Download - As actividades agrarias en España
Os espazos do sector primario
Diferenciar: Xeografía rural.
Espazo multifuncional Xeografía agraria.
Actividades que se realizan no campo: Agricultura Gandaría Actividades forestais
Crise da agricultura tradicional Impacto da entrada na UE (1986, PAC)
1
Os factores agrarios
Factores físicos:
Importantes, mais non determinantes Medio natural desfavorable:
Clima: escaseza chuvias, Irregularidade (seca estival) aridez
Relevo: altitude media pendentes
Solos: Mediocres (sílice)
2
Os factores agrarios
Factores humanos: Factores históricos:
Antigo Réxime: Terras amortizadas Agricultura de subsistencia
Transformación real na déc. 60 s. XX e entrada UE Poboación activa agraria:
Descenso gradual até o 6% (st + 1960) Proliferación de agricultura a tempo parcial (pequena
propiedade) Factores técnicos. Mecanización, investigación,
novas tecnoloxías: Aumento produción, diminución man de obra
3
Os factores agrarios Factores políticos:
Antes da entrada na UE (1986, PAC): Desamortización (s. XIX)
Paso da terra amortizada á individual e capitalista Problema agrario:
Malas condicións de vida dos labregos (st xornaleiros) Reforma agraria: II República (carácter social) Ditadura franquista:
Freo da reforma social Melloras técnicas: concentración parcelaria, política de
novas colonizacións e, st, fomento do regadío (encoros) Despois da aplicación da PAC:
Principio de preferencia comunitaria e tarifa exterior común para produtos do exterior da UE
Reformas: busca da competitividade e mantemento prezos
4
Estrutura agraria Cómpre ter claro os conceptos:
Parcela: Unidade mínima de explotación Extensión das terras que están baixo unha mesma linde Pódense clasificar segundo:
Límites Forma Tamaño
Explotación (concepto económico): Conxunto de parcelas dun mesmo empresario Tendencia á redución do tamaño e aumento do nº Dualidade:60% < 5 Ha (5% sup); 51% latifundios
5
Estrutura agraria Propiedade (concepto xurídico):
Refírese ao dono da terra. Tamaño: predominio dos valores extremos, escaseza
de prop. de tamaño medio. Latifundio: metade SL (Reconquista) Minifundio: metade NO
Concentración parcelaria Cooperativas
Réxime de tenza da terra Grao de dominio sobre a explotación
Tenza directa: coinciden propietario - empresario Tenza indirecta:
Arrendamento (págase aluguer ou renda) Aparcería (págase un % da produción). Diminúe Cooperativas: moi variadas
6
Estrutura agraria Poboamento e hábitat rural:
Poboamento rural: conxunto de asentamentos que resultan da ocupación do espazo rural pola poboación
Hábitat rural: Serve para designar dous aspectos: a vivenda propiamente dita e o modo de distribuírse no espazo agrario
7
Estrutura agraria Poboamento rural:
Núcleos de poboación menores de 10.000 habitantes (en sentido estrito < 2.000 hab.)
Tipoloxía: Disperso: casa rural rodeada de campos de cultivo
Domina na periferia peninsular. Modalidades: disperso absoluto, diperso laso, disperso
intercalar Concentrado: as vivendas dispóñense unhas xunto ás
outras, independentemente da localización do agro Por todo o territorio da península Modalidades: lineal, apiñado
8
Estrutura agraria Hábitat rural:
Dif. vivendas segundo o tipo de materiais: Casa de pedra (zona norte). Casa de madeira entramada (S. Ibérico e Central) Casa de barro (Mesetas, val do Ebro, Guadalquivir,
Valencia, Murcia). Segundo o plano da casa:
Casa bloque A rentes do chan: un só cuarto, para animais/persoas En altura: dividida en plantas. Caserío vasco, casona asturiana e cántabra
Casa composta Varios edificios, diferentes funcións, arredor patio aberto Masía catalana ou cortijo andaluz
9
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
Triloxía do Medit.: cereais, vide, oliveira
Localización: España seca ou semiseca Cultivos extensivos para adaptarse ás duras
condicións do medio. Case toda España, agás zona atlántica,
Canarias, alta montaña e depresións litorais.
10
Triloxía do Medit.: cereais, vide, oliveira
Características: Cereais:
Tipos: Diminución dos dedicados ao consumo humano (arroz,
trigo) Aumento dos usados como pienso para alimentación do
gando (cebada, avea, centeo e millo) Cultivos en openfield, asociados ao barbeito e as
leguminosas Asociados ás act. gandeiras porcinas, ovinas, caprinas Importacións de millo: balanza comercial agraria
deficitaria
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
11
Triloxía do Medit.: cereais, vide, oliveira
Características: Oliveira:
Cultivo arbóreo moi resistente á seca estival
Problemas: Excedentes comunitarios en graxas/aceites Vecería (un ano bo e outro malo) Escasa produtividade (mecanización e competencia)
Vantaxes: Carácter social e ecolóxico Fomento da dieta mediterránea
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
12
Triloxía do Medit.: cereais, vide, oliveira
Características: Vide:
Cultivo arbustivo de secaño, moi adaptado á seca estival
Problemas: Filoxera, moitos vaivéns na produción
Futuro: Primar producións de calidade (denominacións de
orixe)
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
13
Triloxía do Medit.: cereais, vide, oliveira Impacto da PAC:
Cereais: Tendencia a reducir prezos e aumentar rendementos
Negativo para España, produción pouco competitiva (pequeno tamaño das explotacións).
UE prima cereais destinados ao gando Oliveira:
Fomentar aceites de calidade (“virxes”) Reducir a produción por medio de cuotas
Vide: 1º: reducir excedentes subvencionando abandono Hoxe: reconversión para variedades de maior calidade
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
14
Leguminosas Localización:
Na España seca / semiseca (rotan cos cereais)
Características: Produtos da dieta mediterránea Redución do consumo por aumento nivel de vida Problemas de mecanización e baixos
rendementos
Impacto da PAC: Moi subvencionadas, aumento produción
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
15
Produtos hortofrutícolas Localización:
Regadíos peninsulares e insulares
Características: Produtos notables, gran aumento consumo Os máis competitivos, gran exportación Aplicación de novas tecnoloxías (enareadeos e
invernadoiros
Impacto da PAC: Apoio á investigación Competencia produtos norteafricanos (acordos)
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
16
Produtos industriais e forraxeiros Localización:
España húmida e de regadío
Características: Gran capitalización, intervención as empresas
(sementes, supervisión produción, prezos) Consumo animal (alfalfa, millo forraxeiro) Aumento da produción
Impacto da PAC: Retroceso xirasol tras fin subvencións UE Cotas para remolacha, algodón e tabaco
Usos e aproveitamentos1. Agrícolas
17
Gandaría tradicional
Coexistencia de diversas especies gandeiras Razas autóctonas Explotacións pequenas Técnicas atrasadas Sistemas extensivos:
Moito espazo Moita man de obra Pouca rendibilidade
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
18
Gandaría actual
Especialización: leite ou carne Imposición das razas máis rendibles Aumento tamaño explotacións Mecanización Aumenta o peso da gandería intensiva
Problemas: Escaseza de alimentos e seca: déficit comercial Escaso tamaño explotacións Excedentes comunitarios: cotas (gando vacún)
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
19
Gandaría bovina Localización:
Réxime extensivo: montañas e devesas Réxime intensivo: España atlántica Réxime estabulado: granxas próximas ás grandes
cidades
Características: Produción extensiva: carne Produc. intensiva e estabulada: leite Aumento de consumo Moitos problemas: competencia de leite e carne
europea máis barata
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
20
Gandaría bovina Impacto da PAC:
Excedentes: fíxanse cotas e cupos para a produción de carne e leite. Repercusión moi negativa para España
Última reforma: Aumento cota Diminución dos prezos
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
21
Gandaría ovina Localización:
Secaños do interior peninsular Diminúe cara ao levante e cara ao sur
Características: Diminución raza meiriña (liberalización mercado
da lá). Aumento da segureña e aragonesa Lá, carne e leite (queixos) Explotación en tres réximes:
Trashumante: preto da desaparición Extensiva: asociada á agricultura (barbeitos) Estabulada: ceba cordeiros (grandes rendementos)
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
22
Gandaría ovina Impacto da PAC:
Fomento das explotacións extensivas Frear despoboamento rural
Subvencións permiten: Aumento de produción Mellora de mecanización e modernización
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
23
Gandaría porcina Localización:
Rex. estabulado: preto das grandes cidades Rex. Extensivo: España occidental (ibérico)
Características: Réx. extensivo: razas autóctonas de grande
calidade (Extremadura, Huelva, Salamanca) Implicación das grandes multinacionais (penso e
leitóns. Agricultores dan traballo e cortes)
Problemas: Peste porcina
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
24
Gandaría porcina Impacto da PAC:
Explotacións intensivas: Tremenda oscilacións de prezos, polos excedentes
e as importacións dos países comunitarios
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
25
Gandaría avícola Localización:
Réxime estabulado Granxas próximas ás grandes cidades
Características: Carácter industrial da produción. Sistemas integrados coas multinacionais:
Razas estranxeiras, piensos importados, aplicación novas tecnoloxías
Problemas: Oscilación prezos: rixidez da oferta e flutuación da
demanda
Usos e aproveitamentos2. Gandeiros
26
Características: Escaso peso na produción final agraria (4%) País con escasos bosques, pola deforestación:
Mesta Desamortización Guerras Carboneo, minería Incendios
Necesidade de importar madeira
Tendencia a un aumento da superficie forestal: Reforestación Abandono apoiado pola UE das actividades
agropecuarias, substituídas polas forestais
Usos e aproveitamentos3. Forestais
27
Madeira: 60% dos aproveitamentos forestais Coníferas: ebanistería Frondosas: industrias papeleiras
Frondosas de rápido crecemento (chopos, eucalipto)
Outros aproveitamentos forestais: Resina, corcho, esparto e diversos froitos
(castaña, landras, etc.) Menor valor económico Problemas:
Competencia corcho sintético Flutuación prezos
Usos e aproveitamentos3. Forestais
28
Multifuncionalización do espazo rural: Positivo:
Freo do despoboamento rural Desenvolvemento económico máis importante da
historia Negativo:
Degradación ambiental Competencia entre distintos usos (turístico e agrario
compiten pola auga) Impacto PAC:
Frear despoboamento: xente nova, aumentar rentas agrarias
Diversificación de funcións Subvención ao desenvolvemento sostible
Usos e aproveitamentos4. Novos usos
29
Definición Morfoloxía que presenta o espazo rural Paisaxe humanizada xurdida da transformación
dunha paisaxe natural a causa das actividades económicas primarias (aquelas actividades extractivas de recursos naturais: agricultura, gandaría, silvicultura e pesca)
Diversidade morfolóxica moi importante en España Grande variedade pola combinación de factores
físicos e humanos
Dominios e paisaxes agrarias 30
Dominios e paisaxes agrarias 31
España húmida
Montaña
Interior peninsular
España mediterránea
Canarias
Fuente: Elaboración propia
Dominios e paisaxes agrarias 1. A España atlántica
32
Estrutura agraria Explotación intensiva do espazo
Alto número de poboación agraria (Galicia) Moita dela desprazada á emigración
Poboamento rural intercalar Pequenos pobos e aldeas
Tenza directa Domina o minifundismo
Parcelas dispostas a xeito de bocage Parcelas afastadas entre si Problemas:
Mecanización Concentración parcelaria
Dominios e paisaxes agrarias 1. A España atlántica
33
Aproveitamentos e usos Predominan os usos gandeiros
Gandaría: actividade económica máis importante Favorecido polo clima e a demanda das cidades Explotacións intensivas Problemas:
Cotas e cupos da UE Competencia das explotacións de maior tamaño Dependencia das centrais leiteiras
Agricultura de secaño (sen barbeito: precipitacións) Policultivo tradicional vai desaparecendo Especialización: pradeiras naturais, produtos
hortofrutícolas e plantas forraxeiras Explotación forestal importante (moble, papel)
Dominios e paisaxes agrarias 1. A España atlántica
34
Características rexionais Norte e Noroeste peninsular Relevo accidentado, escasas chairas Clima oceánico (chuvioso) Paisaxe de pradaría
Galicia Elevada pob. activa agrícola Persistencia de formas agrarias antigas (hortas,
policultivo) Cornixa cantábrica
Grande importancia da agricultura a tempo parcial Preponderancia absoluta da gandería
Euskadi Poboación activa mínima (1,5%). Casarío, gando vacún
Dominios e paisaxes agrarias 1. A España atlántica
35
Dominios e paisaxes agrarias 2. A España interior
36
Dominios e paisaxes agrarias 2. A España interior
37
Estrutura agraria Poboamento rural concentrado
Poboación moi envellecida pola emigración dos anos 60 Moi variada:
Norte e Leste: Minifundio Regadío Bocage
Sur e Oeste Latifundio Secaño Openfield
Fortes investimentos en agricultura e gandaría Intensificar rendementos e diversificar produtos
Dominios e paisaxes agrarias 2. A España interior
38
Aproveitamentos e usos Uso agrícola é o máis importante
Agricultura de secaño Triloxía do Mediterráneo en openfield Oliveira en menor medida en Aragón e Castela-León Complemento: amendoeira, leguminosas, xirasol Actualidade:
Retroceso do trigo (cebada) UE fomenta rotación cereal-leguminosas
Regadío Aproveitamento máis intensivo Cultivos industriais, froitas, hortalizas Rendementos menores que Levante, polas xeadas
Dominios e paisaxes agrarias 2. A España interior
39
Aproveitamentos e usos Uso gandeiro
Ovina extensiva Avícola estabulada Porcina estabulada preto das cidades
Dominios e paisaxes agrarias 2. A España interior
40
Características rexionais Dúas mesetas e val do Ebro Elevada altitude (agás val do Ebro) Clima mediterráneo continentalizado (aridez, xeadas)
Castela-León Gandería bovina
Navarra e A Rioxa Grande calidade dos viños Importancia da industria agroalimentaria
Castela-A Mancha Viño e explotacións ovinas Devesas (no Oeste): explotacións mixtas agrícolas,
gandeiras e forestais
Dominios e paisaxes agrarias 2. A España interior
41
Dominios e paisaxes agrarias 3. A España mediterránea
42
Estrutura agraria Poboamento rural concentrado
Poboación moi numerosa Estrutura da propiedade moi diversa:
Ao norte de Murcia: Minifundio Tamaño mediano
Sur Latifundio
SL Agricultura punta: grandes investimentos
Problema da auga Transvasamento do Ebro
Dominios e paisaxes agrarias 3. A España mediterránea
43
Aproveitamentos e usos Uso agrícola é o máis importante
Agricultura de regadío (substitúe a de secaño tradicional)
Clima excepcional, solos óptimos, grande demanda Horticultura baixo plástico Árbores froiteiras mediterráneas e subtropicais Mercado da UE: poder adquisitivo
Agricultura de secaño Triloxía mediterránea e amendoeira Val do Guadalquivir, zonas prelitorais
Dominios e paisaxes agrarias 3. A España mediterránea
44
Aproveitamentos e usos Uso gandeiro
Ovina e caprina extensiva Zonas de agricultura de secaño
Reses bravas en Cádiz e Sevilla Bovina e porcina estabulada en Cataluña
Uso forestal Frondosas de rápido crecemento (chopo, eucalipto)
Dominios e paisaxes agrarias 3. A España mediterránea
45
Características rexionais Todo o litoral mediterráneo, val Guadalquivir e Baleares Relevo moi variado Clima mediterráneo (aridez)
Cataluña Aporte da gandería é superior á agricultura Fomento regadío: froiteiras, cultivos industriais e
forraxes Levante
Regadío de alto rendemento: cítricos (Valencia) e hortalizas (Murcia)
Andalucía Latifundio. Monocultivo secaño: viñedo e oliveira Cultivos baixo plástico
Dominios e paisaxes agrarias 3. A España mediterránea
46
Dominios e paisaxes agrarias 4. As illas Canarias
47
Dominios e paisaxes agrarias 4. As illas Canarias
48
Estrutura agraria Retroceso fronte ao uso turístico
Poboamento rural concentrado no litoral En altitude dominan os minifundios
Aproveitamentos e usos Regadíos (pozos subterráneos, desalgadoras) Enareados (pobreza dos solos) Cultivo en socalcos
Plátanos, patacas temperás, tomates Produtos baixo plástico e tropicais
Gandaría Escasa, ovina e caprina, asociada á agricultura
Dominios e paisaxes agrarias 4. As illas Canarias
49
Características rexionais Relevo abrupto Solos volcánicos, xeralmente malos Clima subtropical
Precipitacións escasas e torrenciais
Zonas Agricultura regadío nas áreas litorais
Para a exportación Agricultura de secaño e regadío de policultivo no
interior Autoconsumo Progresivo abandono
Dominios e paisaxes agrarias 4. As illas Canarias
50
Dominios e paisaxes agrarias 5. O sector agrario de montaña
51
Estrutura agraria Poboamento moi disperso
Baixas densidades de poboación. Tendencia ao despoboamento
Pequena propiedade Bocage Socalco
Consérvase a propiedade pública, e a comunal dos montes
Dominios e paisaxes agrarias 5. O sector agrario de montaña
52
Aproveitamentos e usos Diversos e complementarios
Gradación en función das condicións climáticas Agricultura no fondo dos vales Gandería nas matogueiras e nos prados Explotación forestal nas abas das montañas
Características rexionais Condicionantes físicos son moi importantes Norte: introdución produtos hortícolas Sur: Introdución amendoeiras e oliveiras
(socalcos) Gandaría:
Norte: bovina Sur: ovina (transhumancia local)
Dominios e paisaxes agrarias 5. O sector agrario de montaña
53
Tema 5
As actividades agrarias en España:Agricultura, gandaría e sector forestal