-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
1/14
Mga Pagbabagong Morpoponemiko
Online Lecture sa FIL 10
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
2/14
Layunin
• Sa katapusan ng sesyon, nararapat na ang mag aaral ay
• Mapag aralan ang anim na halimbawa ng pagbabagong morpoponemiko
• Makapagbigay ng isang halimbawa sa bawat pagbabagong morpoponemiko
•
Magamit ang nasabing mga halimbawa sa pangungusap
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
3/14
Bakit mayroong pagbabagong
morpoponemiko?• Nagaganap ang pagbabago sa morpema dahil sa impluwensya ng ibang pon
nakapaligid dito.
• Ang nakakaimpluwensyang ponema dito ay maaaring iyong sinusundan o iy
susunod na katabing ponema. Gayunpaman, kadalasan ay iyong sinusundan
ponema ang nakaaapekto.
• Kadalasan ng mga pagbabagong nagaganap ay dulot ng pagdaragdag ng pa
pagsasama ng dalawa o higit pang morpema.
• Umaayon ito sa natural na layunin ng tao mas madaling magamit ang mga s
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
4/14
Asimilasyon
• Ito ang pagbabagong nagaganap sa tunog na /ŋ/ sa mga panlaping p
mang-, hing-, at sing- dahil sa impluwensya ng kasunod na tunog.
• Pagbabawas letra o pagpapaikli.
•
Mayroon itong dalawang uri:• Asimilasyong ganap
• Asimilasyong parsyal o di-ganap
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
5/14
Asimilasyon• Asimilasyong di-ganap o parsyal
• Kapag ang tunog na /ŋ/ ay nababago ayon sa sinusundan nitong morpema.
• Pang+tukoy = Pantukoy
• Mang+dukot = Mandukot
• Sing+puti = Simputi
• Mang+bola = Mambola
• Nagiging tunog na /m/ ang tunog /ŋ/ kapag ang kasunod na morpema ay nasa /p/ o /b/
• Nagiging tunog na /n/ naman ang tunog na /ŋ/ kapag ang kasunod na morp
nagsisimula sa /d, l, r, s, t/
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
6/14
• Mga halimbawa:
• Pang+bahay = pambahay
• Pang+paaralan = pampaaralan
• Pang+panguluhan = pampanguluhan
• Pang+DOTA= pandota
• Pang+salok =pansalok
• Pang+labas = panlabas
• Pang+rosaryo = panrosaryo
• Pang+takbo = pantakbo
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
7/14
Asimilasyon
• Asimilasyong ganap
• Bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang /ŋ/, inaalis na rin ang unangkasunod na morpema
• Isinama na kasi ang naunang tunog sa naunang ponema
• Pang+tali = Panali• Mayroong mga ibang parehas na uri ng asimilasyon ang maaaring gamitin.
• Pang+kuha = Pangkuha/Panguha
• Pang+tabas = Pantabas/Panabas
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
8/14
Pagpapalit ng Ponema
• Napapalitan o nagbabago ang pagbubuo ng mga salita. Napapalitan ddiin.
• Ang ponemang /d/ ay nagiging /r/ kapag ang huling ponema ng unlapi ay PA
• Ma+dapat = Marapat
• Ma+dunong = Marunong
• Gayundin ang isinasagawa kapag hulapi ang idinadagdag at ang ponema ay na
• Tawid+an=Tawiran
• Lapad+an=Laparan
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
9/14
Pagpapalit ng Ponema
• Ilang halimbawa pa ng pagpapalit ng ponema ay ang pagpapalit ng /
binibigkas na /-h/ kapag nilalagyan ng hulaping /han/
• /tawa(h)/+/an/ = tawanan
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
10/14
Metatesis
• Kapag ginagamit ang gitlaping – in sa salitang ugat na nagsisimula sa l
/l/ ay /y/, nagpapalit ng pusisyon ang /i/ at /n/.
• -in-+lipad = l-in-ipad = nilipad
• -in-+yaya = y-in-aya = niyaya
• Nagiging ni- ang – in- at napapalipat sa unahan ng salitang ugat.
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
11/14
Pagkakaltas ng Ponema
• Nawawala ang huling patinig ng salitang ugat kapag nilalagyan ito ng
• Sara+han = sarahan = sarhan
• Takip+han = takipan = takpan
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
12/14
Paglilipat-diin
• Naiiba ang pagbigkas dahil sa paglilipat-diin.
• Kung ang mga salita na iwas , sira , at lapat ay may nararapat na diin ayo
kahulugan nito, nababago ang diin kapag nilagyan na ito ng panlapi.
• Iwasan
• Sirain
• Lapatan
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
13/14
Reduplikasyon
• Pag-uulit ng pantig ng salita ang reduplikasyon. Ginagamit ang pa-uu
pagpapakita ng kilos na ginagawa o gagawin pa lamang.
• Alis -> Aalis
•
Punta -> Pupunta• Masaya -> Masasaya
• Lakad -> Naglakad -> Naglalakad
-
8/18/2019 FIL 10 W3 ONLINE LECTURE Mga Pagbabagong Morpoponemiko
14/14
Paglalagom
• Mayroong anim (6) na pagbabagong morpoponemiko ang ating tinalakay:
• Asimilasyon
• Pagpapalit ng Ponema
• Metatesis
• Pagkakaltas ng Ponema
• Paglilipat-diin
•
Reduplikasyon• Paano tayo naaapektuhan ng mga pagbabagong morpoponemiko sa araw araw?
• Mahalagang alam natin ang wastong paggamit ng mga salita upang magabayan tayo sa araw araw na paggamit n
• Masisiguro natin na tama ang ating paggamit upang hindi mapahiya at magdulot ng kalituhan sa mga pinapahasa Wikang Filipino.