22.03.2016
1
1
İŞ GÜVENLİĞİ
Yrd.Doç.Dr. A. Erkan KARAMAN
2
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
İs Kazasının Tanımı
İş kazası, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından; “önceden
planlanmamış, çoğu kez kişisel yaralanmalara, makinelerin, araç ve
gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre yol açan bir olay” ,
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından ise; “Belirli bir zarar ya da
yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden planlanmamış bir
olay” olarak tanımlanmaktadır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 11. maddesinin (A) fıkrası
hükmüne göre; is kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya
ruhça arızaya uğratan olaydır.
3
Ayrıca, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun
13. maddesine göre:
a- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b-İsveren tarafından yürütülmekte olan is nedeniyle veya görevi
nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa
yürütmekte olduğu is veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,
c- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri
dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl isini yapmaksızın
geçen zamanlarda,
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
4
Ayrıca, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun
13. maddesine göre:
d- Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan
zamanlarda,
e- Sigortalıların, isverence saglanan bir tasıtla isin yapıldıgı yere gidis
gelisi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
22.03.2016
2
5
İş Kazalarının Nedenleri
Araştırmacılarca, tüm kazaların beş temel faktörün ardı ardına
sıralandığı bir “Kaza Zinciri” ’den oluştuğu kabul edilmektedir.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
6
Şekilde bu beş faktörden en önemlisi üçüncü faktör olan güvensiz
durum ve davranışlardır. Bu faktörün giderilmesi ile diğer faktörlerin
etkisi ortadan kalkmaktadır. Böylelikle kaza ve zarar oluşmadan
önlenmiş olur.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
7
Bu beş faktör şu gerçekleri ortaya koymaktadır.
a.) İnsanın doğa karşısındaki zayıflığı ortadan kaldırılmaz. Kazalardan
kesinlikle kurtulmak olanaksızdır.
b.) Her kazada insanın kusurlu bir davranışı olmaktadır. Bundan
kaçınılamaz.
c.) Güvensiz davranış ve güvensiz koşullar, kazaların oluşumunda
önemli yeri olan bir faktördür. İş güvenliğinin çalışma alanı güvensiz
koşulların ve güvensiz davranışlarının azaltılması veya ortadan
kaldırılmasıdır.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
8
22.03.2016
3
9
İş kazalarının artmasında rol oynayan temel etkenler
Kazaların oluşunda denetim ve kontrol yetersizliği,
Geri teknoloji kullanma,
Eğitimsizlik(iş yeri eğitim dahil),
Koruyucu önlem yetersizliği, verilen koruyucuların titizlikle takip
edilmeyişi, uygulamadaki ihmal ve önemseme,
Sağlığa ve emniyete elverişli olmayan koşullar,
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
10
İş kazalarının artmasında rol oynayan temel etkenler
Deneyimsiz eleman istihdamı (ucuz işçi ve personel) yeni alınan
işçiler için intibak eğitiminin yapılmayışı,
Kazaların neden, nasıl meydana geldiği, oluş nedenlerinin, aynı
kazanın tekrarlanmaması ve ciddi önlemlerin kazadan önce kazadan
sonra da alınması gereğinin sorumlu formenler, mühendisler, iş yeri
güvenlik şefi ve işveren vekili şantiye şefi tarafından da titizlikle ele
alınmaması.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
11
İnsani Faktörler
Kaza nedenlerinin yaklaşık %80’i kişisel faktörlerden kaynaklanır.
a.) Kişisel nedenler:
İnsanların kişisel özellikleri, risk almaya eğilimli olma ve beklenmeyen
tutumlar içerisine girme gibi belirli bazı davranışlara meyilli olabileceği
bilinmektedir. Bu eğilimler güvensiz davranışlarla sonuçlanabilir.
Örneğin, dikkatsizlik ve prosedürleri takip etmede başarısız olma gibi.
Bu tür davranışlar da kişilerin kaza yapma olasılığını arttırır. Ayrıca diğer
kişilik faktörleri de kaza yapma olasılığını arttırmaktadır.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
12
İnsani Faktörler
Örneğin:
Yaş, cinsiyet, eğitim, deneyim
Duygusal durum
Zihni doluluk
Kazalara açık durum: görme ve duyma kusuru, depresyon, üzüntü,
deneyimsizlik, hipertansiyon
Bazı nöropsikiyatrik hastalıklar: epilepsi, davranış bozukluğu, zihni
yetersizlik, fobiler
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
22.03.2016
4
13
Bazı uyuşturuculara bağımlılık: alkol, uyuşturucu ilaçlar, sakinleştirici
veya ağrı kesiciler
Kaza yapma olasılığı yüksek olma,(sakarlık gibi)
Yeteneklerin geçici olarak zarar görmesi, örneğin, yorgunluk,
uykusuzluk, alkol, tütün, sakinleştirici ilaçların kullanılması ile
reaksiyon yeteneğinin zayıflaması, tepki hızının uzaması gibi
Yeteneklerin kronik beden hastalıkları nedeniyle sürekli zarar
görmesi; ileri derecede görme, işitme yetersizlikleri, renk körlüğü
nöromotor sistem lezyonları v. s. gibi.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
14
b.) Fizyolojik nedenler:
Fizik yorgunluk-kas yorgunluğu,
Fizyolojik yorgunluk-uyku düzeninin bozulması,
Fizik hastalıklar- körlük gibi,
Salak veya salaklık (beyin yarım kürelerinin fonksiyonunda
aksamalar)
Sağ ve sol elini kullanamama gibi.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
15
c.) Psikolojik Nedenler:
Duyusal denge,
Reaksiyon zamanı,
Zeka düzeyi,
Psikolojik yorgunluk,
Algı hızı,
Algı, dikkat, bellek bozuklukları, karar verme yeteneksizliği gibi,
İnsana ait diğer nedenler,
İş tatminsizliği,
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
16
c.) Psikolojik Nedenler:
Zihinsel yorgunluk,
Güvensizlik,
Uyumsuzluk,
Monotomi,
İşi yapmada usta olamamak,
Psikomotor koordinasyon yeteneği,
Hatalı yargı-ön yargı,
Aşırı sevinç, keder, gerginlik, sıkıntı gibi duygular içinde olmak
sayılabilir.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
22.03.2016
5
17
Çevresel Faktörler
Bu faktörler kaza nedenlerinin %20’sini oluşturur.
Kişisel korunma araçlarının kullanılmaması,
Üretim aygıtlarının hatalı yerleşimi,
Fizik faktörler: gürültü, ısı ışık, radyasyon vb,
Biyolojik faktörler: mikroorganizmalar,
Kimyasal faktörler: tahriş edici ve boğucu gazlar, anestezik ve
narkotik maddeler, sistemik zehirlenmeler,
İşçi işveren ilişkileri, ücret sistemleri,
Vardiya sistemleri,
Çalışma saatleri,
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
18
Diğer faktörler ise;
Aşırı iş yükü,
Eğitim yetersizliği,
Makinaların bakımsızlığı,
Yanlış depolama,
Ergonomik olmayan koşullar,
Güvenli olmayan yükleme ve boşaltma,
Elektrik kaçağı gibi sayılabilir,
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
19
İş Kazası Maliyetleri
İş kazaları meslek hastalıklarının yola açtığı maliyetleri direkt ve
indirekt maliyetler şeklinde iki ana grupta toplayabiliriz.
a) Dolaysız (Direkt) maliyetler:
Sağlık kuruluşlarının masrafları,
İşçiye ödenen tazminat,
Sigorta primleri.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
20
İş Kazası Maliyetleri
b) Dolaylı(İndirekt) Maliyetler
Kaza sırasında üretime ara verilmesi (üretim kaybı),
Makinaların hasarlanması,
Malzeme ve hammaddenin hurdaya ayrılması,
Kazadan diğer işçilerin olumsuz etkilenmesi (verim düşüklüğü),
Resmi kuruluşların incelenme ve denetim masrafları.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
22.03.2016
6
21
İş Kazalarının Sınıflandırılması
Sosyal Güvenlik Kurumu, iş kazalarını üç grupta değerlendirmektedir:
Hasarsız veya önemli bir hasar meydana getirmeyen kazalar (bir
günden fazla iş kaybına yol açmayan kazalar),
Geçici iş göremezliğe neden olan kazalar,
Daimi iş göremezliğe neden olan kazalar.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
22
İş Kazalarının Sınıflandırılması
a.) Ucuz atlatılan kazalar ( Near Miss )
Herhangi bir yaralanma veya malzeme kaybına veya hasarına “kıl
payı farkla” yol açmayan kazalardır.
b.) Maddi kayıplara yol açan iş kazaları ( Without Injury )
1. Büyük maddi kayıplar: Herhangi bir yaralanmanın yer almadığı,
ancak şirket tesisinde, araçlarında, malında veya cihazlarında (
herhangi bir sigorta ödemesi öncesinde ) 10,000 USD veya daha
fazla hasara neden olan kazalardır.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
23
İş Kazalarının Sınıflandırılması
2. Küçük maddi kayıplar: 10,000 USD altında hasarın veya ürün
kaybının meydana geldiği kazalardır.
c.) Yaralanma ile sonuçlanan iş kazaları
Bir iş yerinde tanımlanmış olan bir görevin yerine getirilmesi
sırasında tek bir olaydan “veya kısa bir süre içinde birden fazla
olaydan” kaynaklanan yaralanma veya rahatsızlanma ( veya
hastalanma ) durumudur.
d.) Basit yaralanma ile sonuçlanan kazalar ( First-aid accidents )
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
24
İş Kazalarının Sınıflandırılması
e.) Geçici iş görmemezlik / sakatlık hali ( Temporary total disability )
f.) Kalıcı kısmi sakatlık ( Permanent partial disability )
g.) Tam sakatlık ( Permanent total disability )
h.) Ölümcül iş kazaları
Ölümle sonuçlanan iş kazalarıdır. Birden fazla kişinin ölümü söz
konusu olabilir. Yaralanma ile ölüm arasında geçen süre dikkate
alınmaz. Bu tip kazalarda maddi hasar da meydana gelebilir.
İŞ KAZALARININ TANIMI, NEDENLERİ VE ÖNLEME YÖNTEMLERİ
22.03.2016
7
25
MESLEK HASTALIKLARI
Meslek Hastalıklarının Tanımı
Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden
dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden
uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük
halleridir. (5510 SGK)
MESLEK HASTALIKLARININ TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI
26
Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;
a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne
uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî
belgelerin incelenmesi,
b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve
buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli
diğer belgelerin incelenmesi,
sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.
MESLEK HASTALIKLARININ TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI
27
Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması
A grubu meslek hastalıkları: Bu grupta kimyasal nedenlere bağlı olarak
meydana gelen meslek hastalıkları yer almaktadır.
B grubu meslek hastalıkları: Bu grupta mesleki deri hastalıkları vardır.
C grubu meslek hastalıkları: Bu grupta da tozlara bağlı olarak meydana
gelen mesleki solunum sistemi hastalıkları vardır.
D grubu meslek hastalıkları: Bu grupta mikro organizmaların etkisi ile ortaya
çıkan mesleki bulaşıcı hastalıklara yer verilmiştir.
E grubu meslek hastalıkları: Bu grupta da iyonizan radyasyon, infra red
ışınlar, gürültü, titreşim gibi fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları 7 tür
hastalık olarak listelenmiştir.
MESLEK HASTALIKLARININ TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI
28
Bu beş yılın ortalama değerleri dikkate alınarak ve günde 8 saat, yılda
yaklaşık 300 gün çalışıldığı kabulüyle, inşaat sektörümüzde :
• Her iş günü yaklaşık 22, her iş saati 2,68, her 20 dakikada 1 iş
kazası meydana gelmektedir.
• Her iş günü yaklaşık 1.2 kişi sürekli işgöremez duruma düşmekte,
ve 1 kişi kaza sonucu yaşamını yitirmektedir.
KAZA TÜRLERI
22.03.2016
8
29
İnşaat sektörümüzdeki iş kazalarının bir olumsuz özelliği de ölümle
sonuçlanan kaza oranının büyüklüğüdür. Türkiye’deki tüm iş kazalarının
% 1.6 sı ölümle sonuçlanırken inşaat sektörümüzdeki iş kazalarının %
4.7 si ölümle sonuçlanmaktadır. Öte yandan Türkiye’deki tüm iş
kazalarının yaklaşık %8.7‘si inşaat sektöründe meydana gelirken,
sürekli işgöremezlikle sonuçlanan iş kazalarının %22’si, ölümle
sonuçlanan iş kazalarının ise %26’sı inşaat sektöründe meydana
gelmektedir
KAZA TÜRLERI
30
KAZA TÜRLERI
31
KAZA TÜRLERI
32
Dünyada ve ülkemizde; yüksekte çalışma esnasında meydana gelen iş
kazaları, motorlu taşıt kazalarından sonra ilk sırayı almaktadır. Yaşanan
üzücü kazalar iş gücü ve zaman kayıplarına, telafisi olmayan psikolojik
ve sosyal kayıplara neden olmaktadır.
YÜKSEKTEN DÜŞME
22.03.2016
9
33
1. Yüksekte Çalışma Nedir?
Yüksekliğin Tanımı: Yükseklik kavramı göreceli olup
kişiden kişiye göre değişir. Genel olarak yükseklik; adım
atarak çıkamayacağımız yerler olarak tanımlanabilir.
İnsandan insana farklılık gösteren yükseklik kavramını
tanımlarken baz alacağımız ölçü yine insan bedenidir.
İnsanların boyları birbirinden farklı olsa da bir insanın
denge noktası ikinci bel omurudur. Yani ikinci bel
omurunu geçen yerler yüksek olarak kabul edilir.
YÜKSEKTEN DÜŞME
34
Bu durumda yüksekliği 120
santimetreden yüksek yerlerde tam
korumalı vücut kuşağı kullanılmalıdır.
YÜKSEKTEN DÜŞME
35
Yüksekte çalışmanın kuralları ve korunma yöntemleri standartlarla
belirlenmiştir. Çalışma hayatında ülkeden ülkeye farklılık gösteren
yükseklik kavramı Avrupa’da 1,8 metre, Amerika’da 1,2 metre olarak
belirlenmiştir. Yani bu yükseklikler ve daha üzerinde çalışan
personellerin mutlaka “Kişisel Koruyucu Donanımlar” ile korunması
gerekir. Unutmayalım ki OSHA (Occupational Safety and Health
Administration) istatistikleri 3,4 metre üzerinde çalışırken düşen
insanların %85’inin hayatını kaybettiğini göstermektedir
YÜKSEKTEN DÜŞME
36
Yüksekten Düşmenin Nedenleri:
-Bilgi Eksikliği: Kişinin yaptığı işle ilgili olarak yeterli ve istenilen
donanımda bilgiye sahip olmaması.
-Eleman Atama: Doğru işe doğru personelin tayin edilmemesi. Yapılan
işin çalışanın fiziksel yapısıyla uyuşmaması (az görme, işitme, herhangi
bir organını kullanamama vb.)
-İş Güvenliği Kurallarının Uygulanmaması: Yöneticilerin iş güvenliği
kurallarının gerekliliğine inanmaması ve bu kuralların uygulanması için
personelini eğitmemeleri.
YÜKSEKTEN DÜŞME
22.03.2016
10
37
Yüksekten Düşmenin Nedenleri:
-Mühendislik: Tasarlanmış sistem güvenli çalışmayı zorlaştırıyor; işin
asgari gereksinimlerine cevap vermemesi.
-Yetersiz Kişisel Koruyucu Ekipman: Kişisel koruyucu ekipman
kullanılmıyor veya yetersiz olması. Baret takmama, eldiven veya gözlük
kullanmama, temizlik kurallarına uymama vb.
-Yetersiz Kontrol ve Bakım Programı: Kontrol ve bakım programı kritik
ekipmanları kapsamıyor; Program yeterince takip edilmiyor. Birimler
arası iletişim kopuk, gözlenen aksaklıklar ilgililere iletilmiyor.
YÜKSEKTEN DÜŞME
38
Yüksekten Düşmenin Nedenleri:
-Yetersiz/ Düşük Kaliteli Ekipman Alımı: Satınalınan iş güvenliği
ekipmanları uluslararası standartlarına uymuyor; işin gereksinimlerini
cevap vermede yetersiz kalması. (Gerekli ödeneğin ayrılmaması veya
kazanma iç güdüsüyle ucuz iş gücü ve ekipman kullanımı)
-Yetersiz Ödüllendirme: Kişinin iş güvenliği kurallarına uygun davrandığı
takdirde alacağı ödül teşvik edici değil. Kişiye kendisinden beklenen ve
gerçek iş güvenliği performansı konusunda yetersiz veya hiç bilgi
verilmiyor.
-Güvensiz Çalışma Yöntemleri: Güvenli olduğu kabul edilen iş güvenliği
kurallarının ve çalışma yöntemlerinin güvensiz olması.
YÜKSEKTEN DÜŞME
39
YÜKSEKTEN DÜŞME
40
YÜKSEKTEN DÜŞME
22.03.2016
11
41
YÜKSEKTEN DÜŞME
42
YÜKSEKTEN DÜŞME
43
Kişisel Düşmeyi Durdurucu Sistemler
Kişisel düşmeyi durdurucu bir sistem,
kişinin düşmesini durduran ve
durdurucu kuvveti azaltan, birlikte
çalışan ankraj, bağlayıcılar ve vücut
koşumlarından oluşur. (Şekil 4) Diğer
sistem bileşenleri ise lanyard,
yavaşlama cihazı ve güvenlik
halatıdır. Sistemin etkili olabilmesi
için, bütün parçalarıyla birlikte
kullanılmalıdır.
YÜKSEKTEN DÜŞME
44
Ankraj: güvenlik halatı, lanyard veya yavaşlama cihazı için güvenli
bağlantı noktası sağlar. Eğer ankrajın kaç kilo yük taşıyacağı
bilinmiyorsa, düşmeyi engelleme sistemini uzman bir kişinin
tasarlaması gereklidir. Vinç ve korkulukları ankraj olarak asla
kullanılmaması gerekir. Bunlar düşmeyle oluşan kuvvete dayanmak için
kurulmamıştır.
YÜKSEKTEN DÜŞME
22.03.2016
12
45
YÜKSEKTEN DÜŞME
46
Kapı Ankrajı Balkon ve pencere gibi riskli bölgelerde çalışma yapılırken,
işi yapanın en güvenli biçimde çalışmasını sağlayacak ekipmandır.
Maksimum iki personelle çalışılması uygundur. (Şekil 7, 8)
YÜKSEKTEN DÜŞME
47
YÜKSEKTEN DÜŞME
48
Tam Vücut Kuşağı: Düşmeyi önleme amacıyla kullanılan vücut
desteğidir. Bir başka ifadeyle; düşmeyi önleme sisteminin en önemli
parçalarından birisidir. Tam vücut kuşağı; kolonları, bağlantı elamanları,
halkalar veya bir düşüş sırasında kullanıcıyı tutan, düşmeyi durduran,
kasık, göğüs, beden, omuzlar üzerine düşmeyi durdurucu kuvvetin
yayılmasını sağlayan ve vücudu tamamen destekleyecek şekilde
düzenlenmiş ve bir araya getirilmiş diğer parçalardan oluşur.
YÜKSEKTEN DÜŞME
22.03.2016
13
49
YÜKSEKTEN DÜŞME
50
YÜKSEKTEN DÜŞME
51
Bağlantı Elemanları Karabinalar: Bağlantılar kişisel düşmeyi durdurucu
sistem bileşenlerini bir araya getirir.
YÜKSEKTEN DÜŞME
52
Çengelli Halat /Uzatma Halatı / Ara Bağlantı Halatı: Personelin giymiş
olduğu tam korumalı vücut kuşağı istenen ankraj noktasına
bağlanabilen, çalışma mesafesi kadar uzunluğu olan, aynı zamanda
ayarlanan ara bağlantı uzatma halatıdır.
YÜKSEKTEN DÜŞME
22.03.2016
14
53
Güvenlik Halatı: Güvenlik halatı çelik halat ya da ip halat olup, Tam
Korumalı Vücut kuşağı, lanyard veya yavaşlatma cihazı ve en az bir
ankraja bağlıdır. Dikey ve yatay olmak üzere iki tipi vardır.
54
Enerji Dağıtım Elemanı (Şok Emiciler): Düşmeyi önleme sisteminin bir
parçasıdır. Düşme esnasında oluşan enerjiyi boşaltmak veya minimize
etmek için kullanılır.
55
Yavaşlatma Cihazları: Ankrajda ve kişi üzerindeki çarpma gücü, düşme
seviyesi küçülterek ve yavaşlatma cihazı kullanılarak azaltabilir.
1- Geri Sarmalı Düşme Durdurma Sistemi
2- Kılavuzlu Düşmeyi Önleme Tertibatı
3- Esnek/ Hareketli Bir Ankraj Hattı Üzerinde Düşmeyi Önleme Tertibatı
YÜKSEKTEN DÜŞME
56
YÜKSEKTEN DÜŞME
Geri Sarmalı Düşme
22.03.2016
15
57
Kılavuzlu Düşmeyi Önleme Tertibatı: Personelin düşey olarak yukarı-
aşağı güvenli bir şekilde hareket etmesini sağlayan, sabit bir ankraj
hattı ve bu hat üzerinde hareket eden, bir düşme anında ise kendinden
kilitleme fonksiyonu bulunan bir düşmeyi önleme tertibatıdır.
58
Korkuluk Sistemi
- üst tırabzan,- ara tırabzan ve- ara dikey elemanlardan oluşur. (Şekil 20)Korkuluk sistemi korkuluk etekleri ile kombine olabilir, bu korkuluketekleri malzemelerin aşağıya düşmesini engeller.
59
Güvenlik Ağı Sistemi
Güvenlik ağları geleneksel düşme durdurma sistemleri içinde en etkili
genel güvenlik önlemi olarak geliştirilmiştir. Buna bağlı olarak da
güvenlik ağlarının kullanım alanları oldukça geniştir. Örneğin büyük ve
yüksek binaların, çatıların, köprülerin, açık inşaatların yapıldığı
çalışmalarda, 7.5 m ve daha fazla yüksekten insanların düşmeleri
halinde düşmeyi engellemek ve düşeni yakalamak gibi önemli bir
koruma görevi yapmaktadır.
KAZA TÜRLERI
60
KAZA TÜRLERI
22.03.2016
19
73
KAZA TÜRLERI
74
75
Malzeme düşmesine bağlı iş kazaları aşağıdaki gibi gruplandırmak
mümkündür:
1. Gırgır vinçten malzeme düşmesi,
2. Yüksek yapı kısımlarından malzeme düşmesi,
3. Yükleme-boşalma sırasında taşıttan malzeme düşmesi,
4. Elle taşınan malzemenin ayağa düşmesi,
5. Malzeme istifinin devrilmesi,
6. Yamaçtan malzeme düşmesi.
Malzeme Düşmesi
76
Gırgır Vinçten Malzeme Düşmesi
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Vinç kovasına fazla miktarda ve düzensiz malzeme yüklenmesi,
Kalas, inşaat demiri gibi uzun gereçlerin vinç halatına güvenilir
biçimde bağlanmaması sonucu,
Vinç kovasının veya kovadaki malzemenin yapıdaki çıkıntılara
takılması sonucu kovanın veya malzemenin düşmesi,
Vincin bina bağlantısını sağlayan tertibatın yetersiz olması
sonucu düşmeler,
Vinç halatının aşırı yükleme sonucu kopması sonucu düşme
22.03.2016
20
77 78
Yüksek Yapı Kısımlarından Malzeme Düşmesi
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
İskele, çatı, üst kat döşeme kenarlarından tuğla, kalas, el
aletleri, moloz gibi cisimlerin düşmesi veya aşağı atılması
sonucu,
İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması
sırasında malzeme düşmesi.
79
Yükleme-Boşalma Sırasında Taşıttan Malzeme Düşmesi
Bu tür kazalar, yükleme ve boşaltma işlemleri sırasından kamyon,
fortlift gibi araçlardan tuğla, kalas, inşaat demiri gibi cisimlerin
düşmesi sonucu meydana gelmektedir.
80
Elle Taşınan Malzemenin Ayağa Düşmesi
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Çok ağır, uzun ve tutulabilir nitelikte olmayan cisimlerin
taşınması sırasında meydana gelen düşmeler,
Yeterince kavranamamış (tutulamamış) cisimlerin (el aletleri,
tuğla, kalas gibi) elden kayarak düşmesi sonucu.
22.03.2016
21
81
Malzeme İstifinin Devrilmesi
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Yüksek istiflenmiş malzemelerin sarsıntı, çarpmalar sonucu
devrilmesiyle oluşan kazalar,
Bina boşluk kenarlarına malzeme istiflenmesi.
82
Yamaçtan Malzeme Düşmesi
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Çalışma sahasına yakın yamaçlardan kopan malzemenin
çalışanlara çarpması sonucu,
Yamaç üstündeki serbest malzemenin aşağı doğru gelmesi
sonucu oluşan kazalar.
83
Malzeme Sıçraması
1. Taş Parçası Sıçraması
2. Makineden Kopan Parçaların Kopması
3. Çivi Sıçraması
4. Metal Talaşı Sıçraması
5. Ahşap Talaşı Sıçraması
6. Kireç Sıçraması
7. El Aleti Sıçraması
8. Basınçlı Hava İletim Elemanlarının Sıçraması
9. Elektrik Kıvılcımı Sıçraması
10. Kimyasal Maddelerin Sıçraması
11. Ergimiş Metallerin Sıçraması 84
Taş Parçası Sıçraması
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
El aletleriyle yontma, delik açma, kırma gibi işlemler yapılırken
sıçrayan parçaların vücuda değmesi sonucu oluşan kazlar,
İş makineleri veya kompresör ile yapılan kırma işlemleri sonucu
oluşan kazalar.
Makineden Kopan Parçaların Sıçraması
Bu tür kazalar, makinelerdeki bazı hareketli parçaların (kayış, kasnak, dişli
çark ve palet gibi) kopması sonucu oluşmaktadır.
22.03.2016
22
85
Çivi Sıçraması
Bu tür kazalar, genellikle kalıp işleri yürütülürken, çakma işlemi
sırasında çivinin sekerek vücuda isabet etmesi sonucu
oluşmaktadır.
Metal Talaşı Sıçraması
Bu tür kazalar, metal cisimlerin delinmesi, kesilmesi, taşlanması,
torna, freze gibi işlemlerin yapılması sırasında hızla kopan
parçaların vücuda çarpması sonucu oluşan kazalardır.
86
Ahşap Talaşı Sıçraması
Bu tür kazalar, ahşap malzemenin kesilmesi, kırılması sırasında hızla
kopan parçaların vücuda çarpması sonucu oluşmaktadır.
Kireç Sıçraması
Bu tür kazalar, Kireçli harç veya kireç badanası yaparken sıçrayan
kirecin gözle teması sonucu oluşmaktadır.
El Aleti Sıçraması
Bu tür kazalar, çekiç, testere, murç, kerpeten gibi aletlerin yük
atındayken kaymaları, bir anda boşa çıkmaları sonucu vücuda
çarpmaları sonucu oluşmaktadır.
87
Kazı Kenarının Göçmesi
Bu tipteki kazaların şu alt gruplarda sıralanabilir:
1. Kanal kenarının göçmesi,
2. Temel kenarının göçmesi,
3. Yamaçlardaki kazılarda şev kayması,
4. Kuyu göçmesi.
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Derin kazılarda ve yamaçlarda uygun şev açısının verilmemesi
sonucu göçmeler,
Yağışlı havalarda zeminin akması sonucu göçmeler,
Kazı kenarının kereste, plaka veya uygun malzemeyle
desteklenmemesi sonucu göçmeler,
Kanal kenarının dipten kazılması sonucu kütle halinde
çökertmeler, 88
Yapı Kısmının Çökmesi
Bu tipteki kazaların şu alt gruplarda sıralanabilir;
1. Yapım Sırasındaki Çökme,
2. Yıkım Sırasındaki Çökme,
3. Tamirat Sırasındaki Çökmeler.
22.03.2016
23
89
Yapım Sırasındaki Çökme
Bu tür kazalar yapım sırasında döşeme ve duvar çökmelerinin;
tekniğe uygun imalatın yapılamaması, beton kalitesinin düşük
olması, kalıp iskelelerinin yetersiz olması, erken kalıp sökme,
teçhizatın eksik konması gibi nedenlerde meydana gelmektedir.
90
Yıkım Sırasındaki Çökme
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Yıkım yöntem ve sırasının uygun olmaması nedenli kazlar,
Duvarları alt kısımdan oyarak veya köşe bağlantıları sökerek
itme gibi nedenlerle oluşan kazalar.
Tamirat Sırasındaki Çökmeler
Bu tür kazalar eskimiş yapı kısımlarının, onarım esnasında çökmesi
sonucu oluşmaktadır.
91
Elektrik Çarpması
Bu tipteki kazlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Yapı yakınındaki gerilim hatlarının iletken malzeme ile teması,
2. Gırgır vinçteki kaçaklardan,
3. Gerilim hatlarındaki çalışmalardan,
4. İç tesisattaki kaçaklardan,
5. Elektrikli el aletlerindeki kaçaklardan,
6. Elektrikli diğer aletlerdeki kaçaklardan.
92
Elektrik Çarpması
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Makine veya aletlerin çıplak metal kısımlarının topraklanmamış
ya da gerekli yalıtımın yapılmamış olması,
Topraklamanın kolay muayene edilememesi sonucu,
topraklaması yapılmış bilinen alet veya makinelerin, zaman
süreci içerisinde veya dış etkenler sonucu topraklamasının
bozulması,
Çalışanların gerekli talimatları almadan veya görevleri dışında
arızalara müdahale etmeleri.
22.03.2016
24
93 94
ELEKTRİKLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ
Elektrikle yapılan çalışmalarda iş kazalarını oluşturan genel etkenler :
1. Elektrik tesisatının cins ve kapasitesine göre yetkili ehliyete sahip
kişilerce yapılması, bakım ve onarımının sağlanması.
2. Makine ve aletlerin çıplak metal kısımlarının topraklanmış yada
gerekli yalıtımın yapılmış olması.
3. Çalışanların yeterli kişisel koruyucu ve güvenlik malzemelerine
sahip olmaları veya sahip oldukları malzemeleri kullanmaları.
4. Çalışanlara işçi sağlığı ve iş güvenliği konularında gerekli
bilgilerin verilmesi, gerekli uyarıların yapılması ve yapılan uyarılara
çalışanların uyması.
95
ELEKTRİKLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ
Elektrikle yapılan çalışmalarda iş kazalarını oluşturan genel etkenler :
5. Çalışanların elektrik enerjisi hakkında gerekli eğitim bilgi ve
deneyime sahip olmaları, çalışma esnasında gerekli dikkat ve özeni
göstermeleri.
6. Yalıtım özelliği bozulan makine veya alet yüzeylerinin
elektriklenmesini önlemek amacıyla düzenli cihaz kontrolleri yapılmalı.
7. Kaçak Akım Rölesi kullanılmalıdır. Elektrik hattına giren ve çıkan
akımların birbirine eşit olması gerekliliği prensibine göre çalışan bir
koruma elemanıdır. Yani insan vücudundan bir akım geçmesi
durumunda giren akımla çıkan akım arasında fark oluşacak ve elektrik
devresi kesilecektir.96
ELEKTRİKLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ
8. Topraklama yapılmalıdır. Elektrik enerjisinin kullanıldığı yerlerde,
üzerinde akım taşıyabilecek madeni kısımların yeryüzündeki toprak ile
elektriksel olarak bağlanmasına topraklama denir. Elektrikle çalışan tüm
makine ve tezgahların gövdeleri toprak hattına bağlanmalıdır.
22.03.2016
25
97
Patlayıcı Madde Kazaları
Bu tipteki kazlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Dinamit kapsülünün elde patlaması,
2. Patlamanın etki alanında kalma,
3. Patlama sonrası kaya düşmesi, zemin kayması,
4. Patlamamış lağımın yeniden delinmesi.
98
Patlayıcı Madde Kazaları
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli
biçimde taşınması ve kullanılmalarına ilişkin önlemlerin
alınmaması,
Ateşleme sırasında işçilerin ve makinelerin güvenlikleri için gerekli
tedbirlerin alınmaması,
Patlayıcı maddelerin herkesin ulaşabileceği yerlerde stoklanması,
açıkta unutulması,
Karışımları veya birleşimleri patlamaya neden olan maddelerin
bilinçsizce kullanılması,
Kapalı ortamlarda boya, tiner gibi yanıcı malzemelerin kullanılması.
99
Yapı Makinelerinden Kaynaklanan Kazalar
Bu tipteki kazlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Yapı makinelerinin devrilmesi,
2. Makine elemanı altında-arasında kalma,
3. Makinenin insanlara çarpması,
4. Makine elemanının elektrik hattına çarpması-değmesi,
5. Makine üzerine malzeme düşmesi.
100
Yapı Makinelerinden Kaynaklanan Kazalar
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
- Araçtan düşmeler,
- Araçtan düşen malzemelerin neden olduğu kazalar,
- Aracın devrilmesi sonucu oluşan yaralanmalar,
- Çalışanların hareket halindeki araçlarca sıkıştırılmaları,
- Araca binerken ya da araçtan inerken oluşan düşmeler,
- Yükten dolayı ezilen insanlar,
- Arızalı araçlarla çalışmalar,
- Diğer araçlarla ve çeşitli cisimlerle çarpışmalar,
- Güç halatlarının yakınında çalışmalar.
22.03.2016
26
101 102
103
Tezgâhlara ve Makine Elemanlarına Uzuv Kaptırma
Bu tipteki kazlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Makine dişlilerine, tahvil tertibatlarına el kaptırma,
2. Şerit veya daire testerelere el kaptırma,
3. Planya tezgâhlarına el kaptırma,
4. Freze ve matkaplara el kaptırma,
5. Preslere el kaptırma,
6. Makine elemanlarına uzuv kaptırma veya sıkıştırma.
104
Tezgâhlara ve Makine Elemanlarına Uzuv Kaptırma
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Kişisel koruyucu donanım kullanımındaki eksiklikler,
Makinenin çalışması sırasında yapılan hatalı davranışlar,
Makinenin kullanımı sırasında tehlike yaratacak aksama
dokunma,
Makinelerdeki koruma kapaklarının ve muhafazaların
kullanılmaması,
Birden fazla kişinin tezgâh veya makine başında çalışması,
Çalışma sahasının yeterli büyüklükte olmaması,
Yorgun, stresli, dalgın insanların tezgâh başında çalışması,
22.03.2016
27
105
Tezgâhlara ve Makine Elemanlarına Uzuv Kaptırma
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Zeminleri kayganlaştıran su ve yağ sızıntılarının zemin üzerinde
birikmesini önlememek,
Bir kayış-kasnak veya zincir mekanizmasına sahip makinelerde bu
bölgeleri koruyucu bariyer ile kapatmamak,
Makinenin hareketli parçası ile duvar arasında kalma,
Tezgâh üzerinde sadece gerekli olan takım ve aletlerin
bulundurulması, bunların belirli yerlerde olmasına,
Çalışan tezgâhın üstüne gereğinden fazla eğilmeleri ve tezgâha
dayanılmaları.106
Malzeme Altında-Arasında Uzuv Sıkıştırma
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Yüksek istiflenmiş malzemenin düşmesi sonucu,
İş ekipmanının yüksekten düşmesi sonucu,
Koruyucu ayakkabı giyilmemesi sonucu.
107
El Aleti Ele Vurma
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Pense, çekiç, tornavida, anahtar gibi aletlerle stres, yorgunluk,
dalgınlık gibi nedenlerde ele vurma,
Çekiç başlarının gevşek olması sonucu yerinden çıkarak vücuda
çarpması.
108
Sivri Uçlu Keskin Kenarlı Cisimle Yaralanma
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Kesici, delici aletlerin üstüne düşme,
İş elbiselerinin ceplerinde keskin veya sivri uçlu takım
bulundurulması ve taşınması,
Eğe ve benzeri takımların sapsız olarak kesinlikle kullanılması,
Balta ve benzeri aletlerin düzgün taşınması ve hareket anında
dikkat edilmemesi,
22.03.2016
28
109
Şantiye İçi Trafik Kazaları
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Şantiye giriş ve çıkışlarının düzenlenmemesi sonucu,
Araçların yayalara çarpması,
Araçlarda düşen malzemelerin yayaların üstüne düşmesi
Yanlış veya fazla yükleme sonucu araç geçişi sırasında yayalara
malzeme çarpması,
Yol üstünde açılan çukurların aydınlatılmaması ve uyarıcı levha
kullanılmaması,
110
Şantiye İçi Trafik Kazaları
Bu tür kazalar aşağıdaki şekillerle oluşmaktadır:
Yol üstünde keskin tümseklerin bulunması,
Trafik güzergâhının araç çeşidine ve sayısına uygun olmaması,
Ziyaretçi sürücülerin alana girmeden önce bilgilendirilmemesi,
Manevra yapılan bölgelerde yaya girişinin önlenmemesi,
Yaya ve araç yollarının birbirinden ayrılmaması,
Araçlarda, geriye doğru hareket durumunda sesli ve ışıklı uyarı
sisteminin bulunmaması-çalışmaması,