![Page 1: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/1.jpg)
Behavioural Science Institute
Radboud University Nijmegen
Eenzaamheid
Eeske van Roekel
Genetische invloeden en biologische maten
![Page 2: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/2.jpg)
Stellingen
Eenzaamheid staat gelijk aan veel alleen zijn
Waar: zittenNiet waar: staan
![Page 3: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/3.jpg)
Stellingen
Eenzaamheid komt meer voor bij vrouwen
Waar: staanNiet waar: zitten
![Page 4: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/4.jpg)
Stellingen
Eenzaamheid is voor ongeveer50% genetisch bepaald
(en dus 50% omgevingsfactoren)
Waar: staanNiet waar: zitten
![Page 5: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/5.jpg)
Stellingen
De prevalentie van eenzaamheidis het hoogst onder ouderen
Waar: zittenNiet waar: staan
![Page 6: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/6.jpg)
Stellingen
Sociale pijn activeert dezelfde hersengebieden als fysieke pijn
Waar: staanNiet waar: zitten
![Page 7: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/7.jpg)
Eenzaamheid
Wat is eenzaamheid?
• Eenzaamheid is de onaangename ervaring die zich voordoet wanneer het bestaande sociale netwerk van een persoon ontoereikend is in kwantitatief of kwalitatief opzicht (Peplau & Perlman, 1982)
• Verschil met:– alleen zijn– sociale isolatie
• Komt voor bij alle leeftijden
![Page 8: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/8.jpg)
Eenzaamheid
Typen eenzaamheid:
• Emotionele eenzaamheid– Ontbreken van hechte, intieme relatie met
andere persoon
• Sociale eenzaamheid– Ontstaat door ontbreken van netwerk van
sociale relaties
![Page 9: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/9.jpg)
Prevalentie
Kinderen: 10% is regelmatig eenzaam (basisschool
leeftijd)Adolescentie: >50% van adolescenten is regelmatig eenzaam, 10%-20% is chronisch eenzaamOuderen: 31% is soms eenzaam,5% vaak eenzaam, 2% altijd eenzaam
![Page 10: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/10.jpg)
Prevalentie (eigen onderzoek)
Ontwikkeling van eenzaamheid
• Hoogste eenzaamheid in vroege adolescentie
• Daling van eenzaamheid gedurende de adolescentie
Waarom piek in adolescentie??
16.817.
17.217.417.617.8
18.18.2
18.418.6
18.819.
Le
vels
of
lon
eli
ne
ss
13 y (T1) 14 y (T2) 15 y (T3) 16 y (T4) 17 y (T5)
Age of the adolescents (per wave)
Figuur 1. Staafdiagram van de gemiddelde eenzaamheid niveaus
![Page 11: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/11.jpg)
Gevolgen van eenzaamheid
Fysieke problemen:
•Slaapproblemen
•Problemen met immuunsysteem
•Hart- en vaatziekten
Mechanisme:
= gerelateerd aan gebruik alcohol, drugs en roken
= gerelateerd aan minder sporten, minder ontspanning, slechtere voeding
![Page 12: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/12.jpg)
Eenzaamheid & internaliserende problematiek
Samenhang internaliserende problematiek:• Hoge correlatie met depressie:
– Kenmerk van depressie?– Voorspeller voor depressie?– Gevolg van depressie?– Gemeenschappelijke oorzaak met depressie?– Belangrijk: eenzaamheid ≠ depressie
• Relatie met andere problematiek: – (Sociale) angst– Schizofrenie
![Page 13: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/13.jpg)
Voorspellers
Omgeving• Belangrijke gebeurtenissen:
– Overlijden belangrijke persoon in omgeving– Verhuizen– Overgang nieuwe school / nieuwe baan– Op kamers gaan– Ziekte– Handicaps
• Sociale steun: – Ouders– Peers
![Page 14: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/14.jpg)
Voorspellers
Individu• Psychologisch/persoonlijkheid
– Zelfvertrouwen– Verlegenheid / extraversie– Neuroticisme– Sociale vaardigheden
• Biologisch– Genen– Hersenen
![Page 15: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/15.jpg)
Genen
• Evolutietheorie:– Vermogen van mens zich eenzaam te voelen is
functioneel in de evolutie erfelijk
• Schatting erfelijkheid in gedragsgenetische studies: 48-55%
![Page 16: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/16.jpg)
Werking genen
![Page 17: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/17.jpg)
Werking genen
Voorbeeld: Serotonine transporter gen (5-HTTLPR)
• 2 allelen: kort allel en lang allel• Genotypes: kort-kort, kort-lang of lang-lang• Dragen van tenminste 1 kort allel = risico
Werking:
![Page 18: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/18.jpg)
Genotype
16
17
18
19
20
T1 T2 T3 T4 T5
Wave
Lo
nel
ines
s
short-short &short-long
long-long
Onderzoek genen (2)
5-HTTLPR genotype
• Direct effect van 5-HTTLPR op ontwikkeling van eenzaamheid
• Dragers van korte allel blijven stabiel in eenzaamheid, terwijl adolescenten met het l-l genotype dalen in eenzaamheid
Figuur 1. De ontwikkeling van eenzaamheid voor de verschillende genotypes
![Page 19: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/19.jpg)
Onderzoek genen (3)
5-HTTLPR genotype x steun
• Bij adolescenten met een kort allel: hoge steun van moeder gerelateerd aan lagere eenzaamheid op baseline
Figuur 3. Interactie tussen 5-HTTLPR genotype en steun van moeder
![Page 20: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/20.jpg)
Werking genen
• Oxytocine– Neuropeptide in hersenen
• Nasaal toedienen (neusspray, tijdelijke effecten)• Genetische variant (A allel = risico = minder
oxytocine)
– Meer oxytocine • Meer vertrouwen in anderen• Vermindert angst• Meer ‘verzorgend’ gedrag• Betere hechting
![Page 21: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/21.jpg)
Hersenen
Waarom zijn deze genen gerelateerd aan eenzaamheid?
5-HTTLPR is belangrijk in regulatie van negatieve emoties:
– Mensen met kort allel: hogere activatie in de amygdala na het zien van bedreigende stimuli (Heinz et al, 2004)
– Mensen met kort allel: verminderde koppeling tussen amygdala en perigenual anterior cingulate cortex (pACC) (Pezawas et al., 2005)
![Page 22: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/22.jpg)
Hersenen
Onderzocht door middel van:
![Page 23: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/23.jpg)
Hersenen (2)
Onderzoek sociale exclusie:- Deelnemer speelt cyberball met 2 virtuele spelers- Na aantal beurten sociale exclusie (spel werkt niet) en
openlijke sociale exclusie (niet mee mogen doen zonder uitleg)
Hand deelnemer
![Page 24: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/24.jpg)
Hersenen (3)
Onderzoek sociale exclusie (Eisenberger et al., 2003):
- Tijdens sociale exclusie: anterior cingulate cortex (ACC) actief
- Bij openlijke sociale exclusie: ook (rechter ventrale) prefrontale cortex (RVPFC) actief
- Zelfde gebieden als bij fysieke pijn: sociale pijn = fysieke pijn? - Evolutietheorie!
![Page 25: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/25.jpg)
Hersenen (4)
• Studie naar verschil verwerken sociale stimuli tussen eenzame en niet-eenzame mensen (Cacioppo et al, 2009)
• Voor plezierige stimuli: eenzame mensen worden minder beloond door sociale stimuli (lagere activatie ventraal striatum bij plaatjes van mensen)
• Bij onplezierige stimuli: bij eenzame mensen grotere activatie van visuele cortex bij plaatjes van mensen meer aandacht voor ‘lijden’ van anderen
Samengevat: eenzaamheid voor deel ‘veroorzaakt’ door wat mensen verwachten van en denken over andere mensen
![Page 26: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/26.jpg)
Interventies
• Eenzaamheid niet in DSM, maar: relationele problemen verdienen klinische aandacht (veel problemen hangen samen met chronische eenzaamheid)
• Weinig onderzoek naar gedaan, type interventie afhankelijk van idee over oorzaak:– Versterken sociale relaties / sociale steun (buddy projecten)– Aanleren sociale vaardigheden– Aanleren/aanpassen (depressogene) cognities /
attributiestijl
• Meta-analyse: CGT enige dat effectief is
![Page 27: Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Eeske van Roekel Genetische invloeden en biologische maten](https://reader038.vdocuments.net/reader038/viewer/2022110118/5551a0ed4979591f3c8b505a/html5/thumbnails/27.jpg)
Bedankt voor jullie aandacht!
Veel mensen zijn eenzaam, geloof me daar is niets tegen, het mag, maar kom je ze tegen, zeg dan op z'n minst even: dag
Toon Hermans