Download - Dwudziestolecie międzywojenne
Dwudziestolecie międzywojenne
Wstęp do epoki
Ważne daty
• Termin „dwudziestolecie międzywojenne” związany jest ściśle z ramami czasowymi obejmującymi lata 1918 – 1939. W Polsce wskazuje się na tzw. jasne (radość z niepodległości, z „odzyskanego śmietnika”) i ciemne (nastroje katastroficzne) dziesięciolecie
• Warto pamiętać, że istnieje inna propozycja datowania epoki: 1914 -1944/45. Wówczas mielibyśmy do czynienia z trzydziestoleciem.
Ważne daty
• 1918 – koniec wielkiej wojny, odzyskanie przez Polskę niepodległości
• 1920 – wojna polsko – bolszewicka• 1922 – dojście Mussoliniego do władzy,
zamordowanie pierwszego polskiego prezydenta Gabriela Narutowicza
• 1926 – przewrót majowy, pierwsza transmisja telewizyjna
• 1929 – początek wielkiego kryzysu w Europie• 1933 – Adolf Hitler zostaje kanclerzem Niemiec• 1939 – wybuch II wojny światowej
Charakter epoki
• Ożywienie życia kulturalnego
• Początek kultury masowej
• Powstanie licznych grup artystycznych
• U schyłku epoki pojawienie się nastrojów katastroficznych (przeczucie wybuchu wojny)
• Rozwój nowej dziedziny sztuki – filmu
• Zmiana mody i obyczajów– „chłopczyce”
Nurty filozoficzne
• Egzystencjalizm
• Freudyzm
• Katastrofizm
• Behawioryzm
Egzystencjalizm
• Martin Heidegger – „bycie człowiekiem jest byciem ku śmierci”, człowieka otacza nicość
• Karl Jaspers – doświadczenie egzystencjalne może rozwijać się w świecie poszanowania indywidualnej i politycznej wolności
• Jean Paul Sartre – życie jako theatrum mundi, stajemy się tacy, jak nas widzą inni – „piekło to inni”
Freudyzm
• Zygmunt Freud – twórca psychoanalizy, uważał, że przeżycia z dzieciństwa są źródłem nerwic, wyróżnił trzy warstwy osobowości: id, ego, superego
Katastrofizm
• Oswald Spengler - przeczucie schyłku cywilizacji, upadku kultury, nadchodzącej zagłady, teoria śmierci społeczeństwa
Behawioryzm
• John Watson – teorię Pawłowa o odruchach warunkowych wprowadził do psychologii człowieka. Twierdził, że ludzkie czynności to nabyte i wyuczone odruchy wynikające z warunków życia i wychowania. Aby poznać człowieka należy obserwować jego zachowanie.
Nowe prądy w literaturze
• Literatura rozwija się dwutorowo:
- nurt klasyczny (szacunek dla tradycji)
- nurt awangardowy: futuryzm, dadaizm, surrealizm
Awangarda
• Poezja teraźniejszości
• Negacja tradycji
• Nowatorstwo składni, eksperymenty językowe
• Ekwiwalnetyzacja uczuć (antysentymentalizm)
• Nowe formy zapisu wiersza (forma graficzna)
Futuryzm
• Bunt przeciw tradycji – Zburzyć muzea!
• Pochwała agresji, przemocy, wojny
• Oryginalność
• Zerwanie z zasadami (również ortograficznymi)
Dadaizm
• Prymitywizm
• Infantylizm
• Spontaniczność
• Dadaistyczne gaworzenie
• Czarny humor
Surrealizm (nadrealizm)
• Negacja konwencji
• Wyzwolenie sztuki z racjonalizmu
• Oniryzm
• Psychologizm
• Oryginalność
Nowe prądy w sztuce
• Kubizm
• Dadaizm
• Formizm
• Ekspresjonizm
• Nadrealizm
Kubizm w teorii
• Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa cubus
• Cechy: geometryzacja, odrzucenie perspektywy, symultanizm, technika kolażu, zniekształcenia proporcji, monochromatyzm, myślenie abstrakcyjne
• Przedstawiciele: Pablo Picasso, Georges Braque
Kubizm w praktyce
Dadaizm w teorii
• Cechy: zerwanie z tradycją i racjonalizmem, antyestetyzm, technika kolażu, fotomontażu, wykorzystywanie przedmiotów codziennego użytku jako tworzywa sztuki, absurd
• Przedstawiciele: Hans Arp, Max Ernst
Dadaizm w praktyce
Formizm w teorii
• Cechy: wyeliminowanie mimetyzmu, skoncentrowanie się na formie, posługiwanie się kontrastem, elementy kubizmu,
• Przedstawiciele: Witkacy, Tytus Czyżewski, Leon Chwistek
Formizm w praktyce
Ekspresjonizm w teorii
• Cechy: zerwanie z realizmem, nawiązywanie do sztuk prymitywnych, ukazywanie ekstremalnych przeżyć ludzkich, rozpaczy, bólu, obłędu, przejaskrawione kolory, deformacja, oniryzm
• Przedstawiciele: V. van Gogh, E. Munch, Witkacy
Ekspresjonizm w praktyce
• Emil Nolde: Maria Egipcjanka
Nadrealizm w teorii
• Cechy: fascynacja snem, iluzją, swoboda ekspresji, fantastyczne wizje, groza, niezwykłość, tajemniczość, budowanie dziwnego świata z elementów rzeczywistych, którym nadaje się obce cechy, np. metalowi miękkość jedwabiu
• Przedstawiciele: Marc Chagall, Salvador Dali
Nadrealizm w praktyce
…i z powrotem w Polsce, czyli ugrupowania literackie
Dwudziestolecie to czas poetów i grup poetyckich. Najważniejsze z nich to:
Skamander
Futuryści
Awangarda Krakowska
Żagary
Kwadryga
Grupy poetyckie
Skamander
Program:bezprogramowość
zwykły język zwykły człowiek
zwykły temat
Czasopismo: Pro arte et studio
Skamander
Przedstawiciele:Lechoń
IwaszkiewiczSłonimski
TuwimWierzyński
Grupy poetyckie
Futuryści
Program:odwrót od tradycji
technika, cywilizacjafolklor,
„słowa na wolności”
Czasopismo:Nowa sztuka
Przedstawiciele:A. SternA. Wat
B. JasieńskiSt. Młodożeniec
Grupy poetyckie
AwangardaKrakowska
Program:3xM
technikanowoczesność
metaforanajmniej słów
Czasopismo:Zwrotnica
Przedstawiciele:T. Peiper
J. PrzybośJ. Jurek
J. Brzękowski
Grupy poetyckie
Żagary
Program:katastrofizm
kryzys ideowynawiązanie dosymbolizmuwizyjność
Czasopismo:Żagary
Przedstawiciele:Cz. Miłosz
A. Rymkiewicz
Grupy poetyckie
Kwadryga
Program:Poezja społecznai zaangażowana
refleksyjność
Czasopismo:brak
Przedstawiciele:K. I. Gałczyński
L. SzenwaldS. R. Dobrowolski
I to wszystko (na razie)…
pomysł i wykonanie:
Iwona Pawłowska