ANALIZA WYMAGA U YTKOWNIKÓW NA PRZYK ADZIE SYSTEMÓW ELEKTRONICZNEGO INDEKSU
ZBIGNIEW FILUTOWICZ, KRZYSZTOF PRZYBYSZEWSKI
Streszczenie
Trafne analizy procesów biznesowych i analizy systemów teleinformatycznych s
kluczem do sukcesu in ynierii oprogramowania. W pracy pokazano jak wa ne jest spe-
cyfikowanie potrzeb u ytkowników systemów teleinformatycznych na przyk adzie
fragmentu systemu wirtualnego dziekanatu. Dobrze dzia aj ce procesy wymiany in-
formacji w formie tradycyjnej z wykorzystaniem dokumentacji papierowej, nie musz
by optymalnym rozwi zaniem w przypadku obiegu informacji w formie elektronicz-
nej. Zdaniem autorów dobrze przeprowadzona analiza potrzeb u ytkowników powinna
zawiera specyfikacj potrzeb u ytkowników bez sugerowania projektowych rozwi -
za realizacji procesów biznesowych. Natomiast na etapie projektowania wymagana
jest analiza alternatywnych projektów przy uwzgl dnieniu wszystkich uwarunkowa
wynikaj cych z dokumentacji analitycznej.
S owa kluczowe: analiza wymaga ICT, analiza procesów biznesowych, in ynieria
oprogramowania, systemy wirtualnego dziekanatu, indeks elektroniczny
1. Wprowadzenie
Od pocz tku istnienia systemów informatycznych zdawano sobie spraw z wagi czynnika ludz-
kiego na etapie tworzenia systemu oraz jego eksploatacji. Dlatego pojawi a si definicja systemu
informatycznego mówi ca, e sk ada si on z hardware’u, software’u oraz humanware’u. W miar
rozwoju, popularyzacji i zwi kszania mo liwo ci systemów informatycznych zauwa ono, e decy-
duj cy wp yw na sukces systemu teleinformatycznego ma po pierwsze dostosowanie jego
funkcjonalno ci do potrzeb u ytkowników oraz po drugie przyjazno sposobu obs ugi, jaki zapew-
nia on u ytkownikowi (u yteczno – jako interakcji cz owieka z systemem informatycznym).
Wydawa oby si , e w tej dziedzinie ju tak du o napisano i stosowane s dobre praktyki in ynier-
skie. Autorzy na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat mieli kontakt i maj z kilkoma systemami
informatycznymi wirtualnych dziekanatów wspomagaj cymi procesy obiegu informacji w dzieka-
natach wy szych uczelni. Jednym z podsystemów wirtualnych dziekanatów jest system tzw.
elektronicznych indeksów. Do obecnych czasów informatyzacja obiegu dokumentów elektronicz-
nych dubluje obieg dokumentów w postaci papierowej lub tylko nieznacznie redukuje liczb
dokumentów papierowych. Podobne do wiadczenia maj autorzy w przypadku elektronicznych in-
deksów. Zebrane do wiadczenia jednoznacznie przemawiaj za tym, aby upowszechni wnioski
wynikaj ce z eksploatacji tych systemów oraz na ich podstawie przybli y praktyczne aspekty in-
ynierii oprogramowania mi dzy innymi studentom informatyki. Warto w tym miejscu tak e
nadmieni , e statystyki pokazuj problemy z terminowym uko czeniem przedsi wzi informa-
tycznych, utrzymaniem si w bud ecie przedsi wzi cia a tak e sytuacje niewywi zania si
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
42
z przyj tych za o e [5,263–276]. W Internecie od kilkunastu lat jest dost pny rysunek, który w sposób
satyryczny przedstawia problemy in ynierii oprogramowania[6]. Do wiadczenie pokazuje, e e-go-
spodarka to komputerowe wspomaganie procesów biznesowych zachodz cych w rzeczywistym
wiecie. Dlatego oprócz poj cia analizy systemów teleinformatycznych (analizy systemowej) funk-
cjonuje poj cie analizy procesów biznesowych oraz projektowanie procesów biznesowych
i projektowanie systemów teleinformatycznych. Rodzi si tak e pytanie czy dobrze zorganizowane
procesy biznesowe w formie tradycyjnej bez wykorzystania systemów elektronicznego wspomaga-
nia s optymalne w przypadku systemów teleinformatycznych?
Intencj autorów nie jest krytykowanie konkretnych systemów wirtualnych dziekanatów, ale
pokazanie zjawiska istniej cego w przypadku wolnego wyboru przez uczelnie konkurencyjnych
rozwi za w drodze przetargów, gdy wygrywa najta szy. Wzorem innych krajów mo na by zasto-
sowa regu , e w przetargu wygrywa propozycja rodkowa wzgl dem ceny, co zach ci oby
producentów do podnoszenia jako ci dostarczanych produktów. Zakupów oprogramowania u ytko-
wego cz sto dokonuj pracownicy administracji i personel ICT. Dobr praktyk by oby
wcze niejsze testowanie oprogramowania przez przedstawicieli przysz ych u ytkowników kupowa-
nego oprogramowania. Przypadek wirtualnych dziekanatów nie jest odosobniony, ale raczej typowy
dla bran y informatycznej. Podobne sytuacje zaobserwowano w innych systemach wspomagaj cych
obieg informacji elektronicznych. Dodatkow inspiracj do tego artyku u by kontakt autorów z sys-
temami recept elektronicznych wybieranych przez przychodnie lekarskie.
W pracy pomini to zagadnienia dotycz ce specyfikacji wymaga u ytkowników dotycz ce in-
terfejsów komunikacji cz owiek-komputer, co jest tak e istotne w projektowaniu systemów
teleinformatycznych.
Diagramy przypadków u ycia j zyka UML [1,223–249] wykonano za pomoc wolnodost po-
wego rodowiska programistycznego typu CASE o nazwie WhiteStarUML[13].
2. In ynieria oprogramowania
In ynieri oprogramowania mo na porówna z dziedzin in ynierii l dowej, która czy w so-
bie umiej tno ci takie jak: projektowanie, wznoszenie oraz utrzymanie wszelkich obiektów
budowlanych, a szczególnie mostów, dróg, kana ów, zapór oraz budynków. Architektem nazywamy
osob , której projekt koncepcji inwestycji budowlanej odpowiada wymaganiom inwestora i mo e
by realizowany pod jego nadzorem lub innego kierownika budowy. Projekt architektoniczny za-
wiera tak e projekt konstrukcyjny (np. obliczenia wytrzyma o ci, wybór materia ów
konstrukcyjnych), który mo e by wykonany przez innego in yniera. Osoba, która posiada odpo-
wiednie wykszta cenie oraz uprawnienia, wykonuje zawód architekta budownictwa poprzez
opracowywanie autorskich projektów budowlanych oraz nadzoruje ich wykonanie. Projekt, dzi ki
któremu powsta a nowa architektura mo na nazwa projektem architektonicznym. W szerszym za-
kresie architektem nazywa si pomys odawc , projektanta, autora zrealizowanego kompleksu lub
systemu, który nadzorowa jego realizacj . Bran a budownictwa l dowego ma d ug tradycj i dla-
tego warto wykorzysta jej do wiadczenia. Mimo tak d ugich tradycji w tej bran y funkcjonuje
pogl d, e dopiero po wybudowaniu domu inwestor wie co naprawd potrzebowa i dzi ki temu
do wiadczeniu powinien zbudowa drugi dom jego marze . Wyci gaj c wnioski z tego ostatniego
stwierdzenia warto przeprowadzi dok adn analiz potrzeb inwestora, aby zrealizowana inwestycja
odpowiada a jego oczekiwaniom.
43
In ynieria oprogramowania to dziedzina informatyki zajmuj ca si budow systemów telein-
formatycznych i wszystkimi etapami tworzenia systemów: od specyfikacji celów i potrzeb
u ytkowników poprzez projektowanie, implementacj , testowanie, wdro enie oraz ci g y rozwój
systemu teleinformatycznego[4,50–79]. Podstaw budowy systemów teleinformatycznych jest ana-
liza potrzeb (requirements analysis, requirements engineering) u ytkownika ICT (Information and
Comunication Technology). Analiza potrzeb u ytkowników wywodzi si z in ynierii oprogramo-
wania (software engineering), in ynierii systemów (systems engineering) oraz analizy systemowej
(systems analysis). Podobne podej cie obserwujemy w zarz dzaniu, gdzie w celu specyfikacji po-
trzeb u ytkownika u ywamy poj cia analiza procesów biznesowych. W marketingu pos ugujemy
si poj ciem architekta (projektanta) procesów biznesowych, a w przypadku informatyki mówimy
o architektach (projektantach) oprogramowania. W in ynierii oprogramowania w stosunku do pro-
jektanta/architekta jest u ywane okre lenie „system evangelist” (software evangelist lub technology
evangelist) pierwotnie stosowane przez firm Apple. W Polsce tytu u Adobe platform evangelist
(Adobe developer evangelist) u ywa mi dzy innymi Piotr Walczyszyn Adobe Polska[12]. Potrzeby
u ytkownika ICT to istotny element w przypadku przedsi wzi informatycznych podobnie jak
w zarz dzaniu i naukach spo ecznych. W przypadku rozporz dzenia MNiSW „w sprawie obszarów
wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych”[11] informatyka wyst -
puje w obszarze wiedzy nauk cis ych w dziedzinie nauk matematycznych oraz w obszarze nauk
technicznych w dziedzinie nauk technicznych. Powinna tak e wyst powa w obszarze nauk spo-
ecznych w dziedzinie nauk spo ecznych. Dodatkowym argumentem przemawiaj cym za
spo ecznym charakterem ICT jest dzia alno polegaj ca na zarz dzaniu projektami informatycz-
nymi.
Analityk systemów teleinformatycznych na etapie analizy wymaga u ytkownika zbiera, kla-
syfikuje, analizuje oraz dokumentuje informacje dotycz ce funkcjonowania systemu rzeczywistego
obiegu informacji oraz propozycji jego automatyzacji z wykorzystaniem systemu teleinformatycz-
nego[3,224–245]. O sukcesie projektu decyduje wspó praca ze zleceniodawc i zespo em
projektowym. Mówi si tak e o nadzorze po stronie zleceniodawcy, który wynajmuje niezale nych
analityków systemowych do reprezentowania zleceniodawcy przed firm wykonuj c projekt. Ana-
lityk systemów teleinformatycznych analizuje mo liwo ci zastosowania rozwi za
teleinformatycznych w celu automatyzacji wybranych procesów biznesowych. Jest on tak e odpo-
wiedzialny za przygotowanie dokumentacji analitycznej i zarz dzania jej zmianami. Analityk
systemowy to dobrze zorganizowana osoba potrafi ca samodzielnie podejmowa decyzje, komuni-
katywna, twórcza i potrafi ca pracowa w zespole. Identyfikacja zawodu analityka systemów
teleinformatycznych: Wed ug systemu Klasyfikacji zawodów i specjalno ci na potrzeby rynku
pracy (KziS 2010): 251101 Analityk systemów teleinformatycznych. Grupa wielka 2 – Specjali ci
(w Mi dzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 6). Grupa ele-
mentarna 2511 – Analitycy Systemowi (w Mi dzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów
ISCO-08 odpowiada grupie 2511 Systems analysts).Wed ug Polskiej Klasyfikacji Dzia alno ci
(PKD 2007): Sekcja J. Informacja i komunikacja. Dzia 62. Dzia alno zwi zana z oprogramowa-
niem i doradztwem w zakresie informatyki oraz dzia alno powi zana. Grupa 62.02. Dzia alno
zwi zana z doradztwem w zakresie informatyki[9].
Architekt/projektant systemów teleinformatycznych to twórczy i wysokokwalifikowany
znawca technologii implementacyjnych systemów. W tych zawodach ceni si do wiadczenie i zna-
jomo bran y teleinformatycznej. Prowadzenie przedsi wzi wymaga tak e zarz dzania oraz
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
44
wyboru sposobu prowadzenia projektu. Zespo y tworz ce systemy oprogramowania musz by
przygotowane do pracy w metodykach zwinnych np. scrum oraz korzysta z oprogramowania do
komputerowego wspomagania ró nych faz in ynierii oprogramowania. In ynieria oprogramowania
jest nieod cznie zwi zana z oprogramowaniem wykorzystywanym do komputerowego wspomaga-
nia produkcji oprogramowania (IDE, CASE, SDK, VPL)[2,55–67]. Oprogramowanie mo na
podzieli na systemowe (systemy operacyjne), narz dziowe, oprogramowanie rodowisk programi-
stycznych (oprogramowanie do produkcji oprogramowania) oraz aplikacyjne (u ytkowe).
Oprogramowanie wirtualnego dziekanatu nale y do kategorii oprogramowania u ytkowego.
Identyfikacja zawodu projektant/architekt systemów teleinformatycznych: wed ug Klasyfikacji
zawodów i specjalno ci na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010): 251103 Projektant / architekt syste-
mów teleinformatycznych. Grupa wielka 2 – Specjali ci (w Mi dzynarodowej Klasyfikacji
Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 7). Grupa elementarna 2511 – Analitycy syste-
mowi. Wed ug Polskiej Klasyfikacji Dzia alno ci (PKD 2007): Sekcja: J. Informacja i komunikacja,
Dzia : 62. Dzia alno zwi zana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz
dzia alno powi zana, Grupa 62.02. Dzia alno zwi zana z doradztwem w zakresie informatyki,
Grupa 62.01. Dzia alno zwi zana z oprogramowaniem[9].
Na rysunkach numer 2 i 3 s przyk adowe statystyki z pocz tku roku 2014 przedstawiaj ce
struktur p ac zwi zanych z wykonywaniem zawodów analityka i projektanta systemów teleinfor-
matycznych.
Rysunek 1. P ace w zawodzie analityka oraz projektanta/architekta systemów teleinformatycznych
ród o: [7].
W biznesie, badaniach naukowych oraz bran y ICT wa na jest kreatywno , innowacyjno
i twórcze podej cie. Oprócz wiedzy i umiej tno ci licz si tak e motywacje i kompetencje spo-
eczne. Dobra znajomo zagadnie zwi zanych z wykonywanym zawodem i ich zrozumienie jest
kluczem do sukcesu. Aby tworzy konkurencyjne rozwi zania konieczna jest dzisiaj tak e wspó -
praca mi dzy specjalistami ró nych dziedzin. W e-biznesie musz ze sob wspó pracowa
45
biznesmeni, specjali ci ICT i PR oraz graficy arty ci i graficy komputerowi. W tej pracy zawarto
do wiadczenia in ynierów oprogramowania, analityków, projektantów, programistów, testerów,
wdro eniowców oraz dydaktyków technologii teleinformatycznych. Studenci in ynierii oprogramo-
wania musz by przygotowywani nie tylko w zakresie programowania, ale tak e pod k tem
rozumienia potrzeb u ytkowników oraz musz rozumie potrzeby ró nych form procesów bizneso-
wych.
3. Analiza najcz stszych rozwi za elektronicznego indeksu
W klasycznym systemie obiegu dokumentów papierowych (rys. 2) pracownicy dziekanatów
przygotowywali karty egzaminacyjne dla studentów oraz protoko y dla nauczycieli. Studenci mu-
sieli osobi cie odebra indeksy i karty egzaminacyjne z dziekanatu, a nauczyciele protoko y
egzaminacyjne. Nast pnie studenci musieli zg osi si osobi cie do nauczyciela po wpis z zaliczenia
przedmiotu lub egzaminu. Nauczyciele dokonywali wpisu do kartu egzaminacyjnej i do indeksu na
podstawie w asnej dokumentacji. Studenci po uzyskaniu wpisów zdawali karty egzaminacyjne i in-
deksy do dziekanatu. Nauczyciele na podstawie w asnej dokumentacji dokonywali wpisów zalicze
i egzaminów do protoko ów, które nast pnie zdawali do dziekanatu. Nauczyciele t sam ocen
wpisywali czterokrotnie: do w asnej dokumentacji, karty egzaminacyjnej, indeksu oraz protoko u.
Znacznym u atwieniem by o wpisywanie dwa razy tej samej oceny do dokumentów karty egzami-
nacyjnej i indeksu, które posiada y podobn struktur i odbywa o si to w tym samym czasie. Na
rysunku 2 nie uwzgl dniono jeszcze przypadku zgubienia przez studenta karty egzaminacyjnej lub
indeksu poniewa , taka sytuacja nie b dzie mo liwa w przypadku dziekanatu wirtualnego. Do do-
kumentacji procesu kszta cenia zalicza si tak e dokumentacj dotycz ca wszystkich prac
zaliczeniowych wykonywanych przez studentów. S to sprawozdania z laboratoriów, kolokwia,
prace egzaminacyjne pisemne oraz wszystkie inne prace dostarczane w formie papierowej lub elek-
tronicznej przez studentów nauczycielom. Prace te powinny by przechowywane przez ca y cykl
kszta cenia studenta.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
46
Rysunek 2. Tradycyjny system obiegu informacji
zwi zanych z dokumentowaniem procesu nauczania
ród o: opracowanie w asne.
Najcz stszymi za o eniami stosowanymi w systemach elektronicznych indeksów jest dost p
studentów do indeksu, a nauczycieli do protoko ów zaliczeniowych (rys. 3). Jest to rozwi zanie
przeniesione ywcem z dotychczasowych praktyk stosowanych w obiegu dokumentów papiero-
wych. W elektronicznej wersji indeksów w wirtualnych dziekanatach najcz ciej wykorzystuje si
elektroniczny obieg dokumentów z równoczesnym dublowaniem obiegu dokumentów w postaci
papierowej, tak jak to by o w systemie klasycznym (rys. 2). Studenci pobieraj z dziekanatu papie-
rowe wersje karty egzaminacyjnej, zbieraj wpisy wszystkich zalicze i egzaminów. Po uzyskaniu
wpisów zdaj kart egzaminacyjn w dziekanacie. Jedyn zmian w stosunku do wersji klasycznej
systemu odbiegu dokumentów jest brak indeksu w postaci papierowej oraz mo liwo podgl du
indeksu elektronicznego online po uprzednim si zalogowaniu si na witrynie wirtualnego dzieka-
natu.
47
Rysunek 3. Obieg dokumentów dla du ej liczby systemów elektronicznego indeksu
ród o: opracowanie w asne.
Nauczyciele musz prowadzi w asn dokumentacj monitoruj c post py studenta w trakcie
semestru. W wirtualnym dziekanacie zazwyczaj dopiero pod koniec semestru pojawiaj si spisy
protoko ów oraz protoko y zawieraj ce dane o studentach. Jako ciekawostk mo na poda , e cz
systemów wirtualnego dziekanatu do chwili obecnej nie posiada numeracji protoko ów w ich spisie.
Poniewa listy studentów odbywaj cych zaj cia nie musz si pokrywa z listami w protoko ach
(na przyk ad w wyniku czenia studentów ró nych specjalno ci) nauczyciel musi drukowa wszyst-
kie protoko y i przepisa oceny ostateczne z w asnej dokumentacji papierowej do wydrukowanej
dokumentacji zgodnej z wersj elektroniczn protoko ów. Nast pnie tak zapisane dane w wersji
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
48
papierowej wprowadza do systemu elektronicznego. Po uko czeniu wpisów w protoko ach musi je
jeszcze raz wydrukowa , podpisa i odda do dziekanatu. W takim modelu dziekanatu wirtualnego
praca nauczyciela o dziwo sta a si bardziej z o ona, bo przy podobnym obiegu dokumentów w wer-
sji papierowej zachodzi jeszcze konieczno dodatkowego wydruku protoko ów.
Z przeprowadzonych porówna systemu papierowego i elektronicznego wynika wniosek, e nau-
czyciele musz wykona dodatkow czynno polegaj c na prowadzeniu dodatkowej
dokumentacji papierowej w porównaniu z systemem obiegu dokumentów przed wprowadzeniem
systemu informatycznego.
Co si dzieje je eli chodzi o kontakty nauczyciel – student w przypadku elektronicznego in-
deksu? Czynno ci jakie wykonuj studenci nie zmieniaj si . Zg asza si on do nauczyciela po wpis
w postaci papierowej podobnie jak poprzednio, z jedn ró nic , wpisu dokonuj nauczyciele tylko
do karty egzaminacyjnej bez konieczno ci wpisywania do indeksu. Nauczyciele na podstawie w a-
snej dokumentacji dokonuj wpisu karty egzaminacyjnej. Je eli nauczyciele jednocze nie z wpisem
do karty papierowej maj wpisywa oceny do protoko ów w wirtualnym dziekanacie to system in-
formatyczny musi by dost pny online. Na zje dzie zaliczeniowym studiów niestacjonarnch w tym
samym czasie z systemu b dzie korzysta wielu nauczycieli i studentów. Do wiadczenie pokazuje,
e próby logowania do systemu nie zawsze udaj si . Przypu my, e nawet uda o si nauczycielowi
zalogowa , ale powstaje problem jak znale studenta w du ej liczbie protoko ów, nie zawsze do-
brze opisanych w spisie protoko ów. Jak wcze niej zaznaczono w niektórych wersjach systemów
brak jest nawet numeracji protoko ów na ich li cie, co znacznie utrudnia prac nauczycielowi.
W przypadku wpisywania kilku ocen danemu studentowi przyda by si system wyszukiwania,
w których protoko ach wyst puje dany student. Innym rozwi zaniem u atwiaj cym korzystanie
z systemu mog oby by dodanie do nazwiska studenta odniesieni do innych protoko ów, w których
on tak e wyst puje. Teraz wyobra my sobie sytuacj , w której nauczyciele metod prób i b dów
otwieraj ró ne protoko y, aby znale na nich konkretnego studenta. Taka sytuacja jeszcze bardziej
spowalnia prac systemu i sprawia, e staje si on bardziej niewydolny.
Ostateczny wniosek jest nast puj cy: systemy wirtualnego dziekanatu w sprawie indeksów au-
tomatyzuj obieg dokumentów przy jednoczesnym zachowaniu obiegu dokumentów w postaci
papierowej. Czynno ci jakie wykonuj studenci nie zmieniaj si , a jedynym plusem dla studenta
jest mo liwo dost pu online do jego indeksu w postaci elektronicznej. W przypadku nauczycieli
liczba wpisów nie zmienia si i czynno ci jakie musz wykona pozostaj identyczne jak w przy-
padku obiegu dokumentów w postaci tylko papierowej plus dodatkowo praca z niezbyt przyjaznym
rodowiskiem protoko ów elektronicznych.
49
4. Analiza oczekiwa nauczycieli wzgl dem elektronicznego indeksu
Specyfikuj c potrzeby u ytkownika systemu wirtualnego dziekanatu, którego u ytkownikiem
jest tak e nauczyciel nale y wzi pod uwag potrzeb prowadzenia przez niego w asnej dokumen-
tacji utrwalaj cej post py studenta w trakcie semestru. Podstawow zasad analizy systemowej jest
za o enie, e struktury danych reprezentowanych w interfejsie u ytkownika powinny pozwala na
uaktualnianie dokumentacji o studentach w sposób niezale ny od struktury magazynowania danych
w systemie wirtualnego dziekanatu. Na etapie analizy systemu teleinformatycznego optymalnym
rozwi zaniem jest okre lenie w diagramie przypadków u ycia, e nauczyciele maj mo liwo wy-
szukania studenta i wpisania mu zaliczenia, bez podawania sposobu w jaki to b dzie realizowane
(rys. 4.). Do decyzji etapu projektowania systemu informatycznego nale y okre lenie sposobu wy-
szukiwania studenta oraz jego zalicze , jakie ma u danego nauczyciela. Sposób dokonywania
wpisów z dokumentacji papierowej, polega na wyszukiwaniu nazwisk studentów w dokumentach
protoko ów przypisanych okre lonym przedmiotom. Tak musia o by w dokumentacji klasycznej
i jest to rozwi zanie uzasadnione, je eli nauczyciel ma plik dokumentów papierowych, które mo e
szybko kartkowa . W przypadku systemu informatycznego nic nie stoi na przeszkodzie, aby zasto-
sowa inny bardziej efektywny sposób wpisywania ocen. W postaci elektronicznej dokumentów
mo na w atwy sposób przedstawi wszystkie wpisy jakie dokonuje okre lony nauczyciel dla da-
nego studenta.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
50
Rysunek 4. Optymalna wersja specyfikacji potrzeb u ytkowników elektronicznego indeksu
ród o: opracowanie w asne.
Je eli nauczyciel ma wpisywa zaliczenia do systemu elektronicznego w chwili gdy dokonuje
zaliczenia, najlepszym rozwi zaniem dla niego by aby sytuacja, aby zamiast protoko ów widzia
indeks elektroniczny zaliczaj cego studenta. Dokona by wtedy wszystkich wpisów do formularza
indeksu, a system by je przepisa do odpowiednich protoko ów (rys. 5). Takie rozwi zanie pozwo-
li oby na wykorzystanie systemu do operacji wprowadzania ocen w czasie rzeczywistym. Nale y
tak e pami ta o mo liwo ci pojawiania si na zaj ciach studentów, których nazwiska z ró nych
powodów nie wyst puj w protoko ach zaliczeniowych. W takich przypadkach prowadz cy zaj cia
musi dopisa ich do w asnej dokumentacji, gdy s oni cz sto pomijani w oficjalnej dokumentacji
protoko ów, a pojawiaj si w niej po zaliczeniu braków lub op aceniu czesnego.
Innym uproszczeniem by aby rezygnacja z dokumentacji w wersji papierowej. Dzisiaj doku-
menty w formacie pdf s traktowane jako dokumenty z podpisem. W przypadku wirtualnego
dziekanatu mo na by traktowa takie dokumenty jako dokumentacj procesu kszta cenia, eliminuj c
potrzeb obiegu dokumentów fizycznie podpisywanych przez nauczycieli.
51
Rysunek 5. Zapis ocen do indeksu elektronicznego danego studenta
ród o: opracowanie w asne.
Usprawniaj c system mo na rozbudowa go w dalszej kolejno ci o wersj offline czyli desk-
topow , z mo liwo ci zainstalowania jej na komputerze nauczyciela (rys. 6). Dzi ki takiemu
rozwi zaniu wyeliminujemy dokumentacj papierow , a nauczyciel mia by mo liwo w obecno ci
studenta wpisywania zalicze do dokumentacji elektronicznej offline. Takie rozwi zanie pozwala
na prac synchroniczn z wersj desktopow , a w dogodnej chwili nauczyciel móg by w trybie asyn-
chronicznym synchronizowa dane ze swojej aplikacji destopowej z wersj online systemu
elektronicznego indeksu. Takie rozwi zanie uwzgl dnia realne warunki w jakich odbywaj si za-
liczenia i egzaminy. Na zjazdach studiów niestacjonarnych spotkania s ograniczone do dwóch dni
w weekendy i jednocze nie z systemu wirtualnego dziekanatu korzystaj wszyscy nauczyciele i stu-
denci.
Teoretycznie istnieje tak e mo liwo prowadzenia dokumentacji w asnej (lista obecno ci, no-
tatki, oceny cz stkowe i oceny ko cowe) w postaci elektronicznej w systemie dziekanatu
elektronicznego online. Na obecnym etapie dost pu do lokalnych sieci komputerowych w szko ach
wy szych jest to jeszcze rozwi zanie o zbyt du ym ryzyku. Brak dost pu do sieci pozbawi by nau-
czyciela wszelkich informacji o post pach studenta zapisanych w systemie informatycznym.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
52
W przypadku prowadzenia dokumentacji elektronicznej przez nauczyciela jedynym obecnie real-
nym rozwi zaniem jest posiadanie jej w wersji desktopowej na w asnym komputerze.
Uwzgl dniaj c ograniczenia czasowe w jakich nast puje kontakt konkretnego nauczyciela i studenta
desktopowa wersja dokumentacji nauczyciela zapewni by mo liwo niezawodnego jej wykorzy-
stania.
Rysunek 6. Wersja online i offline systemu elektronicznego indeksu
ród o: opracowanie w asne.
53
Systemy informatyczne w postaci online i offline (desktopowej) s wykorzystywane równole-
gle w obiegu dokumentów elektronicznych. Jako przyk ad mo na poda system e_Deklaracji
Ministerstwa Finansów dost pny w formie aplikacji online i desktopowej[10]. To samo oprogramo-
wanie aplikacyjne mo na wykorzystywa w postaci aplikacji w przegl darce webowej lub w postaci
aplikacji desktopowej offline do instalowania na komputerze u ytkownika.
5. Podsumowanie
Przeprowadzone analizy dowodz jak wa ne s etapy analizy systemowej oraz projektowania
systemów teleinformatycznych. Autorzy s zdania, e faza analizy powinna by wykonywana nie-
zale nie od fazy projektowania architektury systemów teleinformatycznych. Analizy procesów
biznesowych powinny stanowi punkt wyj cia do analiz systemów teleinformatycznych. Klasyczny
obieg informacji bazuj cy na dokumentach papierowych nie zawsze musi by odpowiedni w przy-
padku wersji elektronicznej tych dokumentów. Faza analizy potrzeb u ytkowników powinna by
bardzo rzetelna i nie powinna zawiera na tym etapie sugestii rozwi za czysto projektowych czy
ukierunkowa na okre lone technologie implementacyjne (rys. 4). W dokumentacji analizy potrzeb
u ytkowników powinno si wnikliwie dokona specyfikacji istniej cego systemu obiegu informacji
(rys. 2) oraz analizy najcz ciej stosowanych rozwi za automatyzuj cych procesy biznesowe w in-
nych dost pnych rozwi zaniach (rys. 3). Diagramy przypadków u ycia na rysunkach 5 i 6 zawieraj
ju sugestie dotycz ce rozwi za projektowych w formie alternatywnej. Etapy in ynierii oprogra-
mowania dotycz ce analizy i projektowania systemów teleinformatycznych nie poddaj si
automatyzacji i rola czynnika ludzkiego jest tu najistotniejsza. Komputerowe wspomaganie ograni-
cza si na obecnym etapie rozwoju in ynierii oprogramowania do generowania dokumentacji
elektronicznej, diagramów lub szablonów kodów w okre lonym j zyku programowania. Wa ne jest
zatem zwrócenie uwagi na odpowiednie przygotowanie praktyczne specjalistów kszta conych w za-
kresie in ynierii oprogramowania pod k tem analizy systemów teleinformatycznych.
Bibliografia
[1] Booch G., Rumbaugh J., Jacobson I., UML przewodnik u ytkownika, In ynieria
oprogramowania, WNT Warszawa 2001.
[2] Filutowicz Z., Paszkowski J., Sowa G., Przybyszewski K., Paradygmat programowania
wizualnego w in ynierii oprogramowania, Studia i materia y Polskiego Stowarzyszenia
Zarz dzania Wiedz , Redaktor prof. W. Bojar, Prof. M. Nied wiedzi ski, Bydgoszcz 2011.
[3] Paszkowski J., Sowa G., Filutowicz Z., Enterprise Processes Analysis and Modeling – Study
of Opportunities, Selected Topic in Computer Science Applications, Academic Publishing
House EXIT, Warszawa 2011.
[4] Sacha K., In ynieria oprogramowania,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
[5] Skalik J., Strzelczyk A., Kluczowe czynniki sukcesu w zarz dzaniu projektami
informatycznymi, Journal of Management and Finance, Prace i Materia y Wydzia u
Zarz dzania Uniwersytetu Gda skiego, nr 4/1, Gda sk, 2013.
[6] Etapy in ynierii oprogramowania, 2009, (pierwsza edycja). [Online]. Dost pne:
http://atlantis-telemetry.com/Software-Engineering.aspx.
[7] Gazeta, 2014, P ace, (pierwsza edycja). [Online]. Dost pne: http://gazetapraca.pl/
gazetapraca/2,79052,,,,85882651,P_WYNAGRODZENIA.html.
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014
Zbigniew Filutowicz, Krzysztof Przybyszewski
Analiza wymaga u ytkowników na przyk adzie systemów elektronicznego indeksu
54
[8] In ynieria oprogramowania, 2006, (pierwsza edycja). [Online]. Dost pne: http://wazniak.
mimuw.edu.pl/index.php?title=In%C5%BCynieria_oprogramowania.
[9] Kwalifikacje, portal Rz dowy, 2013, (pierwsza edycja). [Online]. Dost pne: http://www.
kwalifikacje.praca.gov.pl/.
[10] Ministerstwo Finansów, 2014, e_Deklaracje, (pierwsza edycja). [Online]. Dost pne:
http://www.finanse.mf.gov.pl/systemy-informatyczne/e-deklaracje/do-pobrania/-
/asset_publisher/rG2P/content/aplikacja-e-deklaracje-desktop-umozliwiajaca-zlozenie-
formularzy-elektronicznych-bez-podpisu-kwalifikowanego.
[11] MNiSW Rozorz dzenie nr 1065 z dnia 8 sierpnia 2011r, (pierwsza edycja). [Online].
Dost pne: http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20111791065.
[12] Walczyszyn P. Adobe Polska Adobe, 2014, (pierwsza edycja). [Online]. Dost pne:
http://www.adobe.com/devnet/author_bios/piotr_walczyszyn.edu.html.
[13] WhiteStarUML CASE, 2014 (5.5 edycja). [Online]. Dost pne: http://sourceforge.net/
projects/whitestaruml/.
55
ANALYSIS REQUIREMENTS OF USERS ON THE EXAMPLE OF THE VIRTUAL DEAN'S OFFICE
Summary
Accurate analysis of business processes and the analysis of information and com-
munication systems are key to the success of software engineering. The study shows
how important it is specification of the needs of users of ICT systems on the example
part of the system virtual dean's office. Well-functioning processes of information ex-
change using traditional paper records need not be the optimal solution for the flow
of information in electronic form. According to the authors of a well-conducted anal-
ysis of users' needs should include a specification of user needs without suggesting
solutions to design business processes. In contrast, at the design stage is required for
the analysis of alternative projects, taking into account all considerations arising from
the analytical documentation.
keywords: requirements analysis, software engineering, ICT systems, the virtual dean’s office,
system analysis
Zbigniew Filutowicz
Krzysztof Przybyszewski
Spo eczna Akademia Nauk w odzi
Instytut Technologii Informatycznych
Wydzia Studiów Mi dzynarodowych i Informatyki
ul. Sienkiewicza 9, 90-113 ód
e-mail: [email protected], [email protected]
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge ManagementNr 71, 2014