o "' en sar
EN SAR NEŞRiYAT TiC. A.Ş. © Eserin her türlü basım hakkı anlaşmalı olarak Ensar Neşriyat'a aittir.
Takim Numarası: 978-605-2174-50-0 (Tk) ISBN: 978-605-2174-52-4 (2.c)
Serti.fika No: 17576
Kitabın Adı
Osmanlı Döneminde Tefsir .;ıw.!l _,...li.J~
Tafsir in the Ottoman Period
Yayın Yonetmeni Hüseyin KADER Ade~ SAYDAN
Editörler Prof. Dr. Hidayet AYDAR
İstanbul Vniversitesi halıiyat Fakültesi
Doç. Dr. Abdulhameed MAJEED istanbul Vııiversitesi halıiyat Fakültesi
Dr. Öğr. Üyesi Abdullah TIRABZON İstanbul Vniversitesi İlalıiyat Fakültesi
· D~Z~adALRAWASHDEH Istanbul Vniversitesi halıiyat Fakiiliesi
Arş. Gör. A!aaddin GÜNAY İstanbul Vniversitesi ilahiyat Fakültesi
Arş. Gör. Fatnla Nur ŞENER lstanbııl Vniversitesi ilahiyat Fakiiliesi
Redaktör Prof. Dr. Hidayet AYDAR
Kapak Tasarım Halil YILMAZ
Baskı
Matsis Matbaa Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Tevfikbey Mah. Dr. Ali Demir Cad. No: 51 Sefaköy-İstanbul
Tel: 0212 624 2111 pbx Faks: 0212 624 21 17 SertiJika No: 40421
ı. Basım
Ekim 2018/300 adet basılmıŞtır.
İletişiin . En sar Neşriyat Tic. A.Ş.
Düğroecüer Mah. Karasüleyman Tekke Sokak No: 7 Eyüpsultan 1 İstanbul Tel: (0212) 491 19 03 - 04 Faks: (0212) 438 42 04
www.ensamesriyatcom.tr [email protected]
~, .
~W:Alı ~ J ~i ~ı ~ı V~
«4Jı J.n ... ..J ı J w'Jı Jı.,ii ~ Ji ~ı a.li ... .~J» J
~~ ~ ':?~i ~ .M>-i Ö.)\j ~
j:>-J.ll
·ifJI4- if J')\1.)'1 J; ~~ yJ\....)'1 j_,..Llı J_,bi ı./' 4w...ll d.J_,..Llı ı:.ıi .!J..;. ':}
i ..ır . • ıJ öfrS" .;.,':}L.J J ~ ~ - \..e..Jl:tl Jl ~t; if ~'I.J.:ıl- Juhll t$")1 U.}kl ~
J,;..uı _ .;.,~ J; _ralı .!lı:, ı:, ~_,wı .;....ı...=ı JJ_, .~JL)'ı r_,wı w ~ ,y- ~~ <Jw...ll _rall ıj ._AJl::Jı ~ L&>-YI ~ ı.S.fl .UıWI ı...AS!Jkl~ ~W~
\. _)~ ':}\ _,i d.)Lp \rı
Js- V"' .)-1 lg.... L Js-J 'y-;11 \h s-ı \..4lt:JLı J Yl:--f Ö..ls' !lL;..:. : J _,Ai 0 i l;.j \5:....~
Jl._;LP! .J_,.J.I Jj.ll C:~~ J~':JI yi .ı.>.-y <$lll c.1•)L'jl tjl.Q;JI ..:.._!;}\ ~L?-~
4 ~~ ~~tA:,ç':JI ~ı.uı J5:.!.; ~ .;_,R ~ı ~4>- ':11 y~f ~ Jl ö_y..Uı d
~!;}ı ~.J~~.,a.. Js- .;..lA.)....:J~ ır-~ı J! ı:.ı_,~ii-~.:Jı ~'ı...wı ~ı ~ll h!.l.b ı:, ':Jw ~_,~
~_,wı Jl:;; ıJ ~\ ~L.JJ ~W_;.. ,P t-' ,~..ıJ,.I ~\ !*"'"t:; if _;s1
·l}_,.JI (Wl a..,.,b:- ı,?"'j......'JI (Wl~\$. ıJ ~~ ~'j......'jl
[email protected] ,wf- ..:.ıt,!tyı 4,1.5" a.ıı.; .._p:- a.....k
Mustara Ö:ıtürk, Osmanlı Tefsir Kültürüne Panoramik Bir Balo.ş, Osmaıılı Toplıımuııda Kur'aıı Kültürü ve Teftir Çalışmalan I, s. 123, 127.
*
348 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR ..
~~.lç.~ Y ..:....;.:çı J-,b if) ~~ _,..; ~..l.LAi 4w.Jı ~.,..ı..ıı ı:ıi w..... r_,w.ı if-'
if ~).,Lo J! ~w.ı u-}~ ..::-...-lı -~.V~-' y")._.'Jı r.,WI ~tr_, ç.L..LJ~ r-W' ~ _ &-<l_, . W:::.:.J.ı ~'>~' ıJ r'>L.'Jı r ıJ ~~,~ u-)..U.ı .!ili 4_, -~ ~u1 J,..ı..ıı
~li._,~ Ji~~ ,_ra.Jı lh ıJ Lr.-:iw...ı1 ~w_;,. ,y ~..ıJ..ı ,y ~~ ~wı ~
1-4>.- !,1-4 f ~~ !LJ!.=iw...ll ~))ı,;;~ Js- b ~1 ~JJ-11 (}JJ .1-tıi ~ ~ ;.i ·ı..?"")._.'JI f wı ıJ ~ Jı..s.f .rJ IJ\5'
~L..Wı ~w_;,. ~ ~~....; Lo~l ~w...ıı ı.:...t J' ö-4..cı,.ı J~ ~~ ı.:.-..:;.1
~\k:,_b>J.I if !r-5 ı:ıi JIJ.I e~J -~ ~b:.~ ,~~~J ~w.JI 4..1_,..ı..ll Js- ~L.JI
~ ~_, ,y':>L. 'jl r.,Wt ~ ı) W::.:J.ı ~~~ ı) ~Wl _)ı::; tJw...ll ~ ö.ı_,...d-1 _}.- .
4w.J~ ~J ~,J~ ~ ~ J . ıŞ};;, 'jl _r.---A:l~ ~~..ı..l~ .,r.--A:JI ....... \.>. , _r..-A:}I - _? • ,.
.l# ~ Jl ~~ jAI d..iJ.J ~ lS_r'-1 ..;.,~ ~J
.y 4)}\.:L,J Jl ~l,y ~_;ll JSL)I _,i o.rJI ~lr.! J_,)ıl ~1 ıJ _?L_,
_,i ~,JI j:L)I 1, :•~ .. _, -~ ıJ d.b_,bJJ .!ili ~e~ ıJ t)J.}-<-)'jl ~1 eY-)>
(..ti.;_.J .~ ri o~')~ ~Jl; J} ~'~ ı:;w.JI _ra.JI ıJ ..}~ J.ljl. ö.ı_,...d-1 , ~_;JI
J 4..1\....J j.-(ı ......,t!-1 ~~ ~Lo_,wı r;:PYJ .~_,; W:::.:.J.ı t-iıı .y ~ .;.,Lo_,Lv
. -~' J:--U>
«~1 JSL...l.l ıJ w\11 J~i ~ _,f ~1 4..1LJ» ,y tJWI ~~ ıJ ~
1ı.!...>-W1 Jl:::>-1 e-' JjJ .L;.w.~..ı..l ı.Şpl_ .)_,...JI if'-' . br~_,.( ıJ-:Gi ~ ..ı.ri ö~~ ~
.4-c"l ~ LS" ~1 ıJ ~UI W\11 J~i ......,':>'.>:-if "-!.~ ll ~ 4..1L)I o.1!.
~_r:;l~ 4..11....)1 ;....~~ ~L_, . .uW_;.._, wl1_,_, .u~.:> :J.ljl.ı 4r._; ~~ lh J_,~_,
~\ yı..,a;_, ~) ~_,Al_, ~J\..!.1 ı)l...,. if .Gy-ı Lo_, '~ o.ı_,::-<1.1 .k.,;lA.:l~ 4-:--~-
. .dLJ J.ljl.l ~ r>" Jl
«4+oJı Jıı......lı J wl:lı Jı_,;ı ~ _,ı u-,ıı .ıı...J» _, .:ı:ıw..ıı '* J J ~~ ~~ or. 349
~>.-.)_J4l li.ı.:!l ~ .ı.-1 ô.>lj r-J
JJ~I~I ~
ı.:ı:=iWAJ ' * J c.A~f ~~ ~~ 0~ J.r
0 _r. .:.r- .ftS J.:>:..i ~)~)'' ~~ ~ UL:::.:J.ı ~.fl' ..::.ı~ı cJ ~ etlzJ w) -)
.f'LJ ·r~ ~ ~) r_,L... 4-AJ.Y 4;.--~ .0'Y1 ~ ~ f J' ak.-lı ~~ ·_\-·~ ı.·-- - ı .; '~..U c4...ı - ll....ıJI.ı.1..h;s!'- le . ,\..:A'-!1• ~~~ -ll.;.. __ :ll ·
........... '-i' ~ u-- ~ -if" . _, ~) '+"-' Y' r-::- ı.,? c...- ~
4;.-- Lo....J _f'jj) .~ ..::.ıl.ç._,..p_,.: t) jsl..J ,js- J...:.:..i ..::.ılç._,..s. J>b ~) JA.:--: l>..~_,i
ı./'J r .«~' J>- t; aJl..J» :(75otl350) <$~' :.rIf. :.))ı.:ı ~..uı J _r. -
~r.:JI ~_,...J'-1 ~~if» öl-... tr:>}l lh Jy .....Jy..il <.S.f""j 4Jl..JJ .~,_rJI ....ıl'-!
<$~ 4JL..)I oh .1.....Jy..il ~~ ~ t) l...a:!i ~~ ~ J.:>:.j) r.((U..\5:.11 ~L....i)'l
• .~1 Jy l}t..;.ıs:JI Jt)l~ 0"!;JI ..::.ı~J{j -._....I.Ü t) ~_,$'.lll ..::.ıl.o_,LJ.I c!...a:!!
if» ,.--'-! 4JL..JJ : 1(75V1349) c.,Ş~I ~ 0! :.r 0! .:ıJJI.:ı ,.--'-! L..a:!i 4Jl..JJ
.JJ? pi:-~~ .864/1459 -..:...... ~~ .~,rlı WJ4 ı./'J v .«.&' r ..::.ı')~Jlı
".«~ILbl:JI 4Jl..J» :(899/1494) if..JJ .&1 ~ 0! ~Le-! t)fo- ı:r-..UI Jlr.-
. ~,rJI ....ıl4 aJL.. )1 oh ·<.::-ili
Bursa inebey Yazma Eser Kütüphanesi, Haraççıoğlu Koleksiyonu, No: 16 Ha 49·2.
Süleyın3;Illye, Esad Efendi koleksiyonu, No: 1693/16.
Fatih koleksiyonu, No: 141/2.
Mustafa ÖZtürk, Osmanlı Tefsir Mirası, Ankara 2012, s. 84.
Man:isa n Halk Kütüphanesi, No: 45 Hk 2936/6.
Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, Çorum Hasan Paşa n Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No:
19 Hk 402/11.
r
-,
V
A
350 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
Ju.!J 1iı1 r if l) ;Jt....J» :(981/1573) ~}, J. ~ J-...UI t./- (,?§"_pJI -
.~,_rll a.;JJ4 ;JL...)I o..lt. ~.«~~~~
.y ~~ yo ıJ ;JL...J» :(987/1579) ',?J~I ;)F tf. u.:-oi ~ ol;.;)4 fr"i -
. ~rJI a.;JJ4 ;llL.. )1 o ..lt._, ' .. «'Y if J_,..JI
ı./'J " . ((~\ Jl..o_,i ıJ d...~» :(1036/1626) ($J~li ~1 ..y:. tf. ~ -
-~~~ a.$'.fll a.;J.!Lı
~ 0" ı)b....,...; ~_,il l..it. ıJ .u_, :(11.69/1755) I,Ş""JL4.ll ~ tf. ;)))b -
a.;J.!Lı y_s;-<-. l.J>)IS' \t.((~l ;Jt....j)) ~~~ ''",«~1 c::r-» ı..s-3 J./~1 .~1
-~rJI
'·· .«~1 r::r- l) ;JL..J» :(1174/1761 l)y") ~ tf. ~ tf. ~ (,?,.,.JJI -
. ~,_rll a.;JJ4 ;llL.. )1 o..lt.)
Köprülii Yazma Eser Kütüphanesi, Fazı! Ahmed \a~a Koleksiyonu, No: 34 Fa 1606/9.
Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Fazı! Ahmed P~a Koleksiyonu, No: 34 Fa 1606/31.
Köprülii Yazma Eser Kütüphanesi, Hafız Ahmed Pa~a Koleksiyonu, No: 34 Ha 362/7.
Konya Bölge Yazma Eserler ~ütüphanesi, Antalya Elmalı ll çe Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 07
El2814/8.
Manisa ll Halk Kütüphanesi, No: 45 Hk 1473/2.
Milli Kütüphane-Ankara, Bolu ll Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 14 Hk 6/7.
Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Melımed Asım Bey Koleksiyonu, No: 34 Ma 569/3.
'.
"
\\"
\o
.«4.&-JI "jJWI J W~l Jı_,!l ~ Jl u.-,!1-.Jl....J»J .:ı,;iWAII.lV' J Jı ~~ Uo-.,!1 0 _,:. 351
~~_,..ı li .Wl ..;,,ii .ı-1 ö~lj ~
:~1 ~ J~ ~ Ö-1.? ..ı_,
~.rJI ~4 . "«~1 cr-» ~ 1 V "ı ıl • ı 'ı • . ((~ t~» t""''-! r..Sf" ~_,
~':}_, tJ jyl:.....\5'? t) -.1;~ ı./'J ,~,_rJI ~4 J '\«~1 d..IL....J»J
.r.-'\.Aj J_,l.:; r..>..ÜI ~ t) ~~ o.iı. ,y- ı.?-"1.:14 0U..r. ~l:}l r-L(j ..ı.;_, tjyl:.....ts'"
~1 ~Li if~ ..::.ı\.....,WI ~ ~ t) L:J ~~ ·{}01 Si_;JI if aA.b:-..\.1 ..::.ı4\'l
'\ . ..::.ı4~~ J.:IWI y_,Lf.j~
.~,_rJI ~4 ı_$)l.i) ..tri ıJ! ı)s- Ö.)~ 6:-y ~ ~ ~~ T· .((~1 ~y»J
TT·t""''YI o.lı! ~i ~_ri ~J TI.«~I0G t) 4..l,..r. ..::.ıWS""»J
~1 .~WJI ~4 di a.lL-.)1 o..iAJ n.«~ t}l.....J» r---4 ~f d..IL....J ..JJ
.ı_$.)"jy 1890 ı.$..T""-"' 1308 ~
Arnasya Beyazıt n Halk Kütüphanesi, Arnasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: OS Ba
1729/5.
Manisa İl Halk Kütüphanesi, No: 45 Hk 1473/3.
Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, No: 37 Kast 53/3.
Burhan Baltacı, Müstakil Ayet Tefsirleri: Kastamonu Yazmalan, Emin Yayınları, Bursa 2013, s. 122-
126.
Milli Kütüphane, Yazmalar Kole.ksiyonu, No: 06 Mil Yz A 4558/47.
!stanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu, No: 34 Ae Arabi 3448/2.
Konya Bölge Yazma Ese.rler Kütüphanesi, Konya n Halk Kütüphanesi kole.ksiyonu, No: 42 Kon
354/1.
Millikütüphane, No:06 Mil EHT A 9984.
IV
lA
T.
Tl
TT
Tl"
352 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
~ J~ ~ Ö.Js. L,a,ıi ...ıJ :(1175/1762) <,S".:ıt.:ll ~ ıJ. ~ ~ y.f
if»J '«r-::>")' L.r"'"Jiiilı r ..:ıY.»J ,«~' ~ ~L...J» ~..g..:.o -~~U:--~_,~~ .
u.......ı if»J ,((~1 ~l...J»J ,((~1 J..-Ai»J ,((~1 cJ ~l..J»J ,«~1
..:.ı~_,..$.G ..:.ı~.::-<.ı.ı ~U:--i L:..e. _?J; (_, -4~' a.;JJ4 ~ 415' .«..:.ı'>lo..-ı ~L..JJ ~_r.
-ts.JlAll ">~..:ı~ ')W ~4 ~Jtyı rüJ~
JJJiı Jü t...S' ~' ~\.....)., ,~v Jı ~ <~itAJ_;,. .:ı.Js. ..:ır Js- ..:ı~wı ..:..~.,
lA~! ~lı ~Gi ıJ JJ_;.I.ı ..:ı§' ı.,f>J ~ ..:.ı~ ~L..)I o.U._, .<~il4Jlı if ~lı _,>-T ı,~>
~-' · '~G J_,..dı ~ ~..g..:.o ,JJ_;.I.ı o_?:. t...S' r#' if ~? ~11 Js- ...~....:ç.ı a.:t... if _?i if ~~.:. ~Gl .:ıU:.....G . ~..g..:.o ~ ı.Ş)L:;. 'i' ~G ,~ı ~J ,~">Wl
Tt . .J...L.,a..t
~ u r..UJ ,~\......)1 ~~ .:/' ~ if ol;_?".:. [,?.lll ~ cJ c.s"'"l:llı ı)\A_r. ~
T~ • .:..~p!:ı ,:.r., ~l:lı ..,..._,ı...~ ~ı ~uı ~ ..:.ıı..._,wı
.4~1 a.;JJ4 ı.,i>J n.((~l if» :(1175/1762) ı.Ş}-.a;..}' ~ tJr ıJ. ~.1191/1776 4.:..... cJ U"'")..Y. ıJ. iiıı ..y. ~ı
cJ ..:.ı~~ Ô.Js. ...ı_, :(1253/1837) ($~1 ~ if ~!r.! ö.:ı~ .!}_,Jj§ -
~ı ~\.....) ~ cJ ~ Ö.Js. ...ı_, tv·~ ~..r:- p-A; a...,lı ~~~if .Ub:.ll ..:.ı~~_,!.l
:Jl:l4 .?~ t...S'
Ali Can, uEbü Said El-Hadimi'nin Risaletü'l-besmele Adlı Eserinde On Sekiz İlim Dalına Göre
Besmete Yorumu:; Dicle Oruversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 14, sayı ı. 2012, s. 1-2.
Burhan Baltacı, Müstakil Ayet Tefsirleri: Kastamonu Yaımalan, s. 35 vd.
Balıkesir İl Halk Kütüphanesi, No: lO Hk 42/01.
Ömer Nasuhi Bilinen, Büyük Tefsir Tarihi, !stanbıill974, 2/739.
-Tt
n
TV
«~i J.iı.......l' J w'jı Jı.,;! ~ _,ı u......,ıı i.ll...)» _, .:r-:ıWAJı ~ ı.i Jı ~~ ll..-,Jı 0 .;:. 353
~~.,W 1$..8! ~ .ı..-! o~lj ~
A..,$'yll WJI Jl ..:....r.) ~J .~,_rll a.illl.; d.IL..)I oh_, YA.«~I ı,;>- ıj d.ILJ»
ıj ~J .ö.)b !i_,&j_,s' ~ ..Lri JJ_;.\.1 ~~_#-i~ 0L...:.>- jJ if ö-4..ı..J:.I
. 1977 d..;._, ıj ö~i ıj ~.r ~
~~ . ~,_rlt WJı., d n .«~1 ~ ıj -.lL.J» =<?At ..t....s:. 0! r-ü-
·<?.JY ı:.r->- ~~ jJ if 1337/1917 d..:.-.
Jy- 0l:lL...J .Yl ~1 .(940/1543) 0~ J. ..Lri Ll-..uı ..rl" ö.)b l.;.l.; JW'-
0i J:u rr.«~rJI ~1 ~>> :·~t::ıl n.«~l ıj d.IL.J» :W_,i ,~1 ~
· .~,_rll a.illl.; LJ>L::l5) .~1 ıj .k.l;ı.l ~b. '-':.>J 'tr"'}l ~ı)>- 04_,:-i ~L..}I ~U.
Manisa İl Halk Kütüphanesi, Manisa Akhisar Zeynelzade Koleksiyonu. No: 45 Ak Ze 5771/3.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi. Burdur İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 15 Hk . 1493/4.
İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri KolekSiyonu, No: 34 Ae Arabi 4433/l.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Konya İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 42 Kon
. 1935/11.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Konya İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 42 ı<;on 5782/19.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Konya İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 42 Kon 5852/19.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphaİıesi, Konya İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 42 Kon 5852/20.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Isparta Uluborlu İlçe Halk KütÜphanesi, No: 32 Ulu 93/1 1.
Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, No: 19 Hk 2707/6.
Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, No: 19 Hk 2707/12.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Malatya Darende İlçe Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No:
44 Dar 94/1.
Nuruosman.iye Yazma Eser Kütüphanesi, Nuruosmaniye Koleksiyonu koleksiyonu, No: 34 Nk
4972/l.
YA
1'·
n
rr
..
354 OSMANU DÖNEMİNDE TEFSİR
· _ · ı' r• , ı ı - - • .4,rJ1 Wl~ ~L)I o..ı.t. ..:....Aı'J .«~1 u.?» :l)L.~t.; ı:_r->- ı.:r. ...l.i'-1 -
.,_p')y 1784 J!ı_,.l.l ı.,?~ 1199 il;:. J~T ı.Jl...::L ~ı
0ts'" ~L...)I o..i.J> JJ_y_,(.0J.r- p$:-) rA.«~I c?» :ı..Ş_,....}.Jı_ ~~le-'! -
',«ı.J,\).1 ry» ı-'~ _r.--A; ~J .w.:.:.J.I ~')L.. 'jl i_,LJI J~.$;. ı.J L&W:.JI ...\#- ı.J ~~ J •
.!li.U ~~wı_, ~!Jlı & Js- JJi d ...;_,ro_, .ı.J.,...Jı ~~ ı.J c~~ ~~ y._,
ı..Şj~\ J2.;L:.._, 'ifJ} LJ:!..UI j')k j;.. J_ra:ll Jk_) _)~ .y- ~JL;.'j\ -=.ı4!_,)~ ~.,ı.c ~
.öfr)~~ ~~~ ~ ~\ ı.J dL.._) 0i ~ ~\ \..i~_, , n~ı.:Uı LJ:!..U\ r-i.J
Wl~ ~L...)I o..i.J>J 1" .«~..LJ.ı_, ~~ J ~l.._))) : ı..Ş_)L,.ı::...;T ~ ı.J. .r<ı ·_,.,i -
.:.I"J ~_,L.-6 ~J_(.;, ~\....)\ o..i.J> .:f j.:! ,y j~ ı..Ş.UI ...::?. ı.J ı..s"'"U~ ı.JI.A_r. ı-l(; ..1.9_, .~,rJI 1' . • ). .-=.ı4_,::.-l
06 Milli Kütüphane, No: Mil Yz A 428[3.
Kütahya Vahidp~a İl Halk Kütüphanesi, No: 43 Va 8.
istanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Antalya Tekeli,oğlu İl Halk Kütüphanesi, NO: 07
Tekeli 804/ ı.
Konya Karatay, Yusufağa Kütüphanesi, No: 42 Yu 251/3.
İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu, No: 34 Ae Şeriyye 1182il.
Ömer Nasuhi Bilmen, BüyÜk J:efsir Tarihi, İstanbul 1974, 2/713; Mustafa Öztürk, Osmanlı Tefsir .,
Mirası, Ankara 2012,77-78.
Kastarnonu tt Halk Kütüphanesi, No: 37 Hk 533/1.
Burhan Baltacı, Müstakil Ayet Tefsirleri: Kastamonu Yazmaliı.r), s. 153-158.
r1
ro
rv
rA
1\
«~' Jıı.......lı J w~ı Jı_,li ~ _,ı u......,ıı 41L..;>> _, .;r-il.!Alı ~ J J ~~ a.,_,ıı or- 3ss
~.)_,.i ..ş.ı.;;i ...A:lOl .ı--1 ö~lj ~
4.i.U~ d.JL... )1 o.l.A_,. tT.((~\ )_1 .... ~ ~\ 4,jj. » : ~ c.f. 4 if-' r.JI -
. 4._,.JI
.~,rJI 4.i.U~ tr«~l d..IL...; Js- ylJ-1 yb-» :tŞ_;}Jı ~!;.! cJ. jJ>- -
JJ if ~\ .~,rJ\ 4.i.lJ~ H((~\ d.Jl....;}} :~ cJ. ~ c.f-.ıJ\ .Vb- -
.e:-JI t:'.Jlj ~ fJ ..L..S ıJ. <.>"Y' cJ. ı.:.J'
. ~,rJ! 4.i.U~ d~ to. «~1 <.)h... # rj d..IL...;» : ....A.:k.UI ~ ıjkJ -
d..IL...)I ~J .~) . .All 4.iil~ d~ 1'.«~1 ~» :~T .._Q,...,y. cJ. ~ -
tv.Jü; ~ ~}JI ~;J ~~\~rj ~i ..J.>:.y
.~._,~1 4.i.U~ ı./'J 11'.«~1 d..IL...;» :if-.;Jill c,s-'_,13-1 LJ!-oi ~-
. 4._,.JI 4.i.U~ d.JL... )1 o.l.AJ 1'. ((~1 d..IL...;» : .k!LJ-1 ~ -
Nucuosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Nuruosmaniye Koleksiyonu, No: 34Nk361S/2.
Milli Kütüphane-Ankara, Samsun İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: SS Hk 143/5.
Manisa İl Halk Kütüphanesi, No: 45 Hk 2930/6.
Milli Kütüphane-Ankara, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 06 Hk
4622/2.
İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Antalya Tekelioğlu 11 Halk Kütüphanesi
koleksiyonu, No: Tekeli 877/14.
07 Tekeli 808/1.
Milli Kütüphane-Ankara, Ordu U' Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 52 Hk 885/2.
Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No:
19. Hk 8009/2.
Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Konya İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 42 Kon
3121/1.
tt
tı
tV
tA
o.
356 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
~'-! t./'J or.«~~ ~ll) 4.1LJ» :(,ŞJL.a.>~ü ı)~ J. ...L<'-i J. ~
."-::>,r.JI'~'-! if'J "t :«~1 4.1LJ» :(,ŞJL.a.>~ü ı)~ r--4 ~ ~ .!.IL:A_, . "-::>,r.Jl
. ..~.>-~~#'Yı 0f ubJ ·(,Ş)~ı r ı:.r. ~ ı:.r. ~ _y ıY ~~
is?}~ .!.IL:A_, ·~v..JI ~4 if'J oo . «~1 Y~l lJ 4JLJ» :(.S..Wi ~ -
.a$'j.ll ~4 l.S'i J~ ··.~<.Lı~ 0 &. JJ_;l.l.}.! 0" ~ı
. ıj\::11 ı-AJI
~ı 4l~JJ ':?.Ui ıiJ:; .4;>-i Ö.)\j ~
:.UL::-- -ı . \
Y'J ,~)~ 1857 ~~ı ~ 1274 ~ (,Ş...ı..:.;i ~ ...~.ri ö~~ ~ ~,;ll ..ı.JJ
ı)\.S' ~i ~ .._üj ~~ 4.lt......)l 0 j~ ..l.ij ,~)L.~ı r#~ ıJ.rl' y~\1~ ~~ 0 (~s
öfrS' ı.:..ıW_;.. .J_, .:ö_,A;i ~li ıj l>J~~ ıj ı.:r...UI ~)ls- ı)lbLJI ~6:- ıj LJ..ı...) ~
1 • • •
'Çorum Hasan Paşa Il Halk Kütüphanesi, Çorum Hasan Paşa D Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: o\
19 Hk 167/1.
İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Giresun İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: 28 . oT
Hk3S73/8.
Milli Kütüphane-Ankara, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, No: 06 Mil Yz A 272/16.
. . Milli Kütüp.hane-Ankara,.Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, No: 06 Mil Yz A 674/2.
Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi, Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi koleksiyonu, No: OS Ba
1S07/S.
OS Ba 1S07/7.
00
O"\ .
«~1 .)'1....411.) wlj1 J1jl ~ _,1a._,ı1 ~ı....J»J .:r-Jw..l1 ~ J J ı,t~1a._,ı1 ur- 357
~.;_,.; ıi.ı.:.!l J.,l:ıi .ı-i ;.,1) ~
J u . ~. '-:-!.) ~ _,.eıı... _,ı::. w. rJ . ~ L:.l.ı 0l5J.ı ıJ u...?~ r _,A;..-. , ;u-y.k.. pS:-_, ;u-y.k..
~v.~.)')y 1931-.:.... cJ.f ·.J~_,lı~ c:i ~\..:..c; 4$ ~1 4j~ d" ~_jll 0LI.pll ~l>.-
~jy. ~ı ...:;......j.J ~ ö_,iji ~ if..Y '~ .. ~ if .#" 4.>-~_, ~ QJ.].
..?~ 'j , .. L:13-1 el...,a.. ;u:.~..,a.ı ~ .).)~_, , .. ')wl .Jl5:.;r ~ıı ~~ .).)~" :.U_,A! Ö.)~
~ 1>t.J ı...y. ~ _,ı_, ·t---u .u 4!L ~-' '1! <:?L ~ '1_, 't ...... ~ (.u Y .u_, '1! 'V ~ u-ıl .ı..L.,;:.t.; _,}_, ,Jm if ~.::>-~ e:: Ll. J~ 0~ ~U> _,}_, ,J<,ı.; 0f ~ ö..u-L.. u-ı
OA • i . t ı • . « ... J.:b .1.?- o.)~~~ ~1 yl:J~l J_,l if y~l a.lp. y. u.J:.~J .~ .u..a.J
ı..?'"G- -......ı...v J'.J...v rr <:?J_,A;~ı c.>.t;.;f ı.J:!->- u-ı ~ u-ı 0l..J.... ı..?'"G- if~_,
~~ pJ-1 ~')Uı_, ~')Wl J..<-WI (Wl ~» :a.lL.)I o.il ~? c) .J_,A! - ö_,iji c) r!.r-~
~~ .«JLll <.:J~ j>- c) tJL:lı_, JWl • .:.ıl: . .;.~ e::-lJ.-1 a...4AJ1 Jol501
rU> J'.J...v_, ,~_rlı <.:JI..Y..dı ~ ,.t..;=f if ~ y._, ,A u=--_,....,u rs- ~_,_,
r#' _,.:.; ıJ ~ 1~-*"" ıy~ u-ı..ül ~~ ,.w.Jl 0-- ..~.>~ y._,» : .J_,Aı ,~wı (.)")..U.
•· .«l.)_rJI y.)~~ y')L..)'I (_,LJI (,) J.k- (U> JAJ ,y')L..)'I
:c./'-' ,...,....l5Jı <.:JW_;.. ,.Le--i~ ~~~ ~ ~_, ~1 ;;.)_,~ı .J.)wı if L:A..!..:$""1
1335 -.:.... ö_,.-U> ~ c) Jy.-i\.::.....1 c) ~ :« .. ~~~ ~ko cJ . .. ~~1 .r.>-» (1)
·{~\ 0T_;J1 c) ~_/~ u-ı..ÜI .. ~~~ öY.. .y- ,Y Q~-' ,~~
Hüseyin Yurdabak. Şürle Yaşayanlar, Yücel Ofset, 2003, s. 94.. ov
.11 :rJ' ,u.-.,.Jl iJL.ıJ '~u-i •A
.12 :rJ' ,u.-.,.ıı iJL.ıJ '~ u-i ·~
.14 :rJ' ,u.-.,.ıı i.ll...ı; '~ u-i •· \_
;'
358 OSMANli DÖNEMİNDE TEFSlR
ör~~ ı) JY.L:..,l ıJ e;1 :"~JL:Jı ö~ı ı/JJ ı) ~,Jt;;ıı .:..~ı~~» (2)
-~? 1337 ~
«r)l.Jı ).) öür_, ()...,.'i'~ ö'!,.e» (4)
L ~.r~l ~\ ı) JY.L:..,l ı) c:k : «~1 j:WI ı) W~\ J!_,if ~» (S)
.ö~ 1341
:~1 j.il-.JI J W~l Jı_,!f ~ _,f ,a.L-.:JI Alt...ıJ -3 . r
.:..ıl:S,?. c.:..S..I.:ı~ c,r:-? ~ ~~\ -.;J,l~ \.::....~.) f:r"Y ı,l> ~\ -.JL.-)1 o.h. c$
-ı.:r.j}~' <)WJ' J..&Al' ~~ if r ~ 4-J.r 01 ~ fi ,~, !lı~ ıJ ~L....Wı ~ JL..a.;_, t,.>_,illl ~G ~ t?Jt..;.'jl ~~ t.p..u,. _?~ -.lL...)! o..U. L:J_,t..:; ~~J
·.
-~' :VL..!.JI ~.ı.i.4 -(. \
ı) ..U.\.... J~ ,y')\....~1 4,..)\J Jij a.IL..)I o.h. 0! .d\....J ~l..l.:ıl ı) Jl_;l.l .}'~
~~'0 ~~ 0i J.i_, .-...yıı rY- Jl ~~>.- "-i..L,.o ~ ..:..,jtS:; "-~.r;, 4>-L....::....ı
.:..L....u....l.l ~ı..yı if ~ ~ ı.:- (i { . ~J ~1 ~i ı) ~_,k ö~
~ 0~_, ,0L..)I .!ll~ ı) ~~ ~ ~J ~ :~J ,~Loj ı) ~WJI ~- .:..~__,A;J
ı) ~_rJ! .:..~..di ~ ~~~- ..t>-i t,?'Yli ~ ~~ (W~ '<$J_;;~ı 0:->- 0!
. 0\...)1 .!ll~
4,..--W t? ~.) ~~ \-.lL.)! ı) ~ .:..~_;;J~ .:..LoiA.I.I o.h. ..ı..t.ı Jl_;l.l ~))
· "~G t}ı.r--lJ ~')Y;.I p-A; if u..__;ıJ op-.A; ı) .)LA:...\ ~~ .J'~J ,~l;.:.J ...l..<ıÜJ
.)lA:..,..\ ı.:r-.ill ~_;!.~ ~ı ~le-'t if !f-5 -~:>Y:-1 ~ Jl öJL,;:.!- ..l.f. t.s)All &-<JJ
.0b ~1 ~L....Wı .:..W_;.. ~ '1_, ,Jl_;l.l r-+-'
. ~
«~1 Jlı.......ll J i,,.,:~l Jı,il ~_,i~~ ıll...y>-' .:r-'WAII ~ J. .:.J!I._rll ~~or 359
\:ı:-~ J4l .ş~l ~ ..ı....:.-1 ö~~ r.:l
«J=..t».s' ,4>-_r. cJ .;_,bJ.h..,a... Ö..l.Y (~J· ,~ı ~ .__J_;J.ı i-4 .!.l..b ..Lo.ıJ
. .dL.; <J \...e..);Ji ı_Slı j:L.J.I ~ ~ ..!JJ~_, ,«Ö::h.h>J ,«~»J ,«~»J ,«~»J
4.1L. r::=-P y _,i ,..ı;, lAJ\1 ı Ju.! cr cJ L. ~ t.s}.W r:i4 J--o~l Jl ~ L. lfr:Sj
.LJt.l.ı cJ ~ 4--.:i;
,~Lı....J ~WSJ ~ı JJ? ~~ ~ L. Ju.! a.lL.)I a......w cJ .__J_;J.ı .?~
ı$;~~":% if tJ~ if.) y\.ı if ;.l..a-o ~ı~ c:ıi ~ı» :.U~ \_e,~ i-4J
iiıı r :J\i ı~ı J>:-)ı J~ ·ı :J~ ,4.l~t.ı.ı ~ ifJ 'ı--'Y~ ,..., jAJ ~wı ~ ıY
... l . «r-:=--)1 c.:?'" )1
ır:~,; \}.i ,y.· _rS" .rl.:JI J~ J_,Ajll~ Js- .__Jjlı J~J
~ı ~ıi}ı~ ı~ IJ lg!j! ~~~ J:J ,. ~~.!..\Al
.~ ~ı .;_,~ı Ju.!~ '«~b> ~f ,~ı ı~ ~ ~ı ..:..>L._,L...\.1 _?~_, \
ö~» 1}.15 if \...e.l>.i ...;i ~J .\...e.pS--J ,«w..J..ı»J «4.l...ı....J-~ "~1».5' ,~ıl~
-«ı$.1.,)-ı .;_,l..\.A...)) J '«ı$;~ı ~ l:? cJ ı$;lAlı
:l:f.)U)'I ~~ -ı.:J . y
JSlA>- h ~ı ~~ J~r as-_,...s; ı$Y.. ,~ .r' ..:..>~~ ~~ c:ıi .__Qj_;J.ı ıS.I
c:ı_,ıs-_,iı ~')til ~~lı d..s- i-4 if c:ıı :yl:)ı lh l} .__Qjjll J~J '\! ·{::r<Jı J-.rll .
-~' JJ..T .).J..y ~~-.o«? a~ 's:ıc.» r0Jı c:ıyıı 0 <)4 u,~~ r_,b d .r-;ı.&-f ~1 ~;b \ıl ..A.ıi ..&lAl\1~ J_,;.~ ~ı ~ ..:...4:.:.ı» ~ı c:ıi ~
a...._,....)ı ~J..T c:ı:Y ~_,.4...- ~ ..ıs'_,lı ~')til if if:Y\.ı Jlı ı$~ _,..i jS" ~1-t:ıll} ~~!) ~
.3 :ı.J" ,u.....,Jı 4!L..J (~ ..~..?-! \T
. r :ı.J" ,u.....,Jı 4!L..J ,~ ..~..?-1 ır
.2 :ı.J" , u.....,J ı 41\...ıJ (~ ..~..?-! i1
.30 , ;.uı ,.
360 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
,y ~..L:.ç .J ö~~J r+-' ~r J5' ..L:.ç ~ eu. ~ ~~ J5J ? a.......; ~
~ı rı;'Jı ır o0~ ~ ..,_;.llı 0_,..<u J;Wi ~) J..;. p ~i ı./"J ''.«).:Jı
,y ~L._;_, ~J~ JW iiıı o.:i.c, .4J;.Wi .)~ ~;W~ .;-ll tJJ J4J~ J:Uı l) ~ı
iiıı ~J 4.ıb.....:JI ~!.,All ,y ~J \f~ '~J \ll J.D~I ~l.illll ~\.A..!J ..L,.Y-J w .~,PI ..s:J~I
ı.S..r.J \A.)I.,..J '<:?.1 'r L.J ,.>_,....._.. J-1 ~ü.?.l ~.>6-\11 l) J.J§.lll ~i~ JW
't!_,;i ~')~ Jl ~ ~ı ...;ıri ~ iiıı _?'.) if J5' ..:.ı~_,:.. J!.ç Ai ıli ~ ..v-f . ~ ~i .)! 4-AJ\.A.:.-J lAJ!rf ı.ş#J JW\11 ~ır~ ..:.ılA...aJI ~ır~ ..:.ıi.UI ~ıri ı.j"J
; ..:....?Wl .J~j l) JW iiıı ,y 4..r..r. iiıı _f.) ı.ş.UI ~ .!..U.i5j ,4W>üi ,y ~ ~.YJ
~ l.>i t: ~')Wl ~ır\rı .!.ili Jl ~~ ~ J5' l) )! ~ J6-J o(jy.. J6-J ciL,:. Jb
~1 ._;Jr .)~ di~ .ı; .dL.J l} ~ ..ı.ri .>üi WJ . "_?\ıl ..L:.ç ~\ll (""""' ~1
rJ ı.ş~i ı.şi y~\rı ır i,; ~ıri J..;. ·~ı ....;_,;.~ ..,..u..ı r.r pı yl-$.
V , J J
~ ~ .. «Iki J.Jt !l}f ~j» :JW .Jj Ur,. JJ.r ~~ -0_,;\lJ 4.:.-.J dJ~
r» I.L~ .r-Y .J_,......... .y ~y 4; J-WI ..r..lAi ~1 I.UJ !l_r..JI ~J ..y.-_,:11
~~.A:ı~l j~ ~_,J ~J ~~ ~ır4 I.>J~ ~IS' J.lll ~_r....U w-) l..i.S' ~f iiıı
JW .J_,; J _'-.r .>~~i di~ .>!))'1 _;.; yo ~_,.:JI J_,AJII~ ı.>.>_;.\.1 _,.ailü .«4Jır4 - 1<' f T :1 • • J VI , J .~ I.>J--4-- ~ ~~ ı:r c.r ı.ş 0ı_,.:-1 ıY-' 01 l ~l!.l 4J . «~~ :_;. ~;! Wl ı.ş~»
VT • .<~.i~~ 1.>~) .ılıl ~~~
., .4 :.,r ,~1 alL..ı) ,._o.b ..tri "
.4 :~ ,~1 alL..ı) ,JJv ..tri w
4. :.,r ,~1 alL..ı) ,._o.b ..tri \6
.7-6 :.,r ,~1 alL..ı) ,._o.b ..tri ,,
.38 ,---4-(11 V •
.35 'J~1 VI
.7-6 :.,r ,~1 aJL..ı) ,._o.b ..tri VT
«~' Jll...olı J w~ ı Jı_,ll ~ _,ı i.4-Jı .ı'-';»_, .:r-ı ~..!Alı ~ J ~~ .,rı ı i.4-Jı 0 _,.:. 361
b;.)_,..; .ş.ı..:.;l ıJ,lô.ı .ı...,.-..i ô~lj ~
I.Ali!,i 1~1 ,lu ~~ ö~ 0_y~ c.:r-.ill tSJWI ı}>- ~J ~~ 0i J.:h; -Lri t.Sf.
YJ .ıtı lil» :JL:L.ı 0W «~)1 L?-JI .ıtı r» ..::Ju tJts-- .~_,.r- ~ J:!~
Jl ylii r1--- .}- r-J» ..::Jü 04 _r.; Iii ~ ~i ~ tSAJ .«r-~ ~
:J_,z 1.6'\5:.; ,j!.ı-1 yW tSJWI ~) l.iSJ .«~1 f>-~ 1iı1 V \...» ..::Jt; dı_, ,«liıl
":/_,yi~ i:ıl ~~W' yi ')4.fiıl QJ ~ JW .fiı1 ~ ~ .«i:ılS"' ~ ~»
~J liıtı 0~)'~ ~_,:ll Jl ı.t'L:.ll ..ı...;.f. ~i ~1 yl....> 0i J,l_;.l.l ~ .!..U.iSJ ·ii
\i\5:..; ~_,p. I.A~ <,Şi .1-l>-~ L?-)1 ı--' _,1 ~')\.hi 4.k..J .:_.aJi ~ ~<ı_, -~' {\>.
vr ~ J ~ " . 1 " , 1 • . . J -.((.ı.\11 IJ-'J ~ .uıl ı14Ul J ~» : y;
~1 01 UJ.-4_, .~L.jl o-lA l} U.~ ~ ~ UıL-ll ..:.>')~_,{:ll Jl m . .P)'4_,
;i if :ıJ_, L.J 01 :JJ_;.I.I Jü_, .0~<... ~ y f_,.J,. c:,:--_, ,0~1 i}>- ;w ~
4-A1~ :i.W~ ~lı JJWI 0~ ~~~ ~'4 J u:..r=-'1~ W:J_,~I i_,!>- (:f':' 0i
41 u...JI Y. ~1 if :ı_,..,.ül~ ,o':/y Jl ~ J4 <,Ş':ı _ri JS" l} ~_~'!} J.ç- ~!Jl~ V!.~~
~» :ö}~l o-lA l} t:....p~ ~ JJ_;.\.1 tSL L.J ~Wl tJWI Jl ~ı ~;t .. :.l
~'Wl c:--_,ll (Wl <,Şi .u.::.ı.s::J.~ J_,..dl J:>i tS..LI ~_vii ~~ ı.}>) Jl ~~ ö) . .;.l
l} ı.t'~ ıJ.\ Jt; W' .~li_, ~'L......J~ J:>J~I l} \... JS" J.J-P ~ ,~ ":/ ~Ir-i ~bY
liıı 0~ 4-iı.s::....._, ,')l..pj ~ ~ ~ ~ ._,..J_, J:-- ı.t'~ ıJ.' ~ 01 ~ :.o.A.,.:>_,
if jı ll 4-ii (Wl .!Jl':ı tJ.ıl 0~ l} ~ ~_, .IJ.ıi ~~ ":/_, Wl:ı 4-iy--lkJ o~
~-' ~ .~ ~ ~ ~i~ U:.:...:.ll ;;~ ~ JW .fiı1 Jl>- ö.,W i:ıll..::!i ı:t.b
ifJ ...:.>li_,..<J.ı ....,._.;!}' ._,.Jl.R.i _, -=.ı \s. _,;..,all ~IJ.ı if (?Ji \... ~ (?J~ ..s_:;w,ı J:'J ~1 .!.Jl; 4.:.,.
~:ıfi 0i .lıı .fiıı J:>i ~J liıt.ı 0_,;JWI ~ j>-~ l.il_, .Y:aJI C.~~~ ~..Wl e!J.UI ·
.13-7 :..r ,~1 41\ . ..ıJ ,~ ..v-i vr
.9 :ı./' ı~\ a.JL..ı) ı~ ..v-f V!
362 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
4)1 ~ ,~ı ..:.ıL..Jı ..}=J. ~}_, ~ 0i ~_, .~_r.ıı r+-L.:.i eY ~~
vo .«~1 jy)l ~ ıJ ...;~ ..tılAJ-i ,~_rJI ~1 ;;S'Jl'! j..a.! eY
..tı ç.t.c-i eY~ ç.Li:S'"}I~ jy)l J>J. Js:- ~ı .....;_,.r- ~...u ....J_;.I.ı c.?G ıJ_,
Jl ~L.;.l ~~~ . ..!.ll~~ Jl ~~ ~.,Y~ <$J~I r--I·Jl ~L.;.l ~1 ç.y .~1
<.jlı ~1 eY J_,_}-1 J~-' ·cYJl~ .!.illi Jl rJ~ ~ ~ Lo_, ~_r-J~ c:-J~ f)UI
V'\ . ç.lc-~1 cf ~ 0l..... Js:-
(:!':" :J~ ,~ı J-J..ü Jy- ôfr$' ..:.ıLo_,L.-. j..a.JI 1~ ıJ ....J_;.I.I ~
JJ.l..<> cYJ vv J6;JJ~ ._j,...,JI eY ~ ..tı c,ş-PJ ~ \j~ ôJ~ .r~ y.i \j~ ~1
liıı ~ ~1 ~ wô..G- ı)s:- t24~ ~_,.. · ~_,..., JS"d,.;p ~-""' 01AJI ..:.ıi.J ~ Jl:.:-)1
...u rAf ·J_,...Jı ~ ~fl ~_, ~ )1 J_,...Jı ~ ~ ~_, . ~T JJJ jS" ~-r-l-J ~
0\11 l:..b-l..,a.. ... 1......5' . ,, ı. ·-- . tı t.i ..p.L,a... _j... ..• ~' ~ ı . . '-! ~ J'. ~ J.:r-' . J" u- '-! !J>'--'
~-h ·J_,...Jı ~; ıJ VL:.ll 0:-! J')b.:-}11 ı.>G Ll. ~ JW ..tı c,ş-PJ 0l...:Y \j~ f~
~J ~\.:......aJı .:ıl..p:-~ c!J _,i r-l-J ~ jw liıı ,j.P ~ı ~ J"i c.?.uı y. Loll~ J_,...Jı
0..1.l eY ~_;ll .!.U~ ıJ j!J:ll 0i eY ~ J.,b_, ı/_r;. ..\;.._o Lp JS) ,~ JW ..tı
..tı c,ş-PJ ~\.:.....,a.ll eY 4..Ylr. f~,,~ Jy ı:.f 0\5' ..u_, ,\.ı.kj Co!_~ ı~ l..voy. Jl j_,~ı 0_;.ll
VA •• ll ~ .1 ır' ~1 • ·fi'J' cJ. ~ı~ \j~J 'if'-"'~\.) <$JL.,a.; ıl Co!ı.; J. ~j \j~ r-&;,.q~
.ıı :..r ,u-.,Jt ;üL..ıJ ·~ .v-i vo
.13-12 ;ı/ ,u-.,Jt AJL..ıJ <~.v-f Vi
«~' ~1.-..Jı.; w~ı J~i ~ Jı u-,.ıı .ıL..J»J ı.J:=iw.lı '*..; Jı .,rıı u-,.ıı 0~ 363
~.)~ ._ç.ı.:!i ...A,IiaJ ..ı....:.-1 ô.>lj ~
.!ip:ll ~ ~ JL.al)U ı./' ~ı ~ı.ıı ıJ .:..ı~k- J' ~~' J_r- ı:ıi JJjl.l ~
.JW .Y! .U..,_,;_, J>.-J :/' y)l ~V., ~1 Js- .......ı:.~.J.\ .:i.:-JI ~J v\4;h:....~~
j>.-.J J! _,J2j ~ ..tı ~.J -.,.JI.k <Jf ıJ. Js- ı:ıf ~~ı ıJ ~~' J# ..ıL. ıJ .....AJjl.l ~~-'
~~ l>J.r-J A· .«.J fo ~~.,..,. )k-.J ı:ı~ ~~.,..,.» :.J Jın «~.Jı ı;?-.Jı ~ı H» ~ 1 ~ 6 ~:ı !,h-;.;j 0?11 ~~~ ~ı.;iı ~Jb» :<lo!~ J~ Y.J ..tı tr.J ;)ı ~ .). ~ rf .r\11 ~.J.h ~ ~ :li:. ı? w..... JJjl.l J~ .A'«j>.-_,.? ..tı yl;_<J ~ r-l'IJJ)~j
.J-_I--1~ ..:.J:ll ~ ~~
'ıJ.~I ~ «y:-'» 41-,.:>f 04 . ,d.JL..)I oh cJ (((""'""\)) 4...JS' E'"/ J! ....;Jjl.l Jp)
4..ır..?,- Jı-:...ı ..ı~.ıı <,?i,~~ ö~~ C:""i r J_,\lı .:Si~~_, .~_,5:Jı ~ «r-_,»_, 'Y .:.ı W ~ı./ ..i.:! hı_, ,..!.lJ~ _r-S--_, cJ- Js- o~_; ı.s'"L.. \lı J>- 4..ır..?.- ~-' ~l..ı:-'\11 Js·r)llı ~ l..glS' w ~ l:?v Y ~k-_, .($~ 0jy. ~ ç.wı ~ ~ r)llı ~ <,?i
Wl\ ı? ~_,ll öy ?. ~""""' 4..ol) ı:ıi :~_,i ~....;Jjl.l ~~ W' v-i'- ~ )~~
.4)5' ıJ c:;:-JI ı:ı~C_, -~~_, ~ CŞ.J ~ış. W ı./'-' ,~ :~G_, .o_,~ı
(r-) :~1)~ .c:;:-JI ı)s- l.P'.r- ~J ö_,_,_>J.I ~1 ~ ı:ı4 ~1?. (~) :4!)G_,
AT .4;_,.:-e rJI ~J c:ı:-JI ~ (;i:-) :lf'"t;!..~ .~L,a.i W cJ ~_pl\ oh Js-~
.199 :ı./' <30 :~ <~Jo:-JI .:1-..ıJI J')U,. ~.:ıb-\JI t:"6,. :~ A ·
:ı./' <1 :~ <2002- 1422 <y_;JI ..!.>'fll .,1,>-1 ).:. ,~1 Jl;......! y.i .v-~ <0\.,.,llj J,.!....<JI :~ Al
.92
.13 :d' ,u-.,.ıı 4JL..ıJ ,JJ:,; .v-I AT
364 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
~.lll Cr.:! J>}..:ll c!-' L..l5' d ~.lll CP.:ı J>;~l l} ç.~I . <Ji <?G JJjl.l ~-'
<.>.~~i ~~ ~ if ~_,..,<Jı ~..L._, 'c_.,a.;~ ~i Yı ~ if 0:ı~ı ~.w
"r·cJ..,;~
4.hA.I 0i e:: 4.iL~ •• .-~I ç.y «iııtı» ~ ~-' ,«iııl r» J>:-1 .? .J_,; ~ JJJ!.I _?~_,
-~ 0i if ?i 4........\.All ..::All\.ı ~L.;.....~~ ,4.;L.;.....)\.J ~)h.;:._, ..:Alli Js- J...ı; dJ)\..;1.,.1
J_,A.IJ \..! .4........\.All ..:Alli Js- Jl..ıJI ~~~ dJ)Ld,.l ~ .)~ 0i j.Jf-~ d....-ı)U.I ç.y l.iSJ
:Jt; ...;lS:; .Jı;.:-.)\.J ..:..i\5' 01 ~1 Ô.)~~ _,i'~ ~W,~I ..:..i\5' 0! ~~ ~1 Cr.:!
_?~ ,1~1 .ü!f>-1 ,y t;y:- dJ)Ld,.l _?~ J! ~Wl J'~ı ö.)~ ~ _,i ,«llS'~~ 1;ı r-' J-.(;»
A! .JLJ-1 jt>i Js-~ ~ L. Js- Ôk._; .
Y'J ,~~J l&AJ!b. !.!~.)! l} J_,AJI ~ t.. ~i if «iııb> JJiuJ Ji JJ_;.l.l <5.1-J
Js- F if Js- ~ ~ LS' .)r_,ı1 ...,_,.,.~, ..:.>~ll ~_, ,~,;- ~i ?\'~ ,JL.ü ıY-1
r'~~ .~~ iL.~I Jt; t.. Js- J;WI J/'~ . ..:;k\'~ .r.h ~_,:ll~ ;~i
~~~;Wl >-~_,\Jı if)~~~ ç.WJI if frS' ...L:.Y_, ~ <Ji iL.~I ~~\tl
M.~l jAi Js- ~~W"'~ 0i if ?i ~\.kj) ~~) ,,,pV:-1 J.)lAJI
~ 0\J ~JL.ü ..3ı 0~ lJ>_, r.-)~ ı,/"} Ws' J)b.:-1 d..IL.jl l} JJ_;.l.l j_,~_,
<f::""t:ıı 0\t ~co \tl Y> .!ll~ JJ_, ,..~,:..~~w lJ>_, ,J~~~ ~~~if 0; ~~ J)k ~~ur) 0i J_,All ~J.b_, .ö.)\9~1 if?.- ö.)ü~l 0i W"' 4GJ1 d?.'
i\9 .ki.UI Ll"'!.>. L?")~ .~!.>. ~,;..J.l Ö.f"' 'JI ·~ ~ ~ .r.-)~ d.ky~ 4-oJ~J
4i.\ ~ l9_r. .ıJ~ o~ J~ ~ ı,/")~ .oti~ o~ J~ .ı.;\J ~._,-<.J1 Js- r.-)~ ,~1
«~i Jıı.....ll J W~l Jı_,;! ~ _,! U......,SI ~.11 .... ;» J .J=ll.o!AII '* J Jı .jll U......,SI oF- 365
~.)_,..; <i .Wl ...AJ;u .ı..-! ö~lj ~
r~' o~ J ..,_.wı dJ_;. ~)~ L?-)' ~ ~ 0f J.ljll ~ 'Y, .~1 ,)>
A, . r~ t.. ıJ _,; rl,.j)'~
Jı ~ ~ ı:r-..uı Jı AV~'~ )2.:; 'j =Jw ..:.ı~~' J_,li J~ ı:; ~L ..ı, Jl ~ ~~ (J 'l'IJ;, ,)>- o_,.L.:.ti tM)'I ~i ~ "-!ı..:.; L. ~\ ı:r-..UI <.S..>L..a.:.ll . wlb
SJW .«ı:r-'Y~ r\J~ y\11 r» t)~_,-!1 0WJ~ tM)'I jji 0l5' ~ ,o_,Jy. ( _,i Jt..ü liıı
liıı ;ı~i _,ı, ·~~ 0_,)_,4:! w. JL.ü 4.::>:-J.i {:r"J liıı ı:r-' {-/rJ. ~J 4.,')~ ..:.Jı; liıı 01
J-rJı ,)>- t/"}» :JL.ü .J_,i J!.o ,_sv a...\11 oh tY ....J-JI .fj W'~j.J ~~ 0i
~ı ~<J_, ,~~~ ~ liıı 'Y! ~,li ~ t.. :SJli_, .,Y ~_,.;_, liıı ~ Jl «<.>_,:-.ı
Jji W'Lı>_,Jjf _,J_, .~~ ~ .a...\tı oh ıJ ö.ll.,aJI dJ_;ll if ~ı wl.kS' ..:.ı~WI
tY ~.r.? ~.u) J ,~.uy....~ ~L,.,\1 ~~ ~L.a.ll J~i Jlbı)' ~j ..>..l.Aı 0_,.r=-hil
0\t ~~.)_,.i r'-'G ;ı~ı tl..,a.ç r-fW' liı~ ~\!.. y\tı S!Y- 0i <.>..>L.a.ll jk ~ ·~~
jS' ;ı~)' J,\tı ~' ~i .)~~ JL.ü liıı ,)>- ~~ ~ 0l5' a.....I.A:iı ~!r-)1 ıJ y\11
.Jri _?i cJ ~_,:.\.~ y)l 6.,.,.l>. ,)>- Jt.l-1 o~ ıJ-'j\ .bJJ 'oJ-*" Jj ~Jlpı _,i ç.~
,.yı ~_,.; _,i o.r-~ r~ı ı:; _,i ç.~ a.....~> c;_;s- ı:; rj~~ J. "-! ~ ~\ı \~ı y~ Jl
AA.«~ .!JJ~ ~..ı.Gü c;~~ ö,y.\tı ~,s--~ ~j ~<J
u._?:;i ıf'J ,J..Jı ~.,..... tY \ç.7 li_,) ıJ ._;,~t:,:. 'j lii ~ı J>- ıJ ._A.ljll ..?~
· if~_,..... jS' J,i tY Ç-7- ı./' jJ> :ç.~~ ç.4iiJ~ 0',r-Ail ~ J~b:.':ı'l li!J .!)ts' 0~
. ı_f.; t I~!J ~yl:S:Jı ~ü 0"' 'jJ .ı,_.ll JS~i if ç.f.: ı.r-1 _,i .hi; ~lAJI ~y if ri 01AJI
:ö_fr) J~i L:A_, ~.J,_.ll JS~f ıJ 0YJI if ç.~ ..:...-.:J _,f ö.l,; ~~ı./'~ ,41J~f if \ç.7
j..::. .:i'ı ,Jw. !l~ )IS"§ Jl ~~ ~;..:; .:ıi ~ ,.~ t... J~\:.:. ı..S)) ,._A.l_;l.l ı$L ı..Lo' AV
.I..,;..IS" ~~ ı.J Jıı 4. !$.ili ,._,.,~..dı .;.)>
.8-7 :c./' ,~1 4!l..ıj '~ ..v-i AA
366 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
l.r" 4.1.4:...... t.?i ,ojj ~T ~~ -JJ_;il ~..i... .J"'J- ~ <.}.i rL.)'I ı:_r t.?JJ L. ~ ~J
~~ "'·~J_,...JI 0:1 j.aA.ll ~!,.-- ..:..Jji liı_, .U.~ l.r" 'lJ ~Wl l.r" ı~?-' ~J .0~1
..:Uı .j..P- ~ı c)L$' J~ U"~ ..:r.l ı:? .:Jy-:-- ..:.r.~ u"~ ..:r.l ı:? ~'» ~ ~~ ~~ ....A.I_;il ; ,
..:.r.' ı:r-J , . . «~Jı ~JI ~~ H» ~ J;; J>- ~,!-Jı j:.J 0~ ':1 -~J ~ ~JJ \\. {~Jı f"JI ~ı c=-:} Jp J>- ı;r...~,!-JI ~ l; j:.J ~ -j ~» :Jü ~~·.
~t; -tS/i~_,... 4-L:i u-:İJ 0'GAJI JJi ~_,..<J ~Wl tj J..a.All ~ J~ '1 d~
w~ ~w1 ~ ~.,...s~ı ~~ ü"w1 ~_,... Jı t.?r .0~ı ?; Jı w~ J..a.Al' ~~ 0~ . . . J! ~~ .o_AJI ~_,... J~f t:;: ~Wl~_,...~ 0i .J ~ ..ı.:.-i t="" _,J ~ ö~!;JI ybT J!
~..\)_ Uı\.k... ı.j"J . «0 _,.J.ill ~ d!JJ~» . .J"'J o~ W. ~ (.$.ili rl:.lı ....ü_,JI (:!' y
Jıil u-Wl j.,a3h> :J~ ~~~ Jı ~f Jdı (sf ~~ Jy.J ~ :Y.,.J JÜ :Jü u-~ ..:r.l ı:_r . ~T.(( j;f~l
. . jJ.ıJ~ ,~Wl~_,... ..;~~ 01>- ~~ ..f~ t r-LJ ~ ..:Uı .j..P J_,.....)l 0i J~J
J•dl ı) }.:'· ı?! c; C'"!'~ ı) r c; t$J~' o'» L. ~ (ofr$' ~:Jı_,_f ~~ ~ lJ ·.'- j~; ,. t ~~~ ~k- ~ Uıı k JJı J' ) , .-,~jj ~ı .• kt s ·J'~ - · '~ r rJ -- u-- - ~J "?.. , , ":?, ~ •
«"/: ~ w ·<-~s ı;l J~~~ı. JJ ~~» Uıı ·ı~~ ·H ·JW kt s.~,, JJı J , -~ , r · ~ ';.,/ 'fiJ , , .... ... cJ'! r · -~ ':?~ , ~-'
t.?~ .1d ( .~ı ;r, & 01 $i c;ıt!Jı ~ ,~pı ~i~ ~y ~~~Jc~ :4 J~ ( ~Bı :J~ ~c;ı~ı ~ ~Y ~i~ ~Y ~~~Jc~ :j!J ~i :~.'-ii & 01 s~i lili
- .I)_.,Jı ..;.,!f)ı ~~.::>-! )~ :_r.Uı ~~ y.i ._rWı c$j!)l .)s- 0! J..io-'; .)~ı rı.s:.,_f C: .:ı}i "'
.8 ;ı.J" ıl ;<::_ 'c$JI,..,..j cj~LaJı\.l..o$- ;._;..Ai <1405/1974 IUJ_r-1
yi.:S" '.r<..Jı ).) :_r.Uı ,.)_,b ıJiı:;-- :~ ıJL,l';ı ~ .19 :ı./' ,u_..ıı 4JL...J ,~ J..io-i ~-
.125 ıo')L..Iı
.....,_,..... C:""~J ...W. ,~1 .r~ ıJ'J ıJL()'I ...,._...;. :)2.;ı .19 :._r ,u_..ıı 4JL...J '.~ J..i'-i H
.)>~)lı e:ıJ_,:l~ _r..:ll ..ı...;.)l ..,_.<.. :_r.Uı ,..ı..~ ..ı.,.J.ı ..y. ~ı ..y. J~.ı.lı :~.)~1 V-'
.22 :._r ı4 :<::. '( 2003 - .A 1423 ,j_,';ı :~ı ı.cl\.ı c$ı..,..~ yU\ ).ı.ll c: .:ı_,l..;;ltı
.20-19ı..:.>\~~ı yı5ıc$..L.fll.:;-- : j2.;ı .20 ;ı./' ıll-..ll 4JL...J ıJ):ı; J..i'-l ~ T
«~' ..ı.:ı........ıı..; w~jı Jı,;i ~ _,ı u.....,ıı o.h .... ;» _, .:ı==a.~ı ~..;dı~~ u......,ıı or- 367
~>:")_,...; <?.1.:31 ~ .ı.-1 Öllj r-:J
..::..~TC:::' ~Ulı db ~J 'r . «~,t <$~1 r-~•iı S~~ ~8.iı CT-Jı Cft ~wı yj .y.:J.ı _r:.L.... _\,;.s; ~L.,a.ll 'Y, ~ y~l ~ ~LJ ~Wl Y.) Jı ..ı...J..ı I.!_,G
<$JJ Ll. ~..~,;.s; )l>. «~ ~h> ~ ._ü_,JI 0f ~~ ~J 4,.J ö.)_,..ı...... ~1 ~J
u . ..:.. c,?'JI U"'J1J ~ ._ü_,JI 0!
ı.)lSJ~ ~~ il:JI tr ._ü_,JI ...,...;!r-~ ~~ ts) .. W ~ ..;i JJjl.l i")\5' tr ~J
ı.J, t.e.~ Lç ~~ ö--4..t.:. 0~ 0i 'Y! c,? 'i ı _,>-~t ~ ~ 0G . t.e.~, ~~ ;IJ:.~
.U~ i4 ~ J_,k ..~,;.s; «~ ı.:-.üh> ~ ~ .ı.;G ~ c,?JJI ._ü_,JI ~ J_,k .._jj
~ c.?JJ LS d--4..t.:. ~ t 4.:.:J. ~~ 0~J ~~~ ~_,s:J «~ y~l ~» JW
tr L.G -r-:=--)~ ~wı ı.) c.?i ,~UJı J tpl.!, ~t:ıı ıP. ._ü, r-1---' ~ Jıı ~ ~~ 0i
~h> ~ ~ 0i j.tf. ~ı.; 1.;.)~.) ~ts- .v~!J r~i r.rl~ ö~~ı J r-Plç rı...)'~ c.>..l:iı
~ 0i rJl._ü, _,ü ,~u.ıı tr ö.i; ~~~~....w:. ~o..\.;.s; ~'Jılf'L ~ ~~ ~«~
~ı ı~ı C-::> J~)'l J & c..~ ı~~}) :J~ ~.lll~_;~ ._A.!jl.l ~J
. J t:...L.)' W:;All.? 0~ '«y_,..a.il.l ~}) tr lii..t.:ı~ «~» ~ l.:..ö_,; w.ıı J t:...L.l
~h> tr ts~ 0i \.:>...:;...~ ,\.;~ ,ı ~Jr'=' 4#-. l.:..ö_, l# t:...ı...ı ~~ 1~1, ,;;~~ı
.JI.:i 0i .:-,..~~~ J~ 0i 'Yl ~~ ~~ ~~ 4 c.?_r:. 4 y r~' ~ -«~
~\.ili J_,i J ~1 ö~!J 01_, .~.lll J J=A.WI ı:f ~.J ~1 ~..:.:.Ji d' <$JJ Lç j...JI
~ _,s:.ı Jıı V'-; r-Pl.ç t:...L.l _\,;.s; Y,.~J i_,k....U ~\.j ~ı 0~ a.:..... ~ llSJ .a.:..... t.e.~,
..::..~1 ı.) r-Plç ..\,;.s; ~ c,?i ,o..l.;.s; Y,.~ ~1 ö~!;i ,y,.~ -..i\.il~ ,~\.ili tr l~..r=
ll 0y.~ ._ü_,J~ ~ı..ı.:ı'Yı rf J ö~~ı J rı...lu wwı 0~, -~ ~ı~ 0i ~~~
. ı 'p--A:ll. y\5 <tS; 6:.)1 c:>-" ~ r
ı--Wl ).) :_,.!.l:JI <c),....JI Js- Jıı ..ı.,J .:.ı4\11 ..rJ.iJ ~ .....ü_,ll r-<->J .,l...l:ı\1~ .....ü_,ll ~ J_;.j H
.81- 78 :d''( 2003 - ~ 1424 <JJ\11 :~1 ,._,.;.lJI 'c:'..i_,:l~ _rili
.22 :'-"" ,u.-.,.ıı .41\...ı) ,._AJ:ı.; ..u--i ~"
368 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
j vL.l t~' J~J 'o~'~\ ~~-' ,~.lll ~ ~J4 ~Wl J~\11 Jl_;l.l ~
~ı c:ı4_, ~~?i .ıJ4 1-<>. «~ ..:-..Nh> J>- ~'-t..;. 01 o~L,aJı J ~ ı,Si ,~ı
@ 0! ..! jy.;J .oJ?-.. ~ !.&~'-~ c:ı4_, L jı Y.,.!,! ~ 1.&~'-~h ~Wl if ~
c.j\S" ~ı c:ı4 pı ıJ .u.lt.;.; JJ (0~\..,a.ll ıJ «~» J>-~ )\; 01'~1 ıJ .ı....L.!
fL. L>..r. LS ,tk,:. lA.r-S' L>..r.J ~~ lA~ ,~1 ıJ y.i... J~\l.li_,..., ~Wl if '~'-r
;v .Jb~ lA.r-S'J .>w~l J y.i...
01 :J_,A.:.; ,4JL\.1 oh ıJ ~WJI ~L.)'I J~f Jl_;l.l .>JJ:! ~1 y.i... if ~}1 J>-J .~Wl ~_,.... if ~ ~_, ~_,.... J5' if ~~ ~1 0! ~L:JI ~L.)'I if ı,Sj; Le J~l
-~ .tı ~ ~~ if ~ Jw .tı c.,?J ~r l}i ~ol> if lo-~ ı...:; .r Le ~ _?~_, ·.
4-<.. 1'~ J~4 JJ_;il 1)4_, ·r-)1 c.:r)l .tl rı t:I'~Ji ..;..41 (::;' y~l ~t; ı:ıi r-LJ .tı 4-i'-_) ~w..ıı J_,; .l>i J;-_, .o~ U6. ~_, ~l.!..ll ~..~.>.- J_,; JAJ L.,J~_, -.;_,s:JG
~A . _)_,_ll )l... ıJ li 1i tJ §~Wl if ~ T tl.-.:JI c:ı!
~Wı if ~ı; ~~ lif :4-:-o 'tr"}' lh ıJ ~WJI ~'~i ~ J_,.rv y W)
~ ~ ô~\..,a.ll ıJ r;; Ji ~ ~ ~ ~JJ ı.S>- ~' ~_,.... ıJ ~ı(.$_,.... ')L...i ı)~ v--JJ ~..., ...... J_,f if~~ ~'r u-i 4-:--_, .~\....i 0yıı .ı.,- if ô_)_,.... J_,i J_r; ~ u-ı ı$JJ Ll.~~~_,
~-' ~ .tı ~ .tı J_,....J !} :a...L ~i if ı$JJ Ll. ~~L::.)I ~'-4-ü)l ~ ~ ~Wl
..
.23 :<./' ,u-.,ıı a.JL..ıJ ,~ ..ı.ri n
.24 :._r ,u-.,ıı a.IL..ıJ ·~ ..ı.ri iV
r~~ c:-lhı :A .~_;Jr~ cJ l.i.A .y- ..J;.W\ıi .25-24 :<./' ,u-.,Jı a.JL..ıJ ,~ ..ı.rl ~"
<1 :~ <2006 -;. 1427 ..ıt-)1 ......... _;.. ·J..rl~ ~'..~.:S' .:r. .iıı -Y' :~1 ·~.}ll .r~ l}.\1 .:ıl)Jı
..,_-<Jı )-> :_r.l..:ll <_r$- .l..s:- ->r-::- .iıı .y> :~1 <<,ŞJI....a,JI ~ Js- ı,Ş_,.i_,A)I ~b- .144 :<./'
.74 :<./' <1 :~ <2001- 1422 :_r.;ll ~ ·~'
«4f..Jı Jll-.lı.; w'iı J~i ~_,ı a-,ıı ..ıLJJ»J cJ=i\.o!.olı ~ J J ~~ a-,ıı 0 .,:. 369
1?.-~_,.J ı.j.\.:5( ..A,liıi .L.;o-i Ö~lj ~
4,ıT ~ ~! jJ IJA J....t .4,ıT «~Wl YJ 1iı ..L.J-1 ~)1 0'"")1iıı r» ~J ~Wl t.l.i 4,ıT ~ ~Wı JJi ,y 4,ıT ~..i"' ...::...ilS" 0lJ :~ Jt;J .~ _;_,_11 jJ~i ..::.ı~T ,y
.~~ 4,ıT «~ y _,..a.;.ll pS:-» J=J ,~Wl ,y ~~ ~ J.>.-J ·J~I l)
~' - ı "' t - ~ .l..g.:..o ~ ~~ ..::.ı~l..;....... 4-b.-~J
c.Sy J_,_JI J~i l) ~1 !lj.ı W~\ ..::.ıü')l:;;.:-1 0f ~ ~ ~ :JJjl.l J~J
Jt; ~ .~lJ:;aj ~1 J!,i~l oJA ,y ..::.ıl:J li!~ ~J 4lı~4 4J..,..y.J l&~lJ ~Wl
~~ ~ J...>_,ll jk ..UJ .~IS'~ ~J_,_Jı .~ ~ J. '4S'.f.! 01AJI ,y ..:.-.:Jl&l
ı.$~ ..r'i j5"» ~~ ~U:;\ ~Wl ~ ~ ~1 Jl ~~~ )\.ı ~JY ~ .!.li.L(;
Ö_;y) J.J-" . e) JJi l) ~ ~ ~ Jl..aA.i'Ylı ~\....!.! c.5:....ıı ~~ ı.:r<JJ .«Jlı
J~i l) t.l.i 4,ıT Ji ö.i; 4,ıT t&l Jt; rYJ .(~ı ~y ,~ı ~y ,-U.:Jı ~y ,t.l,A}ı
Y~4· ~J ~ı ~ı ~~ JJ ,4-:)s. ~ 06 4lı~4 ~ 0i .u j~ ~_,_Jı 1 ••• «!}1 ~y» 4--.)L...J ,«liı ..l.J-1» 4-il~i 4-;..o ~ JY ..;.......
~~~ll) ~ı !l; r~ JG.-~1 _;;.w J>-~ ...;4 ~~~~ oJA ~ 0i ~J
!lj -LÜ 45) ,y 0! :!,Jt; ıj> ~!Jlı ~ ..,_..,.~ J. ,4,ı~!)l f>U:.l) ö.lS"_;.. Ll&~ ~_;_,_11
01;J1 ö~!) 0~ 41 ~ı 0~ll) ~~ cf.JJ .J~.,y liıı yl:S" ,y 4,ıT ö? C'J6 ~\... 1
• 1
• .)y-J\ y.i ..?~ LS'~ ~lı Jlı ı.$~ ..r'f J5" ~ı~~ ,Jlı ı.$~ -"'i J5" ~i
.26-25 :,_;P ,~, Alı....J ,._;.J2; .u-! '\'\
.26-25 :...r ,~ı Al\...ıJ ,._;.J2; .u-i 1 ••
ı_Ç.)l...JI .)y-1\ c..J"J f.r<Jı y\.;..<JI ~!;. J! ı--LJI JWI .)l.;.J! .26 :...r ,~\ Al\...ıJ ,._;.J2; ..u-f 1 •
1
,ı :~ ,._,.,.wı - ..\..oS. .:rr)ı ~ ~-' ...._-<.. - ~~ )~ :_r.L:lı ,~ .:r. ..\..oS. .:r. ..\..oS.
.9 :,_;P
370 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
ifJ-' e;ıJJts" yy:-}1 ~ lil:>-i LA_?~_, ,~_r;JI öfr$' ~_,.:. JY'4 ~1 ~
:o_,i_, e;ılll ~ J~ J ,v--)1 f)~ 'J ~b 0~ ~o~ «r-:->)1 ı:?-)1>> J~ 'J_, o~l
ıY J_,A;ll 0~ ~_,!,!lı )_,...:.11 ı:?J ,o~_, ~!,Lll ~b:-1 ~ 1-L>_, .ıw «..r.S""i liı1 ~~ ı--ı»
ö..lS"'_;l.l Wl <$i '~ y..cll 4J t$/.:J 1
oT o«..r.S""i liı~ liıl r-» :J.,.Y _,!,!lı ;~ı
ÖJY"' '-l..t:ıl tJJ ö')\...dl Qt.,:. J_,_ll '-l..t:ıl tJ W.~ J.l_;l.l ~.,L. ~ ~ 'Y~'J~
,J_,.All Js- ö"~ 0~\j ~y=l~ l.S'~ ,J_,~I W)l t) ~ 'J ..::.ı~l ..::.ıw_) J5'" t) 4.ii.A.II
~-{~~..:.ı~ .lıı ~ rL.)'I (;4_, do.J. <$..\.:.All (;4 'J .!JjjJ ~J.I_;l.l _?~ 1....5'" JWI
Y, tJJ ~y.}l JL!.5:il Jl>- 'J! o.lııJ "~'JI ~-'- '"_,.,;.}1 "l..t:ıl t) L..a:!i ~J 04.ii.A.II
,wl ~ ~ W')L,:. <J _?b ~ 01 ır<J_, ,y_rı~ J$'"~1 "1oo~.:ı1 <JJ o~b.:.ll
r')S" ~..Uiü:ı Lo :.Jıı A-i'-J ~ rL.)'I Jı.; 1,.1._, l·ro};'JI J "b.- 1....5'" J~~~ if frS' tJJ
~ o~ ıY. ~ '-4 r-ü ~4\b:.l _,i ~fi>." ö')\..,a.JI J ~lı _rj t » :.J j:i ,liıı
y~r <J ~TJ <J ~~ ö_,AJ _,r .y J:>.Yll Jt-;i 'J <$~ .ri ~~ 0i 4-:-- ....AJ_;l.ı 1 o 1 - 1
o«J.r-1
!} 1~! ~ı.; 's:-- j:l.) ö_,Al Jlı t$~ .r-i J5' JL. tJJ yl5 J5' "IJ.:ıl <,) ~-'
}:>J.I J..UI tJ cr' 1....5'" ~~ 'J ı:?J_, '~ 4,.,J~ ~_rıı r#' if o~t:....i Js- lıl5
tJj -~ l.ı.,Z _,i l5'y yl.AJJ\Sj yl:=JI ~4>-~1 JY~I J l.S'~! l...a:!f ~J- oO~J
loOol;. o - ·.ll ~1 .·• u.hJ ... ~ l)_.uı.; 'YJ ":-P..r '-:? - -
-~"' .28 :..r ,a_..lı jj\,..ı) ·~ ..v-i 1 ol
.28 :..r ,a_..ll jJI...ıJ ,~ ..v-i 1 • r
.29 :..r ,a_..ll jjl...ı) ·~ ..v-i 'o 1
«4.+JI j;ı ....... ll.j W~l Jıji ~_,i u.......,JI 4ll...y>J .;r-:lw.ll ..l.f&' J J .,.=ll u.......,JI OT' 371
~>)4l ~..l;.!i ....a,ı:.; .ı..-_1 ö~lj ~
:~l.g..WI Jü 1.5> _,J-1 y_r._, li)l Js- ~l5' ~Ji~l ~ l) ~:J y!}" ~J
J:>~ı JJ_;.lı ~L Js-_, .,;s- rJ 1....6.; ~.r ..::.-.;ı.. J~ı .y 0~ ü~ ~ d..i!
r/J 1.'. _;...<ı ~ pAJI Jı_. ai~ opAJ r~l J~l L.~ . _;s' _r'll y_r.S' ~ r~l
~ ~.? Y!? O~J ~ ~ "Y ~4-:JI cJ .~w.:.ıı, ~lJ.I t.skJ ~ ~:~ ~!?~i
I·V • ..::.>~IJ5i
Jlli '4=:.-P.r='" l) ~1, d,..~l oh ı..rıSI....a>:- if ~_,.:JI ~1 01 :~WJI Jü
.ı,# 0L...)..,. li~ ~_r. <J li~ ~a..:>.,.JI J;,W~I c~~-' ~_,.:JI y_,l-.~11~ ~
JYL. li~ _,i 0'!;JI if ~_,... ~ J_,f l) li~ Jl_;.\.1 .)ı.;i WJ ,a..:>.,.JI ..::..>~~ r:>LJI
l) yJL)'I ~_rll cJ ~ JJ"t. li~~:, ~J '~J \.ı~l, ~_, lıY"JJ W.} li~k
JJJlı ~_, 1 ·".}~'Yı J .)J_, u. \.;;~ _, \.;;b~ ur- <J ~.....:--- -y ,J~ <$:, ./'i ~ ~'.J..:ı'
J_,..- .ı;.;_,. ~_,_, ·~~~.c-t .?~ -y .c:..<ı ~Jwı, ~L.aJı 11S'~ ~ı,.;i _?:, Jl (jy._i
ı:, ı "Y! ı-L_, ~ .tı ,j-P .tı J.,...J Jü J~ 0i .;_,..ı.:.....Jj j~ "Y dj~ ~ı ~.)\.:.-~ı 1
• \ ·r)LJ' .ı.# ~ <:?.JJ J~ ~~ ~ ~..l.J.ı (::P
~ı cJJ ,~ı J_,..- c.J?'-' ..r.-'wı ,y ~ı ı..Le. <J J;~ı ~ı <J ~
~_, w-- ..::.>~<.l.ı J_,;J <J ~Wı ~ ~_, ,J~ı l.i..eı <J ..::.>Wjlı if ~ ~L
I..Le. <J 4.:-- ı.,.,.:,_,.c l:..Pf '~ ..::,..\.._,1.-. Js- ~#- 4.:-- ~J '.Lt.ı ~-4i 4--C t-' .~1
.30 :..r ,44-.Jı all....) ,J.:.b ...lr! \. '\
.30 :../ ,44-.JI aJI...ıJ ,J.:.b ...lri 1 'V
.32-31 :..r ,44-.JI 4.JI...ıj ,J.:.b ...lrj 1 · A
.40-39 :..r ,44-.JI all...ıJ ,J.:.b ...lri 1• ~
372 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
Jh .~ a..,.~ , J/JI ~ll} t;_?, ~1 jJL.)I if o...t>-~ LJ-' (3l:ll ~ll)_,
ı:r ~ \..J...a>. ~1 ı.::.ıt..jJ.I ~ t;-'JJ~ JJ_;.I.I ol:>- if' ~ (TP}I j>-...lj 0i
~ '(~L.aJ \)Lo ll:.. j!i ~_,; öJJ) a.IL.)I J_,i l} t5:...., U...l>.-J ..u_, .~1 ı.::.ıL.~..ı..ll
l} ...J~ ..... ~1 \Y.. Jl ~J\>.. ö..ı- J. ,U ~~ lylS"' J. 't..ü_, a.IL.)I ch 0i JJ_;.\.1 ~
~ ı.::.ı~_;; ~ '~.iJ a.IL.)I ch ._A)i; ~if'~ .;...ll~_,...:;. o~ 4-:--.:ii..
4-i!)i ~ ~')Wl if JJ_;.\.1 ı:ıi Lg..:... \.J ı~_, .a.IL.)I JJ>'J J,J_;.I.I ~~.) JJ>' ~ ~~
·<.S'')L.'jl y.)\ıll) 4:-I,:.J ~')L.'jl ,_,wıl) ~ ~.J..A,. ~,~')b.. \ıl ~L..Wı if
,~4--J ~1 J2.A.4 ~ ~1 ı.::.ıt..jJ.I ~ ~ JJ_;.\.1 0i a.IL.)I ._,..J..A.o l} ~
0i J! ı.::.ıü_,\ıı ı:r ~ J-.'J .~_,.r~ı cl; ~ •- _:,ıı r-""wı ~ e-~ 4:--~.) ~G~
~WJı ~-' .')L,..i ~~ j_,....f l} ~~'/ı e-.r- ı./' ~ı ~L..;.)'I (3WI.ı J~
~ .;J.J.i.ı_, ı.::.ı~_,i:.ll J! JJ_;.\.1 j>-~ Ul:>-~ .,~~ı~~ ~1 1~ 0~ ~WJI
~ <Ji ö')6:. ~ l} ~1 ~ 0!JJıaı~ı_f'~ l} ~Y: ')~ ··- _!)ı ~ı if'
.~..1ııc?J 0~_,
y_,Li ı,/'J ~1 ı.::.ıl.:....J:ı if ~1 . ~ ~ ~ JJ_;.\.1 0i U...l>.-_, .u_, .dL.J l} y_,L\ıı ıh ~_, ,«~ı yi.:S"'» ~\.:S"' l} ..lri ıJ. j.:tlı o_,.. J_,i ..ı.-:....ı
ı:ı_,:.tı~ ,_,.wı ;u _;;-... ~~ ı:ıı a.LJ.tı_, .~ı ....;_,..! y\..,aj l} C"~ J-~
l} ~~ ,~\ı ı d' F u_, .~~~ <J.i d' .ı.lZ ~ ı:ı..,.5... .r J5' ~-'* r::_,:.-..-_,
.....,.,.!;.-_, 'J~~~ ..!..L-' L>\ıı ~J .c~ ,y _rs'i .y...L. y.u Jl r'%Jı 0_,.-,! a.L._._)ı
J.- ~JW~ ~L:J.I ı.::.ı4J.r- JJ_;.\.1 J_,4 a.IL.)I ~1..5 lJJ .Wli ~1 ~~if a __ !)1 . \
J.i_;l.l ı:ıi l:.A ,y ~J .~1 jJt.,aj ~ ~~J.;.._,ı ~1 l} wl.::Jı yWI ı.::.ı~l
.~WJı ~ l} ı.::.ıl:.; ~ı J~\Jı if o~ a.IL. )ı ch .l} ~ fi_
«~1 ji\....JI J W~l Jı_,;i ~ _,i u.....,ll ~.ll . ..,;» J .;r.::,i4!oll ~ J .:..Aif ._rlı u.....,ll 0 ,;:. 373
b;~~ t,?.ı.:.Sl ..;,ı:.; .ı-! hlj ~
Ali Can, "Ebu Said El-Hadimi'nin Risaletü'l-besmele A4lı Eserinde On Sekiz İlim Dalına Göre
Besınele Yorumu~ Dicle Üniversitesi 1Iahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 14, sayı 1, 2012, s. 1-2.
Burhan Baltacı, Müstakil Ayet Tefsirleri: Kastamonu Yazmalan, Emin Yayınları, Bursa 2013, s.
122-126.
Hüseyin Yurdabak, Şiirle Yaşayanlar, Yücel Ofset, 2003, s. 94.
Mustafa Öztiirk, Osmanlı Tefsir Kültiirüne Panoramik Bir Bakış, Osmanlı Toplumunda
Kur'an Kültürü ve Tefsir Çalışmalan I, s. 123, 127.
~Osmanlı Tefsir Mirası, Ankara 2012, s. 84.
Ömer N~suhi Bilmen, Büyük Tefsir '!arihi, İstanbu11974, 2/713
•140511974 • ..::..J)l'. - ı,?rl' .;.,ı;ıı ~~.:>-ı }.l :_r.l.:.lı '.r~ .,ıl c..t"w..ı .şj~ı ~ ..:r. .v-'ı 0!;11 rıs::.,..i
.8 :c..t" 'ı :i:: <tŞ)l>....J J.)L.a11 ..l..$. :J::Ai .
Jb :_r.l:.lı ,~ ..:r. ..l..S- ..:r. ..l..S- .ş.)L..Jı .)_,.....Jı ı)Y f.r<.ıı ...,.,ı.:s:ıı ~!ro J! rJ-ll J.Wı .)ı...;.Jl
.9 :c..t" tl :i:: ·~Löll - ..l..$. .:r-)1 ~ ~., ~~ - ~ı
.199 :c..t" <30 :i:: •.}.r--ll .y...Uı J)l;l,. ..:...ı.lb.YI c:-b
-.ı:. 1427 ~L...)I ~_;.. •Jfll ~~ ~ .y. iiıı ~ :._.~ı ·~_,<lı .r~ ıJY 0T_;J1 rıs::.,..t.y c:-\J.-1
<.,..s- ..l..S- .ly-5- iiıı ~ :._.~1 <tŞJ\..,aJI ~ .)s- .ş_,;_,AJI yb. .144 :c..t" tl :i:: <2006
.74 :c..t" tl :i:: •2001- 1422 :_r;Jı ç_. • ..,...wı ...,_..-<.ıı Jb :_r.l.:.lı
,..ı.,.b. ~1 ~ ~1 ~ Jp..UI :oq.lb.i ifJ ~_,....; e--~J .ü.i> ,~1 _,..~ ı.).'J 0~)'1 ..,_.....;.
,j_,)rı :~1 t.ı.:.A\.ı c,Şt,.....,-.,ı yL.ll }..UI c:' 0JlA:l\.ı .j>~)\.ı ~j_,:l~ _rlJ .U.)! ~~ :f-l:.ll
.22 :c..t" •4 :i:: •r 2oo3 - .ı:. 1423
374 OSMANLI DÖNEMİNDE TEFSİR
_rdJ r'lill ;b : _r.UI •ı;?rJ.I .)s- iiı1 ~ ..;.ıl/:/1 ...r.ili ~ ....Ai _,ll r-<>-J ~~~ )1~ ....Ai _,ll ~ ~
.81-78 :d' •r 2oo3- ~ 1424 .J.,~ı :~ı •J>'-!)' ·~..J_,:J~
.92 :v" <1 :c_ <2002- 1422 ,~_,JI.!.ı~l ~1.:>-1 ;b :_r.Uı ,~ı Jb.....j y.i ..>..r-~ <0\J~ ~~
l) J~t:....!l) ~ : «~1 JL...lı ı:; w\tı Jı;i c..,:; _,ı ll-,)ı ..ıt....; <<$;~~~ ~ ..>..r-i •~~ ı--'
. öA 1341 ~ ~.J..!.L.Jı ~~
Amasya Beyazıt 11 Halk Kütüphanesi. . Ankara Adnan Ötüken 1l Halk Kütüphanesi.
Balıkesir 11 Halk Kütüphanesi.
Bursa inebeyYaz ma Eser Kütüphanesi.
Çorum Hasan Paşa 1I Halk Kütüphanesi.
İstanbul Millet Kütüphanesi. ·
ı.:J~I-i
İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. İstanbul Süleymaniye Yazma Eser
Kütüphanesi,
Kastamonu 11 Halk Kütüphanesi.