![Page 1: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/1.jpg)
‘ ‘Fusies en integraties: een Fusies en integraties: een
huzarenstuk!’huzarenstuk!’ Deel I:Deel I:
Psychosociale gevolgen van fusies en Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van herstructureringen: over het belang van
baanonzekerheidbaanonzekerheid
Deel II:Deel II:Fusies en integraties: de illusie Fusies en integraties: de illusie
van de ‘quick fix’. van de ‘quick fix’.
![Page 2: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/2.jpg)
Psychosociale gevolgen Psychosociale gevolgen van fusies en van fusies en
herstructureringen: over het herstructureringen: over het belang van belang van
baanonzekerheidbaanonzekerheidProf. dr. Hans De WitteProf. dr. Hans De Witte
Departement Psychologie, K.U.LeuvenDepartement Psychologie, K.U.LeuvenBijdrage aan ‘Fusies en integraties: Bijdrage aan ‘Fusies en integraties:
een huzarenstuk!’een huzarenstuk!’, , Personnel Managers Club, Leuven, Personnel Managers Club, Leuven,
4 April 20114 April 2011
![Page 3: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/3.jpg)
0. Inhoud0. Inhoud
1.1. Gevolgen van fusies en herstructureringen?Gevolgen van fusies en herstructureringen?
2.2. Baanonzekerheid als belangrijke factorBaanonzekerheid als belangrijke factor
3.3. Gevolgen van baanonzekerheid voor het Gevolgen van baanonzekerheid voor het individu: individu: gezondheidgezondheid en en welzijnwelzijn
4.4. Gevolgen voor het Gevolgen voor het bedrijfbedrijf
5.5. VerklaringenVerklaringen voor deze gevolgen voor deze gevolgen
6.6. Wat kunnen we eraan doen? Wat kunnen we eraan doen? InterventiesInterventies
![Page 4: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/4.jpg)
1. Fusies en herstructureringen1. Fusies en herstructureringen
Doel: Doel: productiviteitproductiviteit (en/of efficiëntie) (en/of efficiëntie) verhogenverhogen
Doch 50-80% is financiële Doch 50-80% is financiële teleurstellingteleurstelling… … (Burke & Leiter, 2000)(Burke & Leiter, 2000)
Waarom? Waarom? -> weinig aandacht voor psychologische -> weinig aandacht voor psychologische
gevolgen van de veranderingen voor de gevolgen van de veranderingen voor de betrokken werknemersbetrokken werknemers
![Page 5: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/5.jpg)
Psychologische gevolgen:Psychologische gevolgen: Samengaan van Samengaan van culturenculturen (en verschil) tast (en verschil) tast
vaak vaak bindingbinding met (fusie)organisatie aan met (fusie)organisatie aan(Van Raes, Vanbeselaere, De Witte & Boen, 2009)(Van Raes, Vanbeselaere, De Witte & Boen, 2009)
Veranderingen in Veranderingen in functiefunctie en en teamteam, o.m. , o.m. verhoging werkdruk, rolonduidelijkheid, …verhoging werkdruk, rolonduidelijkheid, …
Toename Toename onzekerheidonzekerheid bij werknemers voor bij werknemers voor én na fusies (‘survivors-syndrome’)én na fusies (‘survivors-syndrome’)
![Page 6: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/6.jpg)
2. Wat is ‘baanonzekerheid’?2. Wat is ‘baanonzekerheid’?
Thema tussen ‘werk’ en ‘werkloosheid’: Thema tussen ‘werk’ en ‘werkloosheid’: BezorgdheidBezorgdheid over het over het voortbestaanvoortbestaan van de van de huidige arbeidsplaatshuidige arbeidsplaats (Van Vuuren, 1990)(Van Vuuren, 1990)
Men werkt, maar denkt of voelt zich bezorgd Men werkt, maar denkt of voelt zich bezorgd over de over de mogelijkheidmogelijkheid dat men de baan zal dat men de baan zal verliezen en werkloos zal wordenverliezen en werkloos zal worden
Belangrijk voor Belangrijk voor énén na een fusie na een fusie
![Page 7: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/7.jpg)
a. a. SubjectiefSubjectief fenomeen: perceptie fenomeen: perceptie
-> éénzelfde ‘objectieve’ situatie kan -> éénzelfde ‘objectieve’ situatie kan andersanders gepercipieerd worden gepercipieerd worden
b. b. OnzekerheidOnzekerheid over de over de toekomsttoekomst: : ‘misschien’‘misschien’
-> -> nietniet ‘zekerheid van ontslag’ ‘zekerheid van ontslag’
c. c. OnvrijwilligOnvrijwillig en vaak ook en vaak ook machteloosmachteloos
![Page 8: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/8.jpg)
d. Kwantitatief of kwalitatief? d. Kwantitatief of kwalitatief?
Bezorgdheid over het voortbestaan van:Bezorgdheid over het voortbestaan van:
KwantitatiefKwantitatief = de baan ‘op zich’ (globaal) = de baan ‘op zich’ (globaal)
-> werkloosheid-> werkloosheid
KwalitatiefKwalitatief = gewaardeerde kenmerken = gewaardeerde kenmerken van de baan (aspectueel)van de baan (aspectueel)
-> lager loon, hogere werkdruk, -> lager loon, hogere werkdruk, andere andere collega’s, verplaatsing,…collega’s, verplaatsing,…
![Page 9: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/9.jpg)
e. Weerspiegelt tevens (e. Weerspiegelt tevens (objectieveobjectieve) ) realiteitrealiteit::
- - Zwakke positieZwakke positie individuele werknemer op individuele werknemer op arbeidsmarkt:arbeidsmarkt:
* arbeiders, lager geschoolden, industrie* arbeiders, lager geschoolden, industrie
* tijdelijk contract* tijdelijk contract
* soms: vrouwen, jongeren (LIFO)* soms: vrouwen, jongeren (LIFO)
- Positie - Positie regionale/nationale regionale/nationale arbeidsmarktarbeidsmarkt::
* werkloosheid in regio of land* werkloosheid in regio of land
* evolutie werkloosheid * evolutie werkloosheid
![Page 10: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/10.jpg)
3. Gevolgen voor het individu3. Gevolgen voor het individu
Baanonzekerheid is een ‘Baanonzekerheid is een ‘stressorstressor’’
(belastend aspect van het werk)(belastend aspect van het werk)
-> reductie van welzijn en gezondheid-> reductie van welzijn en gezondheid Vooral negatieve gevolgen voor ‘Vooral negatieve gevolgen voor ‘welzijn op welzijn op
het werkhet werk’:’:
- lagere arbeidstevredenheid (-.41)- lagere arbeidstevredenheid (-.41)
- hogere scores voor burnout- hogere scores voor burnout
![Page 11: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/11.jpg)
In iets beperktere mate ook negatieve In iets beperktere mate ook negatieve gevolgen gevolgen buitenbuiten de werkcontext: de werkcontext:
- lager psychisch welzijn (-.24)- lager psychisch welzijn (-.24)
- lagere levenstevredenheid- lagere levenstevredenheid
- angst, irritatie, depressie- angst, irritatie, depressie
- psychosomatische klachten (-.16)- psychosomatische klachten (-.16)
- fysieke klachten: van verhoogde - fysieke klachten: van verhoogde bloeddruk tot hartklachtenbloeddruk tot hartklachten
![Page 12: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/12.jpg)
Hoe ‘erg’ is baanonzekerheid?Hoe ‘erg’ is baanonzekerheid?
Baanonzekerheid is één van de meest Baanonzekerheid is één van de meest belastende stressoren op het belastende stressoren op het werkwerk (naast werkdruk, gebrek aan autonomie of (naast werkdruk, gebrek aan autonomie of vaardigheidsbenutting,…)vaardigheidsbenutting,…)
De ‘verwachting De ‘verwachting werklooswerkloos te kunnen te kunnen worden’ lijkt worden’ lijkt even belastendeven belastend voor het voor het welzijn als werkloosheid zelf….welzijn als werkloosheid zelf….
![Page 13: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/13.jpg)
4. Gevolgen voor bedrijf4. Gevolgen voor bedrijf
Baanonzekerheid is een stressor die een Baanonzekerheid is een stressor die een negatievenegatieve invloed uitoefent op: invloed uitoefent op:
-> -> attitudesattitudes t.o.v. de organisatie t.o.v. de organisatie
-> -> gedraggedrag t.o.v. de organisatie t.o.v. de organisatie
![Page 14: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/14.jpg)
a. Attitudesa. Attitudes
Bedrijfsbinding (betrokkenheid)Bedrijfsbinding (betrokkenheid) Wantrouwen in managementWantrouwen in management Minder steun voor organisatiedoelenMinder steun voor organisatiedoelen Weerstand tegen veranderingenWeerstand tegen veranderingen ArbeidstevredenheidArbeidstevredenheid Betrokkenheid t.o.v. de baanBetrokkenheid t.o.v. de baan Motivatie en ‘moreel’Motivatie en ‘moreel’
![Page 15: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/15.jpg)
b. Gedragb. Gedrag
Productief Productief gedrag (in lijn doelstelling gedrag (in lijn doelstelling functie en organisatie):functie en organisatie):
PerformantiePerformantie, inzet , inzet
‘‘In-rol gedrag’: doe wat ik ‘moet’ doenIn-rol gedrag’: doe wat ik ‘moet’ doen
Organisational citizenship behavioursOrganisational citizenship behaviours
‘ ‘Extra-rol gedrag’: Extra-rol gedrag’: ‘going the extra mile‘going the extra mile’’
![Page 16: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/16.jpg)
Contra-productiefContra-productief gedrag (‘wat bereiken gedrag (‘wat bereiken doelen tegengaat’)doelen tegengaat’) Turnover:Turnover: intentie én gedrag intentie én gedrag
Ps: Ps: de ‘besten’ gaan eerst wegde ‘besten’ gaan eerst weg AbsenteïsmeAbsenteïsme Veiligheidsgedrag: Veiligheidsgedrag: minder gemotiveerd en minder gemotiveerd en
betrokken, méér risico op ongevallenbetrokken, méér risico op ongevallen Sociale onvrede:Sociale onvrede: deels afwachtend, deels deels afwachtend, deels
verhoging bereidheid verhoging bereidheid concreteconcrete acties te acties te ondernemenondernemenPs: méést betrokkenen meest ‘strijdbaar’Ps: méést betrokkenen meest ‘strijdbaar’
![Page 17: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/17.jpg)
GevolgenGevolgen:: gevaar gevaar neerwaartse spiraalneerwaartse spiraal
-> negatieve reacties verzwakken -> negatieve reacties verzwakken bedrijf bedrijf verder, waardoor onzekerheid verder, waardoor onzekerheid nog nog méér toeneemtméér toeneemt
![Page 18: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/18.jpg)
5. Waarom? 5. Waarom?
Baanonzekerheid schendt het Baanonzekerheid schendt het psychologisch contractpsychologisch contract……
… … en brengt veel en brengt veel stressstress (en (en stresshantering) met zich meestresshantering) met zich mee
![Page 19: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/19.jpg)
a. Psychologisch contract:a. Psychologisch contract: wederzijdse wederzijdse verwachtingen over de ruilverhouding verwachtingen over de ruilverhouding tussen werkgever en werknemertussen werkgever en werknemer
Traditionele Traditionele ruilruil::- Werkgever biedt loon en werkzekerheid- Werkgever biedt loon en werkzekerheid- Werknemer biedt inzet en loyaliteit- Werknemer biedt inzet en loyaliteit
Baanonzekerheid = Baanonzekerheid = schendingschending van deze van deze verwachtingen -> negatieve gevolgen om verwachtingen -> negatieve gevolgen om gebrek aan evenwicht te herstellengebrek aan evenwicht te herstellen
![Page 20: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/20.jpg)
b. Job stress theorieënb. Job stress theorieën:: baanonzekerheid baanonzekerheid is stressor, die aanleiding geeft tot is stressor, die aanleiding geeft tot
klachten en onwelzijn (‘strains’)klachten en onwelzijn (‘strains’)
O.m. omwille van:O.m. omwille van:
- - Onvoorspelbaarheid:Onvoorspelbaarheid: ‘ ‘onzeker of ik mijn onzeker of ik mijn baan zal verliezen’baan zal verliezen’
- - Onbeheersbaarheid: Onbeheersbaarheid: ‘‘weet niet goed hoe weet niet goed hoe deze dreiging tegen te gaandeze dreiging tegen te gaan’’
![Page 21: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/21.jpg)
6. Hoe (de gevolgen van) 6. Hoe (de gevolgen van) baanonzekerheid bestrijden?baanonzekerheid bestrijden?
Onzekerheid
Balans overige kenmerken van het werk
Gezondheid en Welzijn
Buffers:- Steun- Employability
![Page 22: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/22.jpg)
a. Reduceer baanonzekerheida. Reduceer baanonzekerheid door door voorspelbaarheid en beheersbaarheid te voorspelbaarheid en beheersbaarheid te vergrotenvergroten
- - CommunicatieCommunicatie:: volledig, open, volledig, open, onmiddellijk, eerlijk en persoonlijkonmiddellijk, eerlijk en persoonlijk
- - ParticipatieParticipatie en en inspraakinspraak in in veranderingsprocessenveranderingsprocessen
- Verhoog (perceptie) - Verhoog (perceptie) rechtvaardigheidrechtvaardigheid::
* procedure: correcte criteria* procedure: correcte criteria
* eindresultaat fair* eindresultaat fair
![Page 23: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/23.jpg)
b. Reduceerb. Reduceer de negatieve de negatieve gevolgengevolgen van van baanonzekerheidbaanonzekerheid
- - Sociale steunSociale steun
- Ondersteuning door - Ondersteuning door vakbewegingvakbeweging
- - ‘‘EmployabilityEmployability’’ (inzetbaarheid): (inzetbaarheid): versterking van vaardighedenversterking van vaardigheden
* beroepsgerichte* beroepsgerichte
* interpersoonlijke (bv. omgaan met * interpersoonlijke (bv. omgaan met veranderingen)veranderingen)
![Page 24: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/24.jpg)
c. Breng balans terug in evenwichtc. Breng balans terug in evenwicht door: door:
- extra beloningen- extra beloningen
- verlaging inspanningen- verlaging inspanningen
‘‘Effort Reward ImbalanceEffort Reward Imbalance’-model ’-model
(Siegrist, 1996)(Siegrist, 1996)
Doch realistisch? Doch realistisch?
![Page 25: ‘ Fusies en integraties: een huzarenstuk!’ Deel I: Psychosociale gevolgen van fusies en herstructureringen: over het belang van baanonzekerheid ‘ Fusies](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022070315/5551a0ec4979591f3c8b4970/html5/thumbnails/25.jpg)
7. Wat nog?7. Wat nog?
Baanonzekerheid is dus problematisch en Baanonzekerheid is dus problematisch en verklaart ten dele gevolgen herstructureringen…verklaart ten dele gevolgen herstructureringen…
……en zal niet onmiddellijk verdwijnenen zal niet onmiddellijk verdwijnen Nood aan:Nood aan:
- uitwerken van - uitwerken van interventiesinterventies ter reductie ter reductie
- - wetenschappelijkewetenschappelijke uitdiepinguitdieping::
* verbreding (nieuwe thema’s, * verbreding (nieuwe thema’s, landenvergelijkingen, …)landenvergelijkingen, …)
* verdieping: sterker theoriegestuurd* verdieping: sterker theoriegestuurd