1344 ป8ก�อันคริ�สต่กาล])

เนเฟอัริ�เนเฟอัริ�ริเริ Neferneferure - เก�ดิในป8ที่�� 9 (1341 ป8ก�อันคริ�สต่กาล)

เซูเต่เปนเริ - เก�ดิในป8ที่�� 11 (1339 ป8ก�อันคริ�สต่กาล)

Page 12: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

12

ริปแกะสล�กขอังเนเฟอัริ�ต่�ต่�ก�บิ อัาเคนาเต่น และธ�ดิาสามอังค� จากเม�อังอัามาริ�นา ป3จจ+บิ�นอัย�ที่��พิ�พิ�ธภ�ณฑ์�อั�ย�ปต่� แห�งกริ+งเบิอัริ�ล�น

ในป8ที่��ส��ขอังการิคริอังริาชื่ย� (1346 ป8ก�อันคริ�สต่กาล)อัาเมนโฮัเที่ปที่��ส��ไดิ�เริ��มสริ�างศาสนสถึานเพิ��อับิชื่าเที่พิอัาเต่น และย�งเชื่��อัอั�กว่�าป8เดิ�ยว่ก�นน�(พิริะอังค�ไดิ�เริ��มก�อัสริ�างอัาเคต่าเต่น เม�อังหลว่งแห�งใหม� ซู'�งป3จจ+บิ�นน�(เป0นที่��ริ �จ�กก�นในชื่��อัเม�อังอัามาริ�นา ในป8ที่��ห�าขอังการิคริอังริาชื่ย� (1345 ป8ก�อันคริ�สต่กาล) อัาเมนโฮัเที่ปที่��ส�� ไดิ�เปล��ยนพิริะนามขอังพิริะอังค� อัย�างเป0นที่างการิเป0นอัาเคนาเต่น เพิ��อัเป0นส�ญล�กษณ�ขอังศาสนสถึานแห�งใหม� คาดิก�นว่�าเหต่+การิณ�ดิ�งกล�าว่เก�ดิข'(นในว่�นที่�� 2 มกริาคมขอังป8น�(น ในป8ที่��เจ1ดิขอังการิคริอังริาชื่ย� (1343 ป8ก�อันคริ�สต่กาล) ไดิ�ม�การิย�ายเม�อังหลว่งจากกริ+งธ�บิ ไปย�งอัามาริ�นา แม�ว่�าจะย�งม�การิก�อัสริ�างต่�อัไปอั�กถึ'งสอังป8 (จนกริะที่��ง 1341 ป8ก�อันคริ�สต่กาล เม�อังใหม�ถึกอั+ที่�ศให�ก�บิศาสนาใหม�ขอังที่�(งค� เชื่��อัก�นว่�าริปป3( นคริ'�งต่�ว่อั�นโดิ�งดิ�งขอังเนเฟอัริ�ต่�ต่�ถึกสริ�างข'(นในป8น�(เอัง

อั�กษริจาริ'กชื่�(นหน'�งริะบิ+ว่�าริาว่ว่�นที่�� 21 พิฤศจ�กายน ในป8ที่�� 12 ขอังการิคริอังริาชื่ย� (1338 ป8ก�อันคริ�สต่กาล) ไดิ�ม�การิกล�าว่ถึ'งเมเคต่าเต่น

Page 13: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

13

พิริะธ�ดิาเป0นคริ�(งส+ดิที่�าย จ'งเชื่��อัก�นว่�านางอัาจจะส�(นพิริะชื่นม�ไม�นานหล�งจากน�(น ริปสล�กนนต่?�าในส+สานขอังอัาเคนาเต่นในส+สานกษ�ต่ริ�ย�แห�งอัามาริ�นาม�ริปงานศพิขอังนาง

โร์เจอร์� เบิคอน (Roger Bacon)

Page 14: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

14

ยอดน�กูปร์�ชญาและน�กูทั่ดลอง ค.ศ 1214 – 1294

น�กูวั ทั่ยาศาสตร์�ผู้(ถกูจ�ากู�ดเสร์&ภาพิในกูาร์แสดงออกูและกูาร์ยอมร์�บิได(ถกูปลดปล�อย 4 ศตวัร์ร์ษห่ล�งกูาร์ส $นช&วั ต

อัริ�สโต่เต่�ล ค�อั น�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�คนแริกที่��พิยายามอัธ�บิายต่�นก?าเน�ดิขอังริ+ �งก�นน?(า ที่ว่�าโริเจอัริ� เบิคอัน (Roger Bacon) เป0นน�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�คนแริกที่�พิบิว่�า ริ+ �งปฐ์มภม�อัย�สงกว่�าริะดิ�บิสายต่า ขอังคนปริะมาณ 42

อังศาเสมอัและริ+ �งก�นน?(าชื่น�ดิที่+ต่�ยภม�จะอัย�สงข'(นไปอั�ก 8 อังศา ค�อั 50

อังศา แต่�ที่ว่�าในป3จจ+บิ�น การิว่�ดิม+มแสดิงต่?าแหน�งขอังริ+ �งก�นน?(าน�ยมว่�ดิสว่นที่างก�บิเบิคอัน ดิ�งน�(นม+มขอังริ+ �งก�นน?(าที่�(งสอังแบิบิจ'งเป0น 180-42

=138 อังศาและ 180-50 = 130 อังศา ต่ามล?าดิ�

ปริะว่�ต่�ศาสต่ริ�การิบิ�นบิ�นที่'กไว่�ว่�า เม��อัศต่ว่ริริษที่�� 13 บิามหลว่งโริเจอัริ� เบิคอันน�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�ชื่าว่อั�งกฤษไดิ�กล�าว่ถึ'งการิสริ�างบิอัลลนและเริ�อัเหาะอั�นเป0นยานบิ�นเบิากว่�าอัากาศเป0นคริ�(งแริก โดิยไดิ�ม�ผู้�น?าเอักสาริดิ�งหล�าว่ไปเผู้ยแพิริ�ในฝ่ริ��งเศสเม��อั ค.ศ 1542 หล�งจาก เขาเส�ยชื่�ว่�ต่แล�ว่ 250 ป8 ริายละเอั�ยดิในน�(นเป0นการิอัธ�บิายจ?าเพิาะขอังล�กษณะยานบิ�นดิ�งกล�าว่ว่�า เป0นที่ริงกลม ที่?าดิ�ว่ยโลหะบิางเบิา ภายในบิริริจ+อัากาศริะเหยเริ1ว่ (Ethereal air) ภายหล�ง จอัห�น ว่�ลค�นส� (John Wilkins) สน�บิสน+นหล�กการิน�(โดิยอัธ�บิายว่�า บิริริยากาศโลกเบิ�(อังบินเป0นส+ญญากาศ และ เบิ�(อังล�างม�คว่ามหนาแน�นหากเอัาอัากาศเบิ�(อังบินมาใส�ในที่��บิริริจ+ก1จะลอัยต่�ว่ไดิ�

นอักจากน�(เบิคอันก1ไดิ�ที่?าการิที่ดิลอังว่�ที่ยาศาสต่ริ�และเข�ยยนริายงานผู้ลไว่�หลายเริ��อัง เชื่�นเริ��อังการิผู้ล�ต่กริะส+นดิ�นปJนเป0นคริ�(งแริกในย+โริป (ค.ศ 1249) เริ��อังใส�อัากาศริ�อันในบิอัลลน โดิยใชื่�แผู้�นที่อังแดิงบิางๆ การิสริ�างเคริ��อังม�อัการิบิ�นแบิบิใชื่�ป8ก การิปริะดิ�ษเคริ��อังม�อักลในเริ�อัและเกว่�ยน ก�อันจะปริ�บิปริ+งให�ดิ�ข'(นในหลายศต่ว่ริริษต่�อัมา

เบิคอันเก�ดิในอั�ลเชื่สเต่อัริ� (Ilchester) ซูอัมเมอัริ�เซูต่ (Somerset) เม��อัป8 ค.ศ 1214 เขาม�พิริสว่ริริค�มาต่�(งแต่�เดิ1ก ในว่�ยน�(เขา

Page 15: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

15

สนใจปริ�ชื่ญากริ�ก โดิยเฉพิาะปริ�ชื่ญาขอังอัริ�สโต่เต่�ล ที่�(งย�งเริ�ยนเริขาคณ�ต่ ดิาริาศาสต่ริ�และคณ�ต่ศาสต่ริ�อั�กดิ�ว่ย

ป2 ค.ศ 1234 เบิคอนย(ายไปอย�ปาร์&ส และเร์&ยนจนจบิมห่าวั ทั่ยาล�ยของปาร์&ส (University of paris) เม,+อป2 ค.ศ 1241 ห่ล�งจากูบิร์ร์ยายเกู&+ยวักู�บิแนวัค ดและทั่ฤษฎี&ของอร์ สโตเต ล ต�อมาในป2 1247 เขากู0กูล�บิมาย�งออกูฟอร์�ด (Oxford) เพิ,+อศ;กูษาและพิ�ฒนาวั ทั่ยาศาสตร์,ให่(กู(าวัห่น(าเบิคอนศ;กูษากูาร์ใช(เลนทั่�เพิ,+อช�วัยเร์,+องกูาร์มองเห่0น โดยอาศ�ยห่ล�กูกูาร์ส�งเกูตและบิ�นทั่;กู ต�อมาในป2 ค.ศ 1257 ผู้ลงานของเบิคอนม�กูจะถกูกูล�าวัถ;งในแง�ม�มของส +งเห่น,อธร์ร์มชาต

เบิคอันเป0นศ�ษย�ขอังกลอัสเซูต่ (Robert Grosseteste) ที่�(งค�ที่?างานริ�ว่มก�นที่��มหาว่�ที่ยาล�ยอัอักซู�ฟอัริ�ดิ แปลต่?าริาหลายเล�มจากภาษาอัาหริ�บิเป0นภาษาอั�งกฤษ เบิคอันเคยหล�าว่ถึ'งคว่ามจ?าเป0นที่��จะต่�อังเริ�ยนคณ�ต่ศาสต่ริ�ว่�า ผู้�ใดิที่��ไม�ริ�คณ�ต่ศาสต่ริ�จะไม�ม�ว่�นเข�าใจคณ�ต่ศาสต่ริ� และริ�ายย��งกว่�าน�(นค�อั เขาไม�ริ �เลยว่�า เขาก?าล�งโง�เขลา

เน��อังดิ�ว่ยสม�ยน�(นย�งม�คว่ามเชื่��อัเริ��อังเว่ที่มนต่ริ� เบิคอันจ'งถึกส��งห�ามเข�ยนหน�งส�อั จนป8 ค.ศ 1266  เขาพิยายามแอับิเข�ยนที่��เป0นเชื่�นน�(นก1เพิริาะ ผู้�อัาว่+โสไม�เห1นดิ�ว่ยก�บิคว่ามค�ดิขอังเขา ในบิริริดิาหน�งส�อัที่�(งสามเล�มที่��เขาเข�ยน  อั�นปริะกอับิดิ�ว่ย Opus Majus,Opus Minor,Opus tertium

เล�มแริกถึ�อัเป0นคว่ามส?าเริ1จและเป0นพิ�(นฐ์านริะหว่�างปริ�ชื่ญาก�บิศาสนาและคณ�ต่ศาสต่ริ�ก�บิศาสต่ริ�อั��นๆ

ที่�(งน�(จากริายงานการิที่ดิลอังเริ��อังผู้ล�ต่กริะส+นดิ�นดิ?าเป0นคริ�(งแริกในย+โริป (ค.ศ 1242) แสดิงว่�า เบิคอันริ �ว่�าดิ�นปริะส�ว่ค�อัต่�ว่การิที่?าให�ปริะที่�ดิม�

Page 16: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

16

เส�ยงดิ�ง และเขาย�งค�นพิบิว่�ธ�ที่?าดิ�นปJนที่��ที่ริงพิล�งอั�กดิ�ว่ย แต่�เบิคอันต่ริะหน�กดิ�กว่�า สสาริชื่น�ดิน�(จะถึกน?ามาสริ�างอัาว่+ธฆ�าก�น ดิ�งน�(นเขาจ'งเข�ยนว่�ธที่?าดิ�นปJนไว่�เป0นริห�สซู'�งไม�ม�ใคริถึอัดิคว่ามไดิ�นานน�บิริ�อัยป8

ต่�อัมาไดิ�ม�น�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�คนอั��นๆไดิ�ค�นคว่�าเก��ยว่ก�บิดิ�นปJน ม�การิเปล��ยนแปลงส�ว่นผู้สมเพิ��อัเพิ��มแริงริะเบิ�ดิให�มากข'(น ในการิผู้ล�ต่ดิ�นปJนชื่�ว่งป8 ค.ศ 1550 ม�การิใชื่�ดิ�นปริะส�ว่เปFนส�ว่นผู้สมมากข'(น 75% ข อังส�ว่นผู้ลสมที่�(งหมดิ ขณะที่��ม�ถึ�าน 15% ก?ามะถึ�น 10% ซู'�งน�(ค�อัส�ว่นผู้สมขอังสาริเคม�เพิ��อัที่?าดิอักไม�ไฟที่��เก�าแก�ที่��ส+ดิในโลกแต่�ย�งใชื่�มาถึ'งป3จจ+บิ�น เม��อัน?าสาริเคม�สต่ริน�(มาบิดิเป0นผู้งก1จะสามาริถึใชื่�ที่?าริะเบิ�ดิที่��แริงกว่�าสต่ริขอังเบิคอัน อั�กที่�(งย�งเผู้าไหม�เป0นเชื่�(อัเพิล�งเพิ��อัที่?ากริะส+นดิ�นปJนใหญ�เอั�กดิ�ว่ย

เพิริาะคว่ามเป0นคนขย�นต่อันเป0นอัาจาริย�สอันในอัอักซู�ฟอัริ�ดิและปาริ�สที่?าให�เบิคอันเป0นดิอักเต่อัริ�ม�ริาม�ล�ส (Mirabilis) น�(นค�อั การิเป0นดิ1อักเต่อัริ�ที่��ม�เก�ยริต่� เส�ยสละต่นเอังเพิ��อัการิที่ดิลอังในศาสต่ริ�หลายแขนง ซู'�งศาสต่ริ�อั�นเป0นที่��ริ+ �จ�กในเว่ลาน�(น ค�อั คณ�ต่ศาสต่ริ� ดิาริาศาสต่ริ�และเคม�

เบิคอนเคยบิวัชเป-นบิาทั่ห่ลวังน กูายฟร์านซิ สกู�น (Fanciscans) ใน ค.ศ 1247 ถ;ง 10 ป2 กู�อนจะล(มป?วัยและทั่างฝ่?ายน กูายกู0ต�$งข(อสงส�ยวั�าเขาเป-นพิวักูนอกูร์&ต ด(วัยกูาร์เข&ยนสาร์ถ;งพิร์ะส�นตะปาปา เคลมองต�ทั่&+ 4 (Pope Clemant IV) ในช�วัง 1267 -1268 ซิ;+งตอนน�$นเบิคอนถกูกูล�าวัห่าวั�าส�งเสร์ มควัามค ดและกูาร์กูร์ะทั่�าอ�นช�+วัช(า กูร์ะน�$นกู0ด& เขาไม�ได(ถกูปร์ะห่าร์ช&วั ตด(วัยกูาร์เผู้าแต�ถกูข�งนานถ;ง 14 ป2

น�าเส�ยดิายที่��หล�งจากไดิ�ริ�บิอั�สริภาพิไม�นานโริเจอัริ�เบิคอันก1ไดิ�เส�ยชื่�ว่�ต่ ริ�างขอังเขาถึกฝ่3งที่��เม�อังอัอักซู�ฟอัริ�ดิ ในศต่ว่ริริษที่�� 13 หลายป8หล�งจากการิจากไปขอังเบิคอัน ผู้�คนก1ไดิ�ริ �จ�กเขาในฐ์านะบิ+คคลคนแริกที่��ที่ดิลอังว่�ชื่าเคม�สม�ยใหม� ที่�(งย�งเป0นบิ+คคลแริกที่��ปริะย+กข�เริขาคณ�ต่มาใชื่�ก�บิเลนที่�แว่�นและการิที่ดิลอังดิ�นปJน

Page 17: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

17

หล�งจากการิเส�ยชื่�ว่�ต่ขอังเขา ในศต่ว่ริริษที่�� 16 โริเจอัริ� เบิคอัน ถึกกล�าว่ถึ'งที่�(งในล�กษณะหน�งส�อัและบิที่ละคริเว่ที่� ม�คนจ?านว่นไม�น�อัยที่��เชื่��อัว่�าเบิคอันจะไดิ�พิบิคว่ามส?าเริ1จที่��ย��งใหญ�กว่�าน�( หากไดิ�ริ�บิอัน+ญาต่ให�พิ�ฒนาคว่ามค�ดิอั�สริะ และเขาอัาจไม�เจอัชื่ะต่ากริริมเชื่�นน�(

 

Page 18: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

18

จเล&ยส ซิ&ซิาร์� (Julius Ceasar)

Julius cease

104-45 ป8ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่แม�ที่�พิโริม�นผู้�ย'ดิดิ�นแดินย+โริปต่ะว่�นต่ก ฝ่3งริากอัาริยธริริมล'กลงในย+โริป

จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Julius Ceasar) ม�ชื่��อัเต่1มว่�า กายอั�ส จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Gaius Julius Ceasar) เป0นริ�ฐ์บิ+ริ+ษในปริะว่�ต่�ศาสต่ริ� สถึาปนาต่นข'(นปกคริอังกริ+งโริม และที่?าให�อัาณาจ�กริโริม�นม�ชื่��อัเส�ยงเป0นที่��ริ �จ�กต่�อัชื่าว่โลกในที่+กว่�นน�( เป0นต่�นแบิบิขอังการิใชื่�ชื่��อั ซู�ซูาริ�ขอังกษ�ต่ริ�ย� 12 พิริะอังค�

จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Julius Ceasar) เก�ดิเม��อัว่�นที่�� 12 กริกฎิาคม 100

ป8ก�อันคริ�สต่กาล ในต่ริะกลค+ณนางเก�าม�บิ�ดิา ชื่��อัเดิ�ยว่ก�บิเขา กายอั�ส จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Gaius Julius Ceasar the Elder) มาริดิาชื่��อั อัอัเริเล�ย ค1อัคต่า (Aurelia Cotta) บิ�ดิาขอังเขาแม�จะม��งค��งริ?�าริว่ย แต่�ม�ไดิ�ม�ต่?าแหน�งสงน�กในที่างริาชื่การิ ซู�ซูาริ�ก?าพิริ�าบิ�ดิาต่�(งแต่�อัาย+ย�งน�อัย ม�แต่�มาริดิาคอัยให�คว่ามค+�มคริอังดิแลต่ลอัดิเว่ลา

Page 19: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

19

แม�จะมาจากคริอับิคริ�ว่ชื่�(นสง เขาก1ไม�เคยใชื่�อัภ�ส�ที่ธ�Hสริ�างบิาริม�ที่างการิเม�อัง เขาอั+ที่�ศที่�(งชื่�ว่�ต่คล+กคล�แก�ป3ญหาที่างการิเม�อังผู้�ยากจน ที่�(งในกริ+งโริมและต่ามมณฑ์ลต่�างๆ

นอักจากน�(ซู�ซูาริ�ย�งสริ�างสนามก�ฬาใหญ�ย�กษ�และอัาคาริสถึานที่��ในชื่�ว่งที่��ไดิ�ริ�บิเป0นกงส+ล อั�นเป0นส��งที่��นานาปริะเที่ศถึอัดิแบิบิน?าไปใชื่�จนถึ'งป3จจ+บิ�น

จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Julius Ceasar) เป0นหลานชื่ายขอังมาล�ย+ส(Marius)  และลกเขยขอังซู�นมา (cinma) เก�ดิมาพิริ�อัมก�บิการิคริอับิคริอังอัภ�ส�ที่ธ�Hชื่นในกริ+งโริม ซู�ซูาริ�ม+�งม��นปริาถึนาสงส+ดิขอังบิ�านเม�อังและย'ดิหล�กว่�า เป0นที่��หน'�งในหม�บิ�านเล1กๆดิ�กว่�าเป0นที่��สอังในกริ+งโริม เขาใชื่�ที่�(งที่างต่ริงและที่างอั�อัมเพิ��อัที่��จะไดิ�มา

ซู�ซูาริ�เป0นคนเข�มแข1ง ม�ฝ่8ม�อัเชื่�งริบิ ที่หาริต่�างยกย�อังเขามาก ซู?(าย�งเป0นที่��เป0นน�กการิเม�อังอัย�างแที่�จริ�งแม�เป0นศ�ต่ริถึ�าม�ปริะโยชื่น�เขาจะผู้กม�ต่ริและงอันง�อัดิ�ว่ย

คว่ามฝ่3นขอังเขา ค�อั การิเป0นที่นายคว่าม แต่�ที่?าไมถึ'งกล�บิมาเปFนแม�ที่�พิซู'�งไม�ม�ใคริริ �สาเหต่+

ที่�พิโริม�นไดิ�ริ�บิชื่�ยชื่นะต่�(งแต่�ต่อันเหน�อัถึ'งต่อันใต่� เขาริ�ว่มริบิก�บิที่หาริที่+กคริ�(ง โดิยที่��ไม�ยอัมใส�หมว่กเหล�กเพิ��อัที่��ที่หาริจะไดิ�จ?าเขาไดิ�

ซู�ซูาริ�ไม�เคยต่กใจจนที่?าอัะไริไม�ถึก เขาที่?าอัย�างคนเชื่��อัม��นในต่นเอังสงเขาปริาถึนาเพิ�ยงคว่ามสง�างามและย��งใหญ�ขอังต่นเอัง เขาเริ��มอัอักริบิต่น�(งแริกเม��อั 81 ป8ก�อันคริ�สต่กาล สามาริถึก?าจ�ดิศ�ต่ริขอังโริม�นที่างดิ�านเอัเชื่�ยไดิ�อัย�างริาบิคาบิ แต่�สถึาณการิณ�การิเม�อังย+�งยากซู�บิซู�อัน ซู�ซูาริ�จ'งกล�บิไปที่างต่ะว่�นอัอักเพิ��อัศ'กษาว่�ชื่าว่าที่ศ�ลปJที่��เม�อังโริดิส� (Rhodes) ริะหว่�างที่างพิว่กโจริสล�ดิจ�บิต่�ว่ซู�ซูาริ�ไว่�ไดิ� เขาไดิ�ปฎิ�ญาณเอัาไว่�ว่�า ถึ�าหล+ดิอัอักมาเม��อัไหริ�จะจ�บิโจริต่ริ'งกางเขนให�หมดิ ส+ดิที่�ายโจริพิว่กน�(ก1โดินก?าจ�ดิที่�(งหมดิ

Page 20: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

20

หล�งจากย�ายไปปริะจ?าที่างดิ�านสเปนแล�ว่ กริ+งโริมต่�อังที่?าศ'กก�บิเปอัริ�เซู�ยเป0นคริ�(งที่�� สาม ซู�ซูาริ�ไดิ�มาดิลาดิเลาที่��กริ+งโริม

พิบิว่�าพิริริคพิว่กย�งไม�ค�อัยม�อั�ที่ธ�พิลเที่�าที่��คว่ริ เขาจ'งกล�บิไปปริ�บิปริ+งดิ�นแดินขอังต่นให�เข�มแข1งข'(น ที่�(งที่างดิ�านการิที่หาริและการิคล�ง จนไดิ�ริ�บิเก�ยริต่�ยศและม�ชื่��อัเส�ยงโดิ�งดิ�ง จนไดิ�ริ�บิเก�ยริต่�ยศและม�ชื่��อัเส�ยงโดิ�งดิ�งในที่��ส+ดิ ที่�(งย�งไดิ�ริ�บิต่?าแหน�งเป0นกงส+ล และผู้�บิ�ญชื่าการิที่�พิปริะจ?าเม�อังข'(นขอังโริม�น ริว่มที่�(งเป0นม�ต่ริก�บิปอัมป8ย� (Pompey) และกริาซู+ส (Carssus)

จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Julius Ceasar) ปริะกาศต่นเป0นผู้�ว่�าริาชื่การิซู�ซู�ล (Cisalpine Gaul) และอั�ลล�ริ�คม (Ilyricum) เพิ��อัริว่มอั?านาจการิที่หาริเอัาไว่�ในก?าม�อัที่?าสงคริามส�ริบิอัย�ในเยอัริม�นหลายป8จนไดิ�ริ�บิชื่�ยชื่นะเดิ�ดิขาดิ ก�อันจะยกไปต่�เกาะอั�งกฤษสอังคริ�(งริาว่ 55 ป8ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่ การิที่��ซู�ซูาริ�ย'ดิดิ�นแดินย+โริปต่ะว่�นต่กไว่�ในอั?านาจไดิ�น�(น เป0นการิเป=ดิที่างให�อัาริยธริริมขอังโริม�นไดิ�ฝ่3งริากลงในย+โริป แบิะต่ริาบิที่+กว่�นน�(ภาษาละต่�นเป0นริากภาษาที่��ว่ย+โริปในป3จจ+บิ�น เชื่�น ภาษาอั�งกฤษ ฝ่ริ��งเศา สเปน โปริต่+เกส อั�ต่าล�หริ�อักริะที่��งต่�ว่เลขอัาริบิ�ก

ต่�อัมาเม��อัข'(นเถึล�งอั?านาจสงส+ดิในกริ+งโริมโดิยไม�ม�ผู้�ใดิข�ดิขว่าง ซู�ซูาริ�ก�ไม�ไดิ�ปริะกาสต่ริเป0นจ�กริพิริริดิ�H ที่�(งที่��ม�ฐ์านะไม�ต่�างก�บิจ�กริพิริริดิ�H เม��อัริ�ว่มปริะชื่+มก�บิว่+ฒ�สภา ก1ม�เก�าอั�(ที่อังค?าส?าหริ�บิเขาอัย�างริาชื่บิ�ลล�งก� เง�นต่ริาที่��ใชื่�ในกริ+งโริมเว่ลาน�(น ก1ม�ริปซู�ซูาริ�

จเล�ยส ซู�ซูาริ� (Julius Ceasar) เป0นน�กปกคริอังที่��ดิ�แก�ชื่นชื่�(นล�าง แต่�เขาก1ม�คนเกล�ยดิ ค�อั พิว่กชื่�(นสง พิว่กน�(ย+ยงพิลเม�อังว่�าซู�ซูาริ�จะต่�(งต่�ว่เป0นจ�กริพิริริดิ�H จ'งเป0นเหต่+ให�บิริต่�ส (Brutus)

Page 21: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

21

บิ+ต่ริบิ+ญธริริมขอังต่นใชื่�ม�ดิแที่ง

ต่ายในที่��ปริะชื่+มริ�ฐ์สภาเม��อัว่�นที่�� 17 พิฤษภาคม 45 ป8ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่

Aristotle (อร์ สโตเต ล)

อัริ�สโต่เต่�ล

ยอัดิน�กค�ดิจากโลกโบิริาณผู้�น?าสมอังขอังโลกย+คก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่ส�งคว่ามค�ดิเน��นนานถึ'งพิ�นป8

Page 22: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

22

อัริ�สโต่เต่�ล ค�อั ผู้�ค�ดิค�นที่ฤษ�มากมาย และม�หลายที่ฤษ�ที่��เปล�ยนม+มมอังขอังคว่ามเชื่��อัดิ�งเดิ�มจากหน�าม�อัเป0นหล�งม�อัเลยที่�เดิ�ยว่ อัาที่�เชื่�น การิเสนอัที่ฤษ�ว่�าโลกเป0นศนย�กลางขอังจ�กริว่าล (Geocentrism) กล�าว่ค�อั โลกเป0นจ+ดิศนย�กลางขอังเอักภพิ ม�ดิาว่เคริาะห� ดิว่งอัาที่�ต่ย�โคจริอัย�ริอับิโลก เป0นต่�น

นอักจากน�( อัริ�สโต่เต่�ลย�งม�บิที่บิาที่ที่��โดิดิเดิ�น ค�อั การิเป0น บิ�ดิาแห�ง“

ส�ต่ว่ว่�ที่ยา”

อัริ�สโต่เต่�ลเก�ดิที่��สต่าย�ริา (Stagira) ในแคว่�นมาซู�โดิเน�ย (Macedonia) ปริะเที่ศกริ�ซูเม��อั 384 ป8 ก�อันคริ�สต่กาล บิ�ดิาเป0นแพิที่ย�ปริะจ?าริาชื่ส?าน�กพิริะเจ�าอัาม�นที่าสที่�� 2 (King Amintas II) เน��อังจากเป0นบิ�ดิาเป0นแพิที่ย�และน�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�ที่?าให�อัริ�สโต่เต่�ลในว่�ยเยาว่�ไดิ�ริ?�าเริ�ยนสริ�ริศาสต่ริ�และส�ต่ว่ศาสต่ริ�จากบิ�ดิา เม��อัอัาย+ 18 ป8 เขาไปศ'กษาอัย�ก�บิเพิลโต่ (Plato)ที่��กริ+งเอัเธนส� (Athens) กริะที่��งอัาย+ 38 ป8 อัาจาริย�ไดิ�ถึ'งแก�กริริมอัริ�สโต่เต่�ลค�ดิว่�า จะไดิ�ริ�บิต่?าแหน�งหน�าที่��การิสอันแที่น แต่�ต่ริงก�นข�าม กล�บิเป0นเซูโนกริาต่�ส (Zenocrates) ที่��ไดิ�ริ�บิต่�อัมาเป0นเว่ลา 25 ป8 ดิ�ว่ยเหต่+น�(จ'งที่?าให�อัริ�สโต่เต่�ลน�อัยใจกล�บิไปย�งแคว่�นมาซู�โดิเน�ยบิ�านเก�ดิแล�ว่ต่�(งต่นเป0นอัาจาริย�สอันหน�งส�อัเพิ��อัเผู้ยแพิริ�ที่ฤษฎิ�ขอังต่น

จนกริะที่��งพิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�มหาริาชื่ (Alexander the

Great) พิริะโอัริสขอังพิริะเข�าฟ=ล�ปส�ที่�� 2 (King Philip II)เสดิ1จข'(นคริอังริาชื่ย�ในมาซู�โดิเน�ย อัริ�สโต่เต่�ลก1กล�บิมาย�งกริ+งเอัเธนส�อั�กคริ�(ง และยกบิ�านขอังต่นให�เป0นโริงเริ�ยนเริ�ยกว่�า ไลเซู�ยม (Lyceum) อัริ�สโต่เต่�ลจ�ดิต่�(งโริงเริ�ยนสอันว่�ชื่าปริ�ชื่ญาซู'�งม�การิแลกเปล��ยนที่ริริศนะริะหว่�างลกศ�ษย�ก�บิอัาจาริย�ข'(น

คว่ามสามาริถึอั�นเอักอั+ขอังอัริ�สโต่เต่�ลน�(นเห1นจะเป0นต่?าริาที่��บิ�นที่'กเริ��อังริาว่จากการิศ'กษาและส�งเกต่คว่ามเป0นไปขอังส�ต่ว่�ต่�างๆที่��เกาะแห�ง

Page 23: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

23

หน'�งเป0นเว่ลามากกว่�าสอังป8 และริว่บิริว่มเป0นหน�งส�อัไดิ�กว่�า 20 เล�ม เป0นบิ�นที่'กริายละเอั�ยดิชื่�ว่�ต่ส�ต่ว่�กว่�า 540 ชื่น�ดิที่?าให�เขาไดิ�ริ�บิฉายา บิ�ดิาแห�ง“

ส�ต่ว่ว่�ที่ยา หน�งส�อัขอังเขาที่��แปลเป0นภาษาละต่�นม�ส��เริ��อัง กล�าว่ค�อั ส��งม�”

ชื่�ว่�ต่ที่��ว่ไป (De anima) ปริะว่�ต่�คว่ามเป0นมาขอังส�ต่ว่� (De Historia

animalium) ว่งจริชื่�ว่�ต่ส�ต่ว่� (De generation snimslium) และอัว่�ยว่�ต่�างๆขอังส�ต่ว่� (De Partibus animalium)

อัริ�สโต่เต่�ลเป0นผู้�ริ �เริ��มจ?าแนกสริริพิส�ต่ว่�อัอักป0นหมว่ดิหม� และแบิ�งส�ต่ว่�อัอักเป0นสอังพิว่ก ค�อั ส�ต่ว่�ที่��ม�กริะดิกส�นหล�ง (Vertebrates) ซู'�งม�เล�อัดิส�แดิง เชื่�น คนว่าฬ ส�ต่ว่�เล�(ยงลกดิ�ว่ยนม ส�ต่ว่�เล�(อัยคลาน ก�บิส�ต่ว่�ที่��ไม�ม�กริะดิกส�นหล�ง (Lnvertebrates) ม�ที่�(งพิว่กที่��ม�เล�อัดิที่��ม�ส�แดิงและไม�ม�ส�แดิง

นอักจากน�( อัริ�สโต่เต่�ลย�งไดิ�ริ�บิการิยกย�อังว่�าเป0นน�กปริาชื่ญ�ชื่�(นเย��ยมในสาขาว่�ชื่าที่��กล�าว่ถึ'งคว่ามริ �ขอังคว่ามจริ�งที่��ส+ดิแห�งสริริพิส��งซู'�งม�อัย�ที่��ว่จ�กริว่าล ม�  5 ว่�ชื่า ไดิ�แก� ศาสนา ริ�ฐ์ปริะศาสนศาสต่ริ� ว่�ที่ยาศาสต่ริ� ว่ริริณกริริม และศ�ลปกริริม ไม�ว่�าจะจ�บิว่�ชื่าไหน อัริ�สโต่เต่�ลต่�อังเป0นเจ�าขอังไปที่�(งหมดิ ที่�(ฝ่เป0นผู้�ว่างกฏต่�างๆมากมาย คนที่��ไดิ�ริ�บิการิศ'กษาจากบิ+คคลผู้�น�(จะเป8� ยมดิ�ว่ยศริ�ที่ธา และผู้�คนจะฟ3งค?าพิดิขอังเขาริาว่ก�บิเขาเป0นพิริะเจ�าต่ริ�ส

ในดิ�านดิาริาศาสต่ริ� อัริ�สโต่เต่�ลไดิ�แนว่คว่ามค�ดิจากเพิลโต่ ผู้�เป0นอัาจาริย� ส�ว่นเพิลโต่เอังเป0นศ�ษย�ขอังโสเคริต่�ส (Socrates) ซู'งที่�(งสามที่�านถึ�อัว่�า เป0นเจ�าปริ�ชื่ญาในกริ�ก อัริ�สโต่เต่�ลเข�ยนต่?าริาไว่�มากมาย เขาพิยายามสริ�างต่?าริาที่��ริว่บิริว่มสริริพิว่�ที่ยาการิซู'�งเริ�ยกก�นในป3จจ+บิ�นว่�า สาริาน+กริม น��นเอัง ต่?าริาเล�มส?าค�ญค�อั ต่ริริกว่�ที่ยา จริริยาการิเม�อัง “ ”

ธริริมชื่าต่�ว่�ที่ยา และเริ��อังว่�ญญาณ อัริ�สโต่เต่�ลย�นย�นว่�า ธาต่+ต่�อังม�อัย�เสมอั และคว่ามค�ดิที่��จะละเลยหริ�อัละที่�(งการิม�อัย�จริ�งขอังธาต่+เป0นคว่ามค�ดิที่��ผู้�ดิ

Page 24: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

24

อัริ�สโต่เต่�ลยอัมริ�บิว่�าม�ธาต่+ที่�(งส�� ค�อั ดิ�น น?(า ลม และไฟ ก�อันจะเสนอัธาต่+อั�เธอัริ� เป0นส�ว่นปริะกอับิขอังที่�อังฟFา ที่��เขากล�าว่เชื่�นน�(ก1เพิริาะเชื่��อัค?าพิดิขอังป=ที่าโกริ�ส (Pythagoras) ที่��ว่�าส��งที่��อัย�บินพิ�(นดิ�นเปล��ยนแปลงอัย�เสมอั แต่�ที่�อังฟFาและจ�กริว่าลไม�เปล��ยนแปลง ธาต่+ที่�(งห�าพิยายามจะกล�บิไปอัย�ที่��เดิ�มขอังม�น เชื่�น ไฟก1ต่�อังอัย�บินที่�อังฟFา ม�นจ'งพิยายามล+กลามสงข'(นเสมอัส�ว่นธาต่+ดิ�นอัย�ดิ�านล�าง จ'งเอัาแต่�หล�นส�พิ�(นดิ�นอัย�ริ ?�าไป ย��งใหญ�หริ�อัย��งหน�กมากเที่�าใดิก1ย��งต่กเริ1ว่เที่�าน�(น

อัริ�สโต่เต่�ลไดิ�ค�ดิที่ฤษฎิ�ว่�า ถึ�าลกกลมสอังลกปริะกอับิก�นข'(นดิ�ว่ย“

ว่�ต่ถึ+ชื่าต่�อัย�างเดิ�ยว่ก�น แม�ลกหน'�งใหญ�และอั�กลกหน'�งเล1ก ถึ�าหากที่�(งลงส�พิ�(นดิ�นพิริ�อัมก�น ลกใหญ�จะถึ'งก�อันเสมอั และถึ�าใหญ�ถึ'งส�บิเที่�าก1จะลงพิ�(นไว่�ส�บิเที่�าเชื่�นก�น”

ต่�อัมากาล�เลโอัน�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�ริ+ �นหล�งไดิ�ห�กล�างที่ฤษ�ขอังอัริ�สโต่เต่�ล และพิ�สจน�ว่�า ไม�เป0นคว่ามจริ�ง เพิริาะลกใหญ�ก�บิลกเล1กถึ'งพิริ�อัมก�นเสมอั น��ไม�ใชื่�ที่ฤษ�เดิ�ยว่เที่�าน�(นย�งม�อั�กหลายที่ฤษฎิ�เชื่�นก�น

กริะน�(นก1ดิ� ใคริที่��ม�แนว่ค�ดิห�กล�างคว่ามค�ดิขอังอัริ�สโต่เต่�ลน�(น ผู้ลที่��ไดิ� ค�อัการิถึกที่?าริ�ายที่�(งที่��กาลเว่ลาผู้�านไปนานหลายศต่ว่ริริษ เชื่�น ฮัริโน(Bruno)ซู'�งอั�างว่�ากฏขอังอัริ�สโต่เต่�ลผู้�ดิ เป0นเหต่+ให�ต่�ว่เขาถึกปริะหาริชื่�ว่�ต่ กาล�เลโอัก1เชื่�นก�นที่��เก�อับิจะโดินเผู้าที่�(งเป0น

อัย�างไริก1ต่ามคว่ามเล��อัมใสขอังอัริ�สโต่เต่�ลน�(นค�อัยๆหมดิไปต่ามกาลเว่ลา พิริ�อัมก�บิการิส�(นพิริะชื่นม�ขอังพิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�มหาริาชื่บิว่กก�บิการิที่��อัริ�สโต่เต่�ลบิว่กคว่ามอั�จฉาริ�ษยาและถึกใส�ริ�ายปFายส�ไม�ไหว่ ที่?าให�เขาถึกเนริเที่ศต่�ว่เอังไปอัย�ในเขต่เม�อังกาลาส (Chalas) และถึ'งแก�กริริมเม��อั 322 ป8ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่ริว่มอัาย+ไดิ� 62 ป8

Page 25: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

25

ขงจ,Aอ (Confucius ห่ร์,อ Kongzi)

ขงจ�(อั ภาพิยนต่�

น�กค�ดิปริาชื่ญ�ชื่าว่จ�นที่��ม�ชื่��อัเส�ยงที่��ส+ดิในโลก 551-479 ป8ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่ เจ�าขอังค?าสอันที่��หย��งริากล'กในชื่�ว่�ต่ ขอังชื่าว่จ�นเกาหล� เว่�ยดินามและญ��ป+<น

เม��อัอัาย+ไดิ� ส�บิห�า ห�ว่ใจข�าต่�(งม��นจะริ?�าเริ�ยนเพิ�ยริศ'กษาเม��อัอัาย+ไดิ�สามส�บิ ข�าย�นน��งไม�ไหว่ต่�งคริ�(นอัาย+ไดิ� ส��ส�บิ ข�าไริ�ซู'�งข�อัก�งขาใดิๆเม��อัอัาย+ไดิ� ห�าส�บิ ข�าหย��งริ �บิ�ญชื่าสว่ริริค�เม��อัอัาย+ไดิ� หกส�บิ หขอังข�าพิริ�อัมยอัมเชื่��อัฟ3งเม��อัอัาย+ไดิ�เจ1ดิส�บิ ข�าที่?าต่ามปริาถึนาแห�งห�ว่ใจ โดิยม�ไดิ�ละเม�ดิปกต่�ว่�ส�ยแห�งใดิๆ

ขงจ�Lอั สอันว่�า การิที่��คนเริาจะม�คว่ามส+ขไดิ�ที่�(งในโลกน�(และโลกหน�า จะต่�อังปริะพิฤต่�ชื่อับิ ม�คว่ามซู��อัส�ต่ย� กต่�ญญูกต่เว่ที่� ขย�นหม��นเพิ�ยริ ริ�กชื่าต่� ซู'�งคนจ�บิน�บิล�านริ �จ�กดิ�และปฏ�บิ�ต่�ก�นส�บิต่�อัมาเริ��อัยๆ แม�ค?าสอันจะผู้�านมาสอังพิ�นป8แล�ว่ก1ต่ามย��งกว่�าน�(นเขาย�งสอันให�ซู��อัส�ต่ย�ต่�อัธริริมชื่าต่� ให�

Page 26: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

26

ที่+กคคนริ �จ�กหน�าที่�� และย'ดิหม��นในคว่ามส�มพิ�นธ�ขอังบิ�ดิาก�บิบิ+ต่ริ พิ��ก�น�อัง สาม�ภริริยา ม�ต่ริก�บิม�ต่ริ จนเขาไดิ�ริ�บิการิยกย�อังเป0นน�กปริาชื่ญ�จ�นที่��ม�ชื่��อัสเยงมากที่��ส+ดิในโลก

ขงจ�Lอัเก�ดิเม��อั 551 ป8ก�อันคริ�สต่ศ�กริาชื่ในแคว่�นหล� (State of Lu)

มณฑ์ลชื่านต่+ง (Shan dong Provice) เขาก?าพิริ�าบิ�ดิามาต่�(งแต่�เดิ1ก ม�คว่ามเป0นอัย+�ที่��ยากจนข�นแค�น แต่�เป0นเพิริาะ ม�สต่�ป3ญญาหล�กแหลม จ'งพิยายามศ'กษาหาคว่ามริ�(ในว่�ชื่าปริะว่�ต่�ศาสต่ริ� ปริ�ชื่ญา และการิดินต่ริ� จนกริะที่��งไดิ�ชื่��อัว่�าเป0นน�กปริาชื่ญ� เม��อัอัาย+ไดิ� ย��ส�บิเอั1ดิขงจ�Lอัซู'�งอัย�ในว่�ยหน+�ม ผู้�ใฝ่<เริ�ยน อัมริมส��งสอันจริริยามาริยาที่และการิปกคริอังแก�ก+ลบิ+ต่ริในต่ริะกลผู้�ดิ� พิริ�อัมก�บิริ�บิริาชื่การิเป0นเสนาบิดิ�กริะที่ริว่งย+ฒ�ธริริมขอังแคว่�นฉ� (State of Qi)

ภายหล�งเขาลาอัอักแล�ว่เดิ�นที่างไปต่ามแคว่�นต่�างๆ เพิ��อัให�ค?าปริ'กษา และข�อัค�ดิเก��ยว่ก�บิการิปกคริอังแก�บิริริดิาเจ�าผู้�คริอังแคว่�นและข�าริาชื่การิที่��เล��อัมใสศริ�ที่ธาคว่ามเก�งกล�าดิ�านว่�ชื่าคว่ามริ �ขอังขงจ�Lอั เพิริาะเป0นคนปริาดิเปริ��อัง พิดิจาเป8� ยมดิ�ว่ยคว่ามริ �คว่ามเข�าใจ ที่?าให�เขาไดิ�ริ�บิแต่�งต่�(งให�ดิ?าริงต่?าแหน�งที่างการิเม�อังในแคว่�นหล� ซู'�งเป0นบิ�านเก�ดิอั�กคริ�(งเม��อัอัาย+ ส��ส�บิเจ1ดิป8 และไดิ�ริ�บิยกย�อังว่�า เป0นน�กปกคริอังและน�กบิริ�หาริที่��สามาริถึส��งสอันการิปริะพิฤต่�ชื่อับิและการิปกคริอังชื่อับิ ดิ�ว่ยการิให�ปริะพิฤต่�ดิ� โดิยเน�นย?(าว่�าส��งที่��ไดิ� ค�อั คว่ามคว่ามส+ขในโลกน�(มากกว่�าโลกหน�า

ค?าส��งส��งสอันส�ว่นใหญ�ขอังขงจ�Lอัจะเป0นการิส��งสอันให�ปฏ�บิ�ต่�ต่ามแนว่พิริะพิ+ที่ธศาสนาและเต่Nา โดิยม�หล�กปฏ�บิ�ต่�สอังปริะการิ

ปริะการิแริก หล�กการิซู��อัส�ต่ย�ส+จริ�ต่ต่�อัสภาพิคว่ามเป0นจริ�งต่�อัธริริมชื่าต่� เริ�ยกว่�า จ+ง (Chun) ปริะการิที่��สอัง ค�อั การิให�คว่ามค+�นเคยแก�บิ+คคลอั��นต่ามธริริมชื่าต่� เริ�ยนกว่�า จ (Tzu) ม�คว่ามเมต่ต่ากริ+ณาปริาน�คว่ามส�มพิ�นแก�บิ+ต่ริธ�ดิา ให�คว่ามเฉล�ยว่ฉลาดิ คว่ามนอับิน�อัม คว่ามมานะพิยายาม คว่ามเป0นธริริม

Page 27: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

27

ขงจ�Lอัเคยโดินเนริเที่ศถึ'งส�บิสามป8 และไดิ�กล�บิบิ�านเก�ดิ เม��อัอัาย+ หกส�บิแปดิป8 จนกริะที่��งล�มป<ว่ยหน�กและส�(นใจต่ายภายในเจ1ดิว่�น ริว่มอัาย+ไดิ� เจ1ดิส�บิสามป8

ข�อัมลบิางส�ว่นไดิ�กล�าว่ว่�า ก�อันขงจ�Lอัจะส�(นใจ ไดิ�กล�าว่ไว่�ว่�า“ข+นเขาต่�อังพิ�งที่ลาย ข��อัคานแข1งแริงปานใดิ ส+ดิที่�ายก1ต่�อังพิ�งลงมา เหม�อันเชื่�นบิ�ณฑ์�ต่ที่��ส+ดิที่�ายต่�อังริ�ว่งโริย”

อัาจกล�าว่ไดิ�ว่�า ขงจ�Lอั ค�อัผู้�ค�นคว่�าเอักสาริที่างปริะว่�ต่�ศาสต่ริ� ต่ลอัดิจนขนบิธริริมเน�ยมปริะเพิณ�ชื่นพิ�(นเม�อัง และกาพิย�กลอันฉ�นที่�อั�กมากมายให�คนริ+ �นหล�งไดิ�ศ'กษา

อาร์�ค&ม&ด ส (Archimedes)

Archimedes

อั�จฉริ�ยะแห�งโลกโบิริาณ 287-212 ป8 ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่ในโลกที่��ย�งไม�ม�ว่�ที่ยาการิใดิเลย เขาค�อัผู้�สริ�างว่�ที่ยาการิให�แก�โลก

อัาริ�ค�ม�ดิ�ส ค�อัน�กคณ�ต่ศาสต่ริ�และน�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�ผู้�ย��งใหญ� ที่�(งย�งเป0นคนแริกขอังโลกที่��น?าคว่ามริ �ที่างคณ�ต่ศาสต่ริ�มาใชื่�ในที่างฟ=ส�กส� เพิ�ยง

Page 28: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

28

เพิริาะเห1นชื่าว่นาอั�ย�ปส�ปริะสบิคว่ามยากล?าบิากในการิล?าเล�ยงน?(าเข�านา เขาก1สามาริถึปริะดิ�ษฐ์�เกล�ยว่ล?าน?(าข'(นส�ที่��ริาบิไดิ� ต่�อัมาเริ�ยกเกล�ยว่น�(นว่�า เกล�“

ยว่อัาริ�ค�ส�ดิ�ส ” (Archimedes’s crew) ที่�(งย�งส�งผู้ลต่�อัป3จจบิ�นในริะบิบิชื่ลปริะที่านถึ'งโลกป3จจ+บิ�น

อัาริ�ค�ม�ดิ�สเก�ดิเม��อั 287 ป8ก�อันคริ�สต่�กาล ที่��เม�อังซู�ริาค�ว่ส� (Syracuse) บินเกาะชื่�ชื่�ล� (Sicily) ปริะเที่ศกริ�ซู ไดิ�พิ�(นฐ์านที่��ดิ�จากฟ8เดิ�ยส (Phidias) บิ�ดิาซู'�งเป0นน�กดิาริาศาสต่ริ� ที่?าให�เขา สนใจเริ��อังดิว่งดิาว่

อัาริ�ค�ม�ดิ�สศ'กษาต่�อัที่��เม�อังอัเล1กซูานเดิ�ย ในอั�ย�ปต่� ต่�กส�ลาในย+โริปย+คน�(นและริ?�าเริ�ยนว่�ชื่าเริขาคณ�ต่ขอังยคล�ดิ เม��อัปริะกอับิเข�าก�บิคว่ามสนใจใคริ�ริ �ดิ�านการิค�ดิค?านว่ณอัย�ต่ลอัดิเว่ลา ที่?าให�อัาริ�ค�ม�ดิ�สสามาริถึใชื่�สต่�ป3ญญาแก�ไขไดิ�อัย�างเฉ�ยบิคมม�ต่?านานเล�าว่�า ไฮัโริ(Hiero) ริาชื่าแห�งซู�ริาค�ว่ส�สงส�ยว่�าที่อังที่��ที่ริงมอับิให�ชื่�างที่อังไปที่?ามงก+ฎิน�(น ถึกย�กยอักเอัาเง�นมาผู้สมแที่น จ'งมอับิหมายให�อัาริ�ค�ม�ดิ�ส น�กว่�ที่ยาศาสต่ริ�ปริะจ?าริาชื่ส?าน�กมาต่ริว่จสอับิ เขาค�ดิหาหนที่างอัย�หลายว่�นก1ไม�สามาริถึแก�ไขไดิ�

จนกริะที่��งไปอัาบิน?(าสาธาริณะแล�ว่น?(าเก�ดิเอั�อัล�น เพิ�ยงเที่�าน�(เขาก1หาที่างพิ�สจน�น?(าหน�กที่อังไดิ� ถึ'งขนาดิดิ�ใจกริะโดิดิข'(นจากอั�างน?(าที่�(งที่��ย�งไม�ไดิ�ใส�เส�(อัผู้�าริ�อังต่ะโกน ยเริก�า Eureka! ต่ลอัดิที่างที่��ไป

อัาริ�ค�ม�ดิ�สพิ�สจน�น?(าหน�กดิ�ว่ยการิเอัาโลหะมาสอังก�อัน ก�อันหน'�งเป0นเง�น อั�กก�อันเป0นที่อัง ที่�(งสอังก�อันม�น?(าหน�กเที่�ามงก+ฎิ จากน�(นจ'งน?าโลหะต่+�มลงไปในภาชื่นะที่��ม�น?(าเต่1มที่�ละก�อันก�อันจะเอัามงก+ฎิจ+�มน?(า จากน�(นจ'งชื่��งน?(าที่��ล�นอัอักมาถึ'งสามคริ�(งว่�าเที่�าก�นหริ�อัไม�เพิริาะเหต่+ใดิ ดิ�ว่ยเหต่+น�(จ'งริ �ว่�าชื่�างที่อังหลอักพิริะริาชื่าเข�าแล�ว่

อัาริ�ค�ม�ดิ�สหลงใหลในเริขาคณ�ต่มากถึ'งขนาดิไม�ยอัมก�นและอัาบิน?(าเป0นเว่ลานาน เพิริาะชื่อับิต่�ว่เลข ที่?าให�อัาริ�ค�ม�ดิ�สพิบิที่ฤษฎิ�กลศาสต่ริ�และคณ�ต่ศาสต่ริ� ค�อั ที่ฤษฎิ�ขอังคานและริอัก (The principle of block and tackle pulley

Page 29: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

29

คริ�(งน'ง เม��อันคริซู�ริาค�ว่ส�ถึกกอังที่�พิโริม�นโจมต่�ที่างเริ�อั อัาริ�ค�ม�ดิ�สไดิ�สริ�างลกริอักซู�อันก�นหลายอั�น ม�เชื่�อักคว่�านพิ�นต่�ดิก�น เอัาปลายเชื่�อักข�างน'งผู้กก�บิเริ�อัที่��ม�น?(าหน�กเต่1มอั�ต่ริา พิริ�อัมก�บิส�งให�พิริะริาชื่าดิ'งปลายเชื่�อัก ที่�นที่�ที่��ปลายเชื่�อักถึกดิ'งเพิ�ยงเบิาๆ เริ�อัล?าที่��ผู้กก1ห�อังต่�อังแต่�ง ฉะน�(นข�าศ'กที่��ค�ดิจะเข�ามาปริะชื่�ดิก1ถึกม�อัเหล1กอั�นน�(ดิ'งห�อัยจมที่ะเลที่+กล?า

ฉะน�(นการิที่��มาเซูลล+ส (Marcellus) นายพิลโริม�นค�ดิจะย'ดิเม�อังจ'งไม�ใชื่�เริ��อังง�ายกอังที่�พิต่�อังอัดิที่นล�อัมเม�อังอัย�นานถึ'งสามป8 กริะที่�(งม�การิเฉล�มฉลอังอัาริ�เที่ม�ส (Artemis) เที่ว่�แห�งพิริะจ�นที่ริ� ปล�อัยให�ปริะชื่าชื่นที่��เฝ่Fาล�อัมเม�อังริ��นเริ�งก�นจนเมามายข�าศ'กซู'�งริอัมานานจ'งเข�าเม�อังไดิ�อัย�างง�ายดิาย

เม��อักอังที่�พิโริม�นเข�าเม�อังมาไดิ�แล�ว่ นายพิลมาเซูลล+สจ'งไดิ�ส� �งที่หาริไปน?าต่�ว่อัาริ�ค�ม�ดิ�สมที่��เขาชื่��นชื่อับิมาพิบิ

 

Page 30: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

30

อัาริ�ค�ม�ดิ�สก�บิที่หาริ

ขณะน�(นอัาริ�ค�ม�ดิ�สก1ก?าล�งน��งค�ดิเข�ยนว่งกลมบินที่ริาย นายที่หาริที่��ริ �บิส��งก�เข�าไปบิอักให�ริ�บิไปแต่�อัาริ�ค�ม�ดิ�สไดิ�กล�าว่ว่�า สหายเอั�ยก�อันที่��จะฆ�า ขอัฉ�นค�ดิสต่ริน�(เสริ1จก�อัน“

เถึอัะ ดิ�ว่ยคว่ามโมโหที่หาริจ'งไดิ�ใชื่�ดิสบิป3กลงที่��หน�าอักเขาที่�นที่�”

“เขาเอัาริ�างฉ�นไปแล�ว่ แต่�ใจฉ�นฉ�นจะเอัาไปก�บิต่�ว่ อัาริ�ค�ม�ดิ�สกล�าว่”

เป0นปริะดิยคส+ดิที่�ายก�อันที่��จะเส�ยชื่�ว่�ต่ในป8 212 ริว่มอัาย+ไดิ� 75 ป8

อเล0กูซิานเดอร์�มห่าร์าช (Alexander The Great)

356-323 ป8ก�อันคริ�สต่�ศ�กริาชื่

Page 31: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

31

อัเล1กซูานเดิอัริ�แห�งมาซู�โดิเน�ย กษ�ต่ริ�ย�ชื่าต่�น�กริบิผู้�ย��งใหญ�และอัาย+น�อัยที่��ส+ดิ

ที่��ว่โลกต่�างกล�าว่ขาน นามพิริะอังค� อัเล1กซูานเดิอัริ� ผู้�ย��งใหญ� พิ�ชื่�ต่ที่+กดิ�นแดินเปอัริ�เซู�ยที่��ใหญ�ย��ง ที่�านก1พิ�ชื่�ต่มาไดิ�

อัเล1กซูานเดิอัริ�น�(นเป0นศ�ษย�ขอังอัริ�สโต่เต่�ล เป0นจอัมที่�พิอัาณาจ�กริมาซู�โดิเน�ย(Macedon) ที่��ม�อัาย+น�อัยที่��ส+ดิ เพิ�ยง 18 ชื่�นษา เป8� ยมไปดิ�ว่ยคว่ามเก�งกล�าสามาริถึ ในริะยะเว่ลาเพิ�ยงส�บิป8ก1สามาริถึริว่บิริว่ม จ�กริว่ริริดิ�Hเปอัริ�เซู�ย(Persian Empire) อัาณาจ�กริบิาบิ�โลน (Babylon)  ดิ�นแดินแคว่�นมคธ (บิางส�ว่นขอังปริะเที่ศอั�นเดิ�ย) เข�าดิ�ว่ยก�นไดิ�

พิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�เก�ดิเม��อัปริะมาณ 356 ป8ก�อันคริ�สต่กาล เป0นพิริะริาชื่โอัริสขอังพิริะเจ�าฟ=ล�ปที่�� 2 (Philip II) แห�งมาซู�โดิเน�ยและพิริะนางโอัล�มเป8ยส (Olynpias) เม��อัพิริะเจ�าฟ=ล�ปถึกลอับิปลงพิริะชื่น เหล�าแม�ที่�พินายกอังจ'งสน�บิสน+นให�อัเล1กซูานเดิอัริ�ซู'�งคณะน�(นม�พิริะชื่นมาย+เพิ�ยง 20

ชื่�นษา ข'(นคริอังบิ�ลล�งค�เป0นกษ�ต่ริ�ย�อังค�ใหม�แห�งมาซู�โดิเน�ย

หล�งข'(นคริอังริาชื่ย�อัาณาจ�กริอัเล1กซูานเดิอัริ�ไดิ�ขยายอัาณาเขต่ขอังมาซู�โดิเน�ยไปมากมาย ก�นบิริ�เว่ณกว่�างใหญ�ไพิศาล

การิริบิคริ�(งส+ดิที่�ายเก�ดิข'(นก�บิผู้�ต่�อักริก�บิอัเล1กซูานเดิอัริ�มหาริาชื่ เม��อัที่ริงเคล��อันกอังที่�พิเข�าที่างภาคเหน�อัขอังอั�นเดิ�ย 326 ป8ก�อันคริ�สต่กาล ส�บิริ�เว่ณล+�มแม�น?(าส�นธ+ (Indus River/Sindhu) ต่�กริ+งต่�กศ�ลา (Taxila)

แคว่�นค�นธาริะ (Gandhara) จนแต่กพิ�าย แล�ว่บิ+กต่ะล+ยลงมาย�งเม�อังน�เก�ย (Nicaea) แคว่�นป3ญจาบิ (Panjap) พิริะเจ�าโปริ�สหริ�อัพิริะเจ�าพิอัริ+ส (Porus) ส?าเน�ยงเอัเชื่�ยเริ�ยกว่�าพิริะเข�าเปาริว่ะ เป0นผู้�เข�มแข1งแห�งการิริบิม�สมญานามว่�า ส�งห�แห�งป3ญจาบิ เม��อัริ�บิแจ�งข�าว่จากบิริริดิามหาริาชื่แห�ง“ ”

อั�นเดิ�ยว่�าม�ข�าศ'กชื่าว่ต่ะว่�นต่ก ผู้ลบิลอันดิ� ต่าส�ฟFา ยกที่�พิเข�ามาฝ่<ายอั�นเดิ�ยก1ริะดิมก?าล�งพิลที่หาริริาบิ 40000 นาย ที่หาริม�า 4000 นาย ริถึศ'กอั�ก

Page 32: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

32

500 ค�น และกอังที่�พิชื่�างมห'มาจ?านว่น 500 เชื่�อัก ริอัริ�บิอัย� การิริบิคริ�(งน�(เป0นคริ�(งแริกที่��กอังที่�พิพิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�เก�ดิแต่กย�บิ บิ�าเล�อัดิแที่งพิว่กเดิ�ยว่ก�นส+ดิที่�ายการิริบิคริ�(งน�(น ที่?าให�ต่�อังหย�าศ'ก เพิริาะที่หาริบิาดิเจ1บิล�มต่ายเป0นจ?านว่นมาก กริะน�(นพิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ� ก1ย�งที่ริงไดิ�ริ�บิชื่�ยชื่นะ เพิริาะพิริะเข�าเปาริว่ะ ถึกอัาว่+ธบิาดิเจ1บิสาห�สและถึกที่หาริกริ�กจ�บิเป0นเชื่ลยศ'กไว่�ไดิ�ดิ�ว่ยคว่ามกล�าหาญขอังพิริะเจ�าเปาริว่ะที่?าให�พิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�ซู'�งม�พิริะที่�ยปโปริดิคนกล�าหาญพิริะริาชื่ที่านค�นบิ�านเม�อังและแต่�งต่�(งพิริะเจ�าเปาริว่ะให�เป0นพิริะริาชื่าต่ามเดิ�ม แต่�ให�ดิ?าริงฐ์านะเป0นริ�ฐ์ปริะเที่ศริาชื่

ส�บิสามป8ที่��พิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�ไม�เคยแพิ�ใคริ จนถึ'งฤดิใบิไม�ล�ว่ง พิริะสหายขอังพิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ� เฮัพิาเอัสเต่�ยน (Hephaestion)

อั�คริมหาเสนาบิดิ�และนายที่หาริคนสน�ที่ขอังพิริะอังค�ไดิ�เส�ยชื่�ว่�ต่ที่��เม�อัง เอักบิาต่านา (Ecbatana) พิริะเจ�าอัเล1กซูานเดิอัริ�ที่ริงเศริ�าโศกเป0นอัย�างมาก และไม�ยอัมแต่�งต่�(งใคริริ�บิต่?าแหน�งขอังพิริะสหายที่�านเลย ที่ริงจ�ดิพิ�ธ�ศพิให�เฮัพิาเอัสเต่�ยนอัย�างสมเก�ยริต่� ที่ริงริ�บิส��งให�สริ�างส+สานขนาดิใหญ�และสว่ยงามเพิ��อัเป0นอัน+สริณ�ที่��กริ+งบิาบิ�โลน

จากการิสญเส�ยพิริะสหายที่?าให�ที่�าน ที่ริงเสว่ยน?(าจ�นที่�เป0นเว่ลาเจ1ดิว่�นเจ1ดิค�น ที่�ามกลางอัากาศที่��ริ �อันริะอั+ เป0นเหต่+ให�ที่ริงพิริะปริะชื่ว่ลอัย� 10 ว่�นก�อันจะเสดิ1จส�สว่ริริคาล�ย ณ กริ+งบิาย�โลน เม��อัว่�นที่�� 10 ม�ถึ+นายน 323 ป8ก�อันคริ�สต่ศ�กริาชื่ ขณะม�พิริะชื่นเพิ�ยง 33 ชื่�นษาเที่�าน�(น

บิร์ร์ณาน�กูร์มhttp://pilok4u.com/history/

Page 33: ประว ต น_กประว_ต_ศาสตร_สากล

33

http://pilok4u.com/history/2012/08/%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%AE%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%AA-%E0%B8%81%E0%B8%B9%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%B4%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%81-johannes-gutenberg/

http://pilok4u.com/history/2012/07/%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B9%82%E0%B8%84-%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B9%82%E0%B8%A5-marco-polo/

http://www.baanjomyut.com/library_2/nefertiti/index.html

http://pilok4u.com/history/2011/12/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C-%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B8%99-roger-bacon/

http://pilok4u.com/history/2011/06/%E0%B8%88%E0%B8%B9%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%AA-%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C-julius-ceasar/

http://pilok4u.com/history/2011/05/aristotle-%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%A5/

http://pilok4u.com/history/2011/05/%E0%B8%82%E0%B8%87%E0%B8%88%E0%B8%B7%E0%B9%8A%E0%B8%AD-confucius-%E0%B8%AB%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD-kongzi/

http://pilok4u.com/history/2011/06/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%84%E0%B8%B5%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%AA-archimedes/

http://pilok4u.com/history/2011/05/%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B9%87%E0%B8%81%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A1%E0%B8%AB


Top Related