İÇERİK1. Giriş
i. Temel tanımlar
2. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatıi. 6331 İSG Kanunu ve Yönetmelikler
ii. İş Kazası İstatistikleri
3. Tünel İnşaatlarında İSGi. Stabilite ve Tahkimat
ii. Havalandırma
iii. Tünelcilik yöntemi ve İş Ekipmanları
4. Özet ve Sonuçlar
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT221/12/19
1. Genel Bilgiler – Tünelcilik Yöntemleri
Aç-Kapa Tüneller
Kazı / Delme-
Patlatma
Tünel Açma Makinesi
(TBM)
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT321/12/19
1. Genel Bilgiler – Tüneller
US - OSHA: Yüzey altında veya yeraltında yapılmış
olan, uzun ekseni yatay ile maksimum 20 açı yapan
kazılardır.
• Mevzuatta doğrudan «tünel» tanımı yoktur.
• Tünel inşası «yapı işleri» kapsamındadır.
• Yapı İşleri Yönetmeliği’ne göre İSG riskleri içeren
çalışmalardan (Ek-2) sayılır.
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT421/12/19
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – İSG Mevzuatı
Kural Koyucu
Çerçeve Çizici
Geniş Kapsamlı
Esnek ve Uyarlanabilir
Revizyon İhtiyacı Görece Az
Subjektiflik Nedeniyle
Anlaşmazlıklara Açık
Uygulamada ve Denetimde
Uzmanlık Gerektirir
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT521/12/19
Risk Değerlendirmesi
İSG Profesyonelleri
İşveren
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – İSG Mevzuatı
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT621/12/19
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – İSG Mevzuatı
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı
İşyeri Hekimi
Diğer Sağlık Personeli
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT721/12/19
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – İSG Mevzuatı
Tüneller Yapı İşleri Yönetmeliği’ne göre İSG riskleri içeren
çalışmalardan (Ek-2) sayılır.
Yapı alanında birden fazla işveren
veya alt işveren olması halinde:
Sağlık ve Güvenlik
Koordinatörü
görevlendirilir.
Proje Hazırlık Aşaması
•Koordinasyon
•Sağlık Güvenlik Planı
•Sağlık ve Güvenlik Dosyası
Proje Uygulama Aşaması
•Tedbirlerin Uygulanması
•Asıl İşveren – Alt İşveren – Kendi nam ve hesabına çalışanlar
•Tedbirlerin kontrolü
•Sahaya yetkisiz girişlere dair düzenlemeler
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT821/12/19
Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği
Ek-4 B Maddeler 62 - 74
Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri, tünel ve kanal işleri
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – İSG Mevzuatı
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT921/12/19
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – Tünel İnşaatlarında İş Kazaları
NACE Kodu: 42.12.01
Demir yolları ve metroların inşaatı (demiryolu tünel ve yer altı inşaatı)
2017 2821 Kazalı 9 Ölüm
2016 1148 Kazalı 5 Ölüm
2015 742 Kazalı 5 Ölüm
Standardize Oranlar
Kazalı Ölüm
%201,4 %141,5
%124,2 %176,2
%125,6 %163,3
NACE Kodu: 41.XX.XX Bina inşaatı %69 - %105 %196 - %226
NACE Kodu: 05.XX.XX Kömür ve Linyit Çık. %906 - %1062 %287 - %731
(SGK İstatistik Yıllıkları, 2015-2017)
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1021/12/19
2. İş Sağlığı ve Güvenliği – Tünel İnşaatlarında İş Kazaları
Göçük; 15Araç, Ekipman; 16
Elektrik Çarpması; 9
Yüksekten Düşme; 8
Patlatma; 2
Malzeme düşmesi; 4
Yangın; 1
Diğer (Kalp Krizi, Çığ Düşmesi, Bilinmeyen); 3
2013 - 2019 Yıllarında Tünel İnşaatlarındaki İş Kazası Sonucu Ölümler
(Kaynak: İSİG Meclisi Verileri, 2019)
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1121/12/19
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Neden Tehlikeli?
Hava kirleticilerinin varlığı
Yangın ve patlamaya elverişli ortam
Görülmesi zor olan tehlikeler (gaz, radyasyon, su, jeoteknik)
Ağır ekipmanlarla çalışma
Kullanılan metot ile ilişkili tehlikeler
Sınırlı aydınlatma koşulları
Tahliyenin zor olduğu ortam
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1221/12/19
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Tasarımda İSG ve Öncelikler
Stabilite
Havalandırma
Yöntem ve Ekipman Seçimi
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1321/12/19
(Kaynak: İ.F. ÖGE’nin izniyle)
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Tahkimat Tasarımı
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1421/12/19
Zemin Etüdü
StabiliteHesaplaması
Tahkimat Tasarımı (Seçimi)
Tahkimat Uygulaması ve İzleme
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Stabilite
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1521/12/19
1. Kaya yükünün kendi kendini taşımasına yardımcı olmak
2. Tahkimat ile kaya kütlesi arasında boşluk bırakmamak
3. Lokal jeolojik koşullara uygun seçim yapmak
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Tahkimat Prensipleri
«Tüneller ve galerilerde göçük tehlikesine karşı uygun tedbirler alınır.»
(Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği Ek-4 B Maddeler 72/c)
«Malzeme veya cisim düşmesine, su baskını tehlikesine ve insanların
düşmesine karşı uygun tedbirler alınır.»
(Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği Ek-4 B Maddeler 63/ç)
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1621/12/19
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Örnek Olay - 1
Örnek olay yol tüneli inşaatında meydana gelmiştir.
Kazalı, tünelde kepçe kovası içerisinde iksanın arasına beton dökülmesi öncesinde demir
bağ hasır döşenmesi işinde çalışmaktadır.
Tünelin yan tarafından bir kaya parçası kopup iksa ayağının omuz kısmına çarpmış,
çarpma neticesinde iksayı harekete geçirmiştir.
Bu hareket neticesinde kova içinde montaj yapan kazalının kafası hasır ile kepçe
kovasının ağzı arasına sıkışmıştır.
Olay neticesinde kazalı vefat etmiştir.
Akan su nedeniyle yumuşamadan dolayı hasır örgü üzerine tavan kısmından kaya
parçaları yuvarlanmıştır.
Geçici emniyet iksası (püskürtme beton) yapılmadan ilerleme yapılmıştır.
Kaya Düşmesinin Neden Olduğu Sıkışma Kazası
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1721/12/19
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Alınabilecek Dersler -1
Formasyona uygun iksa tasarımı (Emniyet tahkimatı , dolgu vs.)
İksa yapımının zamanlaması
Kavlak kontrolü ve temizliği
Yüksekte çalışmaya uygun ekipman seçimi
Eğitim, Denetim ve Gözetim
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1821/12/19
Havalandırma
Solunabilir Hava Temini
Yanıcı/Patlayıcı Zararlı Gaz ve Tozları Süpürme
İklimlendirme
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Havalandırma
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT1921/12/19
Hava kirleticilerinin varlığı
Yangın ve patlamaya elverişli ortam
Görülmesi zor olan tehlikeler (gaz, radyasyon, su, jeoteknik)
Ağır ekipmanlarla çalışma
Kullanılan metot ile ilişkili tehlikeler
Sınırlı aydınlatma koşulları
Tahliyenin zor olduğu ortam
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Havalandırma
Ana Havalandırma
Tali Havalandırma
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2021/12/19
• Patlayıcı madde tüketimi
• Gaz emisyonları (Metan, karbonmonoksit vb.)
• Toz konsantrasyonu
• Tünel direnç faktörleri (kesit, uzunluk, dönüşler,
yüzey pürüzleri, engeller vb.)
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Havalandırma
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2121/12/19
• Uygun fan seçilmiş olmalı
• Havalandırmanın sürekliliği sağlanmalı
• Gaz izlemesi yapılmalı
• Uygun malzemeden yapılmış vantüp
kullanılmalı
• Vantüpün arına olan mesafesi ayarlanmalı
• Vantüpte büyük yırtıklar, delikler vs. olmamalı
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Havalandırma
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2221/12/19
«Tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak için bütün
çalışma yerlerinde gerekli tedbirler alınır.»
(Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği Ek-4 B Maddeler 63/d)
«Yeraltı çalışmalarında havalandırma sisteminin arızalanması durumunda, yer
altı çalışmaları durdurulur ve bütün çalışanlar tahliye edilir, uygun havalandırma
sağlanıncaya kadar kimsenin içeri girmesine izin verilmez.»
(Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği Ek-4 B Maddeler 72/a)
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Havalandırma
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2321/12/19
Kayanın mekanik olarak kazılamadığı
koşullarda gevşetme yapmak için
kontrollü olarak Delme-Patlatma yapılır.
3. Tünel İnşaatlarında İSG – İş Ekipmanları ve Yöntem Seçimi
İyi bir patlatma tasarımı, fazladan sarsıntıyı ve kaya fırlamalarını azaltır.
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2421/12/19
Gaz Ölçümü
Patlatma HavalandırmaGaz
Ölçümü
Patlayıcı kullanılarak çalışılan kazı, tünel ve galeri gibi yer altı kazı işlerinde aşağıdaki hususlara uyulur:
a) Patlayıcı maddeler üretici tarafından belirtilen koşullarda saklanır ve depolanır.
b) Yapılan işin niteliğine uygun patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır ve patlayıcı maddeleri yeterlik belgesine
sahip çalışanlardan başkasının almasına ve ateşlemesine izin verilmez.
c) Patlayıcı maddelerin ve kapsüllerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu konuda yetkili ve uzman
kişiler tarafından yapılır. Bu işler, çalışanlar için risk oluşturmayacak şekilde organize edilir ve yürütülür.
ç) Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konulamaz. Kapsüllerle
diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz.
d) Patlatma yapılacak alanın etrafında uygun güvenlik tedbirleri alınmadan patlatma yapılmaz.
(Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği Ek-4 B Maddeler 74)
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Delme Patlatma
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2521/12/19
Hava kirleticilerinin varlığı
Yangın ve patlamaya elverişli ortam
Görülmesi zor olan tehlikeler (gaz, radyasyon, su, jeoteknik)
Ağır ekipmanlarla çalışma
Kullanılan metot ile ilişkili tehlikeler
Sınırlı aydınlatma koşulları
Tahliyenin zor olduğu ortam
Sondaj Makineleri
Deliciler
Yükleyiciler
Taşıma Ekipmanları
(Kamyonlar, lokomotif-vagonlar, konveyörler vs.)
Püskürtme beton (shotcrete) makineleri
Diğer betonlama araçları
Kalıp ekipmanları
Kaldırma araçları
Tünel Açma Makinesi (TBM)
3. Tünel İnşaatlarında İSG – İş Ekipmanları
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2621/12/19
Olay günü sabah saatlerinden itibaren şirkete ait olduğu belirtilen püskürtme
beton makinesi ile tünelde kazalı tarafından betonlama işleri yapılmıştır.
Olay yerinde kazalı ile işyeri personel sorumlusu konuştuğu sırada, “betonu
dondurma özelliğine sahip” kimyasal karışımın bulunduğu tankerin bağlantı
hortumu bağlantı noktasından ayrılmıştır.
Kimyasal madde, kazalının yüzüne ve omzuna sıçramış ve gözlerinden
yaralanmasına neden olmuştur.
Katkı hortumu bağlantısı kelepçe ile iptidai biçimde sonradan yapılmıştır.
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Örnek Olay-2
Püskürtme Beton Kazası
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2721/12/19
3. Tünel İnşaatlarında İSG – Örnek Olay-2
Mümkünse alkali olmayan özellikte priz hızlandırıcı seçilmesi
İş ekipmanı parçaları üzerinde değişiklik yapılırken risklerin yeniden değerlendirilmesi
Kimyasal maddelerin depolandığı kaplar ve taşındığı hortumların sağlam yapıda olması ve kontrol edilmesi
Çalışılan kimyasallara dair eğitim verilmesi ve kimyasala uygun KKD kullanılması
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2821/12/19
1. İş Ekipmanlarının kullanımından kaynaklanan iş kazaları ile kavlak düşmeleri ve göçükler tünel inşaatlarında ölümlere en sık yol açan olaylardır.
2. İş Sağlığı ve Güvenliği faaliyetleri tasarımdan başlar ve faaliyet boyunca devam eder.
3. Tahkimat ve Havalandırma tasarımlarına önem verilmesi gerekir.
4. Tünel İnşaatları 6331 Sayılı Kanun kapsamında «Yapı İşleri» kategorisinde değerlendirilir ve riskli işlerden sayılır.
4. Özet ve Sonuçlar
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT2921/12/19
TEŞEKKÜRLER
METRO TÜNEL PROJELERİNDE İSG ÇALIŞTAYI
C. KUTAY ERBAYAT3021/12/19