Download - esterifikasi-1
-
8/16/2019 esterifikasi-1
1/41
-
8/16/2019 esterifikasi-1
2/41
RINGKASAN
Esterifikasi merupakan reaksi pembentukan ester. Pada percobaan ini akan dipelajari
pengaruh suhu terhadap konversi ester yang terbentuk. Dan menghitung konstanta
kesetimbangan reaksi dan konstanta laju reaksi pada reaksi esterifikasi antara asam asetat dengan etanol.
Reaksi esterifikasi etanol dan asam asetat yang dipelajari pada percobaan ini
menggunakan katalis asam sehingga reaksi termasuk reaksi homogen.Penggunaan katalisdimaksudkan untuk mempercepat laju reaksi sehingga tercapai kesetimbangan.Reaksi
esterifikasi etanol dan asam asetat merupakan reaksi yang dapat balik. Variable yang
berpengaruh pada proses esterifikasi adalah perbandingan mol zat pereaksi, konsentrasi katalis,
kecepatan pengadukan, suhu reaksi, dan katalis. Dalam industry, ester berperan sebagai pelarut, pemberi rasa pada makan, dan berperan dalam membuat biodiesel.
Percobaan diaali dengan persiapan alat dan bahan yang diperlukan, setelah itu
mencampurkan !!,"# $sam %arboksilat dan &.'! ml (,(" ) *+l kedalam labu leher tiga dan
dipanaskan hingga suhu #(+. Etanol sebanyak -'&,(- ml juga dipanaskan di beaker glasshingga suhu #(+. /etelah suhu reaktan sama, reaktan dicampur ke dalam labu leher tiga.
/etelah suhu campuran mencapai #(+, diambil 0 ml sample untuk dititrasi dengan )a1* (,0)./ampel diambil tiap 0 menit hingga volume titran konstan. 2angkah tersebut diulangi untuk
%onsentrasi *+l (,-' ).
Dari hasil percobaan yang dilakukan, diperoleh hasil baha semakin bertambahnya
aktu maka konversi ester yang terbentuk juga semakin besar. /emakin besar konsentrasi katalismaka semakin tinggi pula konversi ester yang terbentuk hal ini dikarenakan *+l (,-' ) memliki
jumlah ion * 3 yang lebih banyak daripada *+l (,(" ) sehingga asam asetat yang diprotonasi
oleh asam 4*+l5 lebih banyak. *al tersebut juga menyebabkan laju reaksi menjadi lebih cepat dan konstanta kesetimbangan menjadi lebih besar. 1leh karena itu, konstanta laju reaksi dan
konstanta kesetimbangan pada variabel konsentrasi katalis (,-' ) lebih besar dibandingkan
pada variabel dengan konsentrasi katalis (,(" ). %esimpulan yang kami peroleh adalah konversi ester konsentrasi katalis *+l (,-' )
lebih besar dari *+l (,(" ). %onstanta laju reaksi dan konstanta kesetimbangan mengalami
peningkatan seiring bertambahnya konsentrasi katalis. /aran yang kami berikan adalah suhuoperasi harus dijaga agar konstan, kecepatan pengadukan sangat diperhatikan agar hasil
percobaan dapat sesuai dengan teori yang ada dan lebih teliti dalam pengamatan 6$6.
2
-
8/16/2019 esterifikasi-1
3/41
PRAKATA
Puji syukur kami anjatkan k!a"a Tu#an $an% Ma#a &sa '!rkat ra#mat "an #i"aya#nya
s!#in%%a kami "aat m!ny!(!saikan )a*ran Praktikum Pr*s!s yan% '!rju"u( +&st!riikasi-
"!n%an (anar.
P!nu(is m!nya"ari 'a#wa tana 'antuan "an k!rjasama "ari '!r'a%ai i#ak, maka
(a*ran ini ti"ak akan t!rs!(!saikan. /(!# kar!na itu "a(am k!s!matan ini !nu(is m!n%uakan
t!rimakasi# k!a"a
1. I'u Dr. Ir. Ratnawati, MT s!(aku "*s!n !m'im'in% mat!ri !st!riikasi.
2. Dimas k'ar Ram"ani s!(aku asist!n !n%amu mat!ri !st!riikasi.
3. !%!na t!mant!man yan% t!(a# m!m'!rikan "ukun%an 'aik mat!ri( mauun
siritua(.
P!nu(is '!r#ara maka(a# ini "aat '!rmanaat "an m!nam'a# wawasan 'a%i s!%!na
!m'aa umumnya. P!nu(is m!nya"ari 'a#wa maka(a# ini masi# jau# "ari s!murna, *(!#
kar!na itu kritik "an saran "ari '!r'a%ai i#ak san%at "i#arakan untuk m!nuju k!s!murnaan
maka(a# ini.
!maran%, N*!m'!r 2015
P!nu(is
3
-
8/16/2019 esterifikasi-1
4/41
DAFTAR ISI
)MN 7D7)........................................................................................................................i
)MN P&N&N.........................................................................................................ii
RN7MN..............................................................................................................................iii
PRT......................................................................................................................................i
D:TR II....................................................................................................................................
D:TR M;R.....................................................................................................................ii
D:TR T;&).........................................................................................................................iii
D:TR )MPIRN...................................................................................................................i<
;; I P&ND7)7N................................................................................................................11.1. )atar ;!(akan%..................................................................................................................1
1.2. P!rumusan Masa(a#..........................................................................................................1
1.3. Tujuan P!r*'aan..............................................................................................................2
1.4. Manaat P!r*'aan............................................................................................................2
;; II TIN7N P7T......................................................................................................3
2.1. in!tika R!aksi.................................................................................................................3
2.2. Tinjauan T#!rm*"inamika................................................................................................4
2.3. M!kanism! R!aksi............................................................................................................6
2.4. =aria'!( yan% ;!r!n%aru#...............................................................................................>
;; III M&T/D& P&R?/;N.................................................................................................9
3.1. Ranan%an P!r*'aan.......................................................................................................9
3.2. ;a#an "an (at yan% Di%unakan.....................................................................................10
3.3. am'ar Ran%kaian (at..................................................................................................10
3.4. Pr*s!"ur Praktikum.........................................................................................................11
;; I= I) P&R?/;N DN P&M;N..............................................................12
4.1. P!n%aru# @aktu t!r#a"a *n!rsi................................................................................13
4.2. P!n%aru# =aria'!( *ns!ntrasi ata(is t!r#a"a *n!rsi............................................14
4.3. P!n%aru# =aria'!( *ns!ntrasi ata(is t!r#a"a *nsanta !s!tim'an%an R!aksi......15
4.4. P!n%aru# =aria'!( *ns!ntrasi ata(is t!r#a"a *nstanta )aju R!aksi.......................1>
#
-
8/16/2019 esterifikasi-1
5/41
;; = P&N7T7P........................................................................................................................18
5.1. !simu(an.....................................................................................................................18
5.2. aran................................................................................................................................18
D:TR P7T.....................................................................................................................19
)&M;R P&RIT7NN.........................................................................................................20
+
-
8/16/2019 esterifikasi-1
6/41
DAFTAR GAMB
am'ar 3. 1 k!ma Ranan%an P!r*'aan.....................................................................................9
am'ar 3. 2 Ran%kaian (at 7tama..............................................................................................10
am'ar 4. 1 u'un%an @aktu t!r#a"a *n!rsi........................................................................13
am'ar 4. 2 u'un%an u#u t!r#a"a *nstanta )aju R!aksi....................................................14
am'ar 4. 3 u'un%an *ns!ntrasi ?( "!n%an *nstanta !s!im'an%an...............................15
am'ar 4. 4 u'un%an *ns!ntrasi ?( "!n%an *nstanta )aju R!aksi....................................1>
6
-
8/16/2019 esterifikasi-1
7/41
DAFTAR TABEL
Ta'!( 1. asi( P!r*'aan &st!riikasi "!n%an ata(is ?( 0,09 N................................................12
Ta'!( 2. asi( P!r*'aan &st!riikasi "!n%an ata(is ?( 0,21 N................................................12
-
8/16/2019 esterifikasi-1
8/41
DAFTAR LAMPIRAN
1. )P/RN &M&NTR
2. R&:&R&NI
3. PR/&D7R N)I4. )&M;R IT&NI
-
8/16/2019 esterifikasi-1
9/41
BAB I
PENDAHULUAN
1.1. Latar Belakang
!irin% "!n%an k!majuan i(mu !n%!ta#uan "an t!kn*(*%i a"a 'i"an%
!rin"ustrian "i In"*n!sia yan% s!"an% '!rk!m'an%, '!ra%am in"ustri t!rus m!(akukan
in*asi "an !rk!m'an%an sa(a# satunya a"a(a# in"ustri kimia. P!rk!m'an%an t!rs!'ut
m!mau k!'utu#an r*"uksi in"ustri kimia yan% t!rus m!nin%kat, 'aik itu k!'utu#an 'aku
mauun 'a#an !nunjan% (ainnya. ;a#an 'aku mauun 'a#an !nunjan% "i in"ustri kimia
san%at(a# '!ra%am. a(a# satu 'a#an yan% "i%unakan a"a(a# !ti( as!tat yan% m!ruakan
sa(a# satu j!nis !(arut yan% m!mi(iki rumus m*(!ku( ?3?//?25 Aaritsa#, 2013B.
&st!riikasi m!ruakan r!aksi !m'!ntukan !st!r "ari asam kar'*ksi(at "an
a(k*#*(.Pr*"uk r!aksi '!rua !st!r "an air. P!rsamaan umum r!aksi ini "aat "it!ntukan
s!'a%ai '!rikut R?// C /R E R?//R C 2/
R!aksi !st!riikasi m!ruakan r!aksi !ks*t!rmis, '!rsiat r!!rsi'!( "an umumnya
'!rja(an san%at (am'at s!#in%%a m!m!r(ukan kata(is a%ar "i!r*(!# !st!r yan% maksima(
s!#in%%a !r(u "i!(ajari akt*rakt*r m!nurut '!r'a%ai tinjauan "an m!(akukan '!r'a%ai
!r*'aan %una m!n%!ta#ui '!r'a%ai aria'!( r*s!s yan% '!r!n%aru# t!r#a"a r*s!s
!st!riikasi t!rs!'ut Aaritsa#, 2013B.
1.2. Perumuan Maala!
&st!riikasi a"a(a# r!aksi asam (!mak '!'as "!n%an a(*#*( m!m'!ntuk !st!r "an
air.D!n%an !st!riikasi, kan"un%an asam (!mak '!'as "aat "i#i(an%kan "an "i!r*(!#
tam'a#an !st!r.R!aksi ini "i(aksanakan "!n%an m!n%%unakan kata(is a"at atau kata(is
air 4R!aksi &st!riikasi ini t!(a# 'anyak "i!(ajari *(!# '!'!raa !n!(iti a"a t!m!ratur!
yan% '!r'!"a, k*ns!ntrasi kata(is yan% '!r'!"a.
Dani!(s !t a(. "an mit# "an )!!ns*n m!n%a"*si m!t*"! titrasi *(um!tri,
"imana k*m*sisi amuran yan% '!r!aksi "iikuti "!n%an!n%am'i(an sam!( "ari r!akt*r
a"a int!ra( waktu t!rt!ntu.!t!atan m!t*"! ini "i'atasi *(!# !n%am'i(an *(um! yan%
s!suai a"a "urasi yan% t!(a# "it!ntukan, s!(ain k!sa(a#an t!rkait titrasi m!n%%unakan
in"ikat*r warna.T!knik k!"ua "i(a*rkan *(!# @a(k!r, t!r%antun% a"a !n%ukuran
1
-
8/16/2019 esterifikasi-1
10/41
k*n"ukt*m!tri untuk m!n!ntukan k*m*sisi a"a waktu t!rt!ntu.T!knik (ainnya
"i(a*rkan *(!# t!a" !t a(. m!n%%unakan sist!m a(iran k*ntinyu, "imana r!aktan
"iumankan t!rus m!n!rus a"a su#u k*nstan k! "a(am tan%ki '!r!n%a"uk.!ns!n !t a(.
m!n%%unakan m!t*"! titrim!tri r!ku!nsi tin%%i.#uiyuan !t a(. "an !(i !t a(.
m!n%%unakan t!knik acidometry "an microcalorimetry untuk m!n!ntukan k*nstanta
!nya'unan !st!r.;!r'!"a "!n%an F#anjun !t a(. "an $*n%Ta* !t a(. yan% (!'i#
m!musatkan a"a t!knik conductometric "ata s!ara *n(in! ADas !t a(., 2011B.
Pa"a raktikum ini, !n!ntuan k*n!rsi, k*nstanta k!!atan r!aksi "an k*nstanta
k!s!tim'an%an r!aksi!st!riikasi "!n%an Na/ "i(akukan m!(a(ui m!t*"! titrasi *(um!tri,
m!n%%unakan k*ns!ntrasi i*n #i"r*ksi"a sisa yan% ti"ak '!r!aksi saat r!aksi
'!r(an%sun%.Data t!rs!'ut "aat "i%unakan untuk m!n!ntukan k*nstanta (aju r!aksi,
k*nstanta k!s!tim'an%an "an k*n!rsi a"a r!aksi !st!riikasi.
1.". Tu#uan Per$%&aan
1. M!n%!ta#ui aria'!( k*ns!ntrasi kata(is ?( 0.09 N "an 0.21 N t!r#a"a k*n!rsi a"a
r*s!s !st!riikasi.
2. M!n%!ta#ui aria'!( k*ns!ntrasi kata(is ?( 0.09 N "an 0.21 N t!r#a"a k*nstanta
k!s!tim'an%an AB a"a r*s!s !st!riikasi.
". M!n%!ta#ui !n%aru# k*ns!ntrasi kata(is ?( 0.09 N "an 0.21 N t!r#a"a k*nstanta
(aju r!aksi AkB a"a r*s!s !st!riikasi.'. M!n%!ta#ui !n%aru# waktu r!aksi t!r#a"a k*n!rsi a"a r*s!s !st!riikasi.
1.'. Man(aat Per$%&aan
1. Daat m!ma#ami !n%aru# aria'!( k*ns!ntrasi kata(is t!r#a"a k*n!rsi !st!r yan%
t!r'!ntuk.
2. Daat m!m!(ajari ara m!n%#itun% k*ntanta k!s!im'an%an AB "an k*nstanta (aju
r!aksi AkB
3. Daat m!(akukan kajian num!rik "ari !r*'aan yan% t!(a# "i(akukan.
2
-
8/16/2019 esterifikasi-1
11/41
BAB II
TIN)AUAN PUSTAKA
2.1. K*net*ka Reak*
&st!riikasi atau !m'uatan !st!r m!ruakan r!aksi antara asam kar'*ksi(at "an
a(k*#*( "!n%an #asi( r!aksi !st!r "an air. ?*nt*#nya yaitu r!aksi . R!aksi !st!riikasi antara
(ain s!'a%ai'!rikut
?3?// C ?25/ E ?3?//?25 C 2/
C ; ? C D
P!rsamaan k!!atan r!aksi kimia
r G
dCa
dt G k1HH; k2H?HD
!t!ran%an
R G k!!atan r!aksi !m'!ntukan !st!r
H G k*ns!ntrasi asam as!tat H?3?//
H; G k*ns!ntrasi !tan*( H?25/
H? G k*ns!ntrasi !ti( as!tat H?3?//?25
HD G k*ns!ntrasi air H2/
k1 G k*nstanta k!!atan r!aksi k! kanan Aara# r*"ukB
k2 G k*nstanta k!!atan r!aksi k! kiri Aara# r!aktanB
t G waktu r!aksi
Ditinjau "ari kin!tika r!aksi, k!!atan r!aksi !m'!ntukan !st!r akan makin
'!sar "!n%an k!naikan su#u, a"anya !n%a"ukan "an "itam'a#akan kata(is. a( ini "aat
"ij!(askan*(!# !rsamaan rr#!nius yaitu
5 G 5 e− EA / RT
"!n%an
k G k*ntanta (aju r!aksi
G akt*r r!ku!nsi tum'ukan
T G su#u
& G !n!r%i aktiasi
3
-
8/16/2019 esterifikasi-1
12/41
RG k*nstanta %as i"!a(
;!r"asarkan !rsamaaan rr#!nius "aat "i(i#at 'a#wa k*nstanta (aju r!aksi "i!n%aru#i
*(!# ni(ai , &, "an T, s!makin '!sar akt*r tum'ukan AB maka k*nstanta (aju
r!aksinyas!makin '!sar. Ni(ai !n!r%i aktiasi A&B "i!n%aru#i *(!# !n%%unaan kata(is, a"anya
kata(is akan m!nurunkan !n!r%i aktiasi s!#in%%a ni(ai k s!makin '!sar. !makin tin%%i su#u ATB
maka ni(ai k ju%a s!makin '!sar. Dari #asi( !n!(itian yan% "i(akukan *(!# ir'askar "kk A2001B
untuk r!aksi !st!riikasi asam as!tat "!n%an !tan*( m!n%%unakan kata(is asam "!n%an i*n
!
-
8/16/2019 esterifikasi-1
13/41
(n G
−(−151 J
mol)
(8,314 J mol )(298 K )
G 0,94
Pa"a r!aksi
?3?// C ?25/ ?3?//?25 C 2/
K* r!aksi G K* r*"uk K* r!aktan
Dik!ta#ui "ata K* stan"ar A mit# "kk, 2001B
K* 298 ?3?// G 484300 Jm*(
K* 298 ?25/ G 2>>690 Jm*(
K*
298 ?3?//?25 G 4>9300 Jm*(K* 298 2/ G 285830 Jm*(
maka
K* 298 G AK*
298?3?//?25CK*
2982/BAK*
298?3?//CK*
298?25/B
G A 4>9300285830B A4845002>>690B
G 2940 Jm*(
D!n%an !rsamaan maka #ar%a a"a su#u 60*? A333 B "aat "i#itun%
(n K 2
K 1 G
1
T −
1
T '
−∆ H o298
R ¿
B
(n
K 333
0,94 G
−(−2940 ) J
mol
8,314 J
mol
( 1
298−
1
333)
(n
K 333
0,94 G 0,124>
K 333
0,94 G 1.1328
7 G 1,064
+
-
8/16/2019 esterifikasi-1
14/41
Dari !r#itun%an !n!r%y i''s "i "aat ni(ai k O1 , maka "aat "isimu(kan
r!aksi!st!riikasi asam as!tat "!n%an !tan*( m!ruakan r!aksi r!!rsi'(!.
!(ain "aat m!n%!ta#ui r!aksi t!rs!'ut r!!rsi'(!, '!r"asarkan tinjauan
t#!rm*"inamika ju%a "aat "ik!ta#ui 'a#wa r!aksi t!rs!'ut !n"*t!rmis atau !ks*t!rmis
"!n%an m!ninjau !ru'a#an !nt#a(y m!nurut !r#itun%an s!'a%ai '!rikut
?3?// C ?25/ 3?//?25 C 2/
K* r!aksi G K* r*"uk K* r!aktan
Dik!ta#ui "ata K* stan"ar A mit# "kk, 2001B
K* 298 ?3?// G 484500 Jm*(
K* 298 ?25/ G 2>>690 Jm*(
K* 298 ?3?//?25 G 4>9300 Jm*(
K* 298 2/ G 285830 Jm*(
maka
K* 298 G AK*
298?3?//?25CK*
2982/BAK*
298?3?//CK*
298?25/B
G A 4>9300285830B A4845002>>690B
G 2940 Jm*(
Dari !r#itun%an !ru'a#an !nta(y K*298 '!rni(ai n!%ati yan% m!nan"akan
'a#war!aksi !st!riikasi asam as!tat "!n%an !tan*( '!rsiat !ks*t!rmis.
2.". Mekan*me Reak*
R!aksi !st!riikasi a"a(a# suatu r!aksi antara asam kar'*ksi(at "an a(*#*(
m!m'!ntuk !st!r.Turunan asam kar'*ksi(at m!m'!ntuk !st!r asam kar'*ksi(at.&st!r asam
kar'*ksi(at ia(a# suatu s!nyawa yan% m!n%an"un% %u%us ?/2R "!n%an R "aat
'!r'!ntuk a(ki( atauun ari( APratiwi, 2011B.
Pa"a !r*'aan ini, m!n%%unakan asam kar'*ksi(at '!rua asam as!tat yan%
"ir!aksikan "!n%an s!'ua# a(*#*( '!rua !tan*( m!n%%unakan kata(is asam.7ntuk
!m'uatan !ti( as!tat, r!aksi !st!riikasi yan% t!rja"i "a(am !r*'aan ini "an m!kanism!
kata(is asam a"a #i"r*(isa !st!r a"a(a# s!'a%ai '!rikut
6
-
8/16/2019 esterifikasi-1
15/41
M!kanism! kata(is asam a"a #i"r*(isa !st!r a"a(a# s!'a%ai '!rikut
1. /ksi%!n kar'*ni( "ir*t*nasi *(!# asam
2. (k*#*( nuk(!*i(ik m!ny!ran%
3. &(iminasi m*(!ku( air "iikuti *(!# !narikan C "ari 2/ akan m!n%#asi(kan !st!r
2.'. ,ar*a&el -ang Berengaru!
R!aksi !st!riikasi "i!n%aru#i *(!# '!'!raa aria'!(. =aria'!(aria'!( yan%
"imaksu" antara (ain Aakim "an Irawan, 2010B
1. @aktu r!aksi
!makin (ama waktu r!aksi maka k!mun%kinan k*ntak antar at s!makin '!sar
s!#in%%a akan m!n%#asi(kan k*n!rsi yan% '!sar. ika k!s!tim'an%an r!aksi su"a#
-
8/16/2019 esterifikasi-1
16/41
t!raai maka "!n%an '!rtam'a#nya waktu r!aksi ti"ak akan m!n%untun%kan kar!na
ti"ak m!m!r'!sar #asi(.
2. P!r'an"in%an at !r!aksi
Dikar!nakan siatnya yan% r!!rsi'!(, maka sa(a# satu r!aktan #arus "i'uat
'!r(!'i# a%ar *tima( "a(am !m'!ntukan r*"uk !st!r yan% in%in "i#asi(kan. Pa"a
!n!(itian ini, sa(a# satu r!aktan yan% #arus "i'uat '!r(!'i# a"a(a# !tan*(
3. P!n%a"ukan
P!n%a"ukan akan m!nam'a# r!ku!nsi tum'ukan antara m*(!ku( at !r!aksi
"!n%an at yan% '!r!aksi s!makin 'aik s!#in%%a m!m!r!at r!aksi "an r!aksi t!rja"i
s!murna. a( ini s!suai "!n%an !rsamaan rr#!nius
k G .!A&aJRTB
!t!ran%an
k G k*nstanta (aju r!aksi
G akt*r r!ku!nsi atau akt*r r!!ks*n!nsia(
&a G !n!r%i aktiasi AkJm*(B
R G t!taan %as uni!rsa( A0,0821 atmJm*(. atau 8,314 Jm*(.B
T G t!m!ratur atau su#u AB
!makin '!sar tum'ukan, maka s!makin '!sar u(a #ar%a k*nstanta k!!atan
r!aksi, s!#in%%a r!aksi "aat '!rja(an (!'i# *tima(.
4. u#u
Dikar!nakan siat "ari r!aksi yan% !ks*t!rmis, maka su#u "aat
m!m!n%aru#i #ar%a k*nstanta k!!atan r!aksi.!makin tin%%i su#u yan%
"i*!rasikan maka s!makin 'anyak k*n!rsi yan% "i#asi(kan.a( ini s!suai "!n%an
!rsamaan rr#!nius, 'i(a su#u naik maka #ar%a k s!makin '!sar, s!#in%%a r!aksi
'!rja(an !at "an #asi( k*n!rsi makin '!sar.
4. ata(isat*r
iat r!aksi !st!riikasi yan% (am'at m!m'utu#kan kata(isat*r a%ar '!rja(an
(!'i# !at.ata(isat*r '!run%si untuk m!n%uran%i !n!r%i aktiasi a"a suatu r!aksi,
s!#in%%a a"a su#u t!rt!ntu #ar%a k*nstanta k!!atan r!aksi s!makin '!sar.
-
8/16/2019 esterifikasi-1
17/41
Me&an)!ai alat e&obaan e"te&i'!a"i
Memana"!an ."am ."etat dan !atali" dalam Lab$ Lehe& ti)aMenam$&!an etanol yan) telah diana"!an
Men)ambil "amel "etia 9 menit
,it&a"i
BAB III
MET/DE PER0/BAAN
".1.Ran$angan Per$%&aan
3.1.1. k!ma Ranan%an P!r*'aan
am'ar 3. 1. k!ma Ranan%an P!r*'aan
3.1.2. =aria'!( /!rasi
a. =aria'!( T!ta
=*(um! t*ta( 29> m(
@aktu !n%am'i(an 9 m!nitu#u *!rasi 60*?
P!r'an"in%an m*( 1 2,85
(k*#*( yan% "i%unakan &tan*( 96Q Na/ 0,45 N
'. =aria'!( ;!ru'a#
*ns!ntrasi kata(is ?( 0,09 N "an 0,21 N
".2.Ba!an +an Alat -ang D*gunakan
3.2.1. ;a#an yan% Di%unakan
1. sam as!tat
2. &tan*(
3. ata(is ?( A0,09 N 0,21 NB4. Na/ 0,45 N
5. In"ikat*r PP
3.2.2. (at yan% Di%unakan1. )a'u (!#!r ti%a
2. P!n"in%in 'a(ik
3. *m*r (istrik 4. Ma%n!ti stirr!r
9
-
8/16/2019 esterifikasi-1
18/41
5. T#!rm*m!t!r
6. P!n%a"uk
>. ;ur!t8. Pi!t
9. tati "an k(!m
10. &r(!nm!y!r ".". Gam&ar Rangka*an Alat
!t!ran%an
1. Ma%n!ti stir!r C #!at!r
2. @at!r'at#
3. )a'u (!#!r ti%a4. T!rm*m!t!r
5. P!n"in%in 'a(ik
6. (!m>. tati
am'ar 3. 2. Ran%kaian (at 7tama
".'. Pr%e+ur Prakt*kum
1. M!ran%kai a(at s!!rti a"a %am'ar.
2. M!namurkan asam as!tat >>,96 m( "an kata(is ?(3,1> m(, anaskan samai su#u
600?.
3. Panaskan !tan*( 215,8> m( samai su#u 600?.
4. !t!(a# su#u k!"ua r!aktan sama amurkan k!"ua r!aktan t!rs!'ut k!"a(am (a'u(!#!r ti%a.
5. mati su#u amuran. !t!(a# t!raai su#u 600? k!m'a(i, sam!( "iam'i( 5 m(
mu(ai "ari t*"!n%an waktu !n%am'i(an s!tia 9 m!nit "an "i#!ntikan s!t!(a#
m!n"aat #asi( *(um! titran k*nstan s!'anyak 5 ka(i.
6. M!t*"! ana(isis
M!n%am'i( 5 m( sam!( (a(u "itam'a#kan 3 t!t!s in"ikat*r PP, k!mu"ian sam!(
"ititrasi "!n%an Na/ 0,5 N. mati !ru'a#an warna yan% t!rja"i yaitu "ari ti"ak
'!rwarna m!nja"i warna m!ra# mu"a #amir #i(an%. ?atat k!'utu#an
titran.M!n%#!ntikan !n%am'i(an sam!( s!t!(a# 5 ka(i !n%am'i(an.
>. 7(an%i (an%ka# "i atas untuk aria'!( j!nis kata(is ?( "!n%an *(um! asam as!tat
>6,93m( , *(um! !tan*( 213,024 m( , "an *(um! ?( >,403 m(.
10
-
8/16/2019 esterifikasi-1
19/41
BAB I,
HASIL PER0/BAAN DAN PEMBAHASAN
Ta'!( 1. asi( P!r*'aan &st!riikasi "!n%an ata(is ?( 0,09 N
t
Am!nitB=*(um! Na/ ? Sa k 1 k 2
0 38.1 3,339 0,296
0,011161 0,005>>1 1,934
9 21.4 1,836 0,613
1 1>,2 1,458 0,692
2 15,3 1,28> 0,>28
36 10,2 0,828 0,825
Ta'!( 2. asi( P!r*'aan &st!riikasi "!n%an ata(is ?( 0,21 N
t
Am!nitB=*(um! Na/ ? Sa k1
k2
0 43,1 3,669 0,21669
0,01>608 0,0066 2,668
9 15,8 1,212 0,>412
18 14,1 1,059 0,>>39
2> 13,4 0,996 0,>8>3
36 9,6 0,654 0,8603
11
-
8/16/2019 esterifikasi-1
20/41
'.1. Pengaru! aktu ter!a+a K%ner*
0 9 1 2 36
0
041
042
043
04#
04+
046
04
04
049
1
8l 0409 N 8l 0421 N
Waktu (menit)
Konversi
am'ar 4. 1 u'un%an @aktu t!r#a"a *n!rsi
;!r"asarkan am'ar 4.1 t!r(i#at 'a#wa #u'un%an aria'!( waktu t!r#a"a
k*n!rsi !st!r yan% t!r'!ntuk !n"!run% naik. *n!rsi asam as!tat "!n%an !tan*(
m!nja"i !ti( as!tat "!n%an kata(is ?( 0,21 N m!munyai ni(ai k*n!rsi yan% (!'i# '!sar
"aria"a k*n!rsi !st!riikasi "!n%an kata(is ?( 0,09 N.
a( t!rs!'ut t!rja"i kar!na r!aksi !m'!ntukan asam kar'*ksi(at "an !tan*(m!n%#asi(kan !st!r "an air
?3?// C ?25/ ?3?//?25 C 2/
; ? D
X A= N A0− N A
N A0
Dimana N0 a"a(a# jum(a# awa( asam as!tat AB a"a saat waktu tG0 "an N a"a(a#
jum(a# yan% t!r'!ntuk saat waktu t. !#in%%a aa'i(a waktu t!rus m!nin%kat, makak*n!rsi akan m!nin%kat, kar!na s!makin 'anyak u(a !ti( as!tat A?B yan% t!r'!ntuk.
Ni(ai k*n!rsi akan t!rus m!nin%kat samai r!aksi m!naai k!s!tim'an%an, a"a saat
itu k*n!rsi !n"!run% k*nstan.
*n!rsi m!n%a(ami !nin%katan a"a awa( r!aksi k!mu"ian ni(ai Sa ti"ak (a%i
m!n%a(ami !nin%katan kar!na r!aksi su"a# m!naai k*n"isi st!a"y.Da(am k*n"isi ini
12
-
8/16/2019 esterifikasi-1
21/41
r!aksi m!naai k!s!tim'an%an "an ti"ak a"a !ru'a#an k*ns!ntrasi r!aktan mauun
r*"uk, s!#in%%a k*n!rsi ti"ak '!ru'a# un%si waktu A)!!nsi!(, 1999B.
'.2.Pengaru! ,ar*a&el K%nentra* Katal* ter!a+a K%ner*
0 9 1 2 36
0
042
04#
046
04
1
8l 0409 N 8l 0421 N
Waktu (menit)
Konversi
am'ar 4. 2 u'un%an u#u t!r#a"a *nstanta )aju R!aksi
;!r"asarkan am'ar 4.2 #u'un%an k*ns!ntrasi kata(is "an k*n!rsi r!aksi
!st!riikasi t!r(i#at 'a#wa t!r(i#at 'a#wa r!aksi "!n%an kata(is ?( 0,21 N m!n%#asi(kan
k*n!rsi yan% (!'i# tin%%i "aria"a ?( 0,09 N. *n!rsi tia aria'!( a"a m!nit k! 40
yaitu 0,825 untuk aria'!( ?( 0,09 N "an 0,8603 untuk aria'!( ?( 0,21 N. Daat u(a
"ij!(askan 'a#wa kata(is ?( "aat m!m'!ntuk !ti( as!tat (!'i# 'anyak. a( ini t!rja"i
kar!na ?( 0,21 N m!m(iki jum(a# i*n C yan% (!'i# 'anyak "aria"a ?( 0,09 N
s!#in%%a !ny!ran%an *ksi%!n kar'*ni( (!'i# 'aik. !!atan r!aksi "i!n%aru#i *(!#
k!'!ra"aan i*n C "a(am (arutan, s!#in%%a s!makin '!sar jum(a# i*n C, maka k!!atan
r!aksi s!makin m!nin%kat "an m!m'!rikan r*"uk #asi( r!aksi yan% s!makin '!sar.
Da(am raktikum ini, kata(is ?( "!n%an k*ns!ntrasi yan% '!"a m!n%#asi(kan
jum(a# m*(!ku( yan% '!r'!"a.
um(a# m*(!ku( kata(is ?( 0,09 N.
n= MxV . A1B
n=0,09 M x0,00317 L=2,853 x 10−4
N =nx bil . avogadro A2B
13
-
8/16/2019 esterifikasi-1
22/41
N =2,853 x10−4 x 6,022 x 1023=1,718 x1020
um(a# m*(!ku( kata(is ?( 0,21 N.
n= MxV . A1B
n=0,21 M x0,0074 L=1,554 x10−3
N =nx bil . avogadro A2B
N =1,54410−3 x6,022 x1023=9,2581 x 1020
ata(is ?( "!n%an k*ns!ntrasi 0,09 N m!munyai jum(a# m*(!ku(
1,718 x 1020
s!#in%%a jum(a# C yan% "i"aat a"a(a# 2,198 x1020
, "!n%an
k*ns!ntrasi 0,21 N, ?( m!mi(iki jum(a# m*(!ku( 9,2581 x 1020
s!#in%%a m!mi(iki
jum(a# C s!'anyak 9,5281 x 1020
. D!n%an "!mikian kata(is ?( 0,21 N m!mi(iki
k!s!matan untuk m!ny!ran% i*n kar'*ni( (!'i# 'aik "i'an"in%kan kata(is ?( 0,09 N.
Maka aria'!( kata(is ?( 0,21 N (!'i# '!sar k*n!rsinya "i'an"in%kan "!n%an kata(is
?( 0,09 N.
Pa"a saat tG0 asam as!tat yan% t!rk*n!rsi "!n%an kata(is ?( 0,09 N (!'i# '!sar
"ari k*n!rsi "!n%an kata(is ?( 0,21 N, #a( ini "imun%kinkan kar!na su#u r!aksi yan%
'!(um sta'i( a"a 60*
? Asu#u r!aksi yan% "i(akukan a"a !r*'aan iniB s!#in%%a "aat
m!m!n%aru#i k*n!rsi awa(, s!t!(a# itu r!aksi '!rja(an a"a su#u sta'i( 60 *? s!#in%%a
k*n!rsi yan% "i#asi(kan s!makin m!nin%kat "an s!ara k!s!(uru#an a"a aria'!(
"!n%an kata(is ?( 0,21 N m!n%#asi(kan k*n!rsi yan% (!'i# '!sar.
An%!(,2012B
Auwita, 2012B
1#
-
8/16/2019 esterifikasi-1
23/41
'.".Pengaru! ,ar*a&el K%nentra* Katal* ter!a+a K%nanta Keet*m&angan Reak*
0409 N 0421 N
0
04+
1
14+
2
24+
3
1493
246
Konsentrasi Katalis
Konstanta Kesetimbanan
am'ar 4. 3 u'un%an *ns!ntrasi ?( "!n%an *nstanta !s!im'an%an
Pa"a am'ar 4.3 "aat "i(i#at 'a#wa k*nstanta k!s!im'an%an r!aksi a"a
k*ns!ntrasi ?( 0,21 N a"a(a# 2,666 (!'i# tin%%i "aria"a k*ns!ntrasi ?( 0,09 N
s!'!sar 1,924. a( ini "ikar!nakan kata(is "!n%an k*ns!ntrasi 0,21 N (!'i# r!akti
"i'an"in% "!n%an kata(is 0,09 N s!#in%%a akan m!nin%katkan (aju r!aksi "an (!'i# !at
m!naai k!s!tim'an%an. ata(is ?( 0,21 N "ikatakan (!'i# r!akti kar!na m!mi(iki
jum(a# i*n C yan% (!'i# 'anyak "i'an"in%kan "!n%an kata(is ?( 0,09 N s!#in%%a asam
as!tat yan% "ir*t*nasi *(!# asam A?(B (!'i# 'anyak. !"an%kan a"a waktu yan% sama
k*ns!ntrasi kata(is 0,09 N m!mi(iki (aju r!aksi yan% (!'i# k!i( s!#in%%a '!(um m!naai
k!s!tim'an%an !#in%%a a"a k*ns!ntrasi kata(is 0,21 N m!mi(iki ni(ai yan% (!'i#
'!sar "ari k*ns!ntrasi kata(is 0,09 N.
*nstanta k!s!tim'an%an r!aksi a"a(a# !r'an"in%an r*"uk "an r!aktan saat
k!s!tim'an%an t!rja"i.
?3?// C ?25/ ?3?//?25 C 2/
; ? D
Dimana A*nstanta !s!tim'an%anB G[C ] [ ][ A ] [! ]
:akt*r akt*r yan% m!m!n%aru#i k!s!tim'an%an a"a(a# !ru'a#an k*ns!ntrasi
sa(a# satu at, !ru'a#an *(um! atau t!kanan "an !ru'a#an su#u A)! ?#at!(i!rB. uatu
kata(is akan m!nin%katkan (aju r!aksi k! kanan atauun k! kiri tana m!n%u'a# k*nstanta
1+
-
8/16/2019 esterifikasi-1
24/41
k!s!tim'an%an, ata(is #anya akan m!n%u'a# waktu yan% "i!r(ukan suatu r!aksi
m!naai k!s!tim'an%an riyant*, 2010B.
'.'.Pengaru! ,ar*a&el K%nentra* Katal* ter!a+a K%ntanta La#u Reak*
000
04010401040104010401040204020402
!1
!2
Konsentrasi Katalis
Konstanta Ke!e"atan Reaksi
am'ar 4. 4 u'un%an *ns!ntrasi ?( "!n%an *nstanta )aju R!aksi
;!r"asarkan am'ar 4.4 #u'un%an j!nis kata(is "an ni(ai k*nstanta (aju r!aksi
t!r(i#at 'a#wa r!aksi "!n%an kata(is ?( 0,21 N m!mi(iki ni(ai k*nstanta (aju r!aksi yan%
(!'i# tin%%i "aria"a r!aksi "!n%an kata(is ?( 0,09 N.
!tia k!naikan k*ns!ntrasi kata(is m!nin%katkan k*n!rsi r!aksi. !!atan
r!aksi "aat m!nin%kat "!n%an !nam'a#an kata(is s!#in%%a !n!r%i aktiasi '!rkuran%
"an jum(a# m*(!ku( yan% t!raktikan '!rtam'a# .a( ini '!r!n%aru# u(a t!r#a"a
k*nstanta k!!atan r!aksi. ata(is m!m'!ntuk s!nyawa int!rm!"i!t '!rua ra"ika(
'!'as.T!r'!ntuknya ra"ika( '!'as "aat m!m!r!at ja(annya r!aksi kar!na
m!nin%katnya k!r!aktian s!#in%%a !n!r%i yan% "i!r(ukan untuk '!r(an%sun%nya r!aksi
atau !n!r%i aktiasi m!nja"i (!'i# k!i(. M!nurunnya !n!r%i aktiasi akan m!nin%katkan
ni(ai k*nstanta (aju r!aksi s!suai !rsamaan rr#!nius
" = Ae− EA
RT
A)!!nsi!(, 1999B
ARismawati, 2005B
An%!(, 2012B
16
-
8/16/2019 esterifikasi-1
25/41
1
-
8/16/2019 esterifikasi-1
26/41
BAB ,
PENUTUP
3.1.Ke*mulan
1. *n!rsi akan m!nin%kat "!n%an s!makin (amanya waktu r!aksi #in%%a m!naai
suatu k!s!tim'an%an.
2. *n!rsi (!'i# '!sar "i#asi(kan "!n%an m!n%%unakan kata(is ?( 0,21 N
"i'an"in%kan "!n%an ?( 0,09 N.
3. !naikan k*ns!ntrasi kata(is m!nin%katkan k*n!rsi r!aksi. !!atan r!aksi "aat
m!nin%kat "!n%an !nam'a#an kata(is s!#in%%a !n!r%i aktiasi '!rkuran% "an jum(a#
m*(!ku( yan% t!raktikan '!rtam'a#.
4. *ns!ntrasi kata(is yan% (!'i# '!sar ju%a m!ny!'a'kan k*nstanta k!s!tim'an%an
r!aksi "an k*nstanta (aju r!aksi m!nja"i (!'i# '!sar
3.2.Saran
1. Tim'an%an s!%!ra "itam'a#, a%ar ti"ak m!n%#am'at ja(annya raktikum
2. ran air s!%!ra "i!r'aiki atau "i%anti, a%ar ti"ak m!m'uan%'uan% air saat ti"ak
"i%unakan
3. !at!r s!%!ra "i!r'aiki atau "i%anti, a%ar saat m!n%atur su#u (arutan a"a (a'u (!#!r
ti%a s!suai "!n%an yan% "i#arakan
4. ran 'ur!t s!%!ra "i!r'aiki, a%ar ti"ak '*r*s r!a%!n saat s!"an% ti"ak titrasi
1
-
8/16/2019 esterifikasi-1
27/41
DAFTAR PUSTAKA
riyant*. 2010. 7mplementasi 8odel Pembelajaran Pemecahan 8asalah dengan 9antuan
6utor /ebaya dalam Pembelajaran %imia %elas :7 7P$;' di 8$) /abdodadi 9antul
6ahun Pelajaran -(("
-
8/16/2019 esterifikasi-1
28/41
LAP/RAN SEMENTARA
PRAKTIKUM PR/SES KIMIA
Mater*
ESTERIFIKASI
D*uun %le!4
Din"a )a'i'a# 7'ay 21030113130196
*nat#an P*w!(( 21030113120061
@i((iam @iaks*n* D 21030113140194
Kel%m%k 4 21 Ra'u
LAB/RAT/RIUM PR/SES KIMIA
TEKNIK KIMIA FAKULTAS TEKNIK
UNI,ERSITAS DIP/NEG/R/
SEMARANG
-
8/16/2019 esterifikasi-1
29/41
-
8/16/2019 esterifikasi-1
30/41
>. 7(an%i (an%ka# "i atas untuk aria'!( j!nis kata(is ?( "!n%an *(um! asam
as!tat >6,93m( , *(um! !tan*( 213,024 m( , "an *(um! ?( >,403 m(.
II.4. asi( P!r*'aan
t Am!nitB=*(um! titran Am(B
=aria'!( 1 =aria'!( 2
0 38.1 43.1
9 21.4 15.8
18 1>.2 14.1
2> 15.3 13.4
36 10.2 9.6
M&N&T7I
PRTIN IT&N
DIND, @I))IM, P/@&) DIM ;R RMDNI
LEMBAR PERHITUNGAN
. P!r#itun%an R!a%!n
;!rat in*m!t!r k*s*n% G 21,363 %ram
=*(um! in*m!t!r G 25 m(
• D!nsitas ?(
;!rat in* C ?( G 52,1 %ram
ml gram
v
m23,1
25
363,211,52=
−== ρ
• D!nsitas sam s!tat;!rat in* C sam as!tat G 49,038 %ram
ml gram
v
m096,1
25
363,21038,49=
−== ρ
• D!nsitas &tan*(
;!rat in* C !tan*( G 43,644 %ram
-
8/16/2019 esterifikasi-1
31/41
ml gram
v
m89124,0
25
363,21644,43=
−== ρ
• M!m'uat 500 m( Na/ 0,45 N
kadar valensi
v 98
massa ) ×××=
1000
98,01500
1000
4045,0 ×××=
massa
massa G 9,188 %ram
• !'utu#an sam s!tat, &tan*( "an ata(is a"a =aria'!( ata(is ?( 0,09 N
?( 0,09 N "!n%an =*(um! 'asis t*ta( 29> m(
kadar valensiVbasis 98
massa ) ×××=
1000
25,0129>
1000
5,3609,0 ×××
×=
*+l V ρ
25,0129>
1000
5,36
23,109,0 ×××
×=
*+l V
=?( G 3,1> m(
=t*ta( G =?( C =sam s!tat C =!tan*(29> G 3,1> C =sam s!tat C =!tan*(293,83 G =sam s!tat C =!tan*(
P!r'an"in%an m*( sam as!tat !tan*( G 1 2,85ol E $samasetat mol mol tan85,2 =×
ol E $samasetat
kadar 98
massakadar
98
massa
tan
85,2
×=
××
ol E $sama setat
kadar 98
vkadar
98
v
tan
85,2
×
×=
×
××
ρ ρ
××
=
××
× 96,046
89124,099,0
60
096,185,2 tan ol E asamasetat
V V
×
−×=
×
×× 96,0
46
B83,293A89124,099,0
60
096,185,2 asamasetat asamasetat
V V
=asam as!tat G >>,96 m(
=!tan*( G 215,8> m(
• !'utu#an sam s!tat, &tan*( "an ata(is a"a =aria'!( ata(is ?( 0,21 N
-
8/16/2019 esterifikasi-1
32/41
?( 0,09 N "!n%an =*(um! 'asis t*ta( 29> m(
kadar valensiVbasis 98
massa ) ×××=
1000
25,01
29>
1000
5,36
21,0 ××××
= *+l V ρ
25,0129>
1000
5,36
23,121,0 ×××
×=
*+l V
=?( G >,403 m(
=t*ta( G =?( C =sam s!tat C =!tan*(29> G 3,1> C =sam s!tat C =!tan*(289,96 G =sam s!tat C =!tan*(P!r'an"in%an m*( sam as!tat !tan*( G 1 2,85
ol E $samasetat mol mol tan85,2 =×
ol E $samasetat
kadar 98
massakadar
98
massa
tan
85,2
×=
××
ol E $sama setat
kadar 98
vkadar
98
v
tan
85,2
×
×=
×
××
ρ ρ
×
×=
×
×× 96,0
46
89124,099,0
60
096,185,2 tan ol E asamasetat
V V
×−×= ××× 96,046B96,289A89124,0
99,060
096,185,2 asamasetat asamasetat
V V
=asam as!tat G >6,93 m(
=!tan*( G 213,024 m(
;. P!r#itun%an untuk *n!rsi, *nstanta !s!tim'an%an "an *nstanta )aju R!aksi a"a
=aria'!( 1 A?( 0,09 NB
ram asam as!tat G U < = < ka"ar G 1,096 < >>,96 < 0,99
G 84,589 %ram
2mol V 98
massa+
basis
$ >46,429>
1000
60
589,8410000 =×=×=
ram !tan*( G U < = < ka"ar G 0,89124 < 215,8> < 0,96
G 184,69 %ram
2mol
V 98
massa+
basis
9 51,1329>
1000
46
69,18410000 =×=×=
-
8/16/2019 esterifikasi-1
33/41
B1A09,05
B09,05AB45,0ABABA−=
×−×=
×−×
= V V
V
) V ) V +
sampel
*+l sampel )a1*
$
0
1
$
$ $
+
+ : −=
t Am!nitB = titran Am(B ? S0 38.1 3.339 0.296593566
9 21.4 1.836 0.61322126
18 1>.2 1.458 0.6928521>>
2> 15.3 1.28> 0.>288>568>
36 10.2 0.828 0.825
?3?// C ?25/ E ?25?//?3 C 2/
; ? D
? G ?/ A1SB G ?/ ?/S G 4,>46 A1SB
?; G ?;/ ?/S G 13,51 4,>46 S
?? G ?/S G 4,>46 S
?D G ?/S G 4,>46 S
M GC!#
CAo G13,51
4,746 G 2,846
r A G
−d C A
dt G k 1
(C A$C !−
C %$C
"
)C Ao V
dXA
dt G k 1 (C A$C !−C C $C
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 (C Ao (1− X A ) $(C !o−C Ao $ X A)− (C Ao$ X A )(C Ao $ X A)" )C Ao V
dXA
dt G k 1 (C Ao (1− X A ) CAo(C !oC Ao− X A)−C Ao
2$ X A
2
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 VC Ao
2 ((1− X A )$(C !oC Ao− X A)− X
A
2
" )dXA
dt G k 1 VC Ao((1− X A ) $(C !oC Ao− X A)−
X A2
" )
-
8/16/2019 esterifikasi-1
34/41
dXA
dt G k 1 V C Ao((1− X A ) $ ( M − X A )− X A
2
" )• Pa"a saat k!s!tim'an%an
k G
C C$C
C A$C
!
G
C Ao$X
A
C !o−(¿)C Ao (1− X A )¿
(C Ao$X A) (C Ao$X
A )
¿
• *nstanta !s!tim'an%an
G( X AC )
2
(1− X A% )$ ( M − X A%) G(0,825)2
(1−0,825 ) (2,846−0,825 ) G 1,934
dXA
dt G k 1 V C Ao
((1− X A ) $(
C !oC Ao− X
A
)− X A
2
"
)dXA
dt G k 1 V C Ao((1− X A )$ ( M − X A )− X A
2
" )• M!nari ni(ai
X A
d X A
dt G" 1C Ao[ (1− X A ) ( M − X A )− X A
2
" ]d X A
dt G" 1$4,746[ (1− X A ) (2,846− X A )−
X A2
1,934 ]d X A
dt G" 1
$4,746 (0,4829 X A2 −3,846 X A+2,846 )
d X A
dt ="
1$(2,292) ( X A
2−7,964 X A+5,893 )
1
2,292∫o
X A d X A
( X A2 −7,964 X A+5,893 )="
1
∫o
t
dt
• Rumus ;?
AS2 >,964S C 5,893 B G AS 0,8255BAS >,138B
-
8/16/2019 esterifikasi-1
35/41
X
dxa
(¿¿ A−0,855)( X A−7,138)
1
2,292∫0
X A
¿
G A
X A−7,138 C!
X A−0,8255 G
A
X A−7,138+
!
X A−0,8255 G A ( X A−0,8255 )+! ( X A−7,138 )
( X A−0,8255 ) ( X A−7,138 )
C ; G0
0,8255 >,138; G 1
G 0,158
; G 0,158
• !#in%%a !rsamaan m!nja"i
1
2,292 [∫0
Xa0,158
( Xa−0,8255) dXa−∫
0
Xa−0,158
( X a−7,138) dXa ] G k1 , t
0,0691 0.268342 324 4.830154
2> 0.>288>568> 0.28985 >29 >.825954
36 0.825 0.65254> 1296 23.49168
7M
90 1.62433 2430 38.2>809
" 1=n &∑ x'−∑ x∑ '
n∑ x2−(∑ x )2 G 0,011161 m*(Jm!n
G" 1
" 2 k 2 G" 1
K G0,011161
1,934 G 0,005>>1 m*(Jm!n
?. P!r#itun%an untuk *n!rsi, *nstanta !s!tim'an%an "an *nstanta )aju R!aksi a"a
=aria'!( 2 A?( 0,21 NB
-
8/16/2019 esterifikasi-1
36/41
ram asam as!tat G U < = < ka"ar G 1,096 < >6,93 < 0,99
G 83,4>2 %ram
2mol
V 98
massa+
basis
$ 684,429>
1000
60
4>2,8310000 =×=×=
ram !tan*( G U < = < ka"ar G 0,89124 < 213,024 < 0,96G 182,26 %ram
2mol
V 98
massa+
basis
9 34,1329>
1000
46
26,18210000 =×=×=
21,009,05
B21,05AB45,0ABABA−=
×−×=
×−×
= V V
V
) V ) V +
sampel
*+l sampel )a1*
$
0
1 $
$ $
+
+ : −=
t Am!nitB = titran Am(B ? S0 43.1 3.669 0.216695132
9 15.8 1.212 0.>41246>98
18 14.1 1.059 0.>>391118>
2> 13.4 0.996 0.>8>36123
36 9.6 0.654 0.8603>5>4>
?3?// C ?25/ E ?25?//?3 C 2/
; ? D
? G ?/ A1SB G ?/ ?/S G 4,684 A1SB
?; G ?;/ ?/S G 13,34 4,684 S
?? G ?/S G 4,684 S
?D G ?/S G 4,684 S
M GC!#
CAo G13,34
4,684 G 2,848
r A G
−d C Adt G k 1 (C A$C !−
C %$C
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 (C A$C !−C C $C
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 (C Ao (1− X A ) $(C !o−C Ao $ X A)− (C Ao$ X A )(C Ao $ X A)" )
-
8/16/2019 esterifikasi-1
37/41
C Ao VdXA
dt G k 1 (C Ao (1− X A )CAo(C !oC Ao
− X A)−C Ao2$X
A
2
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 V
C Ao2
((1− X A ) $
(
C !o
C Ao− X A
)−
X A2
"
)dXAdt G k 1 V
C Ao((1− X A )$(C !oC Ao
− X A)− X A2
" )dXA
dt G k 1 V C
A o((1− X A )$ ( M − X A )− X A2
" )• Pa"a saat k!s!tim'an%an
k G
C C$C
C A$C ! G
C Ao$X A
C !o−(¿)C Ao (1− X A )¿
(C Ao$X A) (C Ao$X
A )
¿
• *nstanta !s!tim'an%an
G( X AC )
2
(1− X A% ) $ ( M − X A%) G(0,8604)2
(1−0,8604 ) (2,848−0,8604 ) G 2,668
dXA
dt G k 1 VC Ao
((1− X A )$
(C
!o
C Ao− X A
)− X
A
2
"
)dXA
dt G k 1 V C Ao((1− X A )$ ( M − X A )− X A
2
" )• M!nari ni(ai
X A
d X A
dt G" 1
C Ao[ (1− X A ) ( M − X A )− X A2
" ]d X
A
dt G" 1$4,684
[ (1− X A ) (2,848− X A )−
X A
2
2,668 ]d X A
dt G" 1
$4,684 (0,6252 X A2 −3,848 X A+2,848 )
-
8/16/2019 esterifikasi-1
38/41
d X A
dt ="
1$(2,928) ( X A
2 −6,155 X A+4,555 )
1
2,928∫o
X A d X A
( X A2 −6,155 X A+4,555 )="
1
∫o
t
dt
• Rumus ;?
AS2 6,155S C 4,555 B G AS 0,8604BAS 5,294B
X
dxa
(¿¿ A−0,8604)( X A−5,294)
1
2,928∫0
X A
¿
G
A
X A−5,294 C!
X A−0,8604
A
X A−5,294+
!
X A−0,8604 G A ( X A−0,8604 )+! ( X A−5,294 )
( X A−0,8604 ) ( X A−5,294 )
C ; G0
0,8604 5,294; G 1
G 0,255
; G 0,255
• !#in%%a !rsamaan m!nja"i
1
2,928 [∫0
Xa
0,255
( Xa−0,8604)dXa−∫
0
Xa
−0,255( Xa−5,294)
dXa] G k1 , t
0,0>> 81 2.524653
18 0.>>391118> 0.304633 324 5.483393
2> 0.>8>36123 0.31>418 >29 8.5>0296
36 0.8603>5>4> 0.93294> 1296 33.5861
7M
90 1.994543 2430 50.16444
-
8/16/2019 esterifikasi-1
39/41
" 1=n &∑ x'−∑ x∑ '
n∑ x2−(∑ x )2 G 0,01>608 m*(Jm!n
G" 1
" 2 k 2 G" 1
K G0,017608
2,668 G 0,0066 m*(Jm!n
-
8/16/2019 esterifikasi-1
40/41
PR/SEDUR ANALISA
. M!n%#itun% D!nsitas sam s!tat, ?( "an &tan*(
• Tim'an% '!rat picnometer k*s*n% Am1B
• Masukkan sam as!tat k! "a(am picnometer yan% t!(a# "ik!ta#ui *(um!nya AB,
tim'an% '!ratnya Am2B, #itun% "!nsitas sam as!tat.
• D!nsitas "i#itun% "!n%an rumus
(=m
2−m
1
v
• )akukan #a( yan% sama untuk m!n%#itun% "!nsitas ?( "an &tan*(.
9. M!m'uat 500 m( Na/ 0,45 N
• Masukkan 9,188 %ram Na/ 98Q k! "a(am (a'u takar • ?amurkan aXua"!s samai tan"a 'atas A500 m(B
• "uk samai Na/ (arut
?. M!n%#itun% k*n!rsi r!aksi !st!riikasi
*n!rsi "i#itun% "!n%an rumus
0
1 $
$ $
+
+ : −=
Dimana ?0 a"a(a# k*ns!trasi asam as!tat awa( "an ? a"a(a# k*ns!ntrasi sam as!tat sisa.
basis
$V 98
massa+
10000 ×=
sampel
*+l sampel )a1*
$V
) V ) V +
BABA ×−×=
D. M!n%#itun% k*nstanta k!s!tim'an%an
*nstanta k!s!tim'an%an "i!r*(!# "!n%an rumus
G
C C $C C A$ C !
G
C Ao$ X AC !o−(¿)
C Ao (1− X A )¿
(C Ao$ X A ) (C Ao$ X A )¿
-
8/16/2019 esterifikasi-1
41/41
&. M!n%#itun% k*nstanta (aju r!aksi
*nstanta (aju r!aksi "i#itun% "!n%an m!nurunkan !rsamaan (aju r!aksi !st!riikasi
r A G
−d C Adt G k 1 (C A$C !−
C %$C
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 (C A$C !−C C $C
" )C Ao V
dXA
dt G k 1 (C Ao (1− X A ) $(C !o−C Ao $ X A)− (C Ao$ X A )(C Ao $ X A)" )
C Ao VdXA
dt G k 1 (C Ao (1− X A ) CAo(
C !oC Ao− X
A
)−C Ao
2$ X A
2
"
)C Ao V
dXA
dt G k 1 VC Ao
2 ((1− X A )$(C !oC Ao
− X A)− X A2
K )dXA
dt G k 1 VC Ao((1− X A ) $(C !oC Ao− X A)−
X A2
K )dXA
dt G k 1 V C Ao((1− X A )$ ( M − X A )−
X A2
K )
1
C Ao
dXA
((1− X A )$ ( M − X A )− X A2
K ) G k 1 Vdt
P!rsamaan t!rs!'ut "i(in!arisasi, "an akan "i!r*(!# !rsamaan "!n%an '!ntuk umum
y G m <
"imana s(*! "ari !rsamaan t!rs!'ut a"a(a# k Ak*nstanta (aju r!aksiB