Download - 2.gaia Natura Zientziak
![Page 1: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/1.jpg)
2. UNITATEA
Lurra Unibertsoan
![Page 2: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/2.jpg)
1. LURRA, GURE PLANETA1.1. LURRAREN EZAUGARRIAK:
•Eguzki-sistemako harrizko planetarik handiena.
•Poloetatik motza den esfera.
•Aldibereko bi higidura: Translazioa eta Biraketa
1.2. LURRAREN IRUDIMENEZKO ZATIKETA:
– PARALELOAK:• Lurra horizontalean zeharkatzen dituen zirkuluak.• Poloetara hurbildu ahala, tamaina txikiagoa dute.• Garrantzitsuena: EKUATOREA . Lurra bi zatitan banatzen du:
Ipar Hemisferioa (boreala) eta Hego Hemisferioa (australa)– MERIDIANOAK:
• Ekuatorearekiko erdizirkulu perpendikularrak.• Garrantzitsuena: GREENWICH (zero meridianoa)• Guztiek luzera berdina
![Page 3: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/4.jpg)
1.3. LURREKO PUNTU BAT NOLA AURKITU?
KOORDENATU GEOGRAFIKOen bidez, hauek, lurrazaleko puntu jakin bateko kokaleku zehatza adierazteko erabiltzen diren angeluak dira.
-LATITUDEA: Lurreko puntu batetik ekuatorera dagoen distantzia (0º-90º N/S)
-LONGITUDEA: Lurreko puntu batetik zero meridianora dagoen distantzia (0º-180º E/O)
![Page 5: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/6.jpg)
2. TRANSLAZIO-HIGIDURA
2.1. URTAROEN ZERGATIA
• Eguzki-izpiek lurrazalera heltzeko duten inklinazio desberdinaren arabera.
• Lurraren biraketa ardatza inklinatuta dago ekliptikari dagokionez (23,5º).
• Eguzkiak argi bera ematen du beti.
• Izpiak Lurrera zenbat eta perpendiku- larrago heldu, argi horren intentsitatea hainbat eta handiagoa da.
![Page 7: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/7.jpg)
2.2. URTAROAK
![Page 8: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/8.jpg)
3. BIRAKETA-HIGIDURA
3.1. EGUNA ETA GAUA• Lurra erloju-orratzen aurkako noranzkoan
higitzen da (Mendebaldetik Ekialdera). Horregatik Eguzkia Ekialdetik irteten ikusten dugu eta Mendebaldetik sartzen.
• Lurraren biraketaren ondorioz, eguna eta gaua daude.
![Page 9: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/9.jpg)
3.2. ORDU-BITARTEAK
![Page 10: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/10.jpg)
BIDEOA
• http://www.youtube.com/watch?v=o67ocCnKL4o
![Page 11: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/11.jpg)
4. ILARGIA ETA ILARGIAREN HIGIDURAK
4.1. ILARGIAREN EZAUGARRIAK• Disdira handia du, eguzki-argiak gainazalean duen islapena dela
eta.
• Ez du atmosferarik
• Krater handiak, metereoritoak ez baitira desintegratzen.
• Ez dago zaratarik.
• Muturreko tenperaturak (-147º C – 100ºC)
• Gainazalean ez dago urik.
4.2. ILARGIAREN HIGIDURAK• Translazioa: orbita eliptikoa Aldi bera 27,3 egun• Biraketa
Ilargiaren alde ezkutua
![Page 12: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/12.jpg)
3.2. ILARGIAREN FASEAKLurraren inguruan bira egiten duenean, Eguzkiak
argiztatutako ilargi-zona posizioa ugaritan egon daiteke.
• ILBERRIA: Ilargia ez da ikusten.
• ILGORA: Lurretik begiratuta, D letraren itxura dauka.
• ILBETEA: Eguzkiak argiztaturiko Ilargi disko osoa ikusten da.
• ILBEHERA: Ilargiak C forma dauka.
![Page 13: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/14.jpg)
5. EKLIPSEAK ETA MAREAK5.1. EKLIPSEAK
Eklipse baten ondorioz, zeruko gorputz bat guztiz edo neurri batean ezkutaturik geratzen da beste baten atzean.
• Eguzki-eklipsea: Ilargia Lurra eta Eguzkiaren artean kokatzen da. Ilargiak eguzki-izpi batzuk blokeatu eta itzal kono bat proiektatzen du Lurrean. (osoa edo partziala)
• Ilargi eklipsea: Lurra Ilargiaren eta Eguzkiaren artean sartzen da. Ilbeteko fasean bakarrik. (osoa edo partziala)
![Page 15: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/16.jpg)
5.2. MAREAK
MAREA: Itsasoaren mailaren goraldiak eta beheraldiak dira, Ilargiak Lurra erakartzeko duen indarraren ondoriozkoak.
-Itsasgora: Urak altuerarik handiena hartzen du
- Itsasbehera: Urak altuerarik txikiena hartzen du.
• Marea bizia: Eguzkia eta Ilargia lerrokaturik daude (Ilbete edo Ilberrian). Bien erakarpen-indarrak batu eta altuerarik handieneko itsasgora egoten da.
• Marea hila: Ilargiak eta Eguzkiak angelu zuzena osatzen dute (Ilbehera edo Ilgora). Elkarri indarra kendu. Mareak oszilazio txikiagoak.
MOTAK
![Page 17: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/17.jpg)
6. LURRAREN GERUZAK
AZALA
MANTUA
NUKLEOA
BIOSFERA (Izaki bizidunak)(ura)
![Page 18: 2.gaia Natura Zientziak](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061416/558bcf97d8b42a960b8b476a/html5/thumbnails/18.jpg)
7. LURREKO BALIABIDE NATURALAK
BALIABIDE NATURALAK: Naturatik hartzen dugun materia, energia, etab.
• Berriztagarriak: Asko kontsumitu arren, inoiz agortzen ez direnak (eguzki energia, haizea, ur korronteak…) edo apur bat ustiatuz gero birsortu daitezkeenak (animaliak, landareak…)
• Berriztaezinak: Agortu egiten direnak (mineralak, harriak, petrolioa, ikatza…)