Download - Fine art book4

Transcript
Page 1: Fine art book4

วารสารวชาการ วจตรศลป คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม ปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ISSN 1906-0572

JOURNAL OF FINE ARTSคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหมปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Page 2: Fine art book4
Page 3: Fine art book4

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Page 4: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

กองบรรณาธการ

ทปรกษา (Advisory Board)

รองศาสตราจารยพงศเดช ไชยคตร(Assoc.Prof.PongdejChaiyakut)

ผชวยศาสตราจารยสมพร รอดบญ(Assist.Prof.SompornRodboon)

ผชวยศาสตราจารยพศมย อาวะกลพาณชย(Assist.Prof.PhitsamaiAwakunphanit)

บรรณาธการ (Editor)

รองศาสตราจารยม.ล.สรสวสด ศขสวสด(Assoc.Prof.ML.SurasawasdiSooksawasdi)

ผชวยบรรณาธการ (Sub Editor)

อาจารยพชญา สมจนดา(PitchayaSoomjinda)

กองบรรณาธการฝายวชาการ(Editorial for Academic Affairs)

ศาสตราจารยเกยรตศกด ชานนนารถ(Prof.KiettisakChanonnart)

ศาสตราจารยปรชา เถาทอง(Prof.PreechaThaothong)

ศาสตราจารยวโชค มกดามณ(Prof.VichokeMukdamanee)

ศาสตราจารยเกยรตคณดร.สนต เลกสขม(EmeritusProf.Dr.SantiLeksukhum)

ศาสตราจารยเกยรตคณสรพล ด�ารหกล(EmeritusProf.SurapolDamrikul)

ศาสตราจารยอทธพล ตงโฉลก(Assoc.Prof.ItthipolThangchalok)

รองศาสตราจารยดร.พรยะ ไกรฤกษ(Assoc.Prof.Dr.PiriyaKrairiksh)

รองศาสตราจารยดร.วรลญจก บณยสรตน(Assoc.Prof.WoralunBoonyasurat)

รองศาสตราจารยรสลน กาสต(Assoc.Prof.RossalinGarst)

อาจารยดร.สนต สวจฉราภนนท(SantSuwatcharapinun,Ph.D.)

อาจารยดร.สายณห แดงกลม(SayanDaengklom,Ph.D.)

กองบรรณาธการฝายประสานงาน(Editorial Coordinator)

ผชวยศาสตราจารยสงกรานต สดหอม(Assist.Prof.SongkranSoodhom)

ผชวยศาสตราจารยภาณพงษ เลาหสม(Assist.Prof.PanupongLaohasom)

Page 5: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อาจารยสรชย จงจตงาม(SurachaiJongjitngam)

อาจารยพชญา สมจนดา(PitchayaSoomjinda)

สราวธ รปน(SarawutRoopin)

กองบรรณาธการฝายศลปกรรม (Editorial Fine art)

ผชวยศาสตราจารยปกรณภทรจนทะไขสร(Assist.Prof.PrakornpataraJanthakhaisorn)

อาจารยภทรน ลมปรงพฒนกจ(PattarinLimprungpattanakit)

อาจารยปรชญาคมภรานนท(PrachyaCampiranont)

อาจารยวรพล สวรรณกระจาง(VeerapolSuwankarjank)

เบญญา รตนวชย(BenyaRattanawichai)

รว ระพพงษ(RaweeRapipong)

กองบรรณาธการฝายพสจนอกษร (Editorial Proof Reading)

พรพศ เดชาวฒน(PornpitDechawat)

สลาลกษณ ขาวผอง(SulaluckKaowphong)

จนทรวมล แกวแสนสาย(JunvimolKeawsansai)

รชารด กาสต(RichardGarst)

กองบรรณาธการฝายเผยแพรและประชาสมพนธ

(Editorial for Public Relations and Propagation)

ไชยณรงค วฒนวรากล(ChainarongWattanavarakul)

ดวงใจ มาลเดช(DoungjaiMaleedech)

สรศกด พรามมา(SurasakPramma)

กองบรรณาธการฝายการเงนและควบคมการจดจ�าหนายวารสาร

(Editorial for Finance and Publication Distribution)

ฆนาวร เจยตระกล(KanawareeJeatrakul)

ไกรวทย ครามใส(KraivitKramsai)

Editors

Page 6: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

บทบรรณาธการ

หลงจากหายหนาไปนานนบปวารสารวจตรศลปคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม

ไดโอกาสเปดตวอกครงในวาระทคณะวจตรศลปตงมาไดครบรอบ30ปในพทธศกราช

2555และดวยพนธกจทคณะวจตรศลปมหนาทมงน�าสงคมไทยไปสสงคมแหงการเรยนร

เราจงใหความส�าคญกบการบรการวชาการควบคไปกบเรองของจรรยาบรรณและความ

ถกตองเสมอมาวารสารวจตรศลปฉบบนยงไดพฒนาคณภาพไปสวารสารวชาการระดบ

ชาตโดยใชขอก�าหนดของส�านกงานคณะกรรมการอดมศกษาแหงชาตมาเปนเกณฑใน

การด�าเนนงาน

ในระยะเวลาทผานมา ประเทศไทยเราตองประสบกบปญหาวกฤต คอ มหาอทกภย

ประชาชนนบแสนทงผประกอบการลกจางแรงงานและชาวบานรานถนตองเดอดรอน

อยางไมเคยประสบมากอน ยงมความเสยหายรายแรงทส�าคญอกประการหนงซงไมได

รบการเหลยวแลเทาทควรนนคอความเสยหายในดานมรดกวฒนธรรมของชาตมแหลง

โบราณสถานทส�าคญระดบชาตและระดบโลกหลายแหงประสบอทกภยอยางประเมนคา

ความเสยหายมได ตวอยางเชน เมองมรดกโลกพระนครศรอยธยา รวมทงสถานท

ส�าคญในการเกบรกษามรดกทางวฒนธรรมอกหลายแหงเชนพพธภณฑสถานแหงชาต

และหอภาพยนตรแหงชาตเปนตนนบตงแตน�าเรมไหลบาท�าลายท�านบกระสอบทรายท

กรมศลปากรจดวางไวปองกนรอบบรเวณวดไชยวฒนารามขณะทเกาะอยธยาถกน�าทวม

ทกพนทมาจนถงปจจบนเมอระดบน�าลดลงไปแลว เรายงไมเหนสญญาณใดๆทแสดง

วารฐบาลใหความส�าคญกบการสญเสยทางวฒนธรรมเหลานอยางจรงๆจงๆหรอออก

มาใหความมนใจกบประชาชนเจาของมรดกวฒนธรรมเหลานนวาจะมมาตรการปองกน

อยางไรเพอไมใหเกดเหตการณเชนนอก ซงนอกจากการขาดวสยทศนของรฐมนตรวา

การกระทรวงวฒนธรรมแลวตองยอมรบวาภยธรรมชาตในภายหนาจะมความรนแรงมาก

Page 7: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ขนเรอยๆเกนกวาองคกรของรฐจะแกไขปญหาเองไดดงเหนไดวาในกรณของเหตการณ

มหาอทกภยนนสงคมตองพงพานกวชาการสาขาตางๆทเกยวของมากเพยงใด

ส�าหรบในกรณการปกปองมรดกวฒนธรรมของชาตทงในสภาวะปรกตและสภาวะวกฤต

เราสามารถเตรยมการรบมอไดโดยการสรางฐานความรวมมอใหแผกวางออกไปอยาง

มนคงทงทางวชาการ ทางสงคม และงบประมาณ ประเทศไทยควรมองคกรเอกชน

ทระดมองคความรดานการปกปองอนรกษและจดการมรดกวฒนธรรมของชาตเขามา

ชวยเหลอดแลและด�าเนนงานเคยงบาเคยงไหลกบกรมศลปากร ดงเชนองคกรทเรยก

วาNationalTrustในประเทศองกฤษเหนไดวาทกวนนขณะทรฐบาลองกฤษประสบ

ปญหาภาวะเศรษฐกจถดถอยเชนเดยวกบชาตตะวนตกอนๆแตองคกรNationalTrust

ยงคงท�าหนาทปกปองคมครองมรดกวฒนธรรมทงในองกฤษเวลสและไอรแลนดเหนอ

ไดอยางมประสทธภาพ องคกรเชนนยงสามารถท�าหนาทเปนตวกลางในการประสาน

แนวทางการอนรกษมรดกวฒนธรรมระหวางหนวยงานของรฐกบประชาชนและองคกร

ปกครองสวนทองถนไดอยางราบรนในกรณทเกดปญหาการดแลรกษาโบราณสถานซง

รฐธรรมนญก�าหนดใหถายโอนไปสการดแลของทองถน กระทรวงวฒนธรรมไมจ�าเปน

ตองจดสรรงบประมาณใดๆเพราะคาใชจายในการด�าเนนงานสวนใหญมาจากเงนบรจาค

ซงแมวาจะเปนปญหาใหญแตถารฐบาลหรอรฐสภาเหนความส�าคญกควรจะตองสนบสนน

โดยการออกระเบยบหรอกฎหมายทจ�าเปน เชน ใหผบรจาคเงนแกองคกรสามารถน�า

ไปหกภาษไดรอยเปอรเซนตท�านองเดยวกบเงนบรจาคชวยเหลอองคกรการศกษาทปฏบต

กนอย นอกเหนอจากนน รฐบาลหรอรฐสภาอาจออกกฎหมายรองรบการบรจาค

อสงหารมทรพยดวยเหตวาเปนอาคารเกาทมคณคาทางประวตศาสตรหรอศลปวฒนธรรม

แตเจาของไมสามารถดแลจดการได ซงองคกรใหมนตองเขามาบรณปฏสงขรณและ

จดการใหเปนแหลงเรยนรของชมชนพรอมทงเปนแหลงรายไดขององคกรตอไป

Editorial

Page 8: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ในขนตนนจงขอเสนอใหสถาบนการศกษาตางๆ ซงมหนาทท�านบ�ารงศลปวฒนธรรม

ออกมารวมมอกนศกษาความเปนไปไดในการจดตงองคกรอสระดานการปกปกษรกษา

มรดกวฒนธรรมของชาตและทองถนโดยประสานความรความรวมมอจากหนวยงาน

อนรกษเอกชนในประเทศตางๆ เชน องคกรNationalTrust ในองกฤษ ควบคไป

กบการรวมมอกบองคกรตางๆ ทด�าเนนการอยในไทย เชน ศนยมานษยวทยาสรนธร

หรอมลนธเลก-ประไพ วรยะพนธ ฯลฯ ซงเปนหวหอกส�าคญดานการสงเสรมและ

อนรกษวฒนธรรมชมชนในปจจบน

ทส�าคญองคกรนตองด�าเนนการอยางอสระโดยนกบรหารงานวฒนธรรมมออาชพและ

บรหารงานอยางมประสทธภาพโดยใชบคลากรจ�านวนนอย แตสามารถสรางเครอขาย

กบนกวชาการทกสาขาดานการอนรกษและการบรหารวฒนธรรมทงในประเทศและ

ตางประเทศทงในยามปรกตและยามวกฤตควรมวสยทศนใหมๆในการน�าสงคมสวน

ใหญเขามามสวนรวมในการปกปองมรดกวฒนธรรมของชาตและทองถน การบรหาร

งบประมาณตองโปรงใสตรวจสอบไดและตองประสานงานไดดกบทงภาครฐภาคธรกจ

และประชาชนทงในทศทางหรอแนวทางของการอนรกษและการพฒนา

รองศาสตราจารยหมอมหลวงสรสวสดศขสวสด

บรรณาธการ

25ธนวาคม2554

Page 9: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ปกตบญสทธ,เกด(2551),เทคนคเคลอบเผาไฟทอณหภม1,150องศาเซลเซยส

PakitBunsut,Birth(2008),1,100�cglaze.

Page 10: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สารบญ

-1-

วาดเสนสรางสรรครปทรงมนษย แรงบนดาลใจจากเสน ส รปทรง และพนผวในงานศลปกรรมเซรามค

Drawing, creation of human forms inspired by line, colour, form and texture in ceramic art.

ปกตบญสทธ:PakitBunsut

-59-

ราวณะบกยมโลกทปราสาทพมายRavana Invading Yama-Loka at Prasat Phimai.

พชญาสมจนดา:PitchayaSoomjinda

-91-

สญลกษณในหนาบนวหารและอโบสถสมยครบาศรวชย: การเมองวฒนธรรมในสงคมลานนา พ.ศ. 2463 - 2477

The Symbols of the Vihara and Uposatha Tympanums in Sri - vichai Monks age: Lan Na Cultural Politics between 1920 - 1934 A.D.

ชาญคณตอาวรณ:ChankhanitArvorn

-121-

ศลปะจนรวมสมย หนงศตวรรษจากอดตสปจจบนChinese contemporary art : A Century from Past to Present.

ปยะแสงจนทรวงศไพศาล:PiyasaengChantarawongpaisarn

Page 11: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Table of content

-155-

ศลปะแนวแอนตมสต: ชวงเวลาแหงการเปลยนผานจากวฒนธรรมดงเดม ในจตรกรรมลานนา สรปแบบอทธพลของภาพพมพจากกรงเทพมหานคร

The intimate style, a transition between “traditional” Chiang Mai paintings and the printed patterns from Bangkok.

เซบาสเตยนตา-ยาค:SébastienTayac

-191-

บนทกชาวไทใหญในดนแดนลาวThe Notes on Tai - Yai in Laos Territory.

สราวธรปน:SarawutRoopin

-223-

ความเชอ วถชวตชาวเขา สการสรางสรรคผลงานประตมากรรมรวมสมยHill Tribes; Beliefs and Ways of Life towards the Creation of Contemporary Sculpture.

สนทรสวรรณเหม:SoonthornSuwanhem

-267-

การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยสธรรมชาตจากพชในจงหวดนครศรธรรมราชCreating Printmaking Artworks with Natural Dyes from Plants in

Nakhon Si Thammarat Province.

แฉลมสถาพร:ChlaemSathaporn

Page 12: Fine art book4

1 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

วาดเสนสรางสรรครปทรงมนษยแรงบนดาลใจจากเสน ส รปทรง และพนผวในงานศลปกรรมเซรามค

ปกตบญสทธอาจารยประจ�าสาขาวชาประตมากรรมภาควชาภาพพมพจตรกรรมและประตมากรรมคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม

บทคดยอ

งานวาดเสนเปนสวนหนงในการถายทอดผานทางความคดของศลปนกอนทศลปน

จะเรมสรางสรรคผลงานศลปนไดวาดเสนคนหารปแบบและเทคนควธการเฉพาะ

ของศลปนเอง ดงนน ผลงานวาดเสนจงเปนตนความคดและรปแบบของการ

สรางสรรคผลงานทางทศนศลปในดานตางๆ เชน งานจตรกรรม ประตมากรรม

ภาพพมพ และงานศลปะดานแขนงอนๆ เปนตน งานวาดเสนสามารถบอกถง

สภาวะอารมณความรสกรวมถงเรองราวทเกดขนในชวงเวลานนโดยมาจากความ

คดของมนษยผานลงมาทมอแลวลากเคลอนไปมาโดยใชวสดไมหนถานดนเทาท

มถายทอดจนตนาการและบนทกตอสงตางๆทเกดขนกบมนษยเองดวยเหตนจาก

ประสบการณการท�างานศลปะทางดานประตมากรรมและเครองปนดนเผาจงเกด

แรงบนดาลใจในการสรางสรรคผลงานวาดเสนโดยมเนอหากลาวถงเรองราวของ

มนษยเปนหลกแสดงถงจนตนาการออกมาจากการวาดเสนสรปทรงและพนผว

Page 13: Fine art book4

2วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ผานทางดานอารมณความรสกความกดดนความทกขความเศราผสมผสาน

ดวยทาทางอรยาบถตางๆโดยเลอกวสดทเปนดนเปนสอถายทอดลงในผลงานวาด

เสนศลปกรรมเซรามคและรวมถงการใชเทคนคตกแตงในงานเครองปนดนเผาทม

มาในอดตสามารถน�าความรมาวจยสรางสรรคศลปะใหเกดคณคาทางสนทรยภาพ

ลงในผลงานวาดเสนครงน

Page 14: Fine art book4

3 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Drawing, the creation of human forms inspired by line, colour, form and texture in ceramic art.

Pakit BunsutLecturer, Sculpture Division, Department of Printmaking, Painting and Sculpture, Faculty of Fine Arts, Chiang Mai University,Chiang Mai, Thailand.

ABSTRACTDrawing is one way an artist roughly expresses their idea as they start to develop their art works. Most artists usually use drawing techniques to develop their style and process for creating a real piece. Drawing therefore presents the original visual idea for artworks such as paintings, sculpture, prints, etc.

Drawings can express feelings and emotions as well as relating stories of things from the past. Artists normally transfer their ideas through hand movements and the use of some object, such as a piece of wood, stone, charcoal, soil, to memorize and express their imagination. With my own sculptural art experience, employing ceramic techniques, I have a great inspiration to create my own style of drawing. It mainly presents my imagination of the human story, using the elements of color, form and texture.

Page 15: Fine art book4

4วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

All of my art pieces express the feelings of pressure, sadness and suffering combined with human actions.

Page 16: Fine art book4

5 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผลงานวจยวาดเสนสรางสรรครปทรงมนษยมวตถประสงคทจะถายทอดความรทาง

ดานกระบวนการทางความคดและการสรางสรรคศลปะ โดยมทมาและเรองราว

ของมนษยในสงคมทถกผลกระทบจากภยสภาพแวดลอมความทกข ความเศรา

ความสนหวง ความกดดน ความเจบปวยตอมนษย เปนประเดนทางดานเนอหา

ของความคดของโครงงาน ส�าหรบในโครงงานวจยไดกลาวถงประวตศาสตรทมา

ของงานวาดเขยนในอดตและประวตงานตกแตงเครองปนดนเผาของชนชาตตางๆ

มาเรยบเรยงเพอไดทราบถงทมาในงานวาดเสนและงานเครองปนดนเผากอนท

จะเขาสโครงงานวจยในเชงศลปะทมรปแบบเฉพาะสวนบคคลโดยมแงคดตระหนก

ถงภยในสงคมปจจบนระหวางมนษยกบมนษยความขดแยงการขาดมตรภาพใน

การอาศยอยรวมกนทางสงคมเปนการเผยแพรทศนคตในผลงานวจยและสะทอน

ใหเหนถงปญหาสงคมในการด�ารงอยปจจบนของมนษยในการพงพาอาศยเกอกล

ซงกนและกน

ประวตความเปนมาของการวาดเขยน

และงานตกแตงเครองปนดนเผา

สมยโบราณยคกอนประวตศาสตร การวาดเขยนเรมปรากฏในยคหนเการะหวาง

ประมาณ20,000-10,000ปกอนครสตกาลโดยมมนษยเผาแรกคอโครมนยอง

(Cro-magnon) เปนผรจกถายทอดประสบการณจากธรรมชาต การด�ารงชวต

ของมนษยเผาพนธนถายทอดการวาดเขยนลงบนผนงถ�าอลตามราและถ�าลาสโค

(AltamiraandLascauxcave)ในประเทศสเปนและทางตอนใตของประเทศฝรงเศส

รปภาพทปรากฏในผนงถ�าเปนเรองราวเกยวกบสตวแสดงอาการเคลอนไหวรวม

อยดวยกนเปนฝง มรปคนปนอยบางเลกนอย ลกษณะการเขยน คอ เขยนสวน

Page 17: Fine art book4

6วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาพวาดบนผนงถ�าอลตามรา ประเทศสเปน

ภาพวาดบนผนงถ�าลาสโค ประเทศฝรงเศส

ล�าตวเปนรปดานขาง ศรษะเปนรปดานหนา การวาดเขยนระยะแรกไมสามารถ

แยกวาเปนการวาดเขยนหรอระบายสเพราะเปนลกษณะผสมการวาดเขยน การ

ระบายส และประตมากรรม บางแหงกมการเซาะรองผนงถ�าใหลกแลวระบายส

ในชองนนเพอตองการทจะใหเหนเสนรอบนอกเดนชดนกโบราณคดใหความเหน

เกยวกบภาพเขยนสมยยคกอนประวตศาสตรวามความเชออย3 ประการ ไดแก

ความเชอเกยวกบความตายความเชอเกยวกบความอดมสมบรณและความเชอ

เกยวกบการส�านกบาป(อาร2535,10)ตอมางานวาดเขยนมการพฒนาจนมาถง

ยคสมยอยปต(Eypgt)และบรเวณเมโสโปเตเมย(Mesopotemaia)ศลปกรรมของ

อยปตกอรปมลกษณะแนนอนราวๆ4,000ปกอนครสตกาล

Page 18: Fine art book4

7 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ศลปนอยปตมความเขาใจถายทอดการวาดเขยนเปนอยางด มความมงหมายสง

เสรมความเชอศรทธาของฟาโรห แสดงใหเหนในภาพเขยนและประตมากรรมท

มรปขนาดใหญ ภาพเรองราวการวาดเขยนจะบรรยายกจกรรมฟาโรห เชน การ

ลาสตวการประพาสทตางๆลกษณะภาพเขยนกเปนแบบสลบดานศรษะแสดงรป

ดานขางดวงตารปดานหนาทรวงอกรปดานหนาสวนทอนขาและอนๆ

ตอมาการวาดเขยนมการพฒนามาจนเขาสยคสมยกรกและโรมนอารยธรรมของยโรป

ตะวนตกถอวาเปนมารดาของอารยธรรมตะวนตกทกแขนง ปรชญาส�านกตางๆ

มความเจรญมากท�าใหเกดส�านกคดหลายแหง และส�านกคดเหลานนกพจารณา

หาปญหาเหตผลตางกน ส�าหรบศลปะการวาดเขยน ศลปนกรกถอวาเปนผลของ

ความพยายามของมนษยทถายทอดเลยนแบบธรรมชาต(ArtistheImitationof

Nature)โดยมงทจะแสวงใหเหนความเชอเดนๆของสงคม2ประการคอความ

ชดเจนและความบรสทธ(ClarityandPurity)รปคนถอเปนรปแบบอนส�าคญของ

การวาดเขยนโดยศลปนกรกไดใหความส�าคญของความงามของคนเปนแบบเพอ

ทจะถายทอดเทพเจาตามความเชอเชนเทพเจาอะพอลโลเทพเจาวนสฯลฯงาน

วาดเขยนสมยกรกเปนจดเรมตนของการแสดงรปแบบศลปกรรมประเภทตางๆการ

วาดเขยนตกแตงผวภาชนะจ�าพวกไหยงกลายเปนลกษณะการวาดเขยนเดนๆของ

กรกดวยศลปนกรกมความช�านาญในการวาดพนผวโคงของไหและมการออกแบบ

รปทรงไหวาดลวดลายเรขาคณตตางๆหรอเรองราวเกยวกบขนบประเพณนกรบ

ตอมางานวาดเขยนเขาสในสมยคลาสสกศลปนไดแสดงสดสวนกลามเนอของคน

ไดอยางงดงามและในสมยโรมนการวาดเขยนไดมบทบาทส�าคญในการวางพนฐาน

โดยการถายทอดการวาดเขยนของโรมนมทงภาพคนภาพทวทศนและภาพโบราณ

นยายครงสตวครงมนษยศลปนมความเขาใจเกยวกบความตนลกใกลไกลความ

กลมกลนของแสงเงาอยางสมบรณ อนนบไดวาเปนวธการถายทอดเรมแรกของ

การวาดเขยนทมลกษณะสามมต โดยมเรองราวเนอหารปคน มรางกายสมบรณ

กลามเนองดงาม เพราะโรมนยกยองนกรบและชยชนะ ดงนน เรองราวภาพคน

Page 19: Fine art book4

8วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

จงมความส�าคญมากตอมาการวาดเขยนเขาสสมยกลางแนวทางการเขยนจะมง

ไปทเรองราวของศาสนาจนท�าใหการวาดเขยนมลกษณะเดนไปทางสญลกษณหรอ

เปนการออกแบบตามแนวสญลกษณหนงสอภาพประกอบคมภรและการออกแบบ

บนภาชนะ โดยวาดลวดลายถายทอดประสบการณในชวตจรงของมนษยเกยวกบ

การหาอาหารและภาพความยงใหญของผครองประเทศ รปแบบการวาดเขยนม

เสรภาพและแสดงเรองราวเกยวกบการรบราฆาฟนและสงคราม

ภาพสลกเขยนสสมยอยปตบนพนผวของ แผนหนขนาดใหญ

ภาพวาดเขยนสมยกรกบนภาชนะดนเผา

Page 20: Fine art book4

9 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ประวตงานตกแตงเครองปนดนเผา

ภาพจ�าลองมนษยนแอนเดอรทล

มนษยไดมการผลตเครองป นดนเผามาเปนเวลานาน สนนษฐานวามนษย

นแอนเดอรทลทรวมกลมกนอยในแถบยเรเซย(Eurasia)ตงแต70,000-35,000

ปกอนครสตกาลมการใชไฟมการปนภาชนะและเผาในกองไฟจากหลกฐานตงแต

สมยกอนประวตศาสตรพบวามนษยไดผลตเครองปนดนเผาเปนภาชนะใชสอยใน

ครอบครว การขนรปภาชนะสวนใหญมาจากวธปนมอหรอท�าจากพมพแลวน�าไป

ตากแหงกบแสงอาทตย มการเคลอบหรอทาสวนผสมภายนอกเพอลดความพรน

ตวเพอน�ามาใชเปนภาชนะส�าหรบใสอาหารและบรรจวตถดบเกบไวใชการตกแตง

ของภาชนะในสมยกอนประวตศาสตรในระยะแรกภาชนะถกเผาไฟต�าท�าใหมความ

พรนตวและเปราะบางจนกระทงมการคนพบการเคลอบ

นอกจากนนยงมวธการท�าใหภาชนะ

มความแกรงผวเรยบขนและสามารถ

กนน�าไดดดวยการขดผวในภาชนะ

ขณะทยงชนอยโดยใชกรวดหรอหน

เรยบๆขดผวใหมนขนท�าใหมความ

พรนตวนอยลง นอกจากนน ยงน�า

วธทาน�าดน (Slip) และน�าดนเนอ

ละเอยด(TerraSigillata) มาใชใน

การผลตเครองปนดนเผาดวย

Page 21: Fine art book4

10วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เครองปนดนเผาในวฒนธรรมตางๆ

จนมงานเครองปนดนเผา7ราชวงศไดแกราชวงศโจวราชวงศฮนราชวงศถง

ราชวงศซง ราชวงศหยวน ราชวงศหมง และราชวงศชง แตละราชวงศมความ

เปนมาและลกษณะเดนใหเหนแตกตางกน โดยผวจยจะขอหยบยกเลอกเฉพาะ

ลกษณะเดนมา3 ราชวงศทส�าคญและเหนการเปลยนแปลงอยางเดนชดในงาน

เครองปนดนเผาของจน

ราชวงศถง (Tang Dynasty ค.ศ. 618 - 906)เปนราชวงศทเหนการเปลยนแปลง

อยางเดนชดในงานเครองปนดนเผาเปนยคทรฐบาลมเสถยรภาพมากมการเปด

เสนทางการคาใหมๆการทดลองผลตภาชนะในงานเครองปนดนเผาประตมากรรม

บทกวและภาพเขยนนอกจากมการผลตเครองปน โองไหถวยชาแลวยงม

การสรางสรรครปปนมนษยในราชวงศถงและรปปนสตวทน�ามาใชงาน เชน มา

อฐ เปนตน โดยการออกแบบเนนถงความเรยบงายโดยใชเคลอบตะกว3 สรวม

กน บางครงมลกษณะคลายการสาด(SplashedGlaze) ซงมลกษณะเฉพาะตว

และมการบรณาการเปนการเคลอบทมชอเสยงซงเรยกวา เครองเคลอบซานไฉ

(Sancai)หรอเคลอบสามสเคลอบชนดนประกอบไปดวยสเหลองสเขยวสครม

จดวาเปนงานชนสงของเซรามคจนโบราณมการน�าโลหะออกไซดมาใชในการใหส

เชนออกไซดของเหลกโครเมยมทองแดงมการขนรปหลายรปแบบเชนรป

ทรงคนสตวนกรบขาราชการและเดกสวนภาชนะในสมยราชวงศถงทมชอเสยง

จะเปนภาชนะแจกนสโตนแวรไฟสงซงขดลวดลายดอกบวและมงกรเคลอบศลาดล

(Celadon)ในสมยราชวงศถงไดเรมมการใชดนพอรซเลนเผาไฟสงระหวาง1,250

-1,300องศาเซลเซยสภาชนะมความแกรงและบอบบางโปรงแสงภาชนะเหลาน

มชอเรยกชนดวาเครองเคลอบหย(YueWare)เครองเคลอบเซยงและตง(Xing

WareandDingware)เครองเคลอบด�า(BlackWare)

Page 22: Fine art book4

11 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ตวอยางของภาชนะทใชเนอดนสขาวอณหภมสง 1,250 - 1,300 องศาเซลเซยส

เครองเคลอบหย (Yue Ware) เครองเคลอบเซยงและตง (Xing Ware and

Ding ware)

เครองเคลอบด�า (Black Ware)

เคลอบสามสหรอเคลอบสาด ประกอบดวยสเหลอง สเขยว และสครม เปนงานชนสงของเซรามคจนโบราณ

SancaiSplashed Glaze

Page 23: Fine art book4

12วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ราชวงศหมง (Ming Dynasty ค.ศ. 1368 - 1644)เปนสมยทแสดงถงความช�านาญ

ของชางปนมการเปลยนแปลงพฒนาโรงงานผลตดนพอรซเลนควบคมโดยรฐบาล

และในปลายสมยราชวงศหมงกมการผลตเครองถวยทชอเครองถวยหวไฉ(Wucai)

หรอเคลอบหาส เครองถวยประเภทนมอทธพลตอเครองปนของประเทศญปนใน

เวลาตอมาปลายสมยราชวงศหมงมการผลตเครองถวยลายครามหรอเครองถวย

หาสผลตเซรามคประเภทAblac-de-chinaไดมการออกแบบรปรางและลวดลาย

แตกตางกนไปนอกจากนยงมการคนพบเทคนคการเผาเคลอบสแดงหลายเฉดสซง

ไดจากการใชออกไซดของทองแดง(CopperOxide)รวมกบเคลอบดาง(Alkaline)

ในบรรยากาศเผาแบบสนดาปไมสมบรณ(ReductionAtmosphere) นอกจากน

ยงนยมใชสใตเคลอบและสบนเคลอบ(Enamel) มการใชออกไซดของโคบอลต

(CobaltOxide)น�าเงนสดใสและตกแตงดวยเรขาคณตลวดลายดอกไมพรรณไมตางๆ

เครองถวยหวไฉหรอเคลอบหาส การตกแตงเคลอบดวยสใตเคลอบ และสบนเคลอบ (Enamel)

Page 24: Fine art book4

13 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ราชวงศชง (Ching Dynasty ค.ศ. 1644 - 1912)ภาชนะเครองปนดนเผาในสมยน

แสดงใหเหนถงความชดเจนของชางปนลกษณะเดนคอการท�าภาชนะสน�าเงนขาว

การตกแตงเคลอบดวยสบนเคลอบสสนสดใสนยมใชสลสเตอร(Luster)สทองเพอ

เพมความหรหราสงางามตกแตงดวยเคลอบศลาดลชวงปลายศตวรรษท17ได

ผลตภาชนะ2ชนดคอYi-shingและBlancde-chineเพอสงออกยโรปเปน

จ�านวนมากภาชนะYi-shingเปนภาชนะท�าจากดนแดงเนอละเอยดมผวกงมน

เมอเผาอณหภมสงการปนภาชนะทนยมมากทสดคอกาน�าชาซงมรปทรงตางกน

สวนBlancde-chineเปนพวกจานพอรซเลนเผาไฟต�าสสดโปรงแสงตอมาการ

สงออกภาชนะเครองถวยกเสอมถอยลงชาวตะวนตกมกนยมเครองถวยจนทมเนอ

โปรงและมสสนสดใสโดยเฉพาะอยางยงคอสชมพ โดยใชชางปนจนออกแบบและ

คดลอกรปแบบการเขยนลวดลายแบบตะวนตกหลงจากนนเซรามคจนไดกระจาย

ไปยงภมภาคตางๆในประเทศเกาหลญปนและเวยดนาม

ภาชนะปลายราชวงคชงมสสนสดใส สชมพเนอโปรงแสง

ภาชนะ Yi - shing ภาชนะ Blancde - chine

Page 25: Fine art book4

14วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เมโสโปเตเมย อยในชวงดนแดนระหวางแมน�าไทกรสและยเฟรตส ลกษณะงาน

เครองปนดนเผาแบงไดเปน3ยค

ยค Hassuna (5,000-4,500ปกอนครสตกาล)ภาชนะแบงไดเปนกลมทางเหนอ

ของเมโสโปเตเมยคออสสเรย(Assyria)คนพบชามโองทรงกลมเรยบงายตกแตง

ขดเสนกลมภาชนะชามารรา(Samaraware)คนพบเทคนคระบายสมวงน�าตาล

บนน�าดนสครมมลวดลายธรรมชาตแฝงอยดวย

ยค Halaf (4,500-4,000ปกอนครสตกาล) ในยคนไดมการพฒนาดานเทคนค

2 อยาง อยางแรก คอ พฒนาเรองเตาเผาซงเผาภาชนะทระบายสตกแตงโดย

ขณะเผายงเหนสชดเจน ซงสมยกอนภาชนะเขยนลวดลายมกสญเสยสทตกแตง

ไปในเปลวไฟในการเผาอยางท2ไดพฒนาเรองเคลอบในยคนนมกจะท�าภาชนะ

เลยนแบบหนLapisLazuliอาจเปนเพราะสมวงน�าเงนสดใสดมคาสวยงามจงได

ใชวธการแกะสลกลงบนลกปดและใชแรทมทองแดงเปนสวนผสม เชนAzurite

หรอMalachiteบดเปนผงฝงและเผาจนหลอมละลายเกดแกวสขนมาซงอาจเปน

เคลอบแบบหน Lapis Lazuli มสมวงน�าเงนสดใส เผาในอณหภมสง

แนวทางเรมตนการท�าแกวและเคลอบรปทรงหลากหลายซบซอนเลยนแบบงาน

โลหะและเปนชวงเดยวกบการเรมยคโลหะมคามากขน

Page 26: Fine art book4

15 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ยค Ubaid (4,000-3,500 ปกอนครสตกาล) ชวงนมการพฒนาแกนหมน ซง

ตอมาท�าเปนแปนหมนมากขน มการเตรยมดนจากเนอหยาบใหเปนเนอละเอยด

ภาชนะมการตกแตงอยางละเอยดปราณตมการผลตแกวขนมาจากการหลอมทราย

ควอตซ และแอลคาไลน น�ามาแกะสลกและขด มการคนพบวธการเคลอบแบบ

งายๆโดยบดแกวผงโรยบนภาชนะและใสออกไซดสลงไปบนแกวเชนทองแดงจะ

ใหสเทอรคอยสโคบอลตใหสน�าเงนออกไซดตางๆเหลานไดน�าไปใชพฒนาการ

เคลอบและคอยๆ แพรหลายไปยงประเทศตางๆ ในแถบเมดเตอรเรเนยนและม

อทธพลตองานเครองปนดนเผาทวโลก

อยปต ภาชนะของอยปตทเกาแกทสดมสเขมและผวหยาบ ในสมยยคหนใหม

พฒนาการภาชนะดนเผาไดเกดขนเรอยๆภาชนะของพวกBadariทอาศยอยลม

แมน�าท�าจากดนแดงลมแมน�าเนอละเอยดสวนใหญเปนภาชนะใสอาหารสน�าตาล

และแดงมขอบปากสด�าจากขเถาในการเผาแบบคว�าภาชนะถวยบางใบมขอบปาก

บานตกแตงดวยการขดลายเสนใหเปนรองและฝงสขาวลงไปตอมาภาชนะมรปทรง

สงขนผวขดมนมความละเอยดสวยงามสสนมากขนรปแบบแตกตางกนไปจาก

นนมการคนพบอยปตเธยนเพสต(EgyptianPaste)ท�าจากควอตชทรายและ

โซดาผสมกนใหเปนครมขนเมอใสทองแดงโคบอลตหรอแมงกานสลงไปผานการ

เผาไฟต�าจะท�าใหเคลอบมสเทอรคอยสน�าเงนเขมหรอมวงแตการท�าเพสตนใชได

กบวตถเลกๆเชนเครองประดบลกปดเปนตน

Page 27: Fine art book4

16วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาชนะจ�าพวก Badari ท�าจากดนแดง เปนภาชนะใสอาหารมสน�าตาลและสแดง ตกแตงดวยการเขยนลายเสนและฝงสขาว มผวขดมน

เคลอบสเทอรคอยส มสน�าเงนเขมหรอมวง เผาอณหภมต�า มกนยมท�าเครองประดบและลกปด

Page 28: Fine art book4

17 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

อเมรกาใต ภาชนะดนเผายคแรกคนพบทอเมรกาใตตงแต3,200ปกอนครสตกาล

ภาชนะดนเผามสด�าหรอสเทากนกลมตกแตงลวดลายเปนแถบหรอขดเปนลาย

เรขาคณต มงานเครองปนดนเผาทประเทศเปร เอกวาดอร และเมกซโก ซงไม

เพยงแตเพอประโยชนใชสอยเทานนยงท�าเปนของเลนเครองดนตรและสงบชา

ใชวธการขนรปอยางงายๆปนดวยมอตกแตงผวขดมนหรอทาน�าดนคนพนเมอง

ท�าภาชนะเปนรปขวดกลมทรงน�าเตามมอถอตอเปนพวยกลวง(Stirrup-Spout)

ซงท�าอยางเหมอนจรง เปนยคทองของการปนภาชนะดนเผาในแงของฝมอมาก

ภาชนะงานทนยมมากคอขวดกลมมพวยแฝดและมหจบยดพวยทงสองและชาม

แกว สวนพวกMochica มความสนใจในรปทรงของงานประตมากรรมซงมกท�า

ขวดเปนรปทรงมนษยหรอศรษะมนษย

ภาชนะเปนรปขวดกลมทรงน�าเตา มมอถอตอเปนพวยกลวง มสแดง เหลอง ด�า และสขาว ผวมน

Page 29: Fine art book4

18วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อเมรกาเหนอชวงบกเบกอเมรกาในครสตศตวรรษท16ภาชนะสรางดวยวธการ

ขนรปดวยมอ โดยการขดดนอดพมพ แมวายงไมมการใชแปนหมนแตกตกแตง

ภาชนะอยางงดงามมการพฒนาเตาเผาขนสามารถเผาบรรยากาศเปนแบบสนดาป

ไมสมบรณ(ReductionFiring)ผลงานทไดมความละเอยดสวยงามการตกแตง

ภายหลงใชดนสแดงตกแตงดวยน�าดนสด�า-ขาวเปนลวดลายเรขาคณตภาชนะท

เรยกวาZuniใชสด�าและแดงเขมบนพนสเทาจางวาดรปนกกวางและมลวดลาย

เรขาคณตตกแตงสวนภาชนะHopiใชสด�าบนพนสเหลองเปนตน

ภาชนะ Zuni ตกแตงลวดลายเรขาคณต วาดรปนก กวาง มสด�า ขาว และสแดง เผาบรรยากาศแบบสนดาปไมสมบรณ

ภาชนะ Hopi ตกแตงลวดลายนก กวาง เขยนสด�าบนพนสเหลอง ผวมนเงางาม

Page 30: Fine art book4

19 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ญปนนกโบราณคดสนนษฐานวาเครองปนดนเผาของญปนไดท�ามานานถง10,000ป

เปนภาชนะดนเผาไฟต�าเรยกวาโจมอน(Jomon)เรยกตามลวดลายทผวภาชนะ

ซงเปนลายเชอก(Cord-marked)ท�าจากดนขดหรอดนแผนแลวท�าผวเรยบโดย

ตรอยตอตามขดดนตกแตงพนผวดวยการกดลายจากเปยเชอกหรอเสอหลงจาก

ยคภาชนะโจมอนกมภาชนะดนเผาชอวายาโยอฮาจ(YayoiHaji)เปนดนเผา

เอรทเทนแวร(EarthernWare)เผาในอณหภม700-750องศาเซลเซยสตอมา

ไดมการท�าภาชนะสโตนแวรเผาไฟสงขนประมาณ1,100-1,200องศาเซลเซยส

ซงไดรบอทธพลจากประเทศเกาหลโดยใชการเคลอบขเถาเมอเขาสครสตศตวรรษ

ท13มการผลตภาชนะสโตนแวรมากขนและคนพบดนเกาลน(รปทรงภาชนะใน

ชวงนสวนหนงมลกษณะงานคลายงานเครองปนดนเผาเกาหลในภาชนะสน�าเงน-

ขาว)ในครสตศตวรรษท14มการกอตงศนยกลางการผลตเครองปนดนเผา6แหง

ซงมเอกลกษณทแตกตางกนคอเชโตะ(Seto)โตโกนาเมะ(Tokoname)ชงาราก

(Shigaraki)แทมบะ(Tamba)บเซน(Bizen)และอชเซน(Echizen)

นอกจากนยงมการผลตภาชนะชงชามากขนภาชนะรากกเปนสวนหนงทส�าคญใช

ในพธชงชาท�าจากดนหยาบทนตอความรอนและความเยนรวดเรวไดเผาเคลอบ

ไฟต�าตอมาญปนสามารถคนพบวตถดบทใหสใหมๆหลายชนดท�าใหรปแบบและ

อมาร (Imari) ภาชนะพอรซเลนทตกแตงดวย การเขยนสแดง ทอง คราม หรหราสวยงาม

สสนตามธรรมชาตบนภาชนะ

เปลยนไป ดอกไมจะมสเขยว

ผลไมมสครามและสแดงเปนตน

ภาชนะอมาร(Imari)เปนพอรซเลน

มชอเสยงมาก ส งออกไปยง

ยโรป ตกแตงดวยสแดง ทอง

ครามหรหราและงดงาม(สขมาล

2548,48-50)

Page 31: Fine art book4

20วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เซโตะ (Seto) ตกแตงภาชนะโดยใชดนขาวเขยนสน�าเงนเผาเคลอบ อณหภม

สง 1,100 - 1,200 องศาเซลเซยส

โจมอน (Jomon) ภาชนะตกแตงกดลาย เผาอณหภม 700 - 750 องศาเซลเซยส

แทมบะ (Tamba) ภาชนะชงชาญปนและขวดสาเก เผาอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส ขนไป

Page 32: Fine art book4

21 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ทมาแนวคดการสรางสรรค

ในอดตกาลสมยกอนประวตศาสตร มนษยไดแบงเผาพนธการอยรวมกน การ

สอสารรวมกนสรางอาณาเขตทอยอาศยตอมามนษยไดเรมรจกเรยนรพฒนาการ

คดคนสรรพสงตางๆทอ�านวยความสะดวกและการปกปองตวเอง การดแลรกษา

อาณาเขตดนแดนของตนจากอดตเขาสโลกสงคมโลกาภวตนการพฒนาทางดาน

กระแสทนนยมเขามาอยางรวดเรว มนษยมสมองและความคดสรางสรรพสงให

เกดขนบนโลกคอยผลตเทคโนโลยกาวล�าน�าสมยเพอตอบสนองความตองการกบ

ตวเอง การแขงขน การสรางความเปนผน�ามหาอ�านาจภายในประเทศ สงคราม

ความขดแยงความสญเสยรวมไปถงทรพยากรทางธรรมชาตบนโลกทงหมดกอ

ใหเกดผลกระทบอยางมหาศาลขาดความสมดลทางระบบนเวศนภยธรรมชาตท

เขามาท�าลายโรคระบาดทเกดขนรวมถงความขดแยงกนเองของมนษยเมอสงคม

ของมนษยมการพฒนา ความซบซอนพฤตกรรมมนษยจงบงเกดขน พฤตกรรม

ในทนหมายถงการเปลยนแปลงของมนษยในสงคมแบงไดเปน3กลมกลม

ท1ไดแกคนทเกดระหวางประมาณค.ศ.1930กลมท2เกดระหวางประมาณ

ค.ศ.1945หลงสงครามโลกจนถงประมาณค.ศ.1965และกลมสดทายส�าหรบคน

ทเกดหลงจากนนกลมท1มชวตในวยเดกจนถงวยรนชวงใดชวงหนงอยในระหวาง

สงครามโลกครงท2และหลงสงครามเลกใหมๆสภาพทางสงคมเศรษฐกจมความ

วนวายและตกต�า คนหลายรอยลานคนไดรบความทกขจากการสญเสยสมาชก

ครอบครวไป คนอกจ�านวนมากเชนเดยวกนทมสภาพบานแตกสาแหรกขาดหรอ

มชวตอยทามกลางความกลวและความไมปลอดภย อาหารไมมกนหรอไมพอกน

การด�ารงชวตมเพยงการอยไปไดวนตอวน

ผทผานสภาพเชนวานนไดกสรางนสยประหยดและอดทนยอมรบเรองชะตากรรม

และอาญาสทธ ยอมรบการขาดสทธเสรภาพเพอแลกกบความอยรอดความรสก

Page 33: Fine art book4

22วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาพขอมลภยจากเศรษฐกจทมผลกระทบตอคณภาพชวตมนษย

และอารมณทถกเกบกดความโกรธและความระแวงเปนความทรงจ�าถงความทกข

ทรมาน เมอสงครามสงบ ความกลวและความหวาดระแวงทฝงลกจงแสดงออก

เปนพฤตกรรมของยคหลงสงครามเปนพฤตกรรมการแสวงหามาตรการเพอความ

มนคงและปลอดภย ระบบและกฎเกณฑสงคมตางๆ ถกสรางขนใหมเพราะกลว

สงครามกลวความเจบปวดและสญเสยจากการผลกดนของจตใตส�านกสงผลใหคน

ทเปนผใหญสงเสรมการเพมประชากรเพอทดแทนการสญเสยในระหวางสงคราม

ผน�าประเทศตางหมกมนอยกบค�าวาพฒนา การเตรยมสงคมประเทศชาตใหม

ดานความพรอมและความปลอดภยซงการพฒนาความพรอมและความปลอดภย

ตองใชทนทรพยท�าใหเปนสาเหตทส�าคญยงของการแขงขนเกดการเรงรดท�าลาย

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางรนแรง สวนความหวาดระแวงสงคราม

ท�าใหมการแขงขนทางดานยทโธปกรณการแบงขวและสงครามเยนการปองกน

ประเทศดวยการสรางสมอาวธลวนเกดในชวงเวลาของคนกลมท 1 แทบทงสน

เพยงชวเวลาไมถง30ปหลงสงครามความสญเสยของทรพยากรธรรมชาตและ

การท�าลายสงแวดลอมไดเพมทวมากขน คนทเกดในชวงเวลานจงเปนหวหอกใน

การชกน�าสงคมไปสการเปลยนแปลงความหายนะทางพฤตกรรมทส�าคญของคน

รนดงกลาวกอใหเกดความขดแยงอยางรนแรงตอคนในกลมท2ซงเปนผทเกดใน

ชวงเศรษฐกจฟนตวแลว

Page 34: Fine art book4

23 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

คนในกลมท2ผทไมเคยมประสบการณของความทกขยากของสงครามและความ

ล�าบากยากเขญ เดกและวยหนมสาวในคนกลมนไมสามารถยอมรบระเบยบวนย

และกฎเกณฑในการมงสะสมอาวธโดยเฉพาะการท�าลายธรรมชาต คนในกลมน

เรยกรองสทธเสรภาพและความเปนอสระสวนตวอยางแทบไมมขอบเขต แตใน

ขณะเดยวกนไดเกดความไมสมดลระหวางทรพยากรสงแวดลอมและระบบนเวศน

ธรรมชาตกบจ�านวนประชากรเพมขนดานเศรษฐกจเสรทมเงนเปนอดมคตสงผล

ใหเกดวกฤตการณของสงคมอยางรนแรงทสดโดยเฉพาะในระดบฐานลางความ

ยากจนจากความไมพอดของความทะเยอทะยานกบความตองการทถกยวยดวย

ความแตกตางระหวางผทมมากกบผทไมมอะไร สงผลใหเกดความลมสลายใน

โครงสรางของครอบครวทามกลางความขดแยงของสภาพวฒนธรรม เศรษฐกจ

การเมองและสภาพการณของสงแวดลอมทก�าลงลมสลายเปนพนฐานโครงสราง

ของสงคมเพาะบมจตปญญาตอคนในกลมท3ผทก�าลงเตบใหญขนมาทกวน

ดงนน ชวงหลงทศวรรษท 80 จนปจจบนจะเหนไดวามขบวนการทางสงคม

และการเมองเกดขนมาในประเทศตางๆ เปนขบวนการฟนดาเมนตลลสม

(Fundamentatist) ทใชความรนแรงในการตดสนปญหา กลมนาซใหม กลมหว

รนแรง ขบวนการแบงแยกดนแดนแยกผวเผาพนธ แยกเชอชาตรวมทงการแบง

เขตและสงวนเขตมาตรการทางการคาและทท�ากนทงหมดเปนพฤตกรรมทเปน

สากล มสงส�าคญทอยเบองหลง คอ จตใตส�านกของผใหญปจจบนทในวยเดก

เคยชนกบอสรเสรภาพทคอนขางออนดอยในเรองของวนยและความรบผดชอบ

เคยชนกบความสะดวกสบายจากเศรษฐกจเสรทอ�านวยแตความสนกฉาบฉวยของ

วฒนธรรมวตถ และสงทเรยกวาวถคณภาพชวตของคนรนใหม ทงหมดสงผลให

เปนพฤตกรรมตอตานสถาบนตางๆ พวกเขาก�าลงพยายามแสวงหาสงคมทคด

วาเหมาะสมส�าหรบพวกเขาไมวาดวยความรนแรงหรอการหลกหนความกดดน

ดวยการพงพระเครองเหรยญตราหรออะไรกไดทคดวาชวยพวกเขาใหไดรบการ

บรรเทาเบาบางความเจบปวดสญเสยทอาจเกดขนในชวงของหวเลยวหวตอของ

Page 35: Fine art book4

24วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การเปลยนแปลง จงขนอยกบสตปญญาของชาวโลกทกๆ คนในปจจบนจะตอง

ชวยกนคดรวมกนหาทางปรบปรงระบบรปแบบและโครงสรางของสงคมทศนคต

ของการอยรวมกนในสงคมโลกใหสอดคลองกบทศทางของการเปลยนแปลง

พฒนาการศกษาและจตปญญาบนพนฐานของศาสนา โดยเฉพาะอยางยงบนพน

ฐานของวทยาศาสตรดวยการสงเสรมพฒนาเผยแพรสประชาชนอยางเปนรป

ธรรมเหนพองตองกนหรอเหนดวยในความตางมองผลในระยะยาววเคราะหหา

จดดและจดเสยและพฒนาอยางเปนระบบสงเหลานถามนษยเขาใจและมเหตผล

ตอกนความสนตสขบนโลกและสงแวดลอมกจะเปนไปอยางมประสทธภาพทดขน

(ประสาน2538,80)

อทธพลทไดรบ

ความทกขความเหงาความเศราความกดดนและความเหนหางทางดานจตใจ

ของมนษยดวยกนเองเปนผลกระทบตอสภาพจตใจผวจยสนใจประเดนเนอหาของ

สภาวะทางดานอารมณและจตใจของมนษยทถกสภาพแวดลอมทางสงคมเขามารม

เราซงมอทธพลตอความคดในการสรางสรรคผลงานเชนความขดแยงตางๆของ

มนษยในสงคมทสงผลกระทบใหเกดปญหาการแตกแยกแบงพรรคแบงฝายการเอา

รดเอาเปรยบตอมนษยดวยกนกอใหเกดปญหาวนวายทางสงคมและประเทศความ

ตงเครยดความกดดนสงผลกระทบตอสภาพจตใจและรางกายเกดโรคภยความ

เจบปวย การพลดพราก และความสญเสย เปนตน เปนประเดนทผวจยหยบยก

ขนมาและเปนอทธพลทไดรบ

Page 36: Fine art book4

25 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผลกระทบทางสงคมทมตอสภาวะจตใจและรางกายของมนษยดวยกน

ภาพขอมลและทมากอนผลงานวาดเสน

ใบไม รากไม ซากศพมนษย

Page 37: Fine art book4

26วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แบบจ�าลองผลงานประตมากรรมกอนผลงานวจย

เทคนคทเลอกใชของผลงานวจยวาดเสน

เทคนคการขดขดมวนหอของดนแผนและการปนเปนเทคนคทผวจยเลอกใชมา

อนดบแรกเพราะเปนเทคนคทใชตกแตงเมอสรางรปทรงตอนเปนดนเกอบทกชน

รวมถงวสดอนๆทใชประกอบการท�าพนผวรองรอยของผลงานทงทเปนดนดบและ

เมอท�าในตอนเคลอบสเทคนคการขนโครงสรางตะแกรงลวดและใชผาชบน�าดนเผา

เคลอบกเปนอกเทคนคหนงทผวจยไดก�าหนดใชเทคนคเหลานมาและนอกจากนน

Page 38: Fine art book4

27 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ในผลงานวจยวาดเสนยงมเทคนคทกลาวมาขางตนผสมผสานกนลงในผลงานบาง

ชนเพยงแตมไดระบไวลวงหนาถงความมากนอยของเทคนคใดๆโดยเฉพาะในผล

งานชนนนๆใชการตดสนใจในขณะปฏบตงานโดยค�านงถงความความเหมาะสม

ตามทศนคตและประสบการณเทาทมถายทอดจนตนาการจากอารมณความรสก

ของตนเองลงในผลงานวาดเสนเพอสะทอนมมมองใหเหนแงคดและเทคนคในการ

สรางสรรคผลงาน

เทคนคการมวนหอขดขดของดนแผนปนและกดประทบพนผวของงานตกแตง

เครองปนดนเผา

เทคนคการวาดเขยนสและตกแตงเนอดนในงานเครองปนดนเผา

Page 39: Fine art book4

28วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เทคนคการขนโครงสรางตะแกรงลวดและผาชบน�าดนปนผสม

เทคนคเชดหมกด�า เผาเคลอบใสราน และเขยนสทองเผาบนเคลอบอกครง ในการ

เขยนสบนเคลอบของงานเครองปนดนเผา

Page 40: Fine art book4

29 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพผลงานการเผาดบ (Biscuit)

วเคราะหผลงานวจย

วาดเสนสรางสรรครปทรงมนษย 23 ชน

ผวจยไดวจยและก�าหนดผลงานวาดเสนทงหมด23ชนในแตละชนมรายละเอยด

เทคนคคลายคลงกน เพยงแตปรบเปลยนทางดานรปทรงของมนษยในทาทางท

แตกตางกน ดงนน ผวจยไดเขยนวเคราะหถงผลงานในภาพรวมทงหมด เพอท

จะไดเหนการพฒนาทางดานรปทรงเทคนคและเนอหาใหชดเจนมากยงขนในผล

งานแตละชนผวจยไดรวบรวมผลงานในแตละชนตงแตชนท1ถง23มาแสดง

ใหเหนดานองคประกอบทางทศนธาต ดานเสน รปทรง ปรมาตรพนผว และส

และหลงจากนนจงวเคราะหเทคนครปทรงแนวคดในการสรางสรรคผลงานวาดเสน

Page 41: Fine art book4

30วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 1 - 5

เสนรอบนอก

ผวจยไดก�าหนดรปทรงมนษยโดยกรรมวธการปนและขดขดมวนหอดนแผนดนให

เกดรอยนนเวารอยหยกโคงในต�าแหนงของแผนดนภายในรปทรงกลมและรปทรงร

เพอใหเหนทศทางการเคลอนไหวของเสนรอบนอกอยางมอสระ มวนไหลเวยน

บรรจบในรปทรงของแผนดนบนผลงานวาดเสน

1 2

3

4 5

Page 42: Fine art book4

31 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนรอบใน

ผวจยไดก�าหนดเสนรอบในสรางรปทรงมนษยใหเกดขนโดยมการวาดขดขดเสน

รอบในเปนตวก�าหนดบอกทศทางการเคลอนไหวทาทางของมนษยในแตละชนใน

ผลงานชนท1,4,5รปทรงมนษยจะเหนไดชดวามใบหนาล�าตวแขนขาการวาง

ต�าแหนงของเสนและรปทรงมการเนนเขยนสเคลอบคดรปทรงมนษยใหเดนชด

ลงบนแผนดนมมตแสงเงาน�าหนกของเสนรอบในของสเคลอบลงบนภาพสวนใน

ผลงานชนท2และ3คาน�าหนกเสนรอบในยงสรางรปทรงมนษยไมชดเจนเพราะ

สทใชในการเคลอบคอนขางเดนออกมามากเกนไปแตกยงคงมโครงสรางของเสน

รอบในทยงบอกต�าแหนงทศทางของรปทรงมนษยอย

1 2

3

4 5

Page 43: Fine art book4

32วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ปรมาตร

ปรมาตรพนผวทเหนไดชดของผลงานชนท2,3และชนท4,5มรอยยบยนบน

พนผวของดนเหนสวนโคงสวนเวาอยางมอสระปรมาตรในผลงานชนท2และ3

สรางมตเหนคาน�าหนกแสงเงาบนแผนดน มจนตนาการของรปรางมนษยชดเจน

และคลมเครอบางบางสวน เปนจงหวะในทศทางทเกดขนของปรมาตรทลกตน

โคงเวาทางรปทรงของผลงาน

1 2

3

4 5

Page 44: Fine art book4

33 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 1 - 5

พนผวและส

ลกษณะการก�าหนดพนผวและสทสรางขน เชน การขดขดและการกดประทบลง

แผนดน การเขยนดวยน�าดน(Slip) และการใชผาชบน�าดนสรางพนผวบนรอง

รอยการเคลอบสหนาและบางท�าใหเกดคาน�าหนกของสเขมออนของแสงเงาสราง

ใหเกดมตทางรปทรงผลงานวาดเสนรปทรงมนษยจงมทาทางเคลอนไหวบอกถง

สภาวะอารมณและความเปลยนแปลงของรปทรงเสนสปรมาตรและพนผวตาม

จนตนาการทผวจยไดก�าหนดในการสรางสรรค

1 2 3

4 5

Page 45: Fine art book4

34วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

วเคราะหรปทรงและแนวคดผลงานชนท 1 - 5

ในผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท1-5เปนการน�าเสนอกรรมวธการวาดเสน

บนดนแผนและการเขยนสเผาเคลอบของเทคนคงานเครองปนดนเผา ผวจยได

เรมผลงานชนท1-5 เปนจดเรมตนคนหาแนวทางในการพฒนาตอจากขอมลท

คนควาและทดลองท�าแบบจ�าลองโดยเทคนคของงานวาดเสนผสมประตมากรรม

เครองปนดนเผาทมเรองราวของมนษย แสดงอากปกรยาแหงความทกข ความ

เศราความเหงาความกดดนดงนนผวจยไดก�าหนดรปทรงทมทาทางในลกษณะ

นงคกเขางอตวบดงอไปมาตามสภาวะจตใจทมแตความทกขสเคลอบทใชเปน

สทหมนหมองมพนผวทขรขระหยาบไมเรยบเพอแทนความหมายของมนษย

ทถกภยคกคามทางสงคมความเจบปวยดวยโรคภยตางๆผวจยไดก�าหนดเนอหา

แนวคดและรปทรงเชอมโยงใหสอดคลองกบเทคนคกรรมวธการสรางสรรคผลงาน

ใหเหนภาพสะทอนบางอยางทมนษยถกผลกระทบตอสงเหลานมาเปนงานวจยทาง

ศลปะทเกดขนจากจดเรมตนในผลงานชนท1ถงชนท5กจะเรมเหนการพฒนา

ทางรปแบบอยางตอเนองและชนตอไปจะเปนชนท6ถงชนท10มการเพมเตม

ทางดานรปทรงเทคนคอยางอสระ สามารถหลดจากพนทของดนแผน สรางรป

ทรงใหมมตในการหอหมมวนไปมาของดน สรางจนตนาการในรปทรงมนษยใน

งานวาดเสนผสมกบงานประตมากรรมเขาดวยกน

Page 46: Fine art book4

35 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 6 - 10

6 7

8

9 10

Page 47: Fine art book4

36วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เสนรอบนอก

ในผลงานชดนผวจยไดตงใจสรางมตของระนาบดนแผนในงานวาดเสนผสมกบการ

ปนจะเหนวารปทรงทกชนจะมความเปนนนสง(HighRelief)ขนมาอยางเหนได

ชด เสนรอบนอกจะไมมใหเหนในความเปนรปทรงกลมและรปทรงรดงในผลงาน

ชดกอนผลงานชนท6ถงชนท10นมความเปนอสระของเสนรอบนอกมากยงขน

ในแตละชน การสรางรปทรงเดนชดรายละเอยดของเสนรอบนอกท�าใหเหนสวน

เวาสวนโคงของล�าตวหวไหลแขนขาและมอรวมทงใบหนาเพมเตมมากขน

กวาเดมในภาพผลงานชนท6,7,10สวนชนท8และ9ผวจยตองการใหเปน

ลกษณะของรปทรงทไมชดเจนมความคลมเครอทางรปทรงสวนโครงสรางหลก

ของรปทรงมนษยกยงคงไวอยอยางเดม

Page 48: Fine art book4

37 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนรอบใน

มความสมพนธตอเนองและเชอมโยงกบเสนรอบนอกในผลงานชนท6,7,8ผวจย

ไดเพมความรสกของเสนรอบในในการมวนบดงอไปมา สรางรอยยบยนของเสน

และรปทรงบนดนมความลกตนระยะมตของเสนใหญเลกไมเทากนในการปนผสม

การขดขดเพมเตมบนแผนดนสรางจนตนาการถงความเคลอนไหวรปทรงมนษยให

ความรสกสะเทอนใจโดยก�าหนดเนอหาเรองราวสญลกษณเพมเตมของรปทรงขน

มาใหเหนเปนรปธรรมมากทสดเชนการวางทาทางในลกษณะของแมอมลกรป

ทรงผหญงผชายก�าลงโอบกอดกน สทใชในการเคลอบเปนลกษณะสเดยว มทงส

ดานและสมนวาวในแตละชนงาน เปนตน เพอตองการใหรปทรงแสดงถงเนอหา

และจนตนาการออกมามากกวาการใหสเคลอบในผลงาน

6 7

8

9 10

Page 49: Fine art book4

38วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ปรมาตร

จะเหนไดชดมากกวาเดมรปทรงมความเปนอสระและเคลอนไหวเชอมโยงกบเสน

รอบในและเสนรอบนอกสรางปรมาตรจนตนาการรอยยบรอยยนของการหอหมให

เกดมตทางสายตาและคาน�าหนกของแสงเงาในรปทรงมนษย

6 7

8

9 10

Page 50: Fine art book4

39 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 6 - 10

6 7 8

9 10

พนผวและส

ผวจยตองการทจะน�าเสนอสเคลอบเพยงสเดยว เพราะรปทรงมลกษณะเดนทาง

ดานรายละเอยดเชนใบหนามอเทาเปนตนในการเคลอบสมทงสทดานและส

Page 51: Fine art book4

40วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ทมนวาว เพอถายทอดอารมณและจนตนาการผานความคดทมเนอหาของความ

ทกขยากความเศราพนผวและสจงมบทบาทส�าคญในผลงานชนท7สเคลอบท

ใชออกมนวาวผวจยตองการจะแสดงถงรปทรงผหญงทมความทกขยากมรองรอย

ของสแดงปนเนอดนผสมในการเคลอบสทบกนแสดงถงความไมบรสทธและความ

กดดนตอสภาวะจตใจสวนสเคลอบดานแทนคาความหมายถงความทกขความเศรา

ดงในผลงานชนท6,8และ9,10ของผลงาน

วเคราะหรปทรงและแนวคดผลงานชนท 6 - 10

ในผลงานวจยชนท6-10ไดเพมเตมเนอหาทางรปทรงใหชดเจนโดยมลกษณะ

ทเพมเตมคอการปนใบหนามอและเทาลงในรายละเอยดผลงานรปทรงทบด

คดงอไปมา บอกถงสภาวะทางอารมณทสะเทอนใจ ความทกขยากล�าบากทถก

ผลกระทบทางสงคมและสภาพแวดลอมจงท�าใหเกดการสรางสรรครปทรงมนษย

ในทาทางทใหความรสกถงความเศราหมองกดดนเจบปวดตอสภาพจตใจผวจย

ไดเจตนาถายทอดผานทางความรสกทสมผสตอสงแวดลอมทพบเหนในสงคมน�ามา

สรางสรรคผลงานวาดเสนผสมกงงานประตมากรรมทมจงหวะของเสนเกดปรมาตร

สรางรปทรงและพนผวบนแผนดนเปนตวก�าหนดเนอหาเชอมโยงแนวคดในการ

สรางสรรคผลงาน

Page 52: Fine art book4

41 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 11 - 16

11

12

13

14

15 16

Page 53: Fine art book4

42วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เสนรอบนอก

ในชนท11 ถงชนท16 ผวจยไดใหความอสระของรปทรง จะสงเกตวาเสนรอบ

นอกมการเคลอนไหวไปตามรปทรง มจงหวะหกมมและพบงอตามรปทรงมนษย

อารมณและจนตนาการใหความรสกมากยงขนกวาเดมในผลงานชนท12ผวจย

ไดก�าหนดเรองราวโดยใชสญลกษณใบหนาของเดกและขยายบางสวนของมอเพอ

เพมเตมเนอหารายละเอยดแนวคดลงไป อากปกรยาทาทางแสดงถงสภาวะแหง

ทกขทเกดขน ดงนน เสนรอบนอกจงมบทบาทส�าคญในการก�าหนดรปทรงเพอ

ตอบสนองถงความรสกสะเทอนใจทมตอผลงาน

Page 54: Fine art book4

43 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนรอบใน

ในผลงานชนท11,13,14,15และ16ผวจยไดตงใจใสรายละเอยดเพมเตมใน

การปนตกแตง ดงในภาพจะเหนไดวารอยยบยนขางในรปทรงมมตทลกทบซอน

ลงไป จะเหนไดวาเสนรอบในมจงหวะทใหญเลกไมเทากน สเคลอบในการเผาก

ยงสามารถคดรปทรงของเสนรอบในเกดน�าหนกของรองเสนทคมเดนชด มระยะ

มตเชอมกบรปทรงของเสนรอบนอกสมพนธกนอยางตอเนอง

11

12

13

14

15 16

Page 55: Fine art book4

44วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ปรมาตร

ในผลงานชดน มองคประกอบหลากหลายทางรปทรง โดยเฉพาะรปทรงทเดนๆ

ในชนท12,13,14และ15การสรางปรมาตรทางรปทรงผวจยไดใหความเปน

อสระมากขนมปรมาตรทหอมวนหบเขาออกสรางจนตนาการผสมกบรปทรงของ

เปลอกใบไมหรอเนอหนงทหอหมของผวดน สเคลอบสรางน�าหนกของแสงเงาท

เกดขนบอกความรสกถงความมชวตและลมหายใจของมนษยทยงรอคอยความ

หวงบนโลกทมนษยอาศยอยรวมกน

11

12

13

14

15 16

Page 56: Fine art book4

45 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 11 - 16

พนผวและส

ในผลงานชดน ผวจยไดก�าหนดพนผวในการกดประทบของวสดเขามาเพมเตม

โดยใชวสดแผนโฟมสายเขมขดผาและสเคลอบในการเผาทดลองมาผสมผสาน

Page 57: Fine art book4

46วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เพมเตมทางดานเทคนคของงานเคลอบสเครองปนดนเผา ดงในภาพผลงานชน

ท13,14,15,16ผลงาน4ชนนจะเหนวามสสนของการเผาเคลอบสบางชนด

สรางใหเกดพนผวทขรขระ บางสกใหความรสกมนวาวเกดปฏกรยาของคราบสท

ทบซอนกนสรางมตพนผวบนผลงานผสมกบวสดทเลอกใชน�ามากดประทบรอง

รอยบนแผนดน มการวางต�าแหนงระบายสในการเคลอบโดยทไมเปนการท�าลาย

รปทรงของผลงานมากไป พนผวและสจงแสดงคณสมบตออกมาอยางเหนไดชด

ประสานกลมกลนเขาดวยเนอหาและแนวคดของผลงาน

วเคราะหรปทรงและแนวคดผลงานชนท 11 - 16

ในผลงานชดนรปทรงและแนวคดจะเหนชดในผลงานชนท12มสญลกษณทเกดขน

คอรปทรงมอและใบหนาของเดกผวจยตงใจจะแสดงถงเนอหาทบอกถงเรองการ

ก�าเนดของทารกบนสภาวะทเสอมโทรมและผลงานชนท11,13,14,15,16รป

ทรงและแนวคดจะบอกถงอากปกรยาของมนษยทอยในทาทางการคกเขางอตว

การนอนขดของมนษยผวจยเจตนาจะสะทอนถงแงคดรปทรงมนษยทผดปกตทาง

ดานจตใจและรางกายเกดรอยบาดแผลแหงความทกขทรมาน

Page 58: Fine art book4

47 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผลงานวจยวาดเสนสรางสรรค ชนท 17 - 23

17 18 19

2021

22

23

Page 59: Fine art book4

48วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เสนรอบนอก

ผลงานทงหมดไดก�าหนดโดยเทคนคการขนรปดวยโครงสรางของวสดตะแกรงลวด

ผวจยไดเปลยนเทคนคทเคยใชดนแผนมาเปนการขนโครงสรางของวสดตะแกรง

ลวดแลวหอหมดวยผาชบน�าดน(Slip)สรางจนตนาการทมตอรปทรงดงนนผล

งานในแตละชนเสนรอบนอกทเกดขนยงไมคอยแสดงผลออกมาอยางอสระเหมอน

ผลงานชดกอนๆ ทท�าดวยเทคนคดนแผน แตในผลงานชดนผวจยตองการจะน�า

เสนอการใชเทคนคผาชบน�าดน สรางรปทรงใหเกดรอยยบรอยยนของพนผวเสน

รอบนอกจงมโครงสรางในผลงานคอนขางบงคบเพราะเกดจากการขนโครงสราง

ดวยวสดตะแกรงลวดแตผลทเกดขนทางสายตากยงคงเปนรปทรงมนษยในทาทาง

อรยาบถอกรปแบบหนงโดยมวสดผามาปกคลมสรางรวรอยของโครงสรางภายใน

ใหเหนอยบางตามจนตนาการทเกดขน

Page 60: Fine art book4

49 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนรอบใน

จะมใหเหนเดนชดมากรายละเอยดทเกดขนในผลงานผวจยไดเปลยนเทคนคโดย

ใชผาชบน�าดนสรางรอยยบรอยยนทบไปมา มอสระของเสนทเกดขนสรางพนผว

และจนตนาการกบเทคนคทเลอกใชน�าเสนอในอกรปแบบหนงทมการวาดเสนผสม

กบการปนบนงานประตมากรรม

17 18 19

2021 22

23

Page 61: Fine art book4

50วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ปรมาตร

ปรมาตรทเกดขนจากผาชบน�าดนและการขนโครงสรางรปทรงของวสดตะแกรง

ลวดในผลงานชนท18,19,20,21,22จะมปรมาตรรอยยบของผาปกคลมใน

รปทรงมนษยทเดนชด ในชนท17และ23การน�าเสนอเรองราวของปรมาตร

มการวางจงหวะของผาบนพนผวของรปทรงอยางนาสนใจ มจนตนาการรปราง

เปนเดกหญง การหอหมของผาแสดงออกมาถงการปกปองภยอนตรายจากสง

แวดลอมทเกดขน ดงนน เรองราวในผลงานชดนน�าเสนอดวยเทคนคในผลงาน

วาดเสนผสมกบการปนตกแตงสรางเนอหาใหสอดคลองใกลเคยงกบแนวคดทาง

ผลงานใหมากทสด

17 18 19

2021

22

23

Page 62: Fine art book4

51 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคชนท 17 - 23

พนผวและส

การใชพนผวและสเปนเหตผลหลกส�าคญของเทคนคในผลงานชดนพนผวทใหจะ

เปนเรองราวดวยวสดของผา การหอหมปกคลมบนรปรางมนษย มการใชพนผว

ของผาสรางรอยยบรอยยนหอมวนบดไปมาบางสวนกตงใจเปดใหเหนใบหนาเพอ

เปนตวก�าหนดเรองราวของมนษยในอรยาบถตางๆสวนงานสทผวจยไดก�าหนดส

เคลอบเงาแตกรานและสทองเขยนทบบนผวเนองานแลวเผาอกครงเพอตองการให

เหนความเปนประกายเงางามการใชเทคนคของการเผาเคลอบทบซอนกนหลาย

ครงเพอตองการใหงานดแขงแรงเพราะในผลงานชดนไดใชวสดผาและโครงสราง

ตะแกรงลวดสรางรปทรง ดงนน ความคงทนแขงแรงยงไมดพอมกจะเกดปญหา

17 18 19 20

21 22 23

Page 63: Fine art book4

52วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เปราะบางแตกเสยหายไดงายมาก ผลงานชดนจงมกรรมวธการท�างานหลายขน

ตอน แตทงนแลวผวจยอยากจะน�าเทคนคมาเสนอในรปแบบทแปลกออกไปให

เหนถงการพฒนาในผลงานวาดเสนผสมกบประตมากรรมทมเนอหาเรองราวเกยว

กบมนษยในอกรปแบบหนงของจนตนาการ

วเคราะหรปทรงและแนวคดผลงานชนท 17 - 23

ในผลงานแตละชดจนมาถงชดสดทายชนท 17 ถงชนท23 จะเหนไดวาการ

พฒนาการสรางสรรคทางดานเทคนคเนอหารปทรงแนวคดมการเชอมโยงและ

พฒนาการอยางตอเนอง ผลงานในชดสดทายผวจยไดคนหาเทคนคเพมเตม

นอกจากวสดดนทใชในการปฏบตงานเพยงอยางเดยวโดยการเพมวสดโครงสราง

ตะแกรงลวดและผามาผสมกบดนในการปน สรางจนตนาการใหเหนถงเนอหา

แนวคดในเรองของมนษย ความทกขยาก ความกดดน ความผดปกตตอสภาพ

รางกายรวมทงพนผวและสของผลงานในการเผาเคลอบถายทอดอารมณความ

รสกทมตอผลงานในแตละชนและบางชนผวจยกไมประสบผลในการท�างานทกครง

ดงนนผวจยคดวาในผลงานวจยวาดเสนสรางสรรคทงหมด23ชนผลงานทงหมด

บางชนกประสบผลและบางชนกยงไมประสบผลทางดานเทคนคทตงใจไวอยางไร

กตามผวจยไดรวบรวมและคดเลอกผลงานทคดวาเหมาะสมมาแสดงใหเหนถงการ

พฒนาการทางดานรปแบบเนอหาเทคนคและแนวคดกรรมวธการสรางสรรคผล

งานวจยวชาการดานศลปะเพมเตมในการเผยแพรของโครงงานน

Page 64: Fine art book4

53 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ปญหาในการสรางสรรคผลงานวจยวาดเสนสรางสรรค

ในการสรางสรรคผลงานวจยมองคประกอบหลกในการท�างานอยหลายอยาง

ศลปนเปนผสรางสรรคและวจยทจะคดเลอกใชวสดในการน�าเสนอผลงานเพอทจะ

ถายทอดแนวความคดทศนคตใหตรงกบใจใหมากทสดดงนนปญหาและการแก

ปญหาจงมกเกดขนอยเสมอผวจยจะกลาวถงการปฏบตงานและกรรมวธทประสบ

ปญหาพรอมทงการแกไขเปนล�าดบขนตอนดงน

1.การสรางรปทรงของดนแผนมวนหอบดคดงอไปมาสรางจนตนาการไวเปน

อยางอสระการเคลอนไหวของการวาดเสนและรปทรงบนแผนดนเขยนลวดลาย

เผาเคลอบสสรางคาน�าหนกของสทแตกตางปญหาของการสรางรปทรงมกจะไม

เกดขนมากมายเทาไรนกแตคณสมบตของดนมกมการหดตวฉกราวตอนกอน

เผาและหลงการเผาสาเหตเพราะดนทใชมการขนรปเปนแผนบางและหนาไมเทา

กนจงมกจะเกดปญหาแตทงนผวจยไดควบคมเปนอยางดทสดแลวและในบางครง

รอยราวรอยฉกทเกดขนผวจยคดวาสามารถเสรมทางดานอารมณและจนตนาการ

มากขนไดเชนกน

2.การสรางรปทรงของโครงสรางตะแกรงลวดขางในแลวใชผาชบน�าดนปนผสมไม

สามารถสรางจนตนาการออกมาจากผลงานวาดเสนมากนกเพราะเทคนคในการใช

โครงสรางของตะแกรงลวดคอนขางบงคบความไมอสระของรปทรงจนตนาการของ

ผลงานวาดเสนรปทรงมนษยผวจยไดแกปญหาและปรบเทคนคของการใชผามา

ชวยเสรมบนโครงสรางของตะแกรงลวดสรางรองรอยและพนผวของการปกคลม

บนรปทรงมนษยสรางจนตนาการและเรองราวทางดานอารมณและความรสกเพอ

ใหสอดคลองเชอมโยงตอผลงานตามแนวคดทศนคตใหมากทสด

Page 65: Fine art book4

54วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

3.ตอจากขอท2เทคนคโครงสรางของตะแกรงลวดปญหามกจะพบเจออยบอย

ครงในเวลาเผาชนงานBiscuitหลงจากออกจากเตาเผาเกดความเปราะบางแตก

เสยหายมากเพราะโครงสรางของตะแกรงลวดเวลาถกความรอน เสนลวดของ

ตะแกรงมกจะเปราะไมแขงแรง ดงนน กอนทจะเผาตองน�าผลงานมาชบน�าดน

(Slip) ใหหนาๆ ประมาณ5-6 ครง ถาน�าดนขนกสามารถชบผาลงในน�าดน

ประมาณ3-4ครงเพอทจะยดโครงสรางของตะแกรงลวดไวเปนผวอกชนหนง

ของรปทรงในชนงานจะท�าใหรปทรงมความแขงแรงมเนอดนและผาผสมปนอย

ดวยในการรกษาชนงาน

4.ตอจากขอท3 เมอน�ามาเผาเสรจแลวขนตอนตอไปตองน�าไปเผาเคลอบอก

ครงในอณหภม1,100องศาเซลเซยสเทานนไมควรจะเผาทอณหภมสงเกนไป

ซงจะท�าใหผลงานเสยหายอยางมาก เปนการเผาเคลอบสใสทมความคงทนและ

แขงแรงสามารถทนตอแสงแดดและฝนไดตลอดเวลาและรกษาเนองานเปนระยะ

เวลานานหลายๆป

5.ปญหาทางดานของเตาเผาทคอนขางยงไมแนนอนในเรองของอณหภมสาเหต

เพราะเวลาในการใชงานคอนขางสงซงเตาเผาเมอใชไปเปนเวลานานจะตองหมน

คอยปรบเปลยนและตรวจสอบอยตลอดเวลา การดแลและคอยสงเกตอณหภมใน

การใชงาน เมอเตาเผามสวนใดทสกหรอหรอผกรอนอณหภมของการเผาจะเผา

ไปไมถงความรอนทตองการ

6.การใชสเคลอบและการผสมสตองมความละเอยดและรอบคอบในการตรวจสอบ

วด ชง ตวง ปรมาณของเนอสทจะตองปรบปรงแกไขในการปฏบตงาน สวน

ประกอบทส�าคญทท�าใหผลงานไมสมบรณคอการผสมสการทดสอบสจงเปนขน

ตอนแรกทตองตรวจสอบและคดเลอกใหเหมาะสมส�าหรบผลงานวจยสรางสรรค

Page 66: Fine art book4

55 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

7.ปญหาทางดานรปแบบของผลงานยงถกจ�ากดในดานจนตนาการอยมากเพราะ

การออกแบบผลงานมความจ�าเปนทจะตองสอดคลองและเหมาะสมส�าหรบการ

ใชเตาเผาในปรมาณและจ�านวนชนงานในการเผา ซงการประหยดพลงงานและ

งบประมาณในการท�าผลงานเปนปจจยส�าคญทตองค�านงถง

8. ปญหาทพบเจออยบอยครง คอ สารเคลอบบางชนดทมคณภาพดแตราคา

จ�าหนายคอนขางสงจงตองพยายามหลกเลยงการใช โดยหนมาประยกตปรบปรง

แกไขสารเคลอบทใชในการปฏบตงานแทน

9. อปสรรคของเนอดนทใชจากภมภาคทองถนนน ในการปฏบตงานมขอดและ

ขอเสยทแตกตางกน ซงขอดของดนในภมภาคทใชมคณสมบตในการขนรปงาย

เพราะดนมเนอทรายมาก การทรงตวของดนจะสามารถสรางรปทรงไดงาย สวน

ขอเสยของดนภมภาคทองถนทใชจะมสแดงเขมจนไมสามารถใชสเคลอบทสดใส

มาทบชนงานไดเพราะความเขมของเนอดนจะเปนสแดงทเดนชด วธการแกไข

จงตองใชสทมน�าหนกเขม คอ สด�า สน�าเงน สเขยว หรอสมวง เปนตน การ

แกปญหายงใชอกวธหนงในการปฏบตงาน คอ การปรบสตรเนอดน โดยน�าดน

ภมภาคทองถนมาผสมกบดนส�าเรจรปทมขายตามโรงงานอตสาหกรรมมาผสม

ในอตราสวนดนทองถน2สวนกบดนส�าเรจรป1สวนหรอแลวแตกรรมวธของ

ชนงานในการใชและความถนดของผปนอตราสวนนสามารถปรบเปลยนไดตลอด

เวลาส�าหรบการปฏบตในแตละครง

จากกระบวนการและขนตอนในแตละเทคนคทผวจยไดประสบปญหาและทดลอง

ปรบเปลยนแกไข จงไดเรยนรวาผลงานศลปกรรมดานเทคนคเครองปนดนเผาม

กระบวนการทซบซอนอยหลายขนตอนและมปจจยอนๆทเกดปญหาตามมาอก

มากมาย กระบวนการและขนตอนของเทคนคเครองปนดนเผาบางครงขนอยกบ

สภาพของภมอากาศและเครองมออปกรณในการใชงาน ถงแมวาในบางครงวสด

อปกรณทพรอม แตการน�าผลงานเขาไปอยในเตาเผาแลวยงตองคอยดแลและ

Page 67: Fine art book4

56วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ควบคมอยตลอดเวลา การเปลยนแปลงเรองอณหภม เนอดน และสเคลอบใน

การเผาลวนแลวแตมความไมแนนอนอยเสมอบางครงตองสญเสยผลงานอยาง

มากมายและบางครงกสญเสยเตาเผาไปดงนนจงจ�าเปนตองปฏบตการท�างาน

ทดลองและบนทกทดสอบอยเสมอ ท�าใหความผดพลาดในการปฏบตงานทเกด

ขนนอยลงปญหาการแกไขการปฏบตงานจงตองท�าความเขาใจคณสมบตของดน

และอณหภมในการเผาเปนหวใจหลกทส�าคญของการท�างานเครองปนดนเผาเพอ

ใหไดคดวเคราะหถงขอดขอเสยสวนตางๆของกระบวนการท�างานการเรยนรและ

ท�าความเขาใจเพอน�าไปปรบใชใหสอดคลองและสมพนธกบผลงานวจยสรางสรรค

ศลปะไดอยางเหมาะสม

สรปผลโครงงานวจย

ผวจยไดคนพบวา ธรรมชาตของดนในการสรางรปทรงมการหดตวสงในขนตอน

กอนเผาและหลงเผา ความมเสนหของผวดนทเปนธรรมชาต การแตกราว หรอ

ดนตางชนดมาผสมรวมกนสรางจนตนาการและเรองราวอยางนาสนใจ การสราง

รปทรงของดนแผนมวนสลบทบไปมาสามารถสรางเนอหาเรองราวและแนวคด

โดยก�าหนดโครงสรางของรปทรงในระยะแรกเปนวงกลม วงร และรปทรงอสระ

การก�าหนดทศทางและมรปรางมนษยในระยะหลงเขามาเกยวของกบการสราง

พนผวจากผลงานแบนราบสองมตสรางสรรคจนตนาการอยางอสระมทศทางการ

เคลอนไหวและการสลดสของน�าดนเผาเคลอบในอณหภมทแตกตางกน สรางมต

ระยะของแสงเงาใหความเปนนนต�าและนนสง พฒนาการสรางสรรคดานเนอหา

และจนตนาการตอผลงานวาดเสนสรางสรรครปทรงมนษยในงานเครองปนดนเผา

ใหสมบรณมากทสด

Page 68: Fine art book4

57 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

จากขอมลการศกษาในโครงงานวจยผวจยไดรวบรวมขอมลประวตความเปนมา

ของงานวาดเขยนประวตงานเครองปนดนเผาและแรงบนดาลใจในอทธพลทมตอ

การสรางผลงานรวมทงแนวคดปญหาในการสรางสรรคพรอมทงสรปผลส�าหรบ

โครงงานวจยนไดน�าเสนอผลงานศลปะทมเนอหาสะทอนทางสงคมโดยผานรปทรง

ของมนษยเปนผลงานวาดเสนผสมกงประตมากรรมโดยใชวสดเครองปนดนเผา

เปนกรรมวธในการสรางสรรคทมรปแบบในลกษณะสวนบคคล เพอเปนแนวทาง

ส�าหรบผทสนใจทางดานศลปะทมเนอหารปแบบคลายๆ กนและผทสนใจศกษา

คนควาพฒนาขางหนากนตอไป

Page 69: Fine art book4

58วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บรรณานกรม

ณฏฐภทรจนทวช.2528.เครองถวยจนทพบจากแหลงโบราณคดในประเทศไทย.

กรงเทพฯ:กรมศลปากร.

ประสานตางใจ.2538.มนษยกบความคด: เพอเขาถงความรความจรงของชวต

โลกและจกรวาล.กรงเทพฯ:มลนธภมปญญา.

สขมาลเลกสวสด.2548.เครองปนดนเผา: พนฐานการออกแบบและปฏบตงาน.

กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อารสทธพนธ.2538.การวาดเขยน.กรงเทพฯ:วฌวลอารต.

Antiquities and Islamic art: Sotheby's New York Thursday December 17,

1998.1998.NewYork:Sotheby's.

Ayers,John.1968.World Ceramics: an Illustrated History.NewYork:

McGraw-Hill.

Capture the Moment: the Pulitzer Prize Photographs.2001.EditedbyCyma

RubinandEricNewton.NewYork:Norton.

Wang,Qingzheng.1989.A Dictionary of Chinese ceramics.Singapore:Sun

TreePublishingLimited.

Page 70: Fine art book4

59 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ราวณะบกยมโลกทปราสาทพมาย

บทคดยอ

บทความนน�าเสนอประเดนใหมในการตความภาพสลกบนหนาบนวมานปราสาท

ประธานดานทศตะวนออกของปราสาทพมายอ�าเภอพมายจงหวดนครราชสมา

จากเดมทนกวชาการมกตความวาตรงกบรามเกยรตของไทยตอนทาวมาลวราช

วาความ แตจากการศกษาพบวา ประตมานรมาณวทยาของภาพสลกดงกลาว

สอดคลองกบเรองราวทพรรณนาไวในมหากาพยรามายณะฉบบวาลมก กาณฑ

ท7อตรกาณฑเปนตอนทราวณะ(ทศกณฐ)นงบษบกวมานไปยงยมโลกเพอ

ตอกรกบพระยมเทพเจาแหงความตาย แตสงครามดงกลาวตองสนสดลงเพราะ

พระพรหมทรงวงวอนไมใหพระยมทรงใชคทายมทณฑอนเปนอาวธทพระยมใช

พพากษาผตายในยมโลกสงหารราวณะ เนองจากพระพรหมเคยประทานพรแก

ราวณะวาจะไมมเผาพงศสงสงใดๆสามารถสงหารราวณะไดเรองจงจบลงทพระ

ยมทรงยอมท�าตามรบสงของพระพรหมและยตสงครามดงกลาวดวยพระองคเอง

เพอทรงรกษาความสตยของพระพรหมทประทานไวแกราวณะ ซงนบวาสงคายง

กวาการสงหารราวณะตามค�าพพากษาดวยคทายมทณฑของพระยม

ค�าส�าคญ:รามายณะ,ราวณะ,พระยม,ยมโลก,พระพรหม,ปราสาทพมาย

พชญาสมจนดา

อาจารยประจ�าสาขาวชาศลปะไทยภาควชาศลปะไทย

คณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม

Page 71: Fine art book4

60วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ABSTRACTThis article proposes a new interpretation of pediment installed at the main tower on the East side of Prasat Phimai, located in Phimai District, Nakornratchasima Province. Based on original interpretation by academics, the impediment was believed to correspond to the episode of the Lord Malivaraj in the Thai version of Ramayana epic. However, an intensive study into the impediment showed that the iconography of such impediment is more consistent with the story described in Book VII , Uttara Kanda of the Valmiki version of Ramayana epic whereby Ravana (Dasakanta in Thai version of Ramayana) was riding a flying pavilion to Yama-Loka (the City of Yama or the underworld) to fight with Lord Yama (the Lord of the Dead).

However, the war was put to an end as Lord Brahma implored that the Lord Yama refrain from killing Ravana by using his Rod of the Death, which was the same tool used in judging the dead in Yama-Loka. This was because Lord Brahma had earlier given a blessing to Ravana that no other person of noble family could ever kill Ravana. Lord Yama thus conformed to the request of Lord Brahma and ended the war by himself in order to maintain the integrity of Lord Brahma with respect to the blessing. This act is considered to be more heroic than to kill Ravana using the Rod of the Death.

Keywords: Ramayana, Ravana, Yama-Loka, Brahma, Prasat Phimai.

Pitchaya SoomjindaThai Art Division, Department of Thai Art, Faculty of Fine Arts, Chiang Mai University,Chiang Mai, Thailand.

PitchayaSoomjinda

LecturerandAuthorinArtHistory,ThaiArtDepartment,FacultyofFineArts,

ChiangMaiUniversity,ChiangMai,Thailand

Ravana Invading Yama-Loka at Prasat Phimai.

Page 72: Fine art book4

61 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ความนำา

ความนาสนใจประการหนงของปราสาทพมาย อ�าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา

กคอถงแมวาปราสาทหนทมขนาดใหญทสดในประเทศไทยแหงนจะเปนพทธศาสน-

สถานในลทธตนตระดงเราจะพบเหนภาพสลกเชงพทธตนตระไดจากกรอบประตจน

กระทงถงทบหลงชนในของวมานปราสาทประธานเปนขอสนบสนนกตาม แตใน

ทางตรงกนขามภาพสลกดานนอกของปราสาทประธานทงทหนาบนและทบหลง

ภาพท 1 ปราสาทประธานของปราสาทพมาย อ�าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา หนหนาไปทางทศใต ประกอบดวย วมานทางดานเหนอ มยอด (ศขระ) เปนพมเชอมตอกบมขกระสน (อนตราละ) และมณฑป ทางดานทศใต หนาบนและทบหลงเตมไปดวยภาพสลกเทวปกรณมในศาสนาพราหมณ

Page 73: Fine art book4

62วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

กลบดารดาษไปดวยภาพสลกเลาเรองในศาสนาพราหมณแทบทงสน(ภาพท1)ไม

วาจะเปนเรองยอดนยมอยางมหากาพยรามยณะและมหาภารตะตลอดจนมรตของ

เทพเจาองคส�าคญในศาสนาพราหมณบดบงความเปนพทธตนตระจนนาแปลกใจ

จนท�าใหเกดความเขาใจทวไปวาครงหนงพทธศาสนสถานแหงนเคยเปนเทวาลยใน

ศาสนาพราหมณมากอนและไดรบการดดแปลงใหเปนวหารในพทธศาสนามาแลว

ภาพสลกอนเนองในศาสนาพราหมณเหลานไดรบความสนใจจากนกวชาการทงชาว

ไทยและชาวตางประเทศอยางกวางขวางและดเหมอนวาจะไดรบการตความอยาง

ภาพท 2 ภาพสลกบานหนาบนดานทศตะวนออกของวมานปราสาทพมาย แบงออกไดเปน 3 ตอน ตอนบนเปนภาพวมานทรงปราสาท มรปเทพบนพาหนะขนาบทงซายขวา ตอนกลางเปนรปพระพรหมทรงหงส แวดลอมดวยเทพบนพาหนะเชนกน ตอนลางเปนภาพการสประยทธกนระหวางกองทพของพระยมบนรถศกและเหลาบรวารทางดานซาย กบกองทพของราวณะบนรถศกและสมนรากษสทางดานขวาของภาพ

Page 74: Fine art book4

63 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ครบถวนทกภาพจนเกอบจะสมบรณ ทนาสนใจกมการศกษาของบรโน ดาแชงส

(BrunoDagens)(1988,17-37)ในบทความเรอง“Autourdel’iconographiede

Pimay”สมทธศรภทรและอลซาเบธมวร(ElizabethMoore)ในหนงสอPalaces

of the Gods Khmer Art & Architecture in Thailand (SmitthiandMoore1992,

249)วตโตรโอโรเวดา(VittorioRoveda)(2005,466-472)ในImages of the

Godsและพรยะไกรฤกษ(2553,316-328)ในหนงสอรากเหงาแหงศลปะไทย

นกวชาการหลายทานทกลาวมานไดใหความส�าคญกบการแปลความหมายของ

ภาพสลกโดยเฉพาะทปราสาทประธานอยางละเอยดจนทกภาพ หลายภาพเปนท

ชดเจนวาเปนตอนใดจนเกอบไมหลงเหลอขอพจารณาใหถกเถยง แตกมภาพอก

จ�านวนไมนอยทนกวชาการคงมความเหนแตกตางกนและยงมบางภาพทถงแมวา

นกวชาการสวนใหญตความตรงกนแตค�าตอบทไดรบกยงไมนาพงพอใจคอภาพ

สลกทหนาบนเหนอประตทางเขามขดานทศตะวนออกของวมานปราสาทประธาน

(ภาพท2)ซงเปนประเดนทบทความนจะน�ามาพจารณาอยางละเอยด

ประตมานรมาณวทยาของภาพสลก

ภาพสลกบนหนาบนทก�าลงกลาวถงน(ภาพท2) เขาขายภาพสลกเลาเรองเชง

ประตมานรมาณวทยา(Iconography)เพราะประกอบไปดวยรปบคคลจ�านวนมาก

แนนขนดจนเกอบเตมพนทรอยละสวนใหญของหนาบนจนลวดลายพรรณพฤกษา

กเรมเลอนหายไปจนเกอบหมดถอเปนเอกลกษณอยางหนงของงานชางในศลปะ

เขมรแบบนครวด(พ.ศ.1643-1718)(สภทรดศ2539,75)ทงยงสอดคลองกบอาย

เวลาของปราสาทประธานทเชอวาสรางโดยพระเจาชยวรมนท6(ครองราชยพ.ศ.

1623/24-1650/51)(Jacques2007,30)แหงราชวงศมหธรประในชวงตนของ

ศลปะแบบนครวดพนทของภาพบนหนาบนแบงออกไดเปน3ตอนตอนบนตรง

Page 75: Fine art book4

64วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

กลางภาพโดดเดนดวยภาพวมานทรงปราสาทเขมรประกอบดวยผนงเรอนธาตสง

มบนไดทางขนสซมประตเหนอกรอบประตมทบหลงศขระเหนอเรอนธาตเปนชน

บญชรลดหลนกน4ชนมกลบขนนประดบทมมของทกชนซงเอนเขาท�าใหขอบรอบ

นอกของศขระวมานแลดเปนพมแสดงลกษณะทางสถาปตยกรรมของปราสาทใน

ศลปะแบบนครวดทผนงเรอนธาตจะสงและมศขระแลดเปนพมไดเปนอยางดและ

ดราวกบจะจ�าลองแบบมาจากวมานของปราสาทประธานเองวมานนมหงสขยบปก

7ตวเทนอยทฐานเขยงหนหนาไปทางเดยวกนตววมานจงลอยในนภากาศทง2

ขางของวมานมรปบคคลบนพาหนะทงหมด4รปโดยทางดานซายของภาพเปน

รปบคคลบนนกยง สงเกตไดจากจะงอยปากและแพนหาง ดานลางเปนรปบคคล

บนสตวปกคอยาวทอาจจะไดแกหงส เศยรบคคลเหลานถกกะเทาะหายไปหมด

สวนอก2คนทางดานซายของภาพช�ารดมากทงคนและพาหนะจนไมอาจระบได

วมานดงกลาวลอยอยเหนอเศยรของพระพรหมตรงกงกลางของภาพ แสดงเปน

เทพเจา4พกตร4 กรทรงหงสเปนพาหนะพระวรกายมขนาดใหญเมอเทยบ

กบรปบคคลอน รอบพระพรหมแนนขนดไปดวยรปบคคลบนพาหนะเชนเดยวกบ

ตอนบนของหนาบน หากสกกรอนไปมากจนเศยรหลดหาย ทางดานซายของ

หนาบนขางขวาของพระพรหมเปนรปบคคลบนมา สงเกตไดจากบงเหยนและขา

หนายกขนอนเปนอาการของมาททะยานไปขางหนา ดานลางเปนบคคลบนสงห

สวนดานขวาของหนาบนขางซายของพระพรหมเปนรปบคคลบนคชสหพจารณา

ไดจากหนาตาทดคลายสงหแตมงวง

ตอนลางคงเปนบรเวณทแออดทสดของหนาบนแสดงการสประยทธกนทามกลาง

สมรภมระหวางจอมทพของทง2ฝายตางประจนรถศกพรอมสารถของตนเขาหา

กนอยางดเดอดเหนไดจากพาหนะเทยมรถทตางกใชขาหนากระโจนเขาใสกนและ

รากษส(ยกษตวผ)ตนหนงศรษะคว�าคะม�าลงกบดนระหวางรถศกรถศกทางดาน

ซายของหนาบนเทยมดวยมามจอมทพแตงกายอยางกษตรยทรงสวมกะบงพกตร

พรอมดวยมกฏและกณฑลทรงพระภษาโจงชกชายตวดออกทางดานขวาเปนรป

Page 76: Fine art book4

65 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

แบบหนงของการแตงกายแบบบรษในศลปะแบบนครวด(พรยะ2553,193:ภาพ

ท2.103,238:ภาพท2.179)พระหตถขวาทรงอาวธดคลายคทามพระกลดกาง

กนอยเหนอเศยรพรอมดวยเครองสงท�าจากขนนกดานหนามรปบคคลขนาดเลก

กวาอยชดบนรถศกหลงรถศกมรปบคคลขพญานาคหาเศยรลอยอยดานลางบคคล

และรปบคคลบนพาหนะแตช�ารดมากดานซายตรงขามกนเปนรถศกของจอมทพ

รากษสผมหลายเศยรและม10กรถออาวธอยางครบครนรถศกนดเหมอนจะเทยม

ดวยมาดงสงเกตไดจากหางหากแตรปศรษะปานและมทรงผมเปนแผงปรกลงดาน

ขางของใบหนาดคลายกบทรงผมของรากษสในศลปะเขมรใตมอดานขวาของพญา

รากษสปรากฏใบหนาของรากษสบรวารแวดลอมดวยเครองสงอนประกอบไปดวย

พดโบกและเครองสงท�าจากขนนกมรากษสอก2ตนอยทางดานหลงของราชรถ

ศกแทรกระหวางเครองสงแลเหนใบหนาไดอยางชดเจนและรากษสอก2ตนยน

ถอกระบองทเกรนรปนาคทายรถศก

การตความของนกวชาการ

ถงแมวาภาพสลกบนหนาบนนจะเปนทชดเจนวามาจากเรองรามายณะ ดงเหน

ไดจากรปรากษสซงมหลายเศยรหลายกรอนไดแกราวณะหรอทรามเกยรตของ

ไทยเรยกวาทศกณฐกตามหากนกวชาการทงชาวไทยและชาวตางประเทศตาง

กตความภาพสลกตอนนแตกตางกนอาทสมทธศรภทรและอลซาเบธมวรให

อรรถาธบายวาเดมมกตความวาเปนตอน“ทาวมาลวราชวาความ”ตามรามเกยรต

ฉบบพระราชนพนธพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก(ฉบบรชกาลท1)

เพราะประตมานรมาณวทยาของภาพดจะไมสอดคลองกบรามยณะฉบบวาลมก

เรองมอยวา ทศกณฐเหนวาทาวมาลวราชผเปนพรหมบนสวรรคชนฟาและเปน

พระอยกาของตนเปนผมนในความสตยมวาจาสทธจงคดยมวาจาของทาวเธอมา

Page 77: Fine art book4

66วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

สาปพระรามพระลกษณใหสน ทาวมาลวราชด�ารวาตนกบทาวอชบาลพระอยกา

ของพระรามเปนพระสหายรกใครกนจงมพระประสงคจะไกลเกลยใหเปนพนธมตร

กนสบไปโดยใชสมรภมรบเปนทตดสนความทามกลางทวยเทพอนมพระอนทรเปน

องคสกขพยานเพอชงความไดเปรยบทศกณฐจงทลใหการปรกปร�าพระรามวาได

ไปพบนางสดากลางปาไรคครองจงน�านางมาไวในสวนอทยานทกรงลงกาแตภาย

หลงพระรามไดยกพลมาหวงชงตวนางไปโดยอางวาเคยเปนสวามของนางมากอน

ทาวมาลวราชจงใหพระวษณกรรมเชญพระรามและนางสดาขนใหการ ซงทง2

พระองคไดใหการตรงกนแตขดแยงกบทศกณฐใหการ ครนทรงซกพยานฝาย

พระอนทรและเทพยดากใหการตรงกบพระรามและนางสดาทงสน

ทศกณฐไดฟงกกรวกลาวหาวาฝายเทพยดากเปนพยานอาสาเขาขางฝายพระราม

พระลกษมณเปนปกตอยแลว และเขาดลใจนางสดาใหกลาวความตามกน ทาว

มาลวราชกรววาทศกณฐกลาวหาพระองคและทวยเทพวารเหนเปนใจทงยงใหการ

เทจตอหนาธารก�านลอยางนาละอายจงมเทวโองการใหทศกณฐสงนางสดาคนให

แกพระรามแตทศกณฐขดขนไมยอมทาเดยว สดทายจงทรงสาปทศกณฐใหตาย

ดวยศรของพระรามแลวใหพระวษณกรรมสงนางสดากลบอทยาน ทศกณฐผก

ใจเจบหมายใจวาจะแกแคนทาวมาลวราชรวมทงเทพยดาจงออกมาโดยไมถวาย

บงคมจากนนทาวมาลวราชไดประทานพรแกพระรามและพระลกษมณกอนเสดจ

กลบวมาน(พระพทธยอดฟาจฬาโลก2549,3:219-250) ดงนน รปเทพผม

4พกตร4กรทรงหงสบนหนาบนจงถกตความตามทองเรองดงกลาววาเปนทาว

มาลวราชก�าลงเสดจลงจากวมานทอยตอนบนของหนาบนในขณะทเบองลางเปน

ภาพกองทพของพระรามและทศกณฐ(SmitthiandMoore1992,249)การตความ

วาเปนตอนทาวมาลวราชวาความยงปรากฏตอมาในงานเขยนของนกวชาการทาน

อนดวย(รงโรจน2551,134)(สมมาตร2554,175-176)

Page 78: Fine art book4

67 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

อยางไรกดสมทธและมวรไดตงขอสงเกตวาจากรปเศยรรากษสทอยระหวางรถศก

ของทง2แสดงถงการตอสกนมากกวา(จะเปนการไกลเกลยกนเหมอนตอนทาว

มาลวราชวาความ-ผเขยน)นกวชาการทง2ทานจงตความใหมวาหนาบนดง

กลาวคงเปนฉากสดทายของการตอสกนระหวางพระรามและราวณะในศกลงกาทม

ดวยกน3ครงและครงสดทายราวณะตองสนชพในทสด(SmitthiandMoore1992,

249)สวนพรยะไกรฤกษไดบรรยายภาพนวาเปนภาพพระพรหมทรงหงสในตอน

บนและตอนลางของหนาบนเปนรปพระรามรบกบทศกณฐบนรถศกแตไมไดระบ

วาเปนศกตอนใด(พรยะ2553,320)และนกวชาการชาวตางประเทศอกทานคอ

วตโตรโอโรเวดาสนนษฐานไปในทางเดยวกบสมทธมวรและพรยะวาคงเปน

ตอนพระรามหรอผอนทมใชพระราม(อาทพระลกษมณ-ผเขยน)เผชญหนากบ

ราวณะในการรบทกรงลงกาอยางไรกตามโรเวดาไดตงขอสงเกตวารปพระพรหม

ทรงหงสทกงกลางของหนาบนเปนปญหาทยากจะอธบายไดทงนเพราะรามายณะ

ฉบบวาลมกไมไดเอยถงการปรากฏกายของพระองคในศกลงกา(เลม6ยทธกาณฑ

บทท101-110)(Valmiki1992,vol.III:287-316)โรเวดาจงสนนษฐานวาภาพ

นคงตรงกบตอนหนงในเรอง “เรยมเกรต” หรอรามเกยรตของกมพชา เขยนขน

เมอประมาณกลางพทธศตวรรษท21-กลาง22(Maxwell2006,88)เปนตอน

ทพระรามทรงกลาวหาพระพรหมวาเปนตนเหตท�าใหพระลกษมณตองศาสตราวธ

ของพระพรหมทประทานใหกบอนทรชตจงทรงขมขวาจะทรงแกแคนพระพรหม

หากไมทรงหาทางรกษาพระลกษมณใหคนดดงเดม(Roveda2005,469)

อาจกลาวไดวาการตความของนกวชาการทส�าคญมอยดวยกน2ตอนกลาวคอ

ตอนทาวมาลวราชวาความและตอนพระราม(หรอพระลกษมณ)รบกบราวณะแต

ดเหมอนวานกวชาการสวนใหญจะใหน�าหนกไปทตอนพระราม(หรอพระลกษณ)

รบกบราวณะมากกวา ซงเกดขนในตอนทายของเรองเหมอนกนทกฉบบไมวาจะ

เปนรามยณะฉบบวาลมกรามเกยรตฉบบรชกาลท1และฉบบกมพชาอยางไรกด

การตความดงกลาวกมจดออนในเรองของตวหลกฐานเชนกน เพราะการน�า

Page 79: Fine art book4

68วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

รามเกยรตทงฉบบของไทยและกมพชามาใชเพอใหการตความสอดคลองกบภาพ

มากทสดเปนเพยงการแกปญหาความไมลงรอยกนของภาพสลกกบเนอเรอง

ทไมปรากฏในรามยณะฉบบวาลมก โดยนกวชาการไดใชเรองเรยมเกรตของ

กมพชาอธบายรปพระพรหมทปรากฏขนระหวางทพของทง2 ฝายเพอเปนการ

“อดชองวาง” ทเกดขนเมอเนอเรองและภาพไมตรงกน แตหากค�านงวาเรอง

เรยมเกรตรวมทงรามเกยรตฉบบรชกาลท1ตางกเปนงานนพนธยคหลงตงแตกลาง

พทธศตวรรษท21-24ในขณะทภาพสลกบนหนาบนของปราสาทพมายมอายเวลา

อยในชวงกลางพทธศตวรรษท17การเสรมแตงเนอเรองใหพสดารจงเกดขนไดใน

ชวงเวลาทหางกนถง400-700ปนได

สวนการตความวาเปนตอนทาวมาลวราชวาความ นอกจากจะน�ามาจากเนอหา

ในรามเกยรตฉบบรชกาลท1แลวผตความคงไดแรงบนดาลใจมาจากจตรกรรม

ตอนนบนผนงพระระเบยงคดวดพระศรรตนศาสดารามไมมากกนอย ฉากนนาย

บญยงแสนสมรสจตรกรผวาดเมอพ.ศ.2474ไดสรางสรรคขนอยางนาประทบใจ

(ภาพท3)(ส�านกงานสลากกนแบงรฐบาล2525, หองท96) โดยจดใหทาว

มาลวราชมพระวรกายใหญโตประกอบดวยพระพกตรและพระกรทง4ประทบเปน

ประธานบนบลลงกแวดลอมดวยบรวารและเทพยดาทมาเปนสกขพยานดานหนา

เปนทประทบของนางสดา พระราม และพระลกษณ มรถศกของพระรามพรอม

ไพรพลวานรทางดานซายตรงขามกนทางดานขวาเปนทศกณฐบนรถศกพรอมดวย

กองทพยกษบรวาร ราวกบเปนฉากเดยวกนกบภาพสลกบนหนาบนของปราสาท

พมายอยางนาพศวง และคงเปนตวอยางทนกวชาการชาวไทยผคนเคยกบความ

ตระการตาของฉากในจตรกรรมวดพระศรรตนศาสดารามใชเปนขอเปรยบเทยบ

ในการตความหนาบนของปราสาทพมายไดเปนอยางด ถงกระนนกด การแปล

ความหมายของหนาบนดงกลาววาเปนตอนทาวมาลวราชวาความกยงกอใหเกด

ขอสงสยตามมาไดอกเชนกนอาทนอกจากตอนนจะไมปรากฏในรามายณะฉบบ

วาลมกแลว ภาพเทพเจาผม4 พกตร4 กรบนหงสกชดเจนอยแลววาเปน

Page 80: Fine art book4

69 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ประตมานรมาณวทยาของพระพรหมเทพเจาในศาสนาพราหมณอยางไมนาจะ

เปนอนกลบถกตความเพอใหสอดคลองกบเนอหาของรามเกยรตฉบบรชกาลท1

วาเปนทาวมาลวราช(คงเพราะคดวาตางกเปน“พรหม”เหมอนกน)และเพอแก

ปญหาเรองวมานปราสาททางตอนบนของหนาบนจงกลาววาเปนวมานของทาว

มาลวราชบนสวรรคชนพรหมใหสอดคลองกนไดอก

ผเขยนเหนวาวมานทรงปราสาทนนาจะเปนพาหนะอยางหนงมากกวาเพราะดาน

ลางของวมานเทนไวดวยหงสกระพอปก7ตวเพอใชแรงของหงสขบเคลอนวมาน

นไปมากกวาจะเปนวมานทประทบของเทพเจานอกจากนหากเปนภาพกองทพ

พระรามรบกบกองทพของราวณะแลว ขางฝายพระรามจะตองมรปวานรเหมอน

เชนรปรากษสสมนของราวณะทดานตรงขามแตกลบปรากฏรปบคคลซงมใชวานร

นงบนสตวพาหนะตางๆกนลองลอยอยทวไปและยงพบวาทพของทง2ฝายได

สปประยทธกนจากรปรากษสตนหนงในทาศรษะคว�าคะม�าลงระหวางรถศกของทง

2ฝายขณะทตอนทาวมาลวาความมไดเกดการสรบกนแตเปนเหมอนการมอบขอ

พพาทให “อนญาโตตลาการวนจฉย”มากกวาทายทสดกคอเราไมพบรปนางส

ดาผเปนพยานปากเอกในเรองนบนหนาบนดงกลาวแตอยางใดการตความวาเปน

ตอนนจงยงมขอขดของมากกวาตอนพระรามรบราวณะเสยอก

ความจรงแลวผเขยนเคยตงสมมตฐานไววาเรองราวในหนาบนคงมาจากรามายณะ

ฉบบวาลมกนนเองหากแกะรอยจากรามายณะฉบบวาลมกกจะพบวาเหตการณท

สอดคลองหนาบนเจาปญหานกอยในรามายณะฉบบดงกลาว เพยงแตเปนตอนท

ไมนยมแพรหลายและน�ามาสรางเปนงานศลปะมากนกทงของอนเดยและกมพชา

เพราะคงเปนตอนทไมเกยวของกบการตอสของพระรามตวเอกของเรองซงถอเปน

องคอวตารของพระวษณกบราวณะซงนยมแพรหลายมากกวาหากเปนศกระหวาง

ราวณะเองกบพระยมเทพเจาแหงความตายเมอราชาอสรตนนยกกองทพรากษส

ของตนบกยมโลก

Page 81: Fine art book4

70วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

รามายณะฉบบวาลมก ตอน “ราวณะบกยมโลก”

ตอนนปรากฏในรามยณะฉบบวาลมกเลมท7“อตรกาณฑ”เปนรามายณะ“ฉบบ

เสรม”เปนฉบบสดทายของรามายณะฉบบสมบรณทมอยทงหมด7เลมดวยกน

อตรกาณฑมทงสน111 บท ส�าหรบตอนราวณะบกยมโลกจะกนความตงแตบท

ท21-23ไปจนจบความเรองเรมตนเมอราวณะไดพบกบพระนารทมนฤษผทรง

อทธฤทธขปยเมฆลอยผานมาหลงจากทกทายปราศรยกนตามธรรมเนยมแลวพระ

นารทมนไดยยงชกแมน�าทงหาใหราวณะบกยมโลกเพอตอกรกบพระยมเทพเจา

แหงความตายแทนการราวมนษยโลกซงเปนเผาพนธทออนแอกวาราวณะเมอได

ฟงค�าสรรเสรญและแรงยจากพระนารทมนกบงเกดทฐมานะจงโดยสารบษบกวมาน

ภาพท 3 จตรกรรมภาพรามเกยรตบนผนงพระระเบยงคดวดพระศรรตนศาสดาราม ตอน ทาวมาลวราชวาความ วาดโดยนายบญยง แสนสมรส เมอ พ.ศ. 2474

Page 82: Fine art book4

71 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

พรอมดวยเหลารากษสบรวารไปยงยมโลก(เลม7อตรกาณฑบทท20)(Valmiki

1992,vol.III:427-429)

ขางฝายพระนารทมนกรบเดนทางลวงหนาไปยงโลกแหงความตายเพอทลพระ

ยมถงการบกยมโลกของราวณะทนใดนนเองบษบกวมานกน�าราวณะเดนทางถง

ยมโลกบรวารของพระยมตางใชศาสตราวธนานาชนดทงลกศรกอนเหลกแหลน

หลาวนบรอยนบพนโจมตบษบกวมานทงบรรดารากษสและราวณะทอยในบษบก

วมานอยางไมลดละถงจะไดรบความเสยหายอยางหนกแตบษบกวมานกคนสภาพ

ดงเดมดวยอ�านาจของพระพรหมผมเทวโองการใหสรางขนขางกองทพรากษสฝาย

ราวณะแมจะไดรบบาดเจบสาหสจากอาวธนานาชนดของกองทพพระยมแตกซด

ศาสตราวธกระหน�าตอบโตกองทพของพระยมทอยเบองลางเชนกนราวณะซงได

รบบาดเจบถงขนเลอดอาบจงลงจากบษบกวมานและใชศรปาศปตเทพศาสตราของ

พระศวะเขาตอกรกบกองก�าลงของพระยม อานภาพของศรดงกลาวไดเผาผลาญ

ทกสงทศรนแลนผานไปจนกลายเปนผยผงและสรางความบาดเจบใหกบไพรพล

ในกองทพของพระยมอยางฉกาจฉกรรจ(เลม7อตรกาณฑบทท21)(Valmiki

1992,vol.III:430-432)

เมอทอดพระเนตรไปยงสมรภมรบพระยมจงทรงตระหนกวา กองทพของราวณะ

ก�าลงเปนฝายไดรบชยชนะในขณะทกองทพของพระองคจะตองพบกบความปราชย

พระองคพรอมกบพระมฤตยเทพเจาแหงความตายจงทรงเรงรดรถศกไปยงกลาง

สมรภม ครนรถศกประจนหนากน ดวยความเดอดดาล พระยมจงสาดศรเขาใส

ราวณะซงกซดศรเขาใสรถศกของพระยมเชนกน การตอสด�าเนนไปตลอดจนถง

7วนโดยมเหลาเทพคนธรรพนกสทธและมหาฤษพรอมดวยพระพรหมลอย

ลองอยเหนอสมรภมเปนพยานของการตอสครงนราวณะไดรบบาดเจบสาหสจาก

ศรของพระยมจงเจาะจงแผลงศรไปยงพระมฤตยและสารถของพระยมและแผลงศร

ตรงไปยงพระยมถงแสนครงเพมความพโรธใหกบพระยมอยางมหนตถงกบทรงพน

บวงเพลงออกจากพระโอษฐตามดวยลมและควน พระมฤตยเมอทอดพระเนตร

Page 83: Fine art book4

72วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ดงนนจงทลขอใหพระยมสงหารราวณะเพราะเปนโทษทณฑทสมควรไดรบจาก

ความผดของมนตามธรรม พระยมทรงเหนชอบดวยจงทรงยกคทายมทณฑหรอ

คทาแหงความตายททรงใชตดสนคนตายในยมโลกหมายจะปลดชพราวณะ

ขณะนนเองพระพรหมไดปรากฏพระองคและมรบสงขอใหพระยมยตการประหาร

ราวณะดวยคทายมทณฑเสยเพราะพระพรหมไดใหพรไวแกราวณะวาจกไมมเผา

พนธใดไมวาจะเปนเหลานาคยกษแทตยคนธรรพรากษสหรอแมแตทวยเทพ

ทจะสงหารราวณะใหถงแกชวตได(เลม7อตรกาณฑบทท10)(Valmiki1992,

vol.III:401-402)มเชนนนพระองคจะถกครหาจากโลกทง3วาทรงเปนจอมลวงโลกพรอมกบทรงเตอนพระยมถงพลานภาพอนมอาจประมาณไดของคทายมทณฑ

ซงพระองคเองเปนผสรางขนวาหากพระยมยงทรงใชคทานดวยโทสะสงหารราวณะ

ตอไปสงทจะตดตามมากคอความพนาศยอยยบและความตายแกทง3โลกอยาง

ไมอาจหลกเลยง ทกสรรพสงดบสญไปไมเวนวาจะเปนผทภกดตอพระพรหมใน

ฐานะททรงเปนประชาบดหรอไมกตามและยงทรงย�าอกครงใหพระยมทรงหยดใช

คทายมทณฑสงหารราวณะเสยพระยมทรงยอมลดคทาลงแตโดยดและทรงร�าพงวา

ในเมอพระองคไมอาจสงหารราวณะผไดรบพรคมกนจากพระพรหมแลวยอมปวย

การทพระองคจะทรงสรบตอจงทรงอนตรธานไปพรอมกบรถศก ราวณะเองกขน

บษบกวมานออกไปจากยมโลก สวนทวยเทพรวมทงพระพรหมและพระนารทมน

ตางกทยอยกลบไปยงวมานของตน(เลม7อตรกาณฑบทท22)(Valmiki1992,

vol.III:433-435)

ความสอดคลองกนของ “เรอง” และ “ภาพ”

ในสวนนจะแยกการวเคราะหหนาบนทละสวนวามความสอดคลองกบตอนราวณะ

บกยมโลกมากนอยเพยงใดโดยเรมจากสวนบนของภาพ(ภาพท4)ประเดนแรก

Page 84: Fine art book4

73 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ทน�ามาพจารณากคอวมานทรงปราสาทมหงสกระพอปกพยงวมานตรงกบบษบก

วมานทน�าราวณะและเหลารากษสบรวารมายงยมโลกหรอไม บษบกวมานนเดม

เปนของพระกเวรเชษฐาตางมารดาของราวณะแตถกราวณะใชก�าลงแยงชงไป

รามายณะฉบบวาลมกไดพรรณนาบษบกวมานนไวอยางตระการตาวา

“ประกอบดวยเสาทองค�าและบานทวารอนแลวดวยมรกต ระโยงระยางดวยพวงระยาไขมก มไมตนใหผลทกฤดกาล รวดเรวเทาความคด เหาะเหนไปไดทกหนแหง อฒจนทรเปนทองค�าฝงอญมณ พนท�าจากทองค�าอยางประณต เปนพาหนะของเทพเจาอนมอาจท�าลายได สรางความรนรมยแกนยนตาและหวใจ งานชนครนรงสรรคโดยพระวศวกรรมตามเทวบญชาของพระพรหม ดวยเครองประดบตกแตงเหลอคณานบนาพศวงจรงแท ทกสงทปรารถนาจะพบพานไดในนน ไมมสงใดแลวทจะงดงามเกนไปกวาน ทงอากาศขางในกไมรรอนหนาวตลอดทกฤดกาล” (เลม 7 อตรกาณฑ บทท 15) (Valmiki 1992, vol. III : 416 - 417)

ภาพท 4 แผนภาพอธบายต�าแหนงของรปสลกบนหนาบนเหนอประตทางเขามขดาน ทศตะวนออกของวมานปราสาทพมาย (จดท�าโดย: วจกษณ ทพยพญาชย)

Page 85: Fine art book4

74วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ถงแมวาบษบกวมานทพรรณนาไวในรามายณะฉบบวาลมกจะไมกลาวถงแรงขบ

เคลอนโดยหงสทกระพอปกอยใตบษบกวมานหากชางกเลอกใชหงสกระพอปกเปน

สญลกษณเพอบงบอกวาบษบกวมานนเปนพาหนะท “เหาะเหนไปไดทกหนแหง”

มใชอาคารอนไมอาจเคลอนทดงเชนทนกวชาการมกตความวาเปนวมานของทาว

มาลวราชหรอวมานของพระพรหมบนสรวงสวรรค(Roveda2005,174)ตวอยาง

ของบษบกวมานพรอมดวยหงสเทนวมานในลกษณะเดยวกนนยงปรากฏทหนาบน

ของปราสาทประธานของปราสาทพนมรงอ�าเภอเฉลมพระเกยรตจงหวดบรรมย

ถง2 แหงดวยกน คอ ทหนาบนดานทศตะวนตกของมขทางเขาวมานปราสาท

ประธาน สลกภาพตอนนางสดาเสดจโดยบษบกวมานของราวณะไปยงสมรภม

รบเพอทอดพระเนตรพระรามและพระลกษมณซงตองศรนาคบาศของอนทรชต

ภาพท 5 หนาบนดานทศตะวนตกของวมานปราสาทพนมร ง ตอน นางสดาเสดจไป ทอดพระเนตรพระรามและพระลกษมณตองศรนาคบาศ แสดงภาพบษบกวมานทรงปราสาทเทนดวยหงสของราวณะทนางสดาประทบมายงสมรภม

Page 86: Fine art book4

75 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

(ภาพท5)และหนาบนดานทศตะวนออกชนบนสดของปราสาทประธานสลกภาพ

พระรามเสดจกลบอโยธยาพรอมพระลกษมณและนางสดา(ภาพท6) โดยมหงส

กระพอปกอยใตฐานของบษบกวมานเหมอนกนทง2หนาบนแบบเดยวกบทหนา

บนของปราสาทพมายดงนนวมานทรงปราสาททปรากฏบนหนาบนของปราสาท

พมายดงกลาวจงไดแก บษบกวมานของพระกเวรทราวณะแยงชงไปและใชเปน

พาหนะเดนทางมายงยมโลก

ภาพท 6 หนาบนดานทศใตชนบนสดของวมานปราสาท พนมรง ตอนพระราม นางสดา และพระลกษมณ เสดจกลบกรงอโยธยา แสดงภาพบษบกวมานทรงซ มบนแถลงเทนดวยหงสของราวณะซงทง 3 พระองคประทบในบษบก

Page 87: Fine art book4

76วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ประเดนตอมาคอรปพระพรหมทรงหงสเปนพาหนะทางตอนลางของบษบกวมาน

จะวาไปแลวกสอดคลองเปนอยางดกบการเสดจมาทอดพระเนตรการรบระหวาง

พระยมกบราวณะของพระองคและทรงหามปรามมใหพระยมสงหารราวณะดวย

คทายมทณฑดงกลาวไวในบทท22วา

“ขณะนน เหลาเทพยดา คนธรรพ นกสทธ มหาฤษ พรอมดวยพระประชาบด (พระพรหม - ผเขยน) ผลอยอยเหนอเศยร ตางชมนมกนเหนอสมรภมรบเพอดการสประยทธระหวางพญารากษสและราชาแหงความตาย ราวกบโลกจะถงกาลอวสาน” (เลม 7 อตรกาณฑ บทท 22) (Valmiki 1992, vol. III : 434)

ประเดนทตองพจารณาสบเนองจากขอความขางตนกคอรปบคคลบนสตวพาหนะท

ลอยอยเหนอกองทพของพระยมและราวณะควรเปนรปเทพเจาทมาชมนมกนเหนอ

สมรภมรบหรอไม แมรามายณะจะไมไดระบพระนาม หากการระบอยางกวางๆ

วามเหลาเทพมารวมชมนมจงเปดโอกาสใหผออกแบบหนาบนมอสระทจะบรรจ

เทพเจาองคใดลงไปไดซงผออกแบบกไดใชรปสตวพาหนะของเทพเจาแตละองค

เปนสญลกษณ อยางไรกด ประตมานรมาณวทยาของพาหนะเทพในศลปะเขมร

มความแตกตางจากของอนเดยอยบาง(Roveda2003,137:table4)กลาวคอ

รปเทพบนนกยง ไดแก พระสกนธะ พระโอรสของพระศวะและพระนางปารวต

ผทรงนกยงเปนพาหนะเปรยบเทยบไดกบรปพระสกนธะทรงนกยงบนผนงระเบยง

คดมมทศตะวนตกเฉยงเหนอของปราสาทนครวด(Roveda2005,135:fig.118)

รปเทพบนมาไดแกพระพายเทพเจาแหงสายลมและทรงเปนทกปาลกะประจ�า

ทศตะวนตกเฉยงเหนอทรงมาเปนพาหนะเปรยบเทยบไดกบรปพระพายทรงมาท

ระเบยงคดปราสาทนครวดมมทศตะวนตกเฉยงเหนอ(Roveda2005,135:fig.118)

รปเทพบนสงห คอ พระเกต ผทรงเปนหนงในเทพยดานพเคราะหและทรงเปน

คฝาแฝดกบพระราห(Roveda2005,187) ทรงสงหเปนพาหนะ เปรยบเทยบ

Page 88: Fine art book4

77 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ไดกบรปพระเกตทรงสงหทระเบยงคดปราสาทนครวดมมทศตะวนตกเฉยงเหนอ

(Roveda2005,137:table5)

รปเทพบนคชสหคอพระกเวรผทรงเปนเทพเจาแหงความมงคงและเปนหนงใน

ทกปาลกะประจ�าทศเหนอทรงคชสหเปนพาหนะเปรยบเทยบไดกบรปพระกเวร

ทรงคชสหบนใบขนนประดบศขระวมานปราสาทประธานของปราสาทพนมรง

(พรยะ2553,234:ภาพท2.170)

รปเทพบนนาคหาเศยรอาจไดแกพระวรณผทรงเปนเทพเจาแหงสายน�าและเปน

หนงในทกปาลกะประจ�าทศตะวนตก ทรงนาคเปนพาหนะ เปรยบเทยบไดกบรป

พระวรณทรงนาคบนหลกลกบาศกศลา(พรยะ2553,238:ภาพท2.179)1ใน

6หลกจาก8หลกของเทพทกปาลกะ8องคจากปราสาทพนมรง(พรยะ2553,

237)อยางไรกตามประตมานรมาณวทยาของพระวรณในศลปะเขมรกทรงหงสเปน

พาหนะเชนกน(Roveda2005,191)ในสภาพทช�ารดมากเชนนประกอบกบมรป

เทพบนนาคซงคงไดแกพระวรณอยแลวสตวพาหนะดงกลาวจงอาจจะไมใชหงสก

เปนไดซงกเปนไปไดวาเทพบนพาหนะนนกอาจมใชพระวรณเชนกนเนองจากใน

หนาบนเดยวกนชางคงไมสลกเทพเจาองคเดยวกนใหปรากฏพระองคใน2รปแบบ

ดวยพาหนะตางกนนอกจากนดานลางของพระสกนธะยงมรปบคคลบนพาหนะด

คลายหงสแตไมอาจยนยนไดแนนอนดวยไดรบความเสยหายมาก

ประเดนถดมาคอตอนลางสดของหนาบนเปนรถศก2คนเทยมพาหนะพรอม

สารถรถศกทางดานขวาของภาพมพญารากษสหลายเศยรสบกรถอศาสตราวธใน

มออยางครบครน ไดแก “ราวณะ”อยางไมตองสงสย เนองดวยบรวารทตดตาม

มาตางกมใบหนาเปนรากษสอยางเหนไดชดเจนทกตน อยางไรกด ในรามายณะ

ฉบบวาลมกไมไดระบวาราวณะใชรถศกเพราะเมอลงจากบษบกวมานแลวราวณะ

กตรงเขาตอกรกบพระยมบนพนสมรภม(เลม7อตรกาณฑบทท21)(Valmiki

1992,vol.III:432)และอาจดแปลกทรถศกของราวณะเทยมดวยมามศรษะเปน

Page 89: Fine art book4

78วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

รากษสแตกมตวอยางจากมาหนารากษสเทยมรถศกของอนทรชตบนทบหลงดาน

ในเหนอประตมขทางเขามณฑปดานทศใตของปราสาทพมาย(ภาพท7)และเคย

มมากอนหนานแลวทปราสาทบาปวน(Roveda2005,136:fig.4.4.97)ศลปะ

เขมรแบบบาปวน(พทธศกราช1553-1623)สรางโดยพระเจาอทยทตยวรมนท

2(ครองราชยพทธศกราช1593-1609)

สวนบคคลทรงเครองตนอยางกษตรยบนราชศกเทยมมาดานขวาของภาพคงมใช

พระรามหรอพระลกษมณเชนทเคยเขาใจกน เพราะทงหนาบนกไมปรากฏวาม

วานรตามมาดวยแมแตตวเดยวเหมอนฝายราวณะทมรปสมนรากษส กษตรย

บนรถศกพระองคนจงไดแก “พระยม” หรอทจารกปราสาทนครวดใตรปสลกของ

พระองคเรยกวา“พระธรรม”(Maxwell2006,163)เทพเจาแหงความตายผทรง

เปนจตโลกบาลประจ�าทศใตทศแหงความตายของศาสนาพราหมณทตงของยมโลก

ภาพท 7 ทบหลงภายในมณฑปปราสาทประธานดานทศใตแกะสลกเรองรามายณะ ตอน พระลกษมณรบอนทรชต ซงใชมาทมใบหนาเปนรากษสเปนพาหนะเทยมรถศก

Page 90: Fine art book4

79 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

อาวธในพระหตถขวาจงควรไดแก“คทายมทณฑ”หรอคทาแหงความตายททรงใช

พพากษาผตายในยมโลกนาสงเกตวาพาหนะเทยมรถศกของพระยมเปนมาตาม

ปกตแลวพระยมจะทรงกระบอเปนพาหนะและพบวารถศกของพระองคกเทยมดวย

กระบอดงภาพสลกทระเบยงคดชนลางดานทศตะวนออกของปราสาทนครวดตอน

พระวษณปราบอสรกาลเนม(Maxwell2006,75)(ภาพท8)แตในรามายณะฉบบ

วาลมกระบอยางชดเจนวารถศกของพระยมเทยมดวยมาดงขอความในบทท22

ของเลม7อตรกาณฑวา“ล�าดบนนสารถจงควบมาสแดงราวโลหตทะยานรถศก

อนรวดเรวปานสายฟาประจนหนากบพญารากษสเพยงชวพรบตามาซงเทยบได

กบของพระหร(พระวษณ-ผเขยน)กน�าพระยมเขาสสมรภมรบโดยพลน”(Valmiki

1992,vol.III:433)

ภาพท 8 ภาพพระยมทรงรถศกเทยมกระบอบนผนงระเบยงคดชนลางดานทศตะวนออกของปราสาทนครวด ประกอบเรองราวตอนพระวษณปราบอสรกาลเนม

Page 91: Fine art book4

80วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ในตอนนกเหลอเพยงอกบคคลเดยวทมาเกยวของกบพระยม นนคอ พระมฤตย

ผทรงตดตามพระยมไปในสมรภมรบบนรถศกของพระยม ผทลขอใหพระยมทรง

สงหารราวณะดงบรรยายไวในรามายณะบทท22เลม7อตรกาณฑวา“พระมฤตย

ผจกอาจท�าลายซงโลกทงสามอนไมจรง พรอมดวยหอกและตะลมพกอกทงคทา

แหงความตายในพระหตถทรงยนเคยงขางพระยมศาสตราวธของพระองคโชตชวง

ดจเปลวอคค”(Valmiki1992,vol.III:434)ปญหากคอวามฤตยกเปนพระนามหนงของพระยมเชนกนแตเนอหาของรามายณะฉบบวาลมกไดกลาววาพระยม

และพระมฤตยทรงยนเคยงขางกนบนรถศกจงมใชบคคลเดยวกน ค�าวา “มฤตย”

ในความหมายอยางกวางยอมหมายถงความตายหรอใกลตายหาไมแลวกน�ามา

ใชเปนบคลาธษฐานหรอตวแทนของความตายอาทเมอกลาววามฤตยก�าลงมา

เยอนใครกหมายความวาคนๆ นนก�าลงใกลตาย หรอบางครงกเรยกพระยมหรอ

แมกระทงพระวษณวามฤตย(Monier-Williams,827)คมภรอคนปราณะกลาว

วาพระมฤตยทรงเปนเทวนารแหงความตายสวนมหากาพยมหาภารตะกลาววา

ทรงเปนทงเทพและเทวนาร(Mani1975,506)ในขณะทรามายณะฉบบถอดความ

จากวาลมกของราเมศเมนอนไดจนตนาการใหพระมฤตยเปนรางปรากฏของคทา

กาลทณฑ (คทายมทณฑ) หรอคทาแหงความตายขนรถศกเคยงขางพระยม

(เมนอน2551,704)และปรากฏกายอกครงเปนรปรางดรายนาสะพรงกลวทลขอ

ใหพระยมทรงใชคทากาลทณฑ(คอตนเอง)สงหารราวณะ(เมนอน2551,705)

สนนษฐานวาดวยบทบาททใกลเคยงกนของพระยมและพระมฤตยอนเกยวของดวย

เรองของความตาย ตอมาภายหลงพระมฤตยเทพเจาแหงความตายไดกลายเปน

เทพเจาองคเดยวกบพระยมในทสดจงท�าใหพระยมมอกพระนามหนงวา“มฤตย”

ดงนนภาพสลกบนหนาบนของปราสาทพมายซงอยในยคหลงการรจนามหากาพย

รามายณะมานบพนปแลวจงไมปรากฏรปพระมฤตยเคยงขางกบพระยมบนรถศก

รวมความตามทพรรณนามานกคงเปนทกระจางชดวา ภาพสลกบนหนาบนของ

วมานปราสาทพมายตอนนเปนตอนราวณะบกยมโลก เหนไดจากตอนลางของ

Page 92: Fine art book4

81 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพทเปนรถศกเทยมมาพรอมสารถของพระยมทางดานซายของภาพแวดลอม

ดวยเครองสงพรอมดวยผตดตามซงอาจไดแกพระมฤตยผทรงเปนบคลาธษฐาน

ของความตาย สวนทางดานขวาเปนรถศกเทยมมาหนารากษสพรอมสารถของ

ราวณะมเครองสงกางกนและแวดลอมไปดวยเหลารากษสบรวารตอนกลางของ

หนาบนเหนอขนไประหวางกองทพทง2คอพระพรหมทรงหงสผเสดจมาเหนอ

สมรภมรบและทรงหามมใหพระยมใชคทายมทณฑสงหารราวณะพรอมทวยเทพ

เสดจมาพรอมกบพาหนะคอพระสกนธะทรงนกยงพระพายทรงมาพระเกตทรง

สงหพระกเวรทรงคชสหและพระวรณทรงนาคตอนบนสดของหนาบนเปนบษบก

วมานทราวณะโดยสารมายมโลกเพอตอกรกบพระยม

ภาพท 9 หนาบนของโคประดานทศใต ปราสาทบนทายส�าเหร จงหวดเสยมราฐ ประเทศกมพชา มความคลายคลงกนเปนอยางมากทงองคประกอบของภาพและตวภาพกบหนาบนตอนราวณะบกยมโลกของปราสาทพมาย

Page 93: Fine art book4

82วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อนง ทหนาบนของโคประดานทศใต ปราสาทบนทายส�าเหร จงหวดเสยมราฐ

ประเทศกมพชา ศลปะเขมรแบบนครวด ซงโคลด ฌาคส(ClaudeJacques)

สนนษฐานวา สรางขนโดยพระเจาธรณนทรวรมนท2(ครองราชยพทธศกราช

1693-ประมาณ1708) พระราชชนกของพระเจาชยวรมนท7 (ครองราชย

พทธศกราช1725/26-ประมาณ1761)(Jacques2007,30)และพระประยร-

ญาตของพระเจาสรยวรมนท2(ครองราชยพทธศกราช1656-1693)(Roveda

2005,393) ยงมภาพสลกทคลายคลงกบหนาบนตอนราวณะบกยมโลกดวย

(ภาพท9) ตอนบนของภาพเปนวมานทรงปราสาทแวดลอมดวยบรรดารากษส

(ยกษตวเมย)พนมมอและรากษสถอกระบองตอนกลางใตวมานทรงปราสาทเปน

รากษสเศยรเดยวสองกรตนหนงทรงเครองตนเหาะลอยอยตอนลางเปนรถศกของ

จอมทพทง2ฝายประจนหนากนรถศกทางดานซายเทยมดวยมามกษตรยและ

สารถทรงเครองบนรถศกหากแตเศยรช�ารดหกหายสวนรถศกทางดานขวาเทยม

ดวยราชสหหนารากษสมรปรากษสหลายเศยรหลายกรซงอาจไดแกราวณะพรอม

สารถอยบนรถศก ตางฝายตางแวดลอมดวยบรวารทก�าลงเปาสงขศก ตรงกลาง

ระหวางรถศกมรปบคคลแปดกรแตเศยรหกหายทรงเครองประดบอยในทากระโจน

จะเหนไดวาการจดองคประกอบของภาพและตวภาพชชวนใหขบคดไดวาเปนเรอง

เดยวตอนเดยวกนกบหนาบนตอนราวณะบกยมโลกของปราสาทพมาย(ดภาพท2)

แตปญหากคอ บคคลทอยดานลางของวมานทรงปราสาทเปนรากษสไมใชพระ

พรหมเหมอนทปราสาทพมายซงโรเวดาตความวาอาจจะไดแกพระกฤษณะรบกบ

อสรกาลเนมและอสรพาล(Roveda2005,393-396)ภาพเลาเรองบนหนาบน

ของปราสาทบนทายส�าเหรจงยงคงเปนปรศนาทยงไมสามารถคลคลายไดในขณะ

นเชนเดยวกบอกหลายๆ ภาพของปราสาทแหงนซงนบวายากตอการตความอย

ไมนอยเชนกน(Roveda2005,394-396)ประเดนนจงเปนเรองทตองพจารณา

กนในวาระตอไป

Page 94: Fine art book4

83 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ตอนราวณะบกยมโลกเปนหนงในเรองราวในสวนตนของกาณฑท7 อตรกาณฑ

ผรจนาไดถายทอดผานพระอรรคตฤษผเลาเรองถวายพระรามทามกลางราชสภา

ในสวนตนของกาณฑไดยกพนทจ�านวนมากใหกบการพรรณนาความประพฤตอน

แสนรายกาจของพญารากษสราวณะไมวาจะเปนเรองแยงชงบษบกวมานจากพระ

กเวร(บทท15)(Valmiki1992,vol.III:414-417)ตอนเขยาเขาไกรลาส(บทท16)(Valmiki1992,vol.III:417-420)ตอนบกเทวโลกเพอรบกบพระอนทร(บทท28-29)(Valmiki1992,vol.III:470-475)หรอหลงจากบกยมโลกแลวกยงบกเมองบาดาลของพระวรณ(บทท23)(Valmiki1992,vol.III:436-439)การบกยมโลกของราวณะจงมใชเกดจากการยยงของพระนารทมนผไมอยนงกบ

การวนวายเรองของชาวบานหากมตนทนสะสมมาจากความปรารถนาของราวณะ

เองทจะสยบโลกทง3ไวดวยการทยอยโจมตนครอนเปนทสถตของโลกบาลผทรง

ดแลทศทง4ทละเมองอนไดแกพระกเวรประจ�าทศเหนอพระอนทรประจ�า

ทศตะวนออกพระยมประจ�าทศใตและพระวรณประจ�าทศตะวนตกการไดสยบ

พระยมมรณเทพผปกครองโลกแหงความตายและทรงเปนหนงในโลกบาลทง4ผ

คมครองทศทง4ยอมเปนหนงในความปรารถนาของราวณะอยแลวดงทราวณะ

เองไดกลาวสาบานตอหนาพระนารทมนวาจะมชยชนะเหนอจตโลกบาลใหจงได

(บทท20)(Valmiki1992,vol.III:429)

ทนาคดกคอถงแมจะเปนทชดเจนวาตอนนเปนสญลกษณของการตอสกนระหวาง

ฝายธรรมะคอพระยมผทรงเปนเทพเจาผด�ารงไวซงความยตธรรมดงพระนาม

หนงวา “ธรรมเทพ” กบราวณะผเปนฝายอธรรมอยางแทบจะไมตองถกเถยงกน

เลยกตาม หากในคราวนดเหมอนวาฝายธรรมะจะมไดมชยเหนออธรรมเหมอน

เคย ทงน มใชวาฝายของพระยมจะประสบกบความพายแพ คอ มไดทรงพาย

แพแตไมปรารถนาทจะไดรบชยชนะหากเพราะทางเลอกของพระองคมอยอยาง

จ�ากด ดวยตองทรงรกษาสจวาจาของพระพรหมทคมครองราวณะอย แมความ

ตายของราวณะยอมเปนความเทยงธรรมทพระยมทรงตดสนไดไมยากนกแตกม

Page 95: Fine art book4

84วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อาจเทยบไดกบความสตยของพระพรหมผจะทรงกลายเปนจอมลวงสามโลกหาก

ทรงสงหารราวณะดวยคทายมทณฑส�าเรจนอกจากนยงเปนการย�าเตอนพระยม

มใหทรงใชคทายมทณฑอนทรงมหธานภาพดวยความเกรยวกราดโดยไมค�านง

ถงผลลพธทตามมา คอ ความพนาศของทกสรรพชวตทพระพรหมทรงสรางขน

เมอแลกกบความตายของราวณะยอมกลายเปนเรองเลกนอยไปในทนทและหาก

คทายมทณฑของพระยมไมอาจสงหารราวณะไดตามพรพรหมทคมกนไว ความ

ศกดสทธของค�าพพากษาแหงพระยมในฐานะธรรมบาลทตดสนใหราวณะตองตาย

กจะไมหลงเหลออยเชนเดยวกนดวยทางเลอกทจ�ากดเชนนจงไมมประโยชนอนใด

ทพระยมจะทรงน�าพมเสนไปแลกกบเกลอตองปลอยใหราวณะรบค�าพพากษาจาก

ผลกรรมทตนกอไวในอนาคต

อทาหรณจากเรองนจงดประหนงจะย�าเตอนหลกแหงการใชอ�านาจโดยธรรม(อยาง

แทจรง)ของผปกครองบานเมองมใชการใชธรรมเปนอ�านาจดงเชนการตดสนของ

พระยมถงแมจะเทยงธรรมในฐานะธรรมเทพผทรงรกษาสมดลแหงชวตคอความ

ตายของทกสรรพสตวหากการใชอ�านาจของพระองคกถกรบกวนดวยโทสจรตดงท

พระพรหมไดทรงเตอนไวและทรงใชอ�านาจจากคทายมทณฑมงจดการกบบคคล

เพยงคนเดยวดวยความเกรยวกราดยอมพกพาซงความหายนะใหแกทกสรรพสงได

เสมอในขณะทการใชอ�านาจของพระยมถาไมเปนผลกยอมเกดความคลางแคลงใจ

ในความเทยงธรรมของพระองคในฐานะผทรงธรรมและอ�านาจไวในองพระหตถได

เชนกนเพราะฝายราวณะเองกมความชอบธรรมจากพรของพระพรหมทตนไดรบ

ไวซงแมดเหมอนจะเปนการปกปองราวณะผชวรายแตกเปนไปเพอรกษาหลกการ

ทสงยงกวาคอความสตยจากพรของพระพรหมในฐานะผทรงสรางสรรคทกสรรพ-

สงทประทานไวแกราวณะนนเองเชนนแลวจดมงหมายของตอนราวณะบกยมโลก

จงอาจอยทการพทกษความสตยและการด�ารงไวซงการใชสมดลแหงอ�านาจอยาง

เทยงธรรมไมล�าเอยงดวยโทสจรตทงหมดนเปนสงทตองด�ารงอยคกนโดยไมอาง

ธรรมมาเปนอ�านาจมฉะนนยอมเกดความโกลาหลอนมอาจประมาณตามมาได

Page 96: Fine art book4

85 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

รามายณะกบการฟนฟลทธไวษณพในอาณาจกรกมพชา

ขอสงสยวาเหตใดปราสาทประธานของปราสาทพมายจงมแตภาพสลกจากเรอง

รามายณะเตมไปหมดทงทเปนพทธศาสนสถานปรากฏการณนมใชเกดขนเฉพาะ

ปราสาททสรางขนในประเทศไทยเทานน หากแตเกดขนมากอนหนานนแลวใน

กมพชาแมเราอาจจะกลาววามหากาพยรามายณะและมหาภารตะอนเปนสวนหนง

ของวรรณกรรมสรรเสรญอวตารของพระวษณเทพเจาส�าคญของศาสนาพราหมณ

ลทธไวษณพจะเปนทนยมอยางกวางขวาง ไมเวนแมกบผทนบถอลทธไศวะหรอ

แมแตพทธศาสนกชนกตามดงตวอยางจากปราสาทบนทายสรหรอ“อศวรประ”

(พทธศกราช1510) สรางขนเพอถวายพระศวะ กมภาพสลกรามายณะและมหา

ภารตะปรากฏอยทวไป การศกษาประตมานมาณวทยาของภาพสลกในศลปะ

เขมรของโรเวดาแสดงใหเหนวา วษณปกรณมไมวาจะเปนมรตหรอมหากาพย

ทง2อนเกยวเนองดวยอวตารของพระองคเรมชกชมขนอยางเหนไดชดในศลปะ

เขมรแบบบาปวน(พทธศกราช1553-1623)จนเฟองฟทสดในศลปะแบบนครวด

(พทธศกราช1643-1718) สบเนองไปจนถงศลปะแบบบายน (พทธศกราช

1720-1773)(Roveda2003,50-143)มากขนอยางมนยส�าคญเฉพาะทปราสาท

บาปวนปราสาทขนาดใหญทสดในศลปะแบบบาปวนกอนการสรางปราสาทนครวด

กมภาพสลกเรองรามยณะและมหาภารตะอยทวไป และกลายเปนความสมบรณ

แบบมากขนทปราสาทนครวดซงพระเจาสรยวรมนท2 ผทรงเลอมใสในลทธ

ไวษณพอยางแรงกลาทรงสรางถวายพระวษณ

ความแพรหลายของกระแสพระวษณมใชความบงเอญหรอเปนเรองของความนยม

ในเชงศลปะเพยงอยางเดยวโดยปราศจากบรบทใดๆแตเกดขนจากการฟนฟลทธ

ไวษณพในกมพชาซงเปนผลโดยตรงจากการฟนฟลทธไวษณพในอนเดยโดยทาน

ศรรามานจในชวงกลางพทธศตวรรษท16ปราชญในนกายศรไวษณพของแควน

Page 97: Fine art book4

86วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ทมฬณาฑทางตอนใตของอนเดยทสงเสรมใหถวายภกดตอพระวษณและอวตาร

ของพระองคในรปแบบของเทวรปตามเทวาลยตางๆ(พรยะ2553,184)สงผลให

ลทธไวษณพทเคยเปนรองในดานของความเลอมใสเมอเทยบกบลทธไศวะไดรบการ

ฟนฟใหทวความส�าคญมากขนดงเหนไดจากบรรดาเทวรปพระวษณทปรากฏขนใน

ชวงระยะเวลานอยางมนยส�าคญเชนรปพระวษณอนนตศายนสมฤทธกะไหลทอง

ขนาดความยาวกวา6 เมตรจากปราสาทแมบญตะวนตกใจกลางบารายตะวนตก

ของเมองพระนครในศลปะแบบบาปวนและตวอยางจากภาพสลกในลทธไวษณพ

ทคงเรมแพรหลายเมอปลายพทธศตวรรษท16 เปนตน เหตน ปราสาทพมาย

ทสรางขนในศลปะเขมรแบบนครวดจงอยในกระแสของการฟนฟลทธไวษณพใน

กมพชาเชนกนแมพระเจาชยวรมนท6กษตรยในราชวงศมหธรประผทรงมสวน

เกยวของกบการสรางปราสาทประธานของปราสาทพมายกทรงนบถอพระวษณ

เชนเดยวกบพระเจาสรยวรมนท2ผทรงสรางปราสาทนครวดและทรงสบสายมา

จากราชวงศน(พรยะ2553,184)

บรรดาภาพสลกดานนอกของปราสาทประธานแหงพมายทสรางขนตามรปแบบ

ของเทวาลยในศาสนาพราหมณจงเตมไปดวยภาพสลกในศาสนาพราหมณลทธ

ไวษณพตามกระแสนยมหรออาจตามพระราชนยมขององคอปถมภ คอ พระเจา

ชยวรมนท6ผทรงนบถอพระวษณในขณะทภาพสลกในพทธตนตระกลบองแอบ

อยแทบดานลางของกรอบประตและซอนตวในเงอมเงามดสลวบนทบหลงดานใน

ของปราสาทประธานตองรอจนถงรชสมยพระเจาชยวรมนท7เมอทรงยกระดบ

พทธตนตระเปนศาสนาประจ�าอาณาจกรกมพชาอยางแขงแกรงภาพสลกในพทธ-

ศาสนาทงพทธประวตชาดกพระโพธสตวและเทพเจาในพทธตนตระจงปรากฏ

บนองคประกอบสถาปตยกรรมภายนอกของปราสาทเขมรสมบรณแบบอยางไมเคย

มมากอนควบคไปกบเทวปกรณมในศาสนาพราหมณอยางเทาเทยม

Page 98: Fine art book4

87 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผเขยนขอขอบคณผชวยศาสตราจารยสยามภทรานประวตอาจารย

ประจ�าสาขาวชาภาษาไทยภาควชาภาษาตะวนออกคณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม ส�าหรบค�าแนะน�าดานภาษาและวรรณกรรม

สนสกฤต ครอบครว “จารประสทธ” คอ คณธดารตน จารประสทธ

และคณกตตมา จารประสทธ นกศกษาสาขาวชาจตรกรรม ภาควชา

ภาพพมพจตรกรรมและประตมากรรมคณะวจตรศลปมหาวทยาลย

เชยงใหม ใหความอนเคราะหจดหาตนฉบบรามายณะจากประเทศ

สหรฐอเมรกาคณพณพวพนธสกลนกศกษาระดบบณฑตศกษาสาขา

วชาการสอนภาษาองกฤษ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ทชวยกรณาแปลสรปบทความภาษาฝรงเศสเพอใชประกอบการเขยน

บทความชนนคณวจกษณทพยพญาชยนกศกษาสาขาวชาออกแบบ

ภาษาวชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม ชวยจด

ท�าแผนภาพอธบายต�าแหนงของตวภาพบนหนาบนอยางไรกดความ

รบผดชอบในบทความทงหมดยอมเปนของผเขยนเทานน

Page 99: Fine art book4

88วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บรรณานกรม

พรยะไกรฤกษ.2553.รากเหงาแหงศลปะไทย.กรงเทพฯ:รเวอรบคส.

พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช,พระบาทสมเดจ.2549.บทละครเรองรามเกยรต

พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก.4เลม.พมพครง

ท10.กรงเทพฯ:ศลปาบรรณาคาร.

เมนอน,ราเมศ.2551.รามายณะ.แปลโดยวรวดวงศสงา.กรงเทพฯ:เมองโบราณ.

รงโรจนธรรมรงเรอง.2551.ปราสาทขอมในดนแดนไทย ความเปนมาและขอมล

ดานประวตศาสตรศลปะ.พมพครงท2.กรงเทพฯ:ศลปวฒนธรรมฉบบพเศษ.

สมมาตร ผลเกด.2554.ปราสาทพมาย เพชรน�าเอกแหงวมายประ. กรงเทพฯ:

ดวงกมลพบลชชง.

ส�านกงานสลากกนแบงรฐบาล.2525.จตรกรรมฝาผนงเรองรามเกยรตรอบพระ

ระเบยงวดพระศรรตนศาสดาราม. พมพครงท2. กรงเทพฯ: โรงพมพ

รงเรองรตน.(ส�านกงานสลากกนแบงรฐบาลจดพมพโดยเสดจพระราชกศล

บรณะวดพระศรรตนศาสดาราม).

สภทรดศดศกล,ม.จ.2539.ศลปะขอม.กรงเทพฯ:องคการคาของครสภา.

Dagens,Bruno.1988.“Autourdel’iconographiedePimay.”In La Thailande

des débuts de son histoire jusqu’ au XVe siècle. PremierSymposiumFranco-Thai,18-24Juillet1988,UniversiteSilpakorn,Bangkok.

Page 100: Fine art book4

89 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Jacques,Claude.2007. “ThehistoricaldevelopmentofKhmerculture

fromthedethofSuryavarmanIItothe16thcentury.”In Bayon New

Perspective.pp.28-49.EditedbyJoyceClark.Bangkok:RiverBooks.

Mani,Vettam.1975. Purānic Encyclopeadia. Delhi:MotilalBanarsidass.

Maxwell,ThomasS.2006.Of Gods, Kings, and Men: The Reliefs of Angkor

Wat. ChiangMai:SilkwormBooks.

Monier-Williams,Monier,Sir.N.d. A Sanskrit - English Dictionary

Etymologically and Philologically.PrivateLimited.Delhi:Motilal

Banarsidass.

Roveda,Vittorio.2003.Sacred Angkor: The Carved Reliefts of Angkor Wat.

Bangkok:RiverBooks.

—.2005.Images of the Gods: Khmer mythology in Cambodia, Thailand

and Laos.Bangkok:RiverBooks.

SmitthiSiribhadraandElizabethMoore.1992.Palaces of the Gods: Khmer

art & architecture in Thailand. Bangkok:RiverBooks.

Valmiki.1992.The Ramayana of Valmiki. TranslatedbyHariPrasadShastri.

3vols.London:SantiSadan.

Page 101: Fine art book4

90วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Page 102: Fine art book4

91 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สญลกษณในหนาบนวหารและอโบสถสมยครบาศรวชย: การเมองวฒนธรรมในสงคมลานนา พ.ศ. 2463 - 2477

บทคดยอ

การน�าสญลกษณทเปนแบบแผนงานศลปะรตนโกสนทรเขามาใชในงานศลปกรรม

ของครบาศรวชย สะทอนโลกทศนความเปนกรงเทพมหานครทมอทธพลตองาน

ชางทองถนเหนไดจากรปพระนารายณทรงครฑและรปครฑซงสะทอนอ�านาจใหม

ของสถาบนกษตรยทเขามาแทนทอ�านาจของเจาเมองทองถนผานระบบราชการ

ตลอดจนรปพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพต ซงสะทอนการปฏรปคณะสงฆ

โดยมหาเถรสมาคมภายใตการบรหารจดการของธรรมยตกนกาย

มโนทศนเรองการใชสญลกษณแทนอตลกษณสวนบคคล เหนไดจากการใชรป

ปเปงหรอรปนกษตรรวมกบรปนารายณทรงครฑและรปครฑรปพระมหาพชยมงกฎ

ชาญคณตอาวรณ

อาจารยประจ�าโปรแกรมวชาสหวทยาการบรหารทองถน

วทยาลยนานาชาตภมภาคลมน�าโขงมหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

Page 103: Fine art book4

92วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

และชางไอยราพตคอการปะทะประสาน“ตวตนของลานนา”ภายใตบรบทความ

สมพนธเชงอ�านาจระหวางอ�านาจสยามและทองถนลานนา สญญะทงหมดขาง

ตนไดถกน�ามาใชเพอการสอสารบนรปแบบของ “การเมองวฒนธรรม” ทมการ

ตอสกนเพอชวงชงและนยามความหมายผานงานชางในวฒนธรรมพทธศาสนา

ไดอยางนาสนใจ

Page 104: Fine art book4

93 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

The Symbols of the Vihara and Uposatha Tympanums in Sri - Vichai Monks age : Lan Na Cultural Politics between 1920 - 1934 A.D.ChankhanitArvorn

Lecturer,PrograminInterdisciplinaryforLocalAdministration,

InternationalCollegeofMekongRegion,

ChiangRaiRajabhatUniversity,ChiangRai,Thailand.

ABSTRACTThe symbolism of Rattanakosin artistic style which is applied through artworks of Kruba Sri-Vichai present Bangkok craftsmanship’s influence on the local Lan Na style. The symbol of Lord Vishnu on the Garuda and the symbol of the Garuda image, clearly represent the new political power of the central monarchy system, which replaced the former power of the local governor and bureaucratic system. The symbol of Phra Maha Phichai Mongkut ( The Great crown of Victory ) and the Airavata (the three headed elephant ) reveal the Thai clergy reformation under the Sangha Administration within the Dhammyuttika Buddhist sect.

Page 105: Fine art book4

94วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

The concept of replacing the old political identity by introducing new symbols can also be found in the appearance of animal imagery from the Chinese zodiac system into the Lan Na identity. This appearance shows the relationship of power between greater Siam and lesser Lan Na. All these new symbols are integrated into the communication of cultural politics which helped redefined Lan Na identity through craftsmen in Buddhist culture.

Page 106: Fine art book4

95 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

1. ครบาศรวชย: “ปารม” “งานชาง” และ “ความเปนครบา”

“งานชางในกระบวนการครบาศรวชย”ถอเปนหลกฐานศลปกรรมลานนาทส�าคญอก

มตหนงในชวงพทธศตวรรษท25กลาวคอครบาศรวชย(พ.ศ.2421-2481)เปน

ภกษผมบทบาทส�าคญในการสรางเครอขายสงคมลานนาดวยแนวทางพทธศาสนา

(ด�ารงอยในนกายเชยงใหมผสมนกายยอง)(โสภา2533,19-21)การเดนทางเพอ

สงสมบญปารมของทานในพนทภาคเหนอตอนบนดงปรากฏใน“ค�าไหวปารม30

ทส”ททานรจนาขน(ศรวชยยาชนะ2532,17-18)และหนงในการแสดงออก

ทเปนการเนนย�า “ปารม” คอการบรณะกอสรางวดส�าคญในลานนาในชวง พ.ศ.

2447-2481

การเดนทางบรณะกอสรางวดปรากฏในชวงพ.ศ.2463-2477อนเปนชวงส�าคญ

ทกลบจากกรงเทพมหานคร หลงจากทถกขออธกรณ โดยครบาศรวชยไดบรณะ

กอสรางวหารหลวงวดพระธาตหรภญชยจ.ล�าพนเปนแหงแรกราวพ.ศ.2463

ตอมาไดบรณปฏสงขรณวดในพนทภาคเหนอตอนบนอยางจรงจงโดยเฉพาะอยาง

ยงวดหลวงประจ�าเมอง ตวอยางเชน วดศรโคมค�า(พระเจาตนหลวง) อ.เมอง

จ.พะเยาวดพระแกวดอนเตาฯอ.เมองจ.ล�าปาง เปนตนตลอดระยะเวลาของ

ครบาศรวชยไดบรณะกอสรางวด89วด105ผลงาน(ชาญณรงค2540,19-21)

รปแบบสถาปตยกรรมวหาร-อโบสถแบบครบาศรวชยสรางเปนอาคารทรงโรงใน

แบบผงสเหลยมผนผามเสารวมในรบโครงสรางสวนบนทแสดงหลงคาจวตลอดจน

การพยายามสรางเลยนแบบวหารและอโบสถรวมสมยจากกรงเทพฯจากการส�ารวจ

ขอมลพบวาวหารหลวงวดพระธาตหรภญชยอาจเปนตนแบบส�าคญในวหารหลวง

แบบครบาศรวชยดงปรากฏความตองการของพระครศรวราชวชรปญญาเจาคณะ

Page 107: Fine art book4

96วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แขวงเมองพะเยาซงนมนตครบาศรวชยเปนประธานการบรณะกอสรางวหารหลวง

วดพระเจาตนหลวงจ.พะเยาวา“ฮางหนวหารนน...เปงใจอยางวหารหลวงเมอง

ล�าพน...”(พระธรรมวมลโมล2538,483)

ประเดนส�าคญคอปรากฏสญลกษณหลายประการในหนาบนวหารหลวงแบบครบา

ศรวชย เชน รปชางสามเศยรและมงกฎ รปสตวหรอรปนกษตร รปครฑหรอรป

ครฑยดนาคเปนตนสญลกษณดงกลาวไมเคยปรากฏมากอนเลยในแบบแผนงาน

ประดบหนาบนวหารลานนา

2. สญลกษณใหมในงานชางของครบาศรวชย: ความสมพนธระหวางรฐสยามและลานนา

สญลกษณใหมในหนาบนวหารหลวงแบบครบาศรวชยเฉพาะการศกษาครงน

ใชหลกฐานส�าคญทงหมด5แหงคอวดพระธาตหรภญชยจ.ล�าพนวดพระเจา

ตนหลวงจ.พะเยาวดพระแกวดอนเตาฯจ.ล�าปางวดพระสงหฯและวดเชยงมน

จ.เชยงใหม โดยปรากฏสญลกษณส�าคญ คอ มงกฎเหนอชางสามเศยร

พระนารายณทรงครฑครฑและเสอโดยมประเดนส�าคญทนาพจารณาคอ

Page 108: Fine art book4

97 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ตารางท 1 กลมขอมลทใชในการศกษา

ชอวด (วหาร/อโบสถ) จงหวด ปทสราง/บรณะ รปสญลกษณ

1.วดพระธาตหรภญชย ล�าพน 2463 1.มงกฎเหนอชางสามเศยร

2.วดพระเจาตนหลวง

(ศรโคมค�า)

พะเยา 2465 1.นารายณทรงครฑ

2.เสอ

3.ครฑ

3.วดพระสงห เชยงใหม 2466 1.นารายณทรงครฑ

2.เสอ

4.วดพระแกวดอนเตาฯ ล�าปาง 2466 1.นารายณทรงครฑ

2.ครฑยดนาค

3.เสอ

5.วดเชยงมน เชยงใหม 2476 1.มงกฎเหนอชางสามเศยร

2.เสอ

2.1 รปมงกฎและชางสามเศยร

วดส�าคญทพบรปมงกฎเหนอชางสามเศยร คอ วดพระธาตหรภญชย จ.ล�าพน

และวดเชยงมน จ.เชยงใหม การใชสญลกษณรปมงกฎและชางสามเศยรน

เชอวานาจะปรากฏครงแรกทหนาบนวดพระธาตหรภญชยจ.ล�าพนประกอบดวย

ชางสามเศยรยนบนดอกบวเทนมงกฎทรองรบดวยดอกบวอกชนหนง การศกษา

ทผานมามขอสนนษฐานถงทมาวา นาจะหมายถงการใชแทนพระนามพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเพอเชดชพระเกยรตในคราวเสดจขนครองราชย

(ชาญณรงค2540,121) อยางไรกตาม มประเดนทควรแยง กลาวคอ รชกาล

ท6เสดจขนครองราชยในพ.ศ.2453(ครองราชยพ.ศ.2453-2468)แตการ

สรางรปสญลกษณนเกดขนหลงกวา10ปจงไมนาจะใชแรงบนดาลใจในการสราง

สญลกษณดงกลาว

Page 109: Fine art book4

98วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

หากพจารณาในดานการใชสญลกษณรปมงกฎนเปนรปแบบเฉพาะทเหนไดชดเจน

ในหนาบนศลปะรตนโกสนทรซงสรางหรอบรณปฏสงขรณขนตามแบบพระราชนยม

ในรชกาลท4ตวอยางส�าคญคอหนาบนพระอโบสถและพระวหารวดบวรนเวศวหาร

กรงเทพฯ(งานแรกสรางราว พ.ศ.2397 และ พ.ศ.2402 ตามล�าดบ) มบาง

กลมทท�าหนาบนเปนรปชางสามเศยรเทนมงกฏ ซงหมายถง พระมหาพชย-

มงกฎและชางไอยราพต ตวอยางส�าคญคอ พระวหารหลวงวดสวรรณดาราราม

จ.พระนครศรอยธยา(งานแรกสรางราวพ.ศ.2406)เปนตน(สมคด2547,165-181)

ภาพท 1 มงกฎเหนอชางสามเศยร หนาบนทศตะวนออก วหารหลวงวดพระธาตหรภญชย จ.ล�าพน

Page 110: Fine art book4

99 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพท 2 ภาพมงกฎเหนอชางสามเศยร หนาบนทศตะวนออก วหารหลวงวดเชยงมน จ.เชยงใหม (ทมา: ยจเรศ สมนา)

ประกอบกบหลกฐานหนาบนงานสถาปตยกรรมในสมยรชกาลท6 กไมปรากฏ

การใชสญลกษณรปพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพตแตประการใด ดวย

เพราะบรบทงานศลปะสถาปตยกรรมในขณะนนมการแสดงออกผสมผสานทงตาม

แบบจารตประเพณและงานแบบตะวนตก โดยเฉพาะอยางยงมไดใชสญลกษณ

รปพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพตแทนพระนามของพระองคหรอในงาน

สถาปตยกรรมแตอยางใด(ปรากฏการใชรปสญลกษณวชระในหนาบนพระทนงใน

พระราชวงสนามจนทรจ.นครปฐม)(ชาตร2550,211-241)

Page 111: Fine art book4

100วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ในสวนน ขอเสนอขอสนนษฐานใหมของทมาของงานประดบรปมงกฎเหนอชาง

สามเศยรในงานชางของครบาศรวชยวานาจะหมายถง“พระมหาพชยมงกฎและ

ชางไอยราพต” และนาจะเปนการลอกเลยนแบบงานประดบหนาบนทสรางหรอ

บรณปฏสงขรณขนตามแบบพระราชนยมในรชกาลท4 มขอสนบสนนประการ

ส�าคญคอในครงทครบาศรวชยตองอธกรณครงท2ทานไดเฝาสมเดจพระมหา

สมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรสณวดบวรนเวศวหาร(ราวพฤษภาคมพ.ศ.

2453)(อานนท2531,76)เปนไปไดหรอไมวาครบาศรวชยนาจ�าลองแบบอยาง

งานประดบดงกลาวมาจากวดบวรนเวศวหาร หรอวดหลวงธรรมยตกนกายจาก

กรงเทพฯ

ควรสนนษฐานดวยวาครบาศรวชยนาจะใชรปมหาพชยมงกฎและชางไอยรา-พต

ประดบหนาบนวหารหลวงวดพระธาตหรภญชยจ.ล�าพนเปนแหงแรกเพอสะทอน

บทบาทอ�านาจการจดการคณะสงฆใหมโดยรฐบาลกรงเทพฯ เหนไดวาทานถก

ควบคมโดยคณะสงฆพนเมองซงไดรบการแตงตงตามแบบแผนการปกครองคณะ

สงฆใหม โดยควบคมทานไวภายในวดพระธาตหรภญชยนานกวา1 ป ตอมา

สญลกษณพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพตนาจะถกผลตซ�าอกครงหนงบน

หนาบนวหารหลวงวดเชยงมนจ.เชยงใหมอนเปนวดแหงแรกทพทธศาสนานกาย

ธรรมยตไดตงมนในเมองเชยงใหมจะกลาวรายละเอยดตอไปในสวนหนา

อนง การประดบรปชางสามเศยรในงานชางรวมสมยครบาศรวชยกปรากฏใน

หนาบนวหารหลวงวดพระธาตล�าปางหลวงจ.ล�าปางพ.ศ.2466เชนกนจงมความ

เปนไปไดอยางยงวานาจะชใหเหนความนยมน�าสญลกษณแบบใหมเขาใชในงาน

ศลปกรรมลานนาโดยเกยวของกบบรบทอ�านาจรฐสยามเชนกน

Page 112: Fine art book4

101 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

2.2 รปนารายณทรงครฑ

ตวอยางส�าคญพบทหนาบนวหารวดพระเจาตนหลวง จ.พะเยา วดพระสงห

จ.เชยงใหมและวดพระแกวดอนเตาฯจ.ล�าปางรปแบบส�าคญคอการแสดงรป

ครฑยดนาคและมรปนารายณถอพระขรรคหรอถอตรทรงยนเหยยบบาครฑ

ควรเขาใจกอนวาสญลกษณนารายณทรงครฑปรากฏเปนแบบแผนจารตหนาบน

งานชางหลวงของวดในศลปะรตนโกสนทรทพระมหากษตรยทรงสรางตวอยางเชน

หนาบนพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามพระบรมมหาราชวงเปนตนทงยง

เปนฐานนดรแหงงานชางของพระมหากษตรยสบเนองมาเสมอ ดงพบการใชใน

งานออกแบบหนาบนทศตะวนออกของพระอโบสถวดเบญจมบพตรฯ งานบรณะ

ส�าคญในสมยรชกาลท5ออกแบบโดยสมเดจฯเจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ

(สนต2548,54-55,200) มความเปนไปไดอยางยงวา แรงบนดาลใจใน

การออกแบบรปนารายณทรงครฑในหนาบนตามวธการของครบาศรวชยนน

นาจะเกยวของกบศลปะรตนโกสนทร

ภาพท 3 หนาบนพระอโบสถวดบวรนเวศวหาร (ซาย) หนาบนพระวหารหลวงวดสวรรณ-ดาราราม (ขวา) (ทมา: สมคด 2547, 170 - 172)

Page 113: Fine art book4

102วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การปรบเปลยนงานชางลานนาผสมผสานศลปะรตนโกสนทรยงเกยวของกบชนชน

น�าในสงคมลานนาขณะนนดวย ดงเหนไดจากพระราชายาเจาดารารศม (พ.ศ.

2440-2452)และเจาแกวนวรตน(พ.ศ.2452-2482)มขนวจารณชางหลวง

จากกรงเทพฯเดนทางมาถายทอดงานศลปะแบบรตนโกสนทรในลานนา(วรลญจก

2535,223) ดงนน จงเหนไดวารปนารายณทรงครฑทวดพระสงหนนฝมองาน

ชางมความละเอยดกวารปนารายณทรงครฑแหงอน ทงน เพราะผด�ารบรณะวด

พระสงหในพ.ศ.2467เปนบคคลส�าคญคอพระราชชายาเจาดารารศม(สงวน

2552,348)กลาวกนวางานบรณะครงนมงหมายใหทนการรบเสดจพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหวและในคราวรบเสดจครงนนไดทรงรวมงานปอยหลวงเฉลม

ฉลองวหารหลงใหมนดวย(ชาญณรงค2540,139)

ภาพท 4 พระนารายณทรงครฑ (พระครฑพาห) หนาบนทศตะวนออก พระอโบสถวดเบญจมบพตรฯ (ทมา: ชาตร 2550, 61)

ภาพท 5 พระนารายณทรงครฑ หนาบนดานทศตะวนตกพระอโบสถ วดพระศรรตนศาสดาราม กรงเทพฯ (ทมา: สนต 2548, 54)

Page 114: Fine art book4

103 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพท 6 พระนารายณทรงครฑ หนาบนทศตะวนตก วหารหลวงวดศรโคมค�า (วดพระเจาตนหลวง) จ.พะเยา

ภาพท 7 พระนารายณทรงครฑ หนาบนทศตะวนออก วหารหลวง วดพระสงห จ.เชยงใหม (ทมา: ยจเรศ สมนา)

ภาพท 8 พระนารายณทรงครฑและครฑยดนาค หนาบนวหารหลวง วดพระแกวดอนเตาฯ จ.ล�าปาง

ภาพท 9 พระนารายณทรงครฑและครฑยดนาค หนาบนวหารหลวง วดพระแกวดอนเตาฯ จ.ล�าปาง

Page 115: Fine art book4

104วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

2.3 รปครฑ

การปรากฏเฉพาะรปครฑในต�าแหนงหนาบนดานทศตะวนออกของวหารหลวง

วดศรโคมค�า(หรอวดพระเจาตนหลวง) จ.พะเยา นาจะเปนสญลกษณเฉพาะใน

ระบบราชการสยามกลาวคอรปครฑ(ครฑพาห)ปรากฏในพระราชลญจกรเพอ

การประทบพระราชสาสนและหนงสอสญญาตางประเทศในสมยรชกาลท 5 ตอ

มาในสมยรชกาลท6 เรมใชสญลกษณรปครฑเปนเครองหมายประจ�าแผนดนใน

รปแบบ “ครฑร�า” กอนเปลยนเปนรปแบบ “ครฑบน” ในรชกาลพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหว ซงปรากฏการใชสญลกษณรปครฑมากอนแลวในหนาบน

วหารกลมลานนาตวอยางเชนหนาบนหอไตรวดชางค�าจ.นานพ.ศ.2453ซง

สนนษฐานวาพระเจาสรยพงษฯสรางถวายพระราชกศลพระพทธเจาหลวงรชกาล

ท5เปนตน(ส�านกศลปากรท7นาน2549,162)หรอแมแตกลมอาคารสาธารณะ

ตามแบบแผนราชการรฐบาลกรงเทพฯเชนศาลากลาง(หลงเกา)จงหวดล�าปาง

พ.ศ.2453 กปรากฏการประดบรปครฑเชนกน(โครงการวจยและพฒนาชวต

สาธารณะ-ทองถนนาอยจงหวดล�าปาง2549,11)

หากสงเกตรปแบบครฑในต�าแหนงหนาบนดานทศตะวนออกของวหารหลวงวด

ศรโคมค�า พบวามการแสดงทาร�าอยอยางชดเจน จงนาจะสอดคลองกบรปแบบ

“ครฑร�า” อนเปนเครองหมายประจ�าแผนดนในสมยรชกาลท6 การแสดงออก

ดงกลาวยงอาจชใหเหนถงการขยายตวของระบบราชการสยามภายใตระบบการ

ปกครองแบบเทศาภบาลในมณฑลพายพซงอาจเกยวของกบเจาอปราชมหาไชย

ผไดรบโปรดเกลาฯจากรชกาลท5ใหเปนพระยาประเทศอดรทศเจาหลวงเมอง

พะเยาเมอพ.ศ.2449ตอมามการปรบปรงระบบการบรหารราชการใหมจงมการ

แตงตงหลวงสทธประศาสนเปนนายอ�าเภอเมองพะเยาคนแรก ราว พ.ศ.2466

ทงสองทานมสวนส�าคญในการกอสรางวหารหลวงแหงนดวยเชนกน(พงษศกด

2538,674)

Page 116: Fine art book4

105 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ควรกลาวดวยวาทงสญลกษณนารายณทรงครฑและครฑนลวนเกยวของกบตรา

พระราชลญจกรพระครฑพาห ซงใชเปนสญลกษณของพระราชอ�านาจแหงพระ

มหากษตรย(คตองคอวตารของพระนารายณตามแนวคดสมมตเทพ) โดยเรมใช

มาตงแตรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวตงแตหลงพ.ศ.2436

เปนตนมาแตมาใชอยางเตมทแทนตราแผนดนเดมทงหมดเมอพ.ศ.2453กลาว

คอในระยะแรกนนเปนรปตราพระนารายณทรงครฑยดนาคตอมาพระองคโปรด

เกลาฯใหสมเดจฯเจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศทรงเขยนตราครฑขนใหมอก

ครงเปนตราวงกลมใหคงเหลอแตรปครฑและเปนทนาสงเกตวาการน�าสญลกษณ

“รปพระครฑพาห”ในระยะแรกในฐานะทเปนเครองหมายของการบรหารราชการ

แผนดน ยงถกน�ามาใชเปนรปสญลกษณส�าคญในงานศลปกรรม ดงกรณของ

หนาบนทศตะวนออกของพระอโบสถวดเบญจมบพตรฯกรงเทพฯซงสะทอนนย

ทางการเมองอกดวย(ชาตร2551,61-62)

อนงหลกฐานแวดลอมทนาจะสนบสนนแนวคดนคอกอนหนาทครบาศรวชยจะเดน

ทางมาบรณะกอสรางวหารหลวงแหงนกมโอกาสพบกบสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ

กรมพระยาด�ารงราชานภาพ(ราวกมภาพนธพ.ศ.2464)คราวทเสดจมณฑล

พายพ(ด�ารงราชานภาพ2474,7)

Page 117: Fine art book4

106วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาพท 10 สญลกษณรปครฑ หนาบนทศตะวนออก วหารหลวง วดศรโคมค�า จ.พะเยา

ภาพท 11 สญลกษณรปครฑ ประดบดานหนาศาลากลางหลงเกา จ.ล�าปาง พ.ศ. 2453 (ทมา: ภญญพนธ พจนะลาวลย)

ภาพท 12 สญลกษณรปครฑ หนาบนหอไตรปฎก วดชางค�า อ.เมอง จ.นาน พ.ศ. 2453 (ทมา: สราวธ รปน)

ภาพท 13 พระราชลญจกรพระครฑพาหเปนตราแผนดนในสมย รชกาลท 5 พ.ศ. 2453

Page 118: Fine art book4

107 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

2.4 รปเสอ (ปเปง)

ปเปงหมายถงรปสตวประจ�าปเกดในระบบ12ปเกดคอ1.รปหน(ปใจ)2.วว

(ปเปา)3.เสอ(ปย)4.กระตาย(ปเหมา)5.นาค(ปส)6.งเลก(ปไส)7.มา(ป

สงา)8.แพะ(ปเมด)9.ลง(ปสน)10.ไก(ปเลา)11.หมา(ปเสด)12.ชาง(ปไค)

สญลกษณทเปนปเกดของทานคอ“รปเสอ”ดงนนครบาศรวชยจงใชรปเสอประดบ

รวมกบหนาบนเสมอการใชสญลกษณดงกลาวมการสนนษฐานวาอาจเกยวของ

กบแนวคดเรองพระธาตประจ�าปเกดหรอทเรยกวา “ชธาต” อนเปนกระบวนการ

หนงในการตอตานอ�านาจรฐบาลสยามของลานนา ซงมการผลตซ�าอดมการณน

อกในกระบวนการของครบาศรวชย(เธยรชาย2545,435-443)

ภาพท 14 พระราชลญจกรพระครฑพาห ตราแผนดนในสมยรชกาลท 5 ประทบบนหนงสอแตงตงพระยาประเทศอดรทศ เจาเมองพะเยา พ.ศ. 2449(ทมา: พงษศกด 2538)

Page 119: Fine art book4

108วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อยางไรกตาม หนาบนบางแหงยงปรากฏรปสตวอนประดบรวมดวย อาท หนา

บนวหารหลวงวดพระแกวดอนเตาฯ จ.ล�าปาง ปรากฏรปชางซงนาจะแสดงถง

ปเกดของเจาศรทธาทรวมอปถมภในครงนน แตกไมเสมอไปทจะแสดงรปปเปง

ดงเชนหนาบนวหารหลวงวดศรโคมค�าจ.พะเยาปรากฏรปคชสหหรอหนาบนวหาร

หลวงวดเชยงมนจ.เชยงใหมปรากฏรปกเลนเปนตนซงไมเกยวของกบรปปเปง

ในระบบชธาตแตประการใด(แตอาจมความหมายหรอนยยะอนหรอไมควรยกไว

พจารณาอกวาระหนง)

ภาพท 15 สญลกษณรปเสอและคชสห หนาบนทศตะวนตก วหารหลวงวดศรโคมค�า จ.พะเยา

Page 120: Fine art book4

109 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพท 17 รปเสอและนกยง วหารหลวงวดพระสงห จ.เชยงใหม (ทมา: ยจเรศ สมนา)

ภาพท 16 รปเสอและชาง วหารหลวงวดพระแกวดอนเตาฯ จ.ล�าปาง

Page 121: Fine art book4

110วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

3. อำานาจใหมในงานชาง : พทธศาสนากบการเมองวฒนธรรมในสงคมลานนา

การแสดงออกถงสญลกษณดงกลาวขางตนเกยวของกบบรบททางสงคมอยางยง

กลาวคอลานนาในขณะนนมการจดการปกครองทงดานการเมองการศกษาและ

พทธศาสนาดานการเมองในชวงราวพ.ศ.2427-2475ประเทศราชลานนาม

รปแบบการปกครองทองถนกลาวคอมเจาเมองแตละเมองเปนผน�าสงสดพรอม

กบเจานายและขาราชการทองถนดงนนเมอมแนวคดการรวมอ�านาจของรฐบาล

กรงเทพฯประเทศราชลานนาจงมอ�านาจอย2ศนยคออ�านาจจากการบรหาร

ราชการสวนกลางและสวนทองถนหรอทเรยกวา“ระบบเทศาภบาล”(เตช2548,

167)รวมถงการเปลยนแปลงทางการปกครองอาจพจารณาไดจากกฎหมายส�าคญ

หลายฉบบ เชน พระราชบญญตการปกครองทองท ร.ศ.116 พระราชบญญต

ลกษณะปกครองคณะสงฆร.ศ.121เปนตน(เตอนใจ2536,182-188)

ดงนน การปรากฏรปพระนารายณทรงครฑ อาจแทนสญลกษณอ�านาจกษตรย

จากกรงเทพฯ ซงเขามาแทนทอ�านาจเจาเมองทองถน (ผานระบบราชการ)

(สรสวด2539,392-415)การขยายตวของศลปะรตนโกสนทรยงเกยวของกบ

การขยายตวของระบบเศรษฐกจ(ปลายออ2529,55)ผานเสนทางคมนาคมใหม

คอทางรถไฟทถงเชยงใหมพ.ศ.2464(เมอรถไฟมาถงไดมการสรางถนนเชอมตอ

กบทางรถไฟ)อกดวย(ซมเมอรแมน2525,12)ตลอดจนเกยวของกบการปรบ

เปลยนวฒนธรรมใหเปนไปตามแบบกรงเทพมหานครหรอ“ความเปนกรงเทพฯ”

กปรากฏในวถชวตของผคนเชนกน ดงรายงานของสมเดจพระเจานองยาเธอ

เจาฟากรมหลวงนครราชสมาความวา“...คนในเมองล�าปางนทวไปรสกวาอยาก

ประพฤตอยางชาวกรงเทพฯ...”(พรรนภา2535,177)

Page 122: Fine art book4

111 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ดานการศกษาและพทธศาสนานน อาจพจารณาไดจากนโยบายการปฏรปคณะ

สงฆจากรฐบาลสยามทปรากฏมาตงแตราวทศวรรษ2440เปนตนมาเหนไดจาก

“พระราชบญญตลกษณะการปกครองคณะสงฆพ.ศ.2445”ไดก�าหนดการแตงตง

พระราชาคณะระดบภาคเจาคณะมณฑลเจาคณะจงหวดเจาหมวดอโบสถและ

เจาอาวาสภายใตการบรหารจดการโดยมหาเถรสมาคม(ปฐม2551,160-161)

ดงตวอยางของพระนพสพศาลคณ(ค�าภง) พระสงฆชาวเชยงใหมทเดนทางไป

ศกษาทวดมกฎกษตรยารามกรงเทพฯทานไดเรมเปดโรงเรยนสอนหนงสอไทย

ภาคกลางทวดเจดยหลวงจ.เชยงใหมในปพ.ศ.2442(วบลย2528,88-89,

107)ภายหลงการประกาศใช“พระราชบญญตประถมศกษาพ.ศ.2464”ท�าให

การศกษาภาษาไทยกลางขยายเขามาสทองถนมากขนและเรมจดการศกษาทเปน

มาตรฐานเดยวกนทวประเทศ(ไขมกต2537,153)

ประเดนส�าคญคอ หากเชอวาการใชสญลกษณรปพระมหามงกฎและชาง

ไอยราพตนนเปนการแทนพระนามรชกาลท4ในฐานะผสถาปนาธรรมยตกนกาย

สญลกษณดงกลาวจงนาจะสะทอนการเขามาของพทธศาสนาธรรมยตกนกายใน

ลานนากลาวคอรปพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพตพบเฉพาะวหารหลวง

วดพระธาตหรภญชยจ.ล�าพนและวดเชยงมนจ.เชยงใหมซงทงสองวดนเกยวของ

กบความขดแยงของคณะสงฆในลานนาและครบาศรวชยทงทางตรงและทางออม

ครบาศรวชยถกควบคมโดยคณะสงฆพนเมองไวภายในวดพระธาตหรภญชยนาน

กวา1ป(ระหวางพ.ศ.2453-2454)โดยเจาคณะจงหวดและเจาคณะแขวงเปน

ผสงการประเดนส�าคญอยทความขดแยงระหวางระบบการปกครองคณะสงฆแบบ

ใหมกบระบบหมวดอโบสถหรอระบบหมวดวดตามแบบทครบาศรวชย(ซงระบบ

การปกครองใหมนมคณะธรรมยตกนกายมอ�านาจใหญในมหาเถรสมาคม)ตอมา

สญลกษณรปพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพตนาจะถกผลตซ�าอกครงหนง

บนหนาบนวหารหลวงวดเชยงมน จ.เชยงใหม อนเปนวดแหงแรกทพทธศาสนา

นกายธรรมยตไดตงมนในเมองเชยงใหม

Page 123: Fine art book4

112วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เจาอนทวโรรสสรยวงศไดอาราธนาพระครสงฆปรคตหรอพระมหาค�าปง (เปน

สามเณรพนเมองทบวชเรยนแบบธรรมยตจากกรงเทพมหานคร)จากวดหอธรรม

มายงวดเชยงมน(สงวน2552,348)มหาค�าปงไดเปลยนใหพระสงฆวดเชยงมนมา

นบถอวตรปฏบตแบบธรรมยตและจดตงโรงเรยนสอนหนงสอไทยขนทวดเชยงมน

เชนกนในระยะเดยวกนนนไดเลอนสมณศกดเปนพระครพศาลสรภญฐานานกรม

ผใหญในเจาคณะธรรมยต(เนอออน2554,134-149)

บทบาทธรรมยตกนกายในเมองเชยงใหมม2 ระยะ คอ ในสมยพระมหาค�าปง

ตอมา คอ พระนพสพศาลคณ(ราว พ.ศ.2427-2457) และสมยพระอบาล

คณปมาจารย(ราวพ.ศ.2470-2475)ในชวงทครบาศรวชยบรณะวหารวดเชยงมน

จ.เชยงใหม อนเปนชวงทธรรมยตกนกายไดกลบมานยมมากอกครงหนงในสมย

พระอบาลคณปมาจารยดงนนมความเปนไปไดหรอไมวารปพระมหามงกฎและ

ชางไอยราพต ครบาศรวชยไดสะทอนบทบาทธรรมยตกนกายในเมองเชยงใหม

และล�าพนแตใชเฉพาะวดทเกยวของกบธรรมยตกนกายอยางไรกตามในชวงดง

กลาวธรรมยตกนกายไมอาจเขาถงผคนโดยทวไปเพราะชาวบานและคณะสงฆยง

มจารตเรองครบาและแบบแผนการปฏบตตามพทธศาสนาแบบทองถน ท�าให

ธรรมยตกนกายในชวงนนไมด�ารงอยไดอยางมนคงเฉกเชนรปพระมหามงกฎและชาง

ไอยราพตทใชนอยมากเมอเทยบกบรปเสอหรอปเปง อนเปนตวแทนของครบา

ศรวชยหรออาจรวมถงจารตแบบครบาของสงฆลานนาดวย

ควรเพมเตมประเดนการใชสญลกษณรปมหามงกฎเปนการแทนพระนามใน

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท4 เปนครงแรกทมการปรบ

เปลยนรปแบบพระราชบรมราชสญลกษณประจ�าพระองคพระมหากษตรย(ให

มความหมายเฉพาะของพระองคเอง) ซงพระราชบรมราชสญลกษณทปรากฏ

ในหนาบนยงสะทอน “ตวตน”พระองคผสถาปนา(สมพงษ2536,230) ดงนน

การน�าสญลกษณรปพระมหาพชยมงกฎมาใชในหนาบนของครบาศรวชย

Page 124: Fine art book4

113 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

จงสะทอนการขยายตวของพทธศาสนาธรรมยตกนกายในลานนาในขณะทลานนา

เองครบาศรวชยกใชสญลกษณ“เสอ”ตามแบบแผนจารตปเปงมาสะทอน“ตวตน”

เชนกนหลกฐานรวมสมยครบาศรวชยทนาจะสนบสนนแนวคดนคอปรากฏรปแพะ

บนหนาบนวหารหลวงวดพระธาตล�าปางหลวงงานบรณะพ.ศ.2466อนเปนรป

ปเปงของพระธรรมจนดานายก

การใชสญลกษณในแบบแผนราชการของสยามเปนสวนหนงของงานศลปกรรมใน

ลานนาควรเปนผลจากการจดระเบยบการปกครองคณะสงฆในระบบภมภาคตาม

นโยบายและขอกฎหมายโดยก�าหนดการแตงตงพระราชาคณะระดบภาคเจาคณะ

มณฑลเจาคณะจงหวดเจาหมวดอโบสถและเจาอาวาส(หนงในขอบงคบนนคอ

“การก�าหนดใหมตราประจ�าต�าแหนง”)แนนอนวาสงอทธพลถงการปรากฏขนของ

สญลกษณใหมดงปรากฏหลกฐานงานศลปกรรมทรวมสมยในงานชางแบบครบา

ศรวชยดงกรณของการจ�าลองสญลกษณตราประจ�าต�าแหนงเจาคณะจงหวดนคร

ล�าปางพระธรรมจนดานายกประดบไวทหนาบนวหารหลวง วดพระธาตล�าปาง

หลวงพ.ศ.2466เปนตน(ชาญคณต2553,94-95)

Page 125: Fine art book4

114วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาพท 18 ชางไอยราพต หนาบนทศตะวนตกวหารหลวง วดพระธาตล�าปางหลวง จ.ล�าปาง (ทมา: จกรพนธ มวงคราม)

ภาพท 19 รปจ�าลองตราประจ�าต�าแหนง เจาคณะจงหวดนครล�าปาง พระธรรมจนดานายก ประดบหนาบนวหารหลวง วดพระธาตล�าปางหลวง จ.ล�าปาง

ภาพท 20 หนาบนวหารหลวง วดพระธาตล�าปางหลวง งานบรณะ พ.ศ. 2466 (ทมา: จกรพนธ มวงคราม)

Page 126: Fine art book4

115 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

4. สรปและขอเสนอแนะ

การน�าสญลกษณทเปนแบบแผนงานศลปะรตนโกสนทรเขามาใชในงานศลปกรรม

ของครบาศรวชย สะทอนโลกทศนความเปนกรงเทพฯ ทมอทธพลตองานชาง

ทองถน เหนไดจากรปนารายณทรงครฑและรปครฑ ซงสะทอนอ�านาจใหมของ

สถาบนกษตรยทเขามาแทนทอ�านาจของเจาเมองทองถนผานระบบราชการตลอด

จนรปพระมหาพชยมงกฎและชางไอยราพต ซงสะทอนการปฏรปคณะสงฆโดย

มหาเถรสมาคมภายใตการบรหารจดการของธรรมยตกนกาย

มโนทศนเรองการใชสญลกษณแทนอตลกษณสวนบคคล ดงเหนไดจากการใชรป

ปเปงหรอรปนกษตร คอ การปะทะประสาน “ตวตนของลานนา” ภายใตบรบท

ความสมพนธเชงอ�านาจระหวางอ�านาจสยามและทองถนลานนา สญญะทงหมด

ขางตนไดถกน�ามาใชเพอการสอสารบนรปแบบของ“การเมองวฒนธรรม”ทมการ

ตอสกนเพอชวงชงและนยามความหมายผานงานชางในวฒนธรรมพทธศาสนาได

อยางนาสนใจ

อยางไรกด การตความสญลกษณในบทความนเปนวธการมองอกมมมองหนง

เทานน ทงน เพราะปจจบนยงขาดหลกฐานเอกสารทเกยวของกบครบาศรวชย

อยมาก ควรมการตรวจสอบขอสนนษฐานน รวมถงควรมการศกษาคนควาหลก

ฐานใหมเพอสรางองคความรใหมและเตมเตมประวตศาสตรลานนาในสมยครบา

ศรวชยตอไป

Page 127: Fine art book4

116วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ขอขอบคณนายชญาวตปญญาเพชรนกศกษาปรญญาโทสาขาวชา

ทฤษฎศลปคณะจตรกรรมประตมากรรมและภาพพมพมหาวทยาลย

ศลปากรทชวยแปลบทคดยอภาษาองกฤษ(Abstract)

ขอขอบคณ คณยจเรศ สมนา นกออกแบบและศลปนอสระ และคณ

จกรพนธ มวงคราม นกวชาการวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏ

เชยงรายทชวยบนทกภาพและรวมสนทนาประเดน

Page 128: Fine art book4

117 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ไขมกตอทยาวล.2537.การเปลยนแปลงดานการศกษาของคณะสงฆในจงหวด

เชยงใหมในระยะครงหลงของพทธศตวรรษท 25.วทยานพนธปรญญาศลป-

ศาสตรมหาบณฑตสาขาประวตศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม.

ชมเมอรแมน, คารล ซ.2525. การส�ารวจเศรษฐกจในชนบทแหงสยาม. ซม

วระไวทยะ ผแปล. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร.

โครงการวจยและพฒนาชวตสาธารณะ- ทองถนนาอย จงหวดล�าปาง2549.

แผนทมรดกทางวฒนธรรมนครล�าปาง.กรงเทพฯ:ส�านกงานนโยบายและ

แผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

ชาญคณต อาวรณ.2553. รายงานการวจยเรองเศรษฐกจการเมองลานนาใน

ศตวรรษทผานมา : บทวพากษทางประวตศาสตรวาดวยกระบวนการปรบตว

ของหมบาน เมอง และภมภาค พ.ศ. 2435 - 2535.เชยงราย:สถาบนวจย

และพฒนามหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.

ชาญณรงค ศรสพรรณ.2540. การศกษาวหารทสรางในกระบวนการครบาศรวชย

พ.ศ. 2447 - 2481.วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑตสาขาวชา

ประวตศาสตรสถาปตยกรรมมหาวทยาลยศลปากร.

ชาตรประกตนนทการ.2550.การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม: สยาม

สมย ไทยประยกต ชาตนยม.กรงเทพฯ:มตชน.

บรรณานกรม

Page 129: Fine art book4

118วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ชาตร ประกตนนทการ.2551. พระพทธชนราชในประวตศาสตรสมบรณาญา-

สทธราชย. กรงเทพฯ:มตชน.

ด�ารงราชานภาพ,สมเดจกรมพระยา.2474.อธบายระยะทางลองล�าน�าพงคตงแต

เชยงใหมจนถงปากน�าโพธ. พมพแจกในงานพระราชทานเพลงศพ หมอม

แชมอดศรในพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงอดศรอดมเดชพ.ศ.2474.

พระนคร:โรงพมพโสภณพพรรฒธนากร.

เตชบนนาค.2548.การปกครองระบบเทศาภบาลของประเทศสยาม พ.ศ. 2435 -

2458.พมพครงท2.กรงเทพฯ:ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เตอนใจไชยศลป.2536.ลานนาในการรบรของชนชนปกครองสยาม พ.ศ. 2437 -

2476. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาประวตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เธยรชาย อกษรดษฐ.2545. ชธาต : บทบาทและความหมายของพระธาตใน

อนภมภาคอษาคเนย กรณศกษาความเชอเรองพระธาตประจ�าปเกดใน

ลานนา. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภมภาค

ศกษามหาวทยาลยเชยงใหม.

เนอออน ขรวทองเขยว.2554. การขยายตวของธรรมยตนกายในหวเมอง

ลานนา.ศลปวฒนธรรม32(กมภาพนธ):134 - 149.

ปฐมตาคะนานนท.2551.คณะสงฆสรางชาตสมยรชกาลท 5.กรงเทพฯ:มตชน.

ปลายออชนะนนท.2529.บทบาทนายทนพอคาทมตอการกอและขยายตวของ

ทนนยมในภาคเหนอของประเทศไทย พ.ศ. 2464 - 2523. วทยานพนธ

ปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Page 130: Fine art book4

119 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

พงษศกด ไพรองกร.2538. “ชวประวตของหลวงสทธประศาสน (สทธ สทธ

ประศาสน)” ในประวตศาสตร สงคมและวฒนธรรมเมองพะเยา.สจตตวงษเทศ

บรรณาธการ.กรงเทพฯ:มตชน.

พรรนภาอพญชพงศ.2535.เจาไพรกบการเปลยนแปลงในสงคมลานนา ระหวาง

พ.ศ. 2427 - 2476.วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑตมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

พระธรรมวมลโมล.2538.จดหมายประวตศาสตรของพระครศรวราชวชรปญญา

เรองการสรางวหารพระเจาตนหลวง.ในประวตศาสตร สงคมและวฒนธรรม

เมองพะเยา.สจตตวงษเทศบรรณาธการ.กรงเทพฯ:มตชน.

วรลญจก บณยสรตน. 2535. การศกษาหนาบนวหารลานนาในจงหวด

เชยงใหม.วทยานพนธปรญญาศลปศาสตมหาบณฑตสาขาประวตศาสตร

สถาปตยกรรมมหาวทยาลยศลปากร.

วบลยทานชต.2528.การปฏรปการศกษาในมณฑลพายพ (พ.ศ. 2442 - 2476).

วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร.

ศรวชยยาชนะ,ภกข.2532.หนงสอกมมฏฐานรวม.เชยงใหม:ม.ป.ท.

สงวนโชตสขรตน.2552.ต�านานเมองเหนอ.พมพครงท4.กรงเทพฯ:ส�านก

พมพศรปญญา.

สมคดจระทศนกล.2547.รปแบบพระอโบสถและพระวหารในสมยพระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหว.กรงเทพฯ:เมองโบราณ.

Page 131: Fine art book4

120วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

สมพงษแสงอรามรงโรจน.2536.หนาบนพระอโบสถและพระวหาร วดหลวงธรรม-

ยตนกายในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว.วทยานพนธปรญญาศลปศาสตมหาบณฑตสาขา

ประวตศาสตรสถาปตยกรรมมหาวทยาลยศลปากร.

สรสวดอองสกล.2539.ประวตศาสตรลานนา.พมพครงท2.กรงเทพฯ:อมรนทร.

สนต เลกสขม.2548.ขอมลกบมมมอง: ศลปะรตนโกสนทร.กรงเทพฯ: เมอง

โบราณ.

ส�านกศลปากรท7นาน.2549.รายงานเบองตนภมหลงเมองนาน.นาน:โครงการ

สบคนแหลงวฒนธรรมลมแมน�านาน-แมน�าวาโดยประชาชนมสวนรวม.

โสภา ชานะมล.2533. ครบาศรวชย ตนบญแหงลานนา พ.ศ. 2421 - 2481.

วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อานนทพทธธมโม,ภกข.2531.ประวตพระครบาเจาศรวชย สรวชโย นกบญ

แหงลานนาไทย.มปท.

Page 132: Fine art book4

121 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ศลปะจนรวมสมย หนงศตวรรษจากอดตสปจจบน

ปยะแสงจนทรวงศไพศาล

ผชวยศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาการออกแบบนเทศศลป

คณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยเกษมบณฑต

บทคดยอ

ความเปลยนแปลงทน�าศลปะจนจากสมยใหมไปสศลปะจนรวมสมยนนเกดขนใน

ชวงระยะเวลาหนงศตวรรษทผานมาจากการกอตงสาธารณรฐจนเมอ ค.ศ.1911

และสาธารณรฐประชาชนจนเมอค.ศ.1949ภายใตระบอบการปกครองสงคมนยม

คอมมวนสตในอดตนนศลปะในประเทศจนจะอยในกรอบความคดเกาจนกระทง

เกดความเคลอนไหวทางศลปะครงแรก คอ เหตการณขบวนการ4 พฤษภาคม

ค.ศ.1919 เมอนกศกษาจนและปญญาชนไดพากนเดนขบวนเรยกรองใหมการ

ปฏรปประเทศและการเรยนรวทยาการสมยใหมจากตางแดน ท�าใหหลงจากนน

เปนตนมาไดเกดความแพรหลายทางความคดจากกลมศลปนทส�าเรจการศกษา

จากตางประเทศภายใตแนวความคดทวา“วาดศลปะตะวนตกเพอศลปะจน”หรอ

หมายถง“การน�าเอาความรและวทยาการใหมเพอใหเกดการพฒนาไปสศลปะจน

ใหม” เมอจนผลดแผนดนไปเปนระบอบคอมมวนสต ไดมการก�าหนดนโยบาย

การสรางศลปะเพอรบใชอดมการณสงคมนยม กลายเปนศลปะสะทอนชวตของ

ประชาชนและรบใชการปฏวตภายใตนโยบายทมค�าขวญทวา“ใหรอยบปผาบาน

Page 133: Fine art book4

122วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

สะพรงรอยส�านกประชนแขง”แตทวาการแสดงออกทางศลปะตางๆกไดยตลง

เมอเกดการปฏวตวฒนธรรม ศลปะกลายมาเปนเครองมอเพอโฆษณาชวนเชอ

ตามแบบอยางสงคมนยม

จนกระทงในทสดเมอการปฏวตวฒนธรรมจบสนลงพรอมๆกบการประกาศน�าจน

ไปสความกาวหนาดวยนโยบาย“4ทนสมย”มการน�าระบบตลาดเสรของทนนยม

มาประยกตใชกบการพฒนาเศรษฐกจภายใตระบอบการปกครองแบบคอมมวนสต

จดตงเขตเศรษฐกจพเศษและการสรางประเทศจนใหมดวยรปแบบ “หนงประเทศ

สองระบบ” จนด�าเนนนโยบายเปดประตสโลกภายนอกอยางเตมท ท�าใหกระแส

อทธพลศลปะตะวนตกจากโลกเสรหลงไหลเขาสการเปลยนแปลงของวงการศลปะ

จนสมยใหมเพมขนทวคณไดมการรวมตวกนของศลปนรนใหมผมอดมการณรวม

กนในแนวทางท�างานศลปะแบบเดยวกนเปนกลมศลปะ

Page 134: Fine art book4

123 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

การเกดขนของกลมศลปะกลายเปนปรากฏการณทางสงคมทขยายวงจากการ

เสยดสสงคมมาเปนการโจมตการทจรตคอรปชนและชนชนผมอ�านาจในพรรค

คอมมวนสตจน ตดตามมาดวยความเคลอนไหวเพอเรยกรองประชาธปไตยครง

ใหญในกรงปกกง แตกตองจบลงดวยการสลายการชมนมจากการปราบปราม

ของรฐบาลเมอเดอนมถนายน ค.ศ.1989 เรยกกนวา “เหตการณทจตรสเทยน

อนเหมน” แตเหตการณดงกลาวนกไดสรางเมลดพนธแหงปญญาและความกลา

ของศลปนคนรนใหมใหหลดพนกรอบของประเพณนยมไปสการเรยนรศลปะสมย

ใหมในระดบสากลสวนหนงมาจาก“กลมศลปนหวกาวหนา”ทลภยในตางประเทศ

และอกสวนหนงไดรวมตวกนท�างานศลปะตามอดมการณของตนเองทหมบาน

ตะวนออกปกกง และตามมาดวยการรวมตวศลปนจ�านวนมากมาท�างานและจด

นทรรศการในพนทเดยวกนเรยกกนวา“ชมชนศลปะ798”

และดวยสงตางๆ เหลานเองท�าใหศลปะจนรวมสมยมผลงานทแพรหลายออกส

ตางประเทศดวยความหลากหลายของผลงานและเอกลกษณอนแปลกใหมผลงาน

ของศลปนจนรวมสมยหลายภาพมมลคามหาศาลและไดรบการยอมรบอยางกวาง

ขวางสงทไมสามารถปฏเสธไดนนกคอรากฐานของความคดและประสบการณจาก

ในอดตไดบมเพาะใหศลปนมความกลามความทาทายและมความคดสรางสรรค

ในแบบอยางเอกลกษณเฉพาะตว จนท�าใหประสบความส�าเรจในระดบนานาชาต

ในปจจบน

Page 135: Fine art book4

124วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Chinese art contemporary : A Century from Past to Present.

ABSTRACTThe change of Chinese art from modern Chinese art to contemporary Chinese art began after the Republic of China was formally established in 1911. Later the Peoples Republic of China was formally established in 1949 and governed by the Communist Party of China.

The history of Chinese art in mainland China was very traditional and based upon old attitudes to painting. In Beijing on May 4, 1919 many students and scholars demonstrated to protest the government’s changes in developing the country and culture. It was the Chinese artists idea to change traditional Chinese art through the concept of “Use the western art of painting to serve China.” Later the Chinese communist party had a campaign to “Let a Hundred Flowers Bloom and a Hundred Schools of Thought Contend.” However art activity almost immediately stopped because of the start of the “Cultural Revolution.” Next art and literature became a propaganda tool for the Communist Party of China.

PiyasaengChantarawongpaisarn

AssistantProfessor,DepartmentofVisualCommunicationDesign,

FacultyofArchitecture,KasemBunditUniversity,Bangkok,Thailand.

Page 136: Fine art book4

125 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

With the end of the Cultural Revolution in 1976 the government announced plans to propel the country into modernity by reforming the economy towards a more market oriented economy called “One country two systems.” Since the implementation of the “Open Door Policy” the Chinese economy has become the fastest growing economy in the world. It has also introduced new concepts of western art and painting to China.

Chinese society has many artist groups exhibiting to the public. Many Chinese artists view present social problems and the government with sarcasm. The governments’ use of force against protesters in “The Tiananmen Square protests of 1989” influenced many young artists to create brave new works as an outgrowth of developments in contemporary Chinese art. The young avant-garde artists fully incorporate painting, film, video, photography and performance. Until recently art exhibitions deemed “controversial” were routinely shut down by police. In the 1990’s performance artists in particular faced the threat of arrest.

In the early 1990’s many of the young avant-garde artists were located in the eastern part of Beijing in an area called “Beijing East Village”’ where the felt an affinity in their experimental aesthetics and new art. This community was eventually closed by the police. More recently artists have been gathering in and creating studio and living spaces at another site in Beijing known as the “789 Art Zone.”

Chinese art today is new art and fully contemporary. Avant-garde Chinese artists have individual ideas and strong aesthetics and their works have spread throughout international art society.

Page 137: Fine art book4

126วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

วงลอประวตศาสตรศลปะทเกดขนในประเทศจนเกดการผนแปรมากมายมาแลว

หลายครง และดเหมอนวาวงลอแหงความเปลยนแปลงของศลปะจนนนจะยงคง

หมนวนไปสเบองหนาอยางไมหยดยงทามกลางรองรอยของความเปลยนแปลงนน

เองจะเหนไดถงรองรอยของกาลเวลาทหลงเหลอไวนบจากอดตจนตราบถงปจจบน

ณวนนศลปะจนรวมสมย(ContemporaryChineseArt)ไดกาวมาสแถวหนา

ของโลกศลปะระดบสากลอยางนาจบตามองทงๆทกอนหนานนอาจไมมใครเคย

คดเลยวาผลงานศลปะทเกดขนในสาธารณรฐประชาชนจนปจจบนจะสามารถกาว

มาถงจดนไดแตทงหมดนไมใชสงทเกดขนโดยบงเอญและไมใชสงทไรรากไรทมา

ของการกอก�าเนดแตทวาความเปลยนแปลงทเกดขนในวงการศลปะของจนนนม

พฒนาการมาเปนล�าดบและสมควรทจะศกษาเรยนรเปนอยางยง

ในอดตนนวงการศลปะในประเทศจนไดรบผลกระทบจากความเปลยนแปลง

ทางประวตศาสตรครงแลวครงเลา หากยอนอดตกลบไปดถงทมาของความ

เปลยนแปลงทน�าศลปะจนไปสสมยใหมนนไดเกดขนในชวงระยะเวลาเพยง100ป

นบตงแตการเกดเหตการณปฏวตเปลยนแปลงการปกครองค.ศ.1911 เมอครง

ดร.ซนยตเซนไดน�าการปฏวตโคนลมราชวงศชง(QingDynasty) และไดกอตง

สาธารณรฐจน(RepublicofChina)ขนแทนทจนกระทงเมอค.ศ.1949เหมา-

เจอตงไดประกาศสถาปนาจนใหมภายใตระบอบสงคมนยมคอมมวนสต อนเปน

จดเรมตนของสาธารณรฐประชาชนจน (People’sRepublicofChina) เมอ

วนท1ตลาคมค.ศ.1949ถดจากนนมาจนกระทงถงวนนครบรอบหนงศตวรรษ

ของศลปะจนทไดเปลยนแปลงทงรปแบบและแนวความคดของวงการศลปะจนไป

สความเปนศลปะสมยใหมและรวมสมย พลงแหงความคดสรางสรรคของศลปน

จนรนแลวรนเลาไดถกเปรยบไวเสมอนกระแสคลนทถาโถมพดเขาสฝงสบทอด

ตอเนองตดตอกนมานานรวมศตวรรษ กลายมาเปนสงทโลกตองจบตามอง และ

ท�าใหวงการศลปะจนรวมสมยเขาสความเปนสากลจนไดรบการยอมรบโดยดษฎ

Page 138: Fine art book4

127 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ในอดตนนศลปะในประเทศจนจะตกอยภายใตวงวนของกรอบความคดเกาผลงาน

ศลปะจะปฏบตในรปแบบดงเดมของจตรกรรมจนประเพณ(TraditionalChinese

painting) ตราบจนกระทงระบอบสาธารณรฐกอตงขนแทนทระบอบกษตรย การ

เปลยนแปลงทางสงคมครงนไดสงผลกระทบตอวงการศกษาแบบสงคมจนเกาภาย

ใตเงาของลทธขงจอ คณะรฐบาลไดมการประกาศปฏรปการศกษาดวยการจดตง

โรงเรยนวทยาลยและมหาวทยาลยตามมณฑลตางๆทวประเทศไฉหยวนเผย

(CaiYuanpei) อดตอธการบดมหาวทยาลยปกกงในสมยนนและยงเปนผน�าการ

เคลอนไหววฒนธรรมใหมเมอค.ศ.1917ไดเปนผน�าความเปลยนแปลงและวาง

ระบบการศกษาศลปะแผนใหมใหแกวงการศกษาของจนจนท�าใหเกดการรวมตว

กนกอตงกลมสมาคมศลปะขนหลายแหงทวประเทศกระแสความเคลอนไหวทาง

ศลปะทเกดขนในครงนไดถกเรยกกนในภายหลงวาขบวนการแบบอยางจตรกรรม

ตะวนตก(Western-stylePaintingMovement)หรอขบวนการศลปะใหม(New

ArtMovement)(Sullivan1977,252) ทงน เนองเพราะในชวงเวลานนศลปน

จนรวมสมยตางมความตนตวทจะเรยนรเทคนควทยาการใหมๆ ตลอดจนมความ

อยากรอยากศกษาการท�างานจตรกรรมแบบตะวนตกเปนจ�านวนมาก ตลอดจน

มนกศกษารนใหมเดนทางไปศกษาศลปะยงตางประเทศมากมายทงในทวปยโรป

และประเทศญปน ในทสดกระแสแนวความคดใหมเหลานกไดผลดอกออกผลจน

เกดความตนตวใหกบจตรกรจนในสมยนนท�าใหแบบอยางศลปะการวาดภาพตาม

แบบอยางตะวนตกไดรบการปฏบตกนอยางแพรหลายภายใตแนวความคดทนยม

พดกนในสมยนนวา“วาดศลปะตะวนตกเพอศลปะจน”ซงกหมายถง“การน�าเอา

ความรและวทยาการใหมเพอใหเกดการพฒนาไปสศลปะจนใหม”(Sullivan1977,

289-293)

แททจรงแลวอทธพลตะวนตกไดเขามามบทบาทตอความคดอานวถชวตสภาพ

สงคม การศกษา ตลอดจนศลปะและวฒนธรรมมาจากเหตการณขบวนการ

4พฤษภาคม(TheMayfourthMovement)เมอค.ศ.1919อนเปนเหตการณ

Page 139: Fine art book4

128วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ทนกศกษาจนจ�านวนนบพนนบหมนไดพากนเดนขบวนเรยกรองใหรฐบาลปฏรป

ประเทศและตระหนกถงความจ�าเปนในการเรยนรวทยาการสมยจากตางแดน

“เฉนตซว”(ChenDuxiu)นกคดนกวชาการทมชอเสยงของจนในสมยสาธารณรฐ

ไดเคยกลาวไวในนตยสาร“เยาวชนรนใหม”ไววา“หากเราคดตดสนปฏรป...เรา

จะตองยอมรบวถทางของตะวนตกมาใช” เชนเดยวกบทจตรกร พานเทยนโซว

(PanTianshou)1กไดกลาวเสรมย�าถงการศกษาสวนดจากศลปะตะวนตกไววา

“อทธพลในการเปลยนรปแบบจตรกรรมไมใชเรองแปลกหรอสงทมาจาก ตางชาตไมใชสงผดทจะเรยนร จตรกรรมจนแบบเกาไดเคยผานจดสงสดมาแลว และมนไมใชของงายเลยหากจะเปลยนแนวทางใหม ดงนน จนจะตองยอมรบแนวความคดจากภายนอกดวยเทคนควธของจตรกรรมตะวนตก เพอน�าความรเหลานนมาทดลองและสรรคสรางสงใหมใหเกดขนตอจตรกรรมของจนในวนหนา”

ศลปนจนในสมยนนจงอยก�ากงระหวางค�าวา “อดต” กบ “ปจจบน” และ “ตะวน

ออก”กบ“ตะวนตก”ท�าใหศลปนหลายคนพยายามปรบเปลยนรปแบบและเทคนค

วธการสรางสรรคงานศลปะใหน�าไปสความเปนสมยใหมอยางตอเนองและบคคล

ทส�าคญทสดนนกคอศลปนทมชอวาสวเปยหง(XuBeihong)ผไดรบการยกยอง

ใหเปน“บดาแหงจตรกรรมจนสมยใหม”2

สวเปยหงไดวางรากฐานการพฒนาจตรกรรมจนในรปแบบใหมดวยการเปนผน�า

เทคนคการวาดเสนแบบตะวนตก(Drawing)ทฤษฎการวาดภาพตามหลกกายวภาค

1 พานเทยนโซว(PanTianshou,ค.ศ.1897-1971)จตรกรจนชวงตนครสตศตวรรษท20มบทบาทในการน�าเสนอความคดเกยวกบการยอมรบเทคนควธศลปะตะวนตกมาใชกบการวาดภาพแบบจตรกรรมจนประเพณผลงานชนส�าคญของพานเทยนโซวคอภาพของเหยยวนกอนทร

2 สวเปยหง(XuBeihong,ค.ศ.1895-1953)จตรกรจนคนส�าคญทมความเชยวชาญทงการวาดภาพสน�ามนแบบตะวนตกและจตรกรรมหมกสบนกระดาษแบบตะวนออก เปนบคคลส�าคญทมอทธพลตอแนวคดการปฏรปจตรกรรมจนไปสความทนสมยและการกอตงสถาบนการศกษาทางศลปะแบบตะวนตกจนไดรบการยกยองใหเปน“บดาแหงจตรกรรมจนสมยใหม”

Page 140: Fine art book4

129 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

(Anatomy) การลงน�าหนกแสง-เงา(LightandShadow) และทศนยวทยา

(Perspective) มาผสมผสานเขากบจตรกรรมจนประเพณไดอยางยอดเยยม

นอกจากนเขายงเปนผน�าในการรเรมถายทอดวชาความรใหมทางศลปะแบบตะวน

ตกแกชนรนหลง อกทงมการผลกดนใหมการเปดการสอนศลปะในสถาบนการ

ศกษาศลปะอยางเปนทางการและท�าใหตอมาไดกอใหเกดเปนสถาบนสอนศลปะ

ในหลายมณฑลสบมา(Sullivan1977,170)

ผลของความเพยรพยายามทจะใหศลปะแบบดงเดมของจนผสมผสานเขากบหลก

ปฏบตงานแบบตะวนตกนบเปนรอยเปลยนครงส�าคญของวงการศลปะจนสมยใหม

เพราะนอกจากศลปนทมชอเสยงทสดในตอนนนคอ“สวเปยหง”กยงมกลมศลปน

สวเปยหง “ฝงมาโจนทะยาน” ค.ศ. 1941 หมกสบนกระดาษ

Page 141: Fine art book4

130วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ในรนบกเบกเหลานอกหลายทานเชนหลวไหสหลนเฟงเหมยนและอจวเหรน

เปนตน

สวเปยหง(XuBeihong) เปนจตรกรผเชยวชาญทงดานสน�ามนแบบตะวนตก

และจตรกรรมจนประเพณ ผลงานของเขาไดใชทฤษฎและเทคนคแบบตะวนตก

โดยยงคงใชเนอหาและวธการวาดภาพแบบจนประเพณไดอยางมชวตชวา แตก

เปนการแหวกกฎเกณฑของศลปนจนยคเกากอนอยางสนเชงโดยเฉพาะเอกลกษณ

“ภาพมา” ของเขา เปนเอกลกษณใหมของการวาดมาดวยหมกจน แตใชจงหวะ

มมมอง และเทคนควธการวาดมาแบบตะวนตกในมตของอารมณอนเสมอนจรง

สวนหลวไหส(LiuHaisu) ไดใชประยกตดวยการน�าหลกองคประกอบศลปะและ

ทฤษฎการใชสกบจตรกรรมจนประเพณ ท�าใหลกษณะการวาดภาพทวทศนของ

เขาแลดแปลกใหมไมซ�ารปแบบเดมในอดตกาลเอกลกษณในภาพของเขาทส�าคญ

อาทการวาดภาพบนผนผาใบดวยสน�ามนแตใชรปแบบสและมมมองของจตรกรรม

จนประเพณผลงานของหลนเฟงเหมยน(LinFengmian)เปนการใชสและหมก

ททงชมและแหงระบายไปพรอมๆกนตามทฤษฎแสง-เงาและองคประกอบศลป

ตะวนตกมเอกลกษณในผลงานดวยสทเขมและดมดทบทายสดนนกคออจวเหรน

(WuZuoren)จตรกรผพฒนาเทคนคมาจากแบบสน�าแบบตะวนตกมาใชผสมผสาน

เขากบการทงรอยหมกและคราบสบนพนผวกระดาษ เอกลกษณสวนใหญจงมก

เปนภาพเกยวกบชนกลมนอยในจนทมรปแบบและองคประกอบภาพดวยจงหวะ

มมมองและทศนยวทยา

เปนทนาสงเกตวา บรรดาศลปนจนสมยใหมรนบกเบกเหลานมกเปนศลปนท

มโอกาสออกไปศกษาตอและส�าเรจการศกษาจากตางประเทศ สวเปยหงและ

อจวเหรนจบการศกษาจากL’EcoleNationaleSuperieuredesBeaux-Arts

กรงปารสประเทศฝรงเศสหลวไหสเคยใชชวตอยในยโรปมานานถง13ปและ

ไปพ�านกอยในญปนหลายครงสวนหลนเฟงเหมยนนนเคยศกษาทฝรงเศสและจบ

การศกษาดานจตรกรรมจากประเทศเยอรมน(Chu1984,85)

Page 142: Fine art book4

131 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

หลวไหส “เขาหวงซาน” ค.ศ. 1985 หมกสบนกระดาษ

ไมเพยงแตความพยายามในการสรางสรรคจตรกรรมจนประเพณไปสเทคนค

วธแบบตะวนตก ในสวนของเนอหาและหวขอภาพกไดมความพยายามใหเกด

เนอหาใหมๆนอกเหนอไปจากภาพทวทศนของภเขาและสายน�าแบบดงเดมกลาย

มาเปนภาพทวทศนแบบสมยใหมเปนครงแรกทจตรกรรมจนประเพณปรากฏภาพ

ของโรงงานอตสาหกรรมเมองและเครองจกรสมยใหมโดยมาจากการสรางสรรค

ของกลมจตรกรรมทางภาคใตบรเวณมณฑลกวางตงเรยกกนวาสกลจตรกรรม

หลงหนาน(LingnanSchoolPainting)อนเปนการประยกตมาจากแนวทางของ

จตรกรรมญปนดงเชนภาพจตรกรรมของเกาเจยนฟ(GaoJianfu)เกาฉเฟง (Gao

Qifeng)และกวนซานเยย(GuanShanyue)(Chu1984,122-125)

ความเปลยนแปลงทกอตวขนในวงการศลปะจนชวงสมยสาธารณรฐนบจาก ค.ศ.

1911แมวาจะมระยะเวลาเพยง38ปทามกลางไฟสงครามทคกรนอยตลอดเวลา

จนกระทงเมอสนสดสงครามโลกครงท2และภายหลงสงครามกลางเมองระหวาง

พรรคกกมนตงกบพรรคคอมมวนสต ในทสดสาธารณรฐประชาชนจน(People’s

RepublicofChina)กไดรบการสถาปนาขนแทนทเมอค.ศ.1949

Page 143: Fine art book4

132วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

วงการศลปะชวงตนสมยสาธารณรฐประชาชนจนมผลพวงมาจากอดมการณ

สงคมนยมในลทธคอมมวนสตทงนสบเนองจากการก�าหนดนโยบายการท�างาน

ศลปะเพอรบใชอดมการณสงคมนยมตามทเหมาเจอตง(MaoZedong)ผน�าพรรค

คอมมวนสตแหงประเทศจนไดกลาวค�าปราศรยไวทเมองเอยนอาน(เยนอาน)เรยก

กนวา“ค�าปราศรยทประชมแหงเอยนอานวาดวยศลปะและวรรณกรรม”(Talksat

theYan’anForumonArtsandLiterature)ท�าใหความหมายของศลปะในสมย

นนจงเปนเสมอนดงอาวธทางการเมองดงทเหมาเจอตงมกจะกลาวย�าถงแนวทาง

การท�างานศลปะวา “ศลปะทดจกตองสะทอนชวตของประชาชนและรบใชการ

ปฏวต”และ“จงน�าสวนทดของตางชาตมารบใชจนและน�าอดตมารบใชปจจบน”

(บญศกด2523,120-122)

ดงนนศลปนทสรางสรรคผลงานตามแนวทางแหงพรรคคอมมวนสตในชวงนนจง

มลกษณะเปนแบบ “ศลปะสงคมนยมคอมมวนสต” มทมาจากแนวความคดทาง

สนทรยศลปภายใตทฤษฎของคารลมารกซ(KarlMarx)เองเกลส(Engels)และ

เลนน(Lenin)ซงเปนอทธพลการท�างานศลปะทนยมในสหภาพโซเวยต(สหพนธรฐ

รสเซยในปจจบน)กอใหเกดกระบวนการสรางสรรคผลงานศลปะแบบสจนยมหรอ

สจนยมแนวสงคม(SocialistRealism) ทมการเนนใหเหนถงสจธรรมในสภาพ

สงคมของมนษย เนอหาของการแสดงออกจะแสดงในดานของความเหลอมล�า

ทางสงคมการกดขขดรดของพอคานายทนเจาทดนและชนชนปกครองมการ

เนนถงความไมเปนธรรมในสงคม เรองราวทปรากฏในงานศลปะสวนใหญจงเปน

เรองราวของประชาชนเปนส�าคญโดยเฉพาะชนชนกรรมาชพชาวนาและทหาร

ตลอดจนคนยากคนจนโดยทวไปเปนทนาสงเกตวาองคประกอบของภาพจะเตม

ไปดวยขนาดทใหญโตแขงแรงมการเนนกายวภาคทดใหญโตเกนจรงสหนาและ

แววตาจะฉายประกายแหงความมงมนเพอการปฏวตอยางเตมเปยม

รฐบาลสาธารณรฐประชาชนจนจงไดมการกอตงสมาคมศลปนจน(TheChinese

ArtistsAssociation)ทกรงปกกงโดยมวตถประสงคเพอเปนศนยกลางของวงการ

Page 144: Fine art book4

133 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ศลปะสมยใหมของจน ในขณะเดยวกนกเปนการรวมศลปนจนใหเปนหนงเดยว

ใหความชวยเหลอและสรางสรรคจรรโลงการท�างานศลปะของเหลาศลปน อน

เปนการผลกดนใหเกดการพฒนาตอวงการศลปะของจนทงในปจจบนและอนาคต

(บญศกด2423,136)ผลกระทบส�าคญทตามมากคอไมมชองวางระหวางจตรกรรม

จนประเพณกบจตรกรรมตะวนตก เพราะไดมการสงเสรมใหเกดการเรยนรซงกน

และกน มการรวมกนศกษารปแบบของศลปะทแตกตางและสามารถปฏบตงาน

ศลปะภายใตแนวทางของตนเองไดอยางอสระ ศลปนรนใหมๆ พากนวาดภาพ

ดวยเทคนคสน�ามน เชนเดยวกบจตรกรรมจนประเพณกพากนระบายสตามแบบ

อยางตะวนตกรวมไปถงการใชสอวสดอนๆมาทดลองใชกบจตรกรรมจนไมเพยง

เทานน ภาพพมพไมและเทคนคภาพพมพตางๆ กไดรบความนยมในการปฏบต

อยางขนานใหญ งานศลปะดานประตมากรรมกเกดการสรางสรรคเพมมากขน

อยางทไมเคยปรากฏมากอน

นอกจากนรฐบาลยงไดสนบสนนใหมการกอตงหองปฏบตงานศลปะ(ArtStudio)

ขนตามนครใหญและมณฑลตางๆทวประเทศซงลกษณะหองปฏบตการศลปะนน

ศลปนสามารถเลอกทจะออกเดนทางทองเทยวชมทวทศนเพอวาดภาพและสเกตซ

ภาพตามแหลงโบราณสถานและสถานทส�าคญทวทกหนแหงไดตามใจโดยรฐบาล

จะเปนผสนบสนนคาใชจายศลปนมหนาทเพยงการสรางสรรคผลงานเทานนและ

เมอผลงานดงกลาวส�าเรจเสรจสนรฐบาลกจะเปนเจาของผลงานรวมกนกบศลปน

ซงลกษณะการด�าเนนการเชนนสงผลดทงแกตวศลปนและประเทศอยางใหญหลวง

เพราะนอกจากจะเปดโอกาสใหแกศลปนสามารถท�างานศลปะไดอยางอสระแลว

ผลงานเหลานตอมาภายหลงยงไดกลายมาเปนมรดกอนล�าคาของชาตเชนกน

ผลงานศลปะทไดรบการคดเลอกใหเปนสมบตแหงชาตจะไดรบการเกบรกษาและ

ตดตงแสดงไวทพพธภณฑศลปะแหงชาต(TheNationalArtMuseumofChina)

กรงปกกง ซงเปนพพธภณฑศลปะทเกบรวบรวมและสะสมผลงานศลปกรรมจน

สมยใหมและรวมสมยของชาต รวมทงงานศลปะแขนงอนๆ ทเปนเอกลกษณ

Page 145: Fine art book4

134วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ของจนตลอดจนจดกจกรรมและแสดงผลงานศลปะทงของจนและตางประเทศแก

สาธารณชน(Clarke2000,154)

ความเคลอนไหวอกประการหนงกคอเรมมการเปดด�าเนนการสอนศลปะในสถาบน

ขนสงตามแบบอยางสากลทวประเทศ ในจ�านวนนสถาบนการศกษาดานศลปะ

ทส�าคญและมชอเสยงกม สถาบนวจตรศลปกลาง(CentralAcademyofFine

Arts) สถาบนวจตรศลปเซยงไฮ(ShanghaiAcademyofFineArts) สถาบน

วจตรศลปหลซน(LuXinAcademyofFineArts)และสถาบนวจตรศลปซอาน

(Xi’anAcademyofFineArts)ฯลฯ

ค.ศ.1956ไดมมตรณรงคเพอใหศลปนทวประเทศไดมการแสดงออกซงความคด

สรางสรรคผานทางผลงานศลปะและวรรณกรรมกนอยางเตมท โดยมเจตนารมณ

เพอสรางความตนตวใหเกดขนแกวงการศลปะ ภายใตนโยบายทมค�าขวญวา

“ไปฮวฉฟง ไปเจยเจงหมง” ซงมความหมายวา “ใหรอยบปผาบานสะพรง รอย

ส�านกประชนแขง”(LetaHundredFlowersBlossomandaHundredSchool

ofThoughtContend)(Clarke2000,186)เหตการณครงนนบเปนการจดประกาย

ใหเกดความเคลอนไหวทางผลงานศลปะมการแสดงออกถงซงความคดและเทคนค

ใหมๆศลปนหลายคนออกเสาะแสวงหาแนวทางหวขอใหมมาใชกบงานจตรกรรม

จนประเพณเพมมากขนมหลายคนไดเดนทางไปใชชวตรวมอยกบชนกลมนอยเผา

ตางๆเชนทเบตมองโกเลยซนเกยงสบสองปนนาเปนตนจนสามารถถายทอด

ชวตของชนกลมนอยออกมาไดอยางมชวตชวานาสนใจ แตทวาการสนบสนนให

เกดความหลากหลายในการสรางสรรคผลงานศลปะส�าหรบการปกครองในระบอบ

คอมมวนสตนนบางครงกเปนการแสดงออกทขดแยงกบสงคมและอดมคตแบบ

สงคมนยมความคดใหมแบบโลกเสรและทนนยมกลายมาเปนขอขดแยงระหวาง

ศลปนกบรฐจนกระทงในทสดความเคลอนไหวทางความคดและการแสดงออกทาง

ศลปะกไดยตลง

Page 146: Fine art book4

135 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ค.ศ.1958ภายใตนโยบายการกาวกระโดดครงใหญ(GreatLeapForward)ของ

เหมาเจอตงเพอเรงเราใหประชาชนในชาตทกสาขาอาชพรวมแรงรวมใจกนพฒนา

ประเทศอยางเรงดวนอนเปนผลสบเนองมาจากความขดแยงทางความคดระหวาง

จนกบโซเวยตในขณะนน ประเทศจนตองเรงประกาศใหประชาชนพงพาตนเอง

อยางถงทสดดงนนนโยบาย“กาวกระโดดครงใหญ”กเทากบเปนการระดมพลง

มวลชนทกระตนสงเสรมและสงผลใหประชาชนตองท�างานหนกเพมขนอกเปนเทา

ตวเพอใหประเทศจนในตอนนนสามารถยนหยดไดดวยตวเองแตกระนนนโยบายดง

กลาวกสอเคาถงความลมเหลวและเมอแกงสคน(GangofFour)ทเซยงไฮเขามา

มอ�านาจในรฐบาลกลายมาเปนความวนวายปนปวนทางการเมองครงส�าคญและ

ตามมาดวยเหตการณโศกนาฏกรรมทางประวตศาสตร คอการปฏวตวฒนธรรม

(CulturalRevolution)

“การปฏวตวฒนธรรม” หรอ การปฏวตวฒนธรรมของชนชนกรรมาชพครงใหญ

(TheGreatProletariatCulturalRevolution)เกดขนระหวางค.ศ.1966-1976

เพยงชวงระยะเวลาสบปแตกอใหเกดกลยคในสงคมและสนสะเทอนถงวงการศลปะ

เพราะในชวงเวลาดงกลาวนนสงคมจนเกดความแตกแยกและสรางความสญเสย

เกดขนอยางสดประมาณมการกอตงหนวยงานทเรยกวา“สภาวฒนธรรมแหงรฐ”

ท�าหนาทชน�าและก�าหนดแนวทางสรางสรรคศลปะตามแบบอยางการปฏวตเพอ

ชนชนกรรมาชพและท�าใหรปแบบของศลปะทกแขนงกลายมาเปนแบบอยาง

เดยวกนหรอกคออดมการณทางศลปะซายสดขว

ความเปลยนแปลงทเกดขนตอการสรางงานศลปะในชวงปฏวตวฒนธรรมกลายมา

เปนศลปะเพอโฆษณาปลกระดมมวลชนหรอกคอการโฆษณาชวนเชอในแบบอยาง

สงคมนยมผลงานตางๆซงโดยมากมกเปนภาพโปสเตอรจะไมมการลงชอศลปน

เพราะถอวาการสรางสรรคภาพผลงานตางๆ นนเปนไปเพอพรรคและมวลชนอน

เปนอดมคตตามแบบอยางสงคมนยม ในขณะทภาพจตรกรรมจนประเพณมการ

ปรบแตงเนอหาหวขอใหสอดคลองกบความนยมทางสงคม ท�าใหภาพจตรกรรม

Page 147: Fine art book4

136วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ตางๆในชวงนจงมกมโทนสและบรรยากาศสแดงอนเปนสของพรรคคอมมวนสต

ในภายหลงนยมเรยกจตรกรรมประเภทนวา “จตรกรรมทวทศนแดง” (Cohen

1987,122)

จนกระทงในทสด ภายหลงจากการปฏวตวฒนธรรมจบสนลง พรอมๆ กบการ

อสญกรรมของเหมาเจอตงและสนสดอ�านาจของแกงสคนค.ศ.1977เตงเสยวผง

(DengXiaoping)ไดพลกโฉมหนาจนไปสความเจรญกาวหนาดวยนโยบายทเรยก

วา“4ทนสมย”อนไดแกความทนสมยทางเกษตรกรรมอตสาหกรรมวทยาศาสตร

เทคโนโลย และการทหาร รฐบาลใหมไดมการน�าระบบตลาดเสรของทนนยมมา

ประยกตใชกบการพฒนาเศรษฐกจภายใตระบอบการปกครองแบบคอมมวนสต

เปนรากฐานส�าคญในการขบเคลอนใหจนเปลยนไปสสงคมใหม ตามมาดวย

แผนการพฒนาประเทศครงใหญ มการตงเขตเศรษฐกจพเศษและเปนทมาของ

ค�าวา“หนงประเทศสองระบบ”3และนบเปนจดเรมตนในการปฏรปประเทศท�าให

ณวนนประเทศจนไดกลายมาเปนมหาอ�านาจทางเศรษฐกจอยางสมบรณแบบ

นโยบายเปดประตสโลกภายนอกอยางเตมทกยงท�าใหกระแสอทธพลตะวนตกจาก

โลกเสรหลงไหลเขาสการเปลยนแปลงของวงการศลปะจนสมยใหมเพมขนทวคณ

มการน�าศลปะสมยใหมจากโลกเสรตะวนตกมาจดแสดงและเปดแสดงผลงานศลปะ

ในสาธารณรฐประชาชนจนอยางตอเนอง วงการศลปะของจนหวนกลบมามชวต

ชวาอกครงมการจด“การจดนทรรศการศลปกรรมแหงชาต”ภายใตความรวมมอ

ระหวางกระทรวงวฒนธรรมสมาคมศลปนจนและสถาบนวจตรศลปกลางโดยม

วตถประสงคเพอสนบสนนใหเกดการสรางสรรคผลงานศลปกรรมอนหลากหลายให

เกดแกวงการศลปกรรมจนรวมสมยโดยจะจดขนทกๆ5ปและยงคงด�าเนนการ

จดนทรรศการดงกลาวจนถงปจจบน3 ค�าวา“หนงประเทศสองระบบ”(onecountry,twosystems)มาจากแนวความคดของเตงเสยวผงและเปน

มตจากทประชมคณะกรรมการประจ�าสมชชาผแทนประชาชนแหงชาตครงท5ในการกอตงเขตเศรษฐกจพเศษทเซนเจน จไห ซวเถา เซยเหมน และรองรบรบมอบคนเกาะฮองกงจากองกฤษ และมาเกาจากโปรตเกส

Page 148: Fine art book4

137 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

หลนหยง “สาวนอย” ค.ศ. 1979 หมกสบนกระดาษ

หยางลโจวและหวางองชน “ปราการเหลกแหงไทหงซาน” ค.ศ. 1984 หมกสบนกระดาษ

ภาพรวมของความเคลอนไหวของวงการศลปกรรมจนสมยใหมหลงการปฏวต

วฒนธรรม หรอหลงป ค.ศ.1977 ศลปนจนรนใหมๆ ตางมเทคนควธการวาด

ภาพทโดดเดนและเอกลกษณการสรางสรรคงานศลปะแบบแปลกใหมเกดขน

กบจตรกรรมจนประเพณ โดยเฉพาะการประยกตใชเทคนคแบบตะวนตก เชน

เจาซวหวน(ZhaoXiuhuan) จตรกรหญงทไดพฒนาเทคนคลายเสนไรเคาโครง

ของจตรกรรมจนมาใชกบโทนสบรรยากาศแบบตะวนตก

หลนหยง(LinYong) จตรกรทมชอเสยงในการวาดภาพคนเหมอนดวยลายเสน

ลายพกนแบบจนดวยหลกกายวภาคคลายสน�ามนฟนเจง(FanZeng) กบภาพ

เทพยดาและบคคลในประวตศาสตรในลกษณะเสมอนจรง สวซ(XuXi) กบการ

ใชเสนสทสลดพรางพรมดงสายฝนท�าใหจตรกรรมจนเกดความเปนมตและพนผว

หยางลโจว(YangLizhou)และหวงองชน(WangYingchun)กบการสรางสรรค

Page 149: Fine art book4

138วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

จตรกรรมจนทดหนกแนนคลายงานประตมากรรมเปนตนทงหมดนคอภาพรวม

ของศลปนรนใหมทสะทอนใหเหนถงความเปลยนแปลงไปจากอดตอยางเดนชด

ในขณะทจตรกรรมแบบดงเดมคอ จตรกรรมจนประเพณยงคงอย ในทางคขนาน

จตรกรรมสน�ามนทเรมหยงรากลงในความนยมของศลปนจนกไดรบการสรางสรรค

และพฒนามาอยางตอเนองมศลปนรนใหมๆทมชอเสยงในภาพจตรกรรมสน�ามน

หลายคน แตละคนลวนแตไดรบความนยมไมเพยงแตในประเทศจน แตยงเปน

ทรจกในตางประเทศอกดวย เชน เหอตวหลง(HeDuoling) เฉนตนชง(Chen

Danqing) และหลอจงล (LuoZhongli) เปนตน ภาพวาดของศลปนทงสามม

เอกลกษณในจตรกรรมภาพเหมอนทเสมอนจรงดงราวกบภาพถาย เปนศลปะ

สจนยมทมรายละเอยดอนพถพถนและสมจรง สวนใหญมกลนอายในบรรยากาศ

ของทองทงและดนแดนอนหางไกลอยางเชนทเบต เชนเดยวกบทศลปนสน�ามน

ชอดงอกคนหนงคอเฉนอเฟย(ChenYifei)ส�าหรบเฉนอเฟยนบเปนศลปนจน

ทโดงดงทสดในกลมภาพวาดแนวสจนยมทเหมอนจรงดงราวกบภาพถายภาพผล

งานของเขามชอเสยงเปนทรจกกนไปทวโลก โดยเฉพาะภาพวาดรปเหมอนของ

ชาวจนในสงคมเซยงไฮยคเกาทสะทอนความงดงามของเนอหา แสงส และองค

ประกอบอนโรแมนตคดวยเหตนในเวลาตอมาผลงานของเขาจงไดรบการประมล

ซอขายดวยราคาทสงลวท�าใหชอเสยงของเฉนอเฟยเปนทรจกกนอยางกวางขวาง

(Jiehong2000,89-95)

แตทงหมดนคงจะไมมศลปนดานจตรกรรมสน�ามนคนใดทไดรบการกลาวขาน

และวพากษวจารณมากเทากบศลปนทมชอวาหยวนอวนเซง(YuanYunsheng)

อกแลวเพราะศลปนผนไมเพยงแตมผลงานในดานจตรกรรมทแตกตางไปจากผอน

ยงเปนศลปนทรบฉายานามวาเปน “ศลปนนอกกรอบ” ของวงการศลปะจนสมย

ใหม ภาพวาดของเขาเตมไปดวยการใชสทรนแรง ใชการน�าเสนอทเตมไปดวย

พลงแหงอารมณ ท�าใหผลงานของหยวนอวนเซงเกดปญหาตอการยอมรบทาง

รฐบาลแตในทางกลบกนชอเสยงของเขากลบเปนทยอมรบในตะวนตกและไดรบ

Page 150: Fine art book4

139 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ตงแต ค.ศ.1978 เปนตนมา วงการศลปะจนกไดเกดปรากฏการณครงใหมจาก

ความเคลอนไหวของกลมศลปนคนหนมสาวรนใหม ซงคนเหลานสวนใหญลวน

แลวแตเกดภายหลง ค.ศ.1949 จงไมมความผกพนหรอจมอยกบอดตของการ

สรางชาตของพรรคคอมมวนสตมากนกพวกเขาเหลานนหลายคนเตมเปยมไปดวย

ไฟอดมการณและความมงมนทจะผลกดนทศทางใหมๆใหเกดขนแกวงการศลปะ

ของจน ดวยการกอตง กลมศลปะ(ArtGroup) โดยมเปาหมายอดมการณรวม

กนในอนทจะสรางสรรคผลงานศลปะมตใหมใหกบศลปะจนรวมสมยเจตนารมณ

ของกลมศลปนเหลานจงนบเปนความเปลยนแปลงระลอกใหมทเกดขนในชวงหลง

ค.ศ.1978

เฉนอเฟย “เงากระจก” ค.ศ. 1984 หมกสบนกระดาษ

หยวนอวนเซง “คนพเนจร” ค.ศ. 1988 สน�ามนบนผาใบ

เชญใหวาดภาพจตรกรรมบนผนงใหกบหอสมดมหาวทยาลยทรฟฟสหรฐอเมรกา

ตอมาเมอเกดปญหาทางการเมองในประเทศจน หยวนอวนเซงจงเดนทางออก

นอกประเทศและพ�านกอยในนวยอรกสหรฐอเมรกานานถง14ปกอนทจะกลบ

สปกกงในเวลาตอมา

Page 151: Fine art book4

140วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แรงผลกดนหนงทกอใหเกดการรวมตวเปนกลมศลปะของศลปนหนมสาวรนใหม

นนกคอการเปดประตความคดสสากลจากการปฏรประบบเศรษฐกจครงใหญภาย

ใตระบบการคาเสรและจดตงเขตเศรษฐกจพเศษ ระบบทนนยมกลายเปนแรงขบ

เคลอนตอวถชวตและความเปนอยของประชาชน สงผลใหคานยมของสงคมจน

เปลยนไปอยางรวดเรว เกดการหลงไหลทางวฒนธรรมตะวนตกพรอมๆ กบการ

เขามาลงทนของชาวตางชาตในจน

ดงนนในชวงระยะเวลาตงแตค.ศ.1979ถงค.ศ.1981ไดมการรวมตวกนของ

ศลปนคนหนมสาวรนใหมในการตงเปนกลมศลปะ(ArtGroup)มากมายหลายตอ

หลายกลมแมวากระแสดงกลาวนบางเกดขนจากผมอดมการณรวมกนในแนวทาง

ท�างานศลปะแบบเดยวกนบางเกดขนในกลมผจบการศกษาเดยวกนและมบางทม

เรองประเดนทางการเมองการตอบโตสงคมหรอแมแตการเสยดสลทธสงคมนยม

และพรรคคอมมวนสตจน แตอยางไรกตาม การเกดขนของกระแสกลมศลปะได

เปนสสนของความเปลยนแปลงและเปนสสนใหมของการแสวงหาแนวทางใหมท

จะกาวมามบทบาทในวนหนา(Jiehong2000,134)

ความเคลอนไหวของกลมศลปนตางๆ ทไดรบการกลาวขวญวพากษวจารณกน

มากทสด กคอ บทบาทของกลมศลปนหนมสาวทเรยกตวเองวา กลมดวงดาว

ดวงดาว(StarStarGroup) โดยมผน�ากลมคอ หมาเตอเซง(MaDesheng)

และศลปนหนมสาวรนใหมจ�านวน29 คน เชน หวงเคอผง(WangKeping)

หลสวง(LiShuang) และอายเวยเหวย (Ai Weiwei) เปนตน เปนททราบ

กนดวา แนวทางการสรางสรรคของศลปนกลมดวงดาว ดวงดาว เตมไปดวย

การกระทบเสยดสสงคมและการเมองจนอยางเผดรอน สรางความขนเคองให

กบเจาหนาทของรฐและถงขนไมอนญาตใหศลปนกลมนเขามาใชสถานทจด

งานในหอศลปะของรฐ แตเมอไมสามารถเปดการแสดงผลงานในหอศลปะได

พวกเขากทาทายรฐดวยการเปดการแสดงอยตรงดานหนาของหอศลปะเสยเลย

เรยกกนวา “นทรรศการศลปกรรมกลางแจงของกลมดวงดาวดวงดาวครงท1”

เมอเดอนกนยายน ค.ศ. 1979 ถดมาไม นาน เมอเดอนพฤศจกายน

Page 152: Fine art book4

141 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ปเดยวกน กลมดวงดาว ดวงดาว กจดนทรรศการศลปกรรมกลางแจงอกเปน

ครงท2บรเวณสวนธารณะทอทยานเปยไหชานกรงปกกง

การแสดงออกทางศลปะของศลปนกลมดวงดาว ดวงดาว ไดน�าเสนอเนอหา

ศลปกรรมหลายแขนง เปนการทวนกระแสความคดความนยมแบบเกาลงอยาง

สนเชงมความรนแรงและกลาคดกลาท�าและกลาทจะแสดงความเหนอยางตรง

ไปตรงมา ท�าใหเกดเสยงวพากษวจารณกนอยางกวางขวาง ซงมทงผทใหความ

สนบสนนและคดคาน

ปรากฏการณของการแสดงออกทางศลปะของกลมดวงดาวดวงดาวกลายมาเปน

แรงบนดาลใจส�าคญใหกบศลปนคนหนมสาวรนใหมตามมาอกมากมายหลายกลม

ตวอยางเชน กลมคนรวมสมย(ContemporariesArtGroup) จากปกกง กลม

ตนหญา(GrassArtGroup)จากเซยงไฮกลมหมนหนาน(MinnanArtGroup)

จากฮกเกยนและกลมศลปะสมยใหมแหงซอาน(ModernArtinXianArtGroup)

จากซอานเปนตน(Vine2008,103-105)

การเกดขนของกลมศลปะในหมศลปนจากระดบปญญาชนกลายเปนปรากฏการณ

ทางสงคมทเกดขนจากจดเลกๆ และในไมชาความเคลอนไหวดงกลาวกได

ขยายวงจากการเสยดสสงคมเปนการโจมตการทจรตคอรปชนในวงราชการและ

ชนชนผมอ�านาจในพรรคคอมมวนสตจน บวกกบความตองการในเสรภาพและ

ประชาธปไตยแบบโลกตะวนตก ไดกอใหเกดเหตการณความเคลอนไหวเพอ

เรยกรองประชาธปไตยครงใหญในกรงปกกงเมอตน ค.ศ.1989 โดยกลมคณะ

นกศกษาจากมหาวทยาลยปกกงและสถาบนวจตรศลปกลาง รวมทงนกศกษา

จากมหาวทยาลยหลายแหงทวประเทศทไดมารวมชมนมณจตรสเทยนอนเหมน

ใจกลางกรงปกกงแมวาตอมาการเรยกรองตางๆไดกาวเลยขอบเขตของการชมนม

จนกลายเปนการทาทายอ�านาจรฐบาลและพรรคคอมมวนสตท�าใหสดทายจงเกด

Page 153: Fine art book4

142วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การสลายการชมนมดวยโศกนาฏกรรมจากการปราบปรามของรฐบาลเมอเดอน

มถนายนค.ศ.1989

เหตการณทจตรสเทยนอนเหมน4ไดดบความฝนของศลปนคนรนใหมทก�าลงมไฟ

แหงศลปะลกโชนตองมอดไหมลงหลายคนตองลภยไปตางประเทศหลายคนปลก

เรนตวเองไปจากสงคม กวาจะสรางขวญก�าลงใจใหเกดขนกตองใชเวลาผานไป

อกหลายป แตทวาสงส�าคญปรากฏการณดงกลาวไดกลายมาเปนเมลดพนธแหง

ปญญาและความกลาของคนรนใหมเพราะนบจากนไปความคดความอานและการ

สรางสรรคทางศลปะของศลปนรนใหมๆไดหลดพนกรอบของประเพณนยมศลปน

เรมเบนเขมทศไปสการเรยนรศลปะสมยใหมในระดบสากลพวกเขาหนมาทมเทกบ

ความคดใหมๆจากโลกภายนอกอยางจรงจงมการทดลองและสรางสรรคศลปะใน

แทบทกสอการปฏบตงานศลปะไมวาจะเปนPerformanceInstallationภาพถาย

สอผสมจตรกรรมประตมากรรมจากสอวสดตางๆเชนไมเหลกไฟเบอรกลาส

ฯลฯรวมไปถงการใชรางกายของตนเองเปนสอในการแสดงผลงานทางศลปะ

ศลปนจนรนใหมทเรยกกนวา“กลมศลปนหวกาวหนา”ทตองลภยไปยงตางประเทศ

ภายหลงเหตการณการปราบปรามทจตรสเทยนอนเหมนสวนใหญแลวไดพ�านกอย

ในสหรฐอเมรกาและทวปยโรปทส�าคญและโดดเดนมากในโลกวงการศลปะจนรวม

สมยนนไดแกไชกวอเฉยง(CaiGuoqiang)หวงหยงพง(HuangYongping)สวปง

(XuBing)กเหวนตา(GuWenda)และอายเวยเหวย(AiWeiwei)ความเคลอนไหว

ของศลปนจนเหลานแมถกปดกนในประเทศจน แตพวกเขากไดสรางสรรคงาน

ศลปะจากตางแดน และทายสดผลงานเหลานนกไดรบการยอมรบในระดบสากล

ดงนนมกมความนยมเรยกกลมศลปนเหลานวา“กลมศลปนหวกาวหนาโพนทะเล”

หรอ“OverseaAvant-gardeArtist”(Albertini2008,57-63)4 เหตการณทจตรสเทยนอนเหมน(TiananmenSquareMassacre)กรงปกกงประเทศจนเกดขนในชวง

ตงแตวนท15เมษายน-4มถนายน1989ปลายสมยผน�าเตงเสยวผงและจบลงอยางเศราสลดโดยกองก�าลงทหารเขาสลายการชมนมของนกศกษาและประชาชนทชมนมประทวงตอตานพรรคคอมมวนสตจนและเรยกรองประชาธปไตยและสทธเสรภาพในวนท3-4มถนายน1989

Page 154: Fine art book4

143 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

“ไชกวอเฉยง”เปนทรจกกนในผลงานศลปะดวยดนระเบดการสรางสรรคของเขา

มกสรางความประหลาดใจใหแกผเขาชมเมอประกายไฟจากการระเบดกลายมาเปน

ภาพงานศลปะไดอยางทงรวมทงในจ�านวนผลงานมากมายนนตางแฝงไวดวยเงา

ปรชญาตะวนออกและภมปญญาของจนโบราณทผสมผสานกบศลปะจนรวมสมย

อยางลงตวและนาสนใจยง เชน การใชยาสมนไพรจน ศาสตรฮวงจย วรรณคด

ปรมปรารวมไปถงเทคนคผสมระหวางวทยาศาสตรกบองคประกอบจตรกรรมจน

ประเพณ เปนตน มาประกอบรวมเปนผลงานศลปะตามแบบเอกลกษณของเขา

ผลงานศลปะของไชกวอเฉยงเปนทร จกกนอยางกวางขวางทวโลกและยงทรง

อทธพลตอศลปนรนใหมๆทงในจนและตะวนตก

“หวงหยงพง”ทอาศยอยในกรงปารสประเทศฝรงเศสกบผลงานแนวInstallation

โดยเฉพาะผลงานทสร างชอเสยงต อโลกตะวนตกดวยผลงานชอดง คอ

ประตมากรรมขนาดใหญชอ“หตถพระพทธองค”ทGalerieAnnedeVillepoix

ประเทศฝรงเศสและประตมากรรม“กวนอมรอยมอ”ทMuensterประเทศเยอรมน

ผลงานศลปะเหลานเดนชดในการสะทอนถงความหมายของการเผชญหนาระหวาง

ไชกวอเฉยง “พงชน” ค.ศ. 2006 วสดจากเรซน โครงเสนลวด และหนงแกะ Solomon R. Guggenheim Museum, New York, USA.

Page 155: Fine art book4

144วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ศาสนากบการอยรวมรวมกนของโลกตางวฒนธรรมความสมพนธของของการยด

เหนยวจตใจของมนษยกบศรทธาแหงศาสนา

“สวปง” ในกรงนวยอรก ประเทศสหรฐอเมรกา กบผลงานดานศลปะทเปน

เอกลกษณพเศษเฉพาะตวดานประตมากรรมและInstallationผลงานหลายชนยง

แฝงไวดวยกลนอายทางวฒนธรรมคตปรชญาและเงาอดตของจนไดอยางชดเจน

โดยเฉพาะการสรางสรรคผลงานชดเทยนซหรอ“หนงสอจากฟากฟา”อนเปน

ผลงานการออกแบบสรางสรรคตวอกษรพยญชนะภาษาองกฤษใหกลายมาเปน

แบบตวอกษรจน ใชการประยกตอกษรภาษาองกฤษลงไปในโครงสรางของลาย

เสนแบบจนโดยยงคงไวซงจตวญญาณแบบตวอกษรจนไดอยางนาทงนบเปนผล

งานสรางสรรคทผานการออกแบบและทดลองจนเปนแบบอยางมาตรฐานสามารถ

น�ามาศกษาเรยนรและใชงานไดจรงเรยกกนวา“อกษรศลปะองกฤษสมยใหม”

หวงหยงพง “หตถพระพทธองค” ค.ศ. 2006 ยาว 180.5 ซม. วสดจากเรซนและเชอกเอน

Page 156: Fine art book4

145 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

(NewEnglishCalligraphy)ท�าใหเขาไดรบรางวลอจฉรยะ(GeniusAward)จาก

MacArthurFoundation

“กเหวนตา” ทมชอเสยงในสหรฐอเมรกากบผลงานศลปะInstallationทโดงดงเปน

ทรจกกนไปทวโลกนนจากการใช“เสนผม”มาใชเปนองคประกอบส�าคญของงาน

ชด“นานาประเทศ:มนษยชาต”ซงไดสรางสรรคผลงานชดนมากวาสบปและยง

เปนงานศลปะInstallationทด�าเนนมาอยางยาวนานถงวนนรวมทงการแสดงผล

งานชอ“วหารแหงสวรรค”ทนวยอรกสหรฐอเมรกาดวยการใชตวอกษรนานาชาต

จากเสนผมมนษยเพอตองการแสดงใหเหนถงความแตกตางระหวางสงคมภาษา

และวฒนธรรมกลายมาเปนงานศลปะในทสด

“อายเวยเหวย” ศลปนทโดงดงมากทงในประเทศและตะวนตกบทบาทของอายเวย-

เหวยเปนทงศลปนสถาปนกนกเขยนและนกวจารณสงคมเอกลกษณในความ

กลาหาญทางความคดงานศลปะของเขามกเสยดแทงการเมองอยบอยครงหลายๆ

ครงทงานศลปะของเขากลายมาเปนสงตองหามในสงคมจนคอมมวนสตแตกลบ

เปนทชนชมในสายตาของผชนชอบงานศลปทเตมไปดวยพลงแหงอารมณและการ

สรางสรรคแมกระทงปจจบนผลงานหลายๆชนของเขากยงเปนทวพากษวจารณ

และเกดเปนกรณพพาทกบทางการจนอยเสมอ

ภายหลงเหตการณทจตรสเทยนอนเหมนทกลาวมาแลวขางตนนนในขณะทศลปน

จนหลายคนเปนทรจกกนในตางประเทศ ภายในสาธารณรฐประชาชนจนเองกยง

มความเคลอนไหวของ“กลมศลปนหวกาวหนา”(Avant-gardeArtists)ทยงคง

สรางสรรคงานศลปะอยางสบเนองโดยไมยอทอ และนานวนเขาศลปนกลมตางๆ

กไดรวมตวกนอยางเดนชดในชวงหลง ค.ศ.1991 พวกเขาไดทยอยยายมารวม

ตวกนท�างานศลปะตามอดมการณทางความคดของตนเองทบรเวณ หมบาน

ตะวนออกปกกง(BeijingEastVillage)หรอเปยจงตงชนชานกรงปกกงตงอย

ใกลๆ กบอทยานโบราณหยวนหมงหยวน ศลปนรนใหมทรวมตวกนในหมบาน

Page 157: Fine art book4

146วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อายเวยเหวย “บานพบ” ค.ศ. 2007 แผนบานประตเกาของบานสมยราชวงศชง

ตะวนออก ไดแก คงซน(CangXin) หมาหลวหมง(MaLiuming) หยงหยง

(RongRong)จหมง(ZhuMing)และจางหวน(ZhangHuan)เปนตน(Albertini

2008,108)สถานทดงกลาวเปนทรจกกนดวาเปนแหลงพ�านกของกลมศลปนจน

หวกาวหนาภายในประเทศ และยงเปนสถานททเปนศนยรวมของคนรนใหมทใช

เปนทแลกเปลยนทศนะนานวนเขาหมบานตะวนออกปกกงกกลายมาเปนชมชน

ทางศลปะอยางชดเจนแตเพยงไมนานทางการกมค�าสงปดและใหกลมศลปนยาย

ออกจากสถานทดงกลาวเมอค.ศ.1995

Page 158: Fine art book4

147 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

จหมง “9 มนาคม 2003, หมายเลข 34 - A” ค.ศ. 2003 (ภาพถาย)

จางหวน “ตนตระกล” ค.ศ. 2000 (ภาพถาย)

Page 159: Fine art book4

148วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ตวอยางกลมศลปนในหมบานตะวนออกปกกงเชน“คงซน”ศลปนจากเฮยหลงเจยง

กบผลงานทสรางชอเสยงดวยศลปะperformanceและศลปะภาพถายหลายๆชน

มกแฝงความตลกขบขนในเชงเสยดสและสะทอนในความแปลกแยกของความคด

“จหมง”ศลปนจากหหนานผน�าแนวความคดการสรางสรรคศลปะperformance

มารวมเขากบการสรางฟองอากาศโปรงแสง ในจ�านวนนผลงานชด ฟองอากาศ

(bubble) เปนผลงานทมชอเสยงของเขา ผลงานศลปะของจหมงจะแสดงถงจต

วญญาณตะวนออกและใชรางกายของตนเองใหกลายมาเปนสวนหนงสวนเดยวกน

กบผลงาน “จางหวน”ศลปนจากเหอหนานผมความคดและอดมการณทางศลปะ

ดวยการแสดงออกทหาวหาญแตในผลงานนนจะแสดงออกดวยอารมณทรนแรง

กดดนและทาทายความรสกหลายอยางทมาจากความทกขและความทรมานได

ถกถายทอดผานผลงานศลปะตางๆมากมายผานทางผลงานศลปะperformance

Installation และประตมากรรม รวมทงการใชรางกายของตนเองเปนสอการ

แสดงออกดวยเชนกน

เมอผานพนถงสหสวรรษใหมแหงศตวรรษท21เมอทางการจนผอนคลายความเขม

งวดทางความคดและการแสดงออกอนเปนผลพวงจากการเตบโตทางเศรษฐกจและ

การหลงไหลของวฒนธรรมตะวนตกทเขามาเปนสวนหนงของวถชวตประจ�าวนของ

ชาวจนรนใหมศลปนรนใหมๆไดเรมมผลงานทแพรหลายออกสตางประเทศและ

ดวยความหลากหลายของผลงานและเอกลกษณอนแปลกใหมของศลปนเหลาน

ผลงานของพวกเขาเหลานนตางเปนทตองการของผสะสมงานศลปะและสราง

กระแสความตองการใหเกดขนตอวงการซอขายและประมลงานศลปะอยในปจจบน

ผลงานหลายๆ ภาพมมลคามหาศาลและแพงลบลว เชนเดยวกบทชอเสยงของ

ศลปนรนใหมเหลานกกลายเปนทนยมและหลายๆ ชาตหลายๆ ประเทศ ตาง

ปรารถนาจะใหพวกเขาไปเปดการแสดงผลงานศลปกรรมในประเทศของตนเอง

เหตการณตางๆเหลานไมเคยเกดขนมากอนในอดตแตมนไดเกดขนแลวในปจจบน

Page 160: Fine art book4

149 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

และยงทวความส�าคญมากขนทกขณะในยามทกระแสลมวฒนธรรมตะวนออกยง

พดกระหน�าสตะวนตกเชนทกวนน

ปรากฏการณดงกลาวเพงเกดขนในชวงค.ศ.1995เปนตนมาดงเชนในการประมล

ของสถาบนการประมลชนน�าอยาง โซเธอบส(Sotheby’s) เคยมการประมลผล

งานจตรกรรมของ“จางเสยวกง”ดวยราคาสงถง2.5ลานดอลลารสหรฐผลงาน

จตรกรรมตางๆของ“เยยหมนจวน”แตละชนกมราคาไมต�ากวา2ลานดอลลาร

สหรฐ ผลงานของ “ฟางลจวน” กถกประมลไปดวยราคากวา1.7 ลานดอลลาร

สหรฐกรณดงกลาวนกเกดขนทเวทการประมลของครสตส(Christie’s)เชนเดยว

การประมลงานศลปะของฟลปสเดอพร(PhillipdePury)ทไดเปดการประมล

ผลงานศลปะของฟางลจวน และหวงกวางอ ปรากฏวามผประมลไปดวยราคาสง

ถง2.7 ลานดอลลารสหรฐ นกเศรษฐศาสตรและนกประวตศาสตรศลปตางมอง

ประเดนดงกลาววา แนวโนมกระแสนยมในการสะสมศลปะจนสมยใหมและรวม

สมยนนมาจากเหตผลหลายประการไดแกกระแสนยมจนในฐานะชาตมหาอ�านาจ

ทางการเมองและการเงนในอนาคต ความเปนเอกลกษณเฉพาะตวของจนเอง

และรปแบบศลปะในเชงเสยดสสงคมนยมคอมมวนสตทแปลกใหมส�าหรบชาว

ตะวนตก รวมทงศลปนคนรนใหมเหลานหลายๆ คนลวนเปนสวนหนงของ

เหตการณทจตรสเทยนอนเหมนใน ค.ศ.1989 และสดทายกคอ ความชนชอบ

เปนการสวนตวของผสะสมงานศลปะทมสถานะทางการเงนทร�ารวยและพรอมจะ

ซองานศลปะราคาแพงๆโดยไมลงเล(Tam2005,87-95)

ผลงานของจางเสยวกง(ZhangXiaogang)มกเปนภาพจตรกรรมทตวบคคลใน

ภาพมสหนาเรยบเฉยไรอารมณและไรความรสกนกคด เขามกจะทงปรศนาใน

ความเงยบเหงาไวภายใตดวงตาของคนในภาพอยเสมอตรงกนขามกบจตรกรรม

ของเยยหมนจวน(YueMinjun)ทบคคลในภาพมแตสหนาเปอนรอยยมหลายๆ

ครงทเงาใตภาพของเขาแฝงไวดวยอารมณขนเชงเสยดส

Page 161: Fine art book4

150วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

จางเสยวกง “พอกบลกสาว” ค.ศ. 2007 ภาพพมพหน

เยยหมนจวน “ไมมปญหา” ค.ศ. 2003 สน�ามนบนผาใบ

ผลงานของฟางลจวน(FangLijun)กบภาพใบหนาบดเบยวผดธรรมดาทาทาง

ทผดธรรมชาตและแลดเพอฝนดวยสสนทฉดฉาดบาดตา ในขณะทหวางกวางอ

(WangGuangyi)มเอกลกษณในการวาดภาพจตรกรรมเสยดสคานยมฟงเฟอจาก

ตะวนตกกบรสนยมใหมในสงคมจนสนคาแบรนดเนมชอดงกลายมาเปนสวนหนง

ของผลงานของเขาไดอยางนาประหลาดใจในความคด

ดงนน จงไมอาจปฏเสธไดกคอ ศลปนจนรวมสมยเหลานตางเปนคนหนมสาว

รนใหมเมลดพนธของความคดใหมทท�าใหศลปะจนยคใหมพลกโฉมหนาไปสความ

รวมสมยและสะทอนถงความกลาคดกลากระท�าและกลาแสดงออกอยางตรงไปตรง

มาหลายๆผลงานตางแสดงผานงานศลปะดวยการถากถางเยาะเยยเสยดสและ

ลอเลยนอยางแสบสนจนกลายเปนการสรางงานศลปะแบบใหมในโลกศลปะจนท

เรยกกนวา “เรยลลสมแบบถากถาง”หรอ “ปอปอารตเชงเสยดส” และบางเรยก

แนวทางลกษณะนวาเปน“ศลปะแบบตอตานฮโร”(Anti-Heros)ความส�าเรจของ

Page 162: Fine art book4

151 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

พวกเขากบผลงานศลปะรวมสมยไมเพยงมผลกระทบตอวงการศลปะจนรวมสมย

ในปจจบนเทานนแตยงกลายมาเปนคลนลกใหมแหงโลกศลปะรวมสมยอกดวย

ณ วนน วนทวงการศลปะจนกาวสความนยมทงในตางประเทศและเปนทจบตา

มองจากผรกงานศลปะจากทวโลก ยงมปรากฏการณส�าคญหนงทก�าลงเปนท

กลาวขานถงในปจจบนและมความเกยวของกบการขยายตวตอความเตบโต

ทางศลปะในประเทศจน นนกคอ ความนยมทมตอ “ชมชนศลปะ798” หรอ

บางเรยกกนวา “ยานศลปะ798”(798ArtZone)พนทสวนหนงของตาซานจอ

เขตเฉาหยางของกรงปกกงสถานทดงกลาวกลายมาเปนแหลงส�าคญตอสสนของ

วงการศลปะจนรวมสมยเพราะเปนศนยรวมของบรรดาศลปนจ�านวนมากทมารวม

ตวกนอยทนแตเดมทนนค�าวา798เปนชอเรยกโรงงานเกาทสรางขนเมอเกอบ

หาสบปกอน เปนโรงงานภายใตความรวมมอระหวางจนกบเยอรมนตะวนออก

แตตอมาพนทโรงงานเกาแหงนไดถกปลอยรกรางและขาดการดแลจนกระทงเมอ

ค.ศ.1995 กลมอาจารยศลปะจากสถาบนวจตรศลปกลางปกกงไดมองหาสถาน

ทปฏบตงานศลปะทมพนทกวางและมคาเชาไมแพงจนไดมาพบทเขตโรงงานเกา

798และนเองทเปนทมาทท�าใหพนทดงกลาวคอยขยายตวและเตบโตขนทละนอย

เมอศลปนจากทตางๆพากนมารวมตวกนอยทนสถานทแหงนกเรมกลายมาเปน

ชมชนทางศลปะขนาดใหญเปนทพบปะแลกเปลยนทศนะระหวางศลปนเปนทจด

แสดงผลงานศลปะตอสาธารณชนอยางกวางขวางรวมทงยงเปนทพกผอนหยอน

ใจแหงใหมของปกกง ในวนนยานศลปะ798ไดกลายมาเปนหนงในสถานททอง

เทยวทางศลปะรวมสมยของจนอยางสมบรณแบบและเปนสถานทยอดนยมส�าหรบ

ผรกงานศลปจากทวทกมมโลกอกดวย(Vine2000,255)

สจธรรมหนงของโลกศลปะทามกลางความเปลยนแปลงของสงคมโลกไมมสงใดท

หยดนงโดยไมมการพฒนาเพราะความหยดนงนนหมายถงการสนสดและจะกลาย

เปนอดตทลวงผานพนไปอยางไรความหมาย วงการศลปะจนกเปนเชนเดยวกน

จากสงใหมในศลปะจนสมยใหมแหงครสตศตวรรษท20 กาวขามมาถงศลปะจน

Page 163: Fine art book4

152วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

รวมสมยในครสตศตวรรษท21ความเปลยนแปลงทเกดขนในหวงเวลายงด�าเนน

อยโดยไมหยดนงและในบนทกของความเปลยนแปลงนนปรากฏเดนชดดวยฝมอ

ของศลปนจนรนแลวรนเลาและเรองราวทไดกลาวมาแลวนคอนยามความหมาย

ของค�าวา“ศลปะจนรวมสมย”(ComtemporaryofChineseArt)ทบทบนทกของ

ขอความทกลาวไวทงหมดไดสะทอนใหเหนเงาแหงอดตและทศทางแหงอนาคตท

ก�าลงเกดขนตอโลกศลปะจนรวมสมยเปนเสมอนบนทกทบอกเลาเรองราวและคง

เหลอในสวนทายเพอใหวนเวลาในภายหนาเปนผบนทกตอสบไป

Page 164: Fine art book4

153 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ก�าจร สนพงษศร.2531. ประวตศาสตรศลปะจน. กรงเทพฯ: ส�านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บญศกดแสงระว.2523.โจวเอนไหลวาดวยศลปะ วรรณคด ละคร และภาพยนตร.

กรงเทพฯ:ส�านกพมพกอไผ.

ปยะแสงจนทรวงศไพศาล.2552.ศลปะจนสมยใหม. กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อ�านวยชยปฎพทธเผาพงศ.2523. “การตอสสองแนวทางในศลปะและวรรณคด

จน.”โลกหนงสอ 12(กนยายน):62-79.

Albertini,Claudia.2008.Avatars and Antiheros: A Guide to Contemporary.

Tokyo:KodanshaInternational.

China’s Four Modernization: the New Technological Revolution.1980.

Boulder,Col:WestviewPress.

Cahill,James.1960.Chinese Painting.Geneva:AlbertSkira.

Chu,Christina.1984.Twentieth-Century Painting: Exhibition Catalogue.

HongKong:HongKongMuseumofArt.

Clarke,David.2000. Modern Chinese Art.NewYork:OxfordUniversityPress.

บรรณานกรม

Page 165: Fine art book4

154เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Cohen, Joan Lebold. 1987. The New Chinese Painting, 1949 - 1986.

New York: Harry N. Abrams.

Dian, Tong. 2005. China ! New Art & Artists. New York: Schiffer.

The Revolution Continues: New Art From China. 2008. London: Random

House.

Sullivan, Michael. 1977. The Arts of China. Revised edition. Berkeley,

University of California Press.

Vine, Richard. 2008. New China, New Art. New York: Prestel.

Page 166: Fine art book4

155 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ศลปะแนวแอนตมสต1 : ชวงเวลาแหงการเปลยนผานจากวฒนธรรมดงเดมในจตรกรรมลานนา สรปแบบอทธพลของภาพพมพ จากกรงเทพมหานคร2

ดร.เซบาสเตยน ตา - ยาค

ดษฏบณฑต มหาวทยาลย Paris III Nouvelle Sorbonne

1 ค�าวา “intimiste” หรอแอนตมสต ในภาษาฝรงเศส ใชในการอธบายประเภทของงานจตรกรรมทมการน�าเสนอเรองราวในชวตประจ�าวน ตวอยางเชน องคประกอบภายในบานหรออาคาร ภาพของญาตมตรหรอสมาชกในครอบครวในบานเรอน ในยโรปค�า “intimiste” เกยวโยงกบมโนทศนของศลปน จตรกรดชทช โยฮนส เวรเมร (ค.ศ.1632 - 1675) หนงในศลปนเอกของจตรกรรมแนวแอนตมสตในศตวรรษท17 ปแยร บอนาร ชาวฝรงเศส (ค.ศ.1867 - 1947) และเอดวร วยยาร (ค.ศ.1868 - 1940) เปนศลปนทอาจกลาววาดทสดในกลมแอนตมสต วถชวตประจ�าวนในบรบทของชาวลานนาสวนใหญด�าเนนอยภายนอกบานเรอน ศลปนลานนาจงถายทอดสงแวดลอมในชวตของพวกเขาอยางละเอยดลออลงบนงานจตรกรรมฝาผนง ส�าหรบพวกเราแลวงานจตรกรรมเหลานเปนสงยนยนความหมายของการผานไปอยางเปนนรนดร

2 บทความนเปนสวนหนงในการน�าเสนอดษฎนพนธ เรอง “กลไกในการสรางงานพทธศลปประเภทจตรกรรมฝาผนงของวดในจงหวดเชยงใหม” ระดบปรญญาดษฎบณฑตแหงมหาวทยาลย Paris III Nouvelle Sorbonne เมอวนท 14 ธนวาคม 2553 ผศ.เหรยญ หลอวมงคล แปล ชยพฤกษ พฒนด�ารงจตร อาจารยสมนสยา โวหาร เรยบเรยง

Page 167: Fine art book4

156วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บทคดยอ

บทความนน�าเสนอบรบท วธการศกษา และการจ�าแนก ภาพจตรกรรมฝาผนง

ใน 6 อ�าเภอของจงหวดเชยงใหม ออกเปน 4 กลม (จตรกรรมฝาผนงแบบ

โบราณ จตรกรรมฝาผนงลานนายคหลงและแอนตมสต ยคแรกแหงอตสาหกรรม

การพมพและแนวคดแบบนโอ) โดยจดประสงคของบทความนกคอ การใหค�า

อธบายลกษณะโดยรวมของกลมท 2 ทเรยกวา “รปแบบศลปะแนวแอนตมสต

(intimiste)” ซงเปนชวงเวลาระหวางการเปลยนผานจตรกรรมดงเดมของ

ลานนากบรปแบบงานทไดรบอทธพลจากภาพไปรษณยบตรหรอโปสการด

และแผนภาพประดบผนงหรอโปสเตอรจากกรงเทพมหานคร การศกษางาน

กลมท 2 นท�าใหเราไดรจกชวตและผลงานของบญปน พงษประดษฐ และจตร

ขนทปราบ ศลปนทองถน 2 ทานทอาจไมเปนทรจกอยางกวางขวาง

ค�ำส�ำคญ: ภาพจตรกรรมฝาผนง ลานนา เชยงใหม วด พทธศาสนา แอนตมสต

Page 168: Fine art book4

157 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

The intimate style, a transition between “traditional” Chiang Mai paintings and the printed patterns from Bangkok.

Dr. Sébastien TayacDoctor of Philosophy, Paris III Novelle Sorbonne.

ABSTRACTAfter a brief presentation of the context, the methodology used and the classification of murals paintings inventoried in six districts of the province of Chiang Mai demonstrated four groups (old paintings, over 110 years), late Lan Na and “intimate style” (less than 110 years), the era of printing: the advent of mass reproduction, the movement of “neo”). The aim of this article is to define the ins and outs of the second group. Described as “intimate style or period”, this moment of transition is perceived between the traditional paintings of Lan Na and those inspired by the printed postcards and posters from Bangkok. The study of this second group allows us to lift the veil on the life and production of two unsung and ignored local artists: Bunpan Phongpradit and Chit Khanthaprap.

Page 169: Fine art book4

158วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Keywords: Murals paintings, Lan Na, Chiang Mai, Wat, Buddhism, Intimate style.

Page 170: Fine art book4

159 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เมองเชยงใหม เมองหลวงอนรงโรจนแหงอาณาจกรลานนาในอดต ปจจบนถอเปน

เมองส�าคญในอนดบตนๆ ของประเทศไทย เชยงใหมเปนเมองทรายลอมไปดวย

มรดกทางวฒนธรรมและประวตศาสตรอนยาวนาน มวดเปนจ�านวนมากในเขตพนท

จงหวดเชยงใหม ผคนทเยยมเยอนเขาไปในวดไมวาจะเปนพทธศาสนกชน หรอเปน

เพยงนกทองเทยวทวไปกตองตนตาตนใจไปกบจตรกรรมฝาผนงทอยในอโบสถหรอ

วหารของวดเหลาน อยางไรกตาม ขอมลตางๆ ทอธบายถงขนตอนของการรงสรรค

ภาพจตรกรรมเหลานยงมไมมากพอ และจากสภาพภมอากาศในเขตรอนชน ยง

ท�าใหภาพจตรกรรมเหลานนเสยหายอยางรวดเรวเฉกเชนเดยวกบปราสาททราย

ทรอวนพงทลาย อทธพลของศาสนาพทธทเนนย�าถงความไมแนนอนในสรรพสง

อาจท�าใหเราเขาใจไดวา เหตใดความตองการในการบรณปฏสงขรณงานศลปะ

เหลานเพออนชนรนหลงจงไมไดรบการตอบรบอยางชดเจน ความเขาใจเกยวกบ

ประเดนนเหนไดจากการทโรแบร บรแกรง - ดเบรก3 ผกอตงองคกรเอกชน มลนธ

การบรณะไรพรมแดน ไดกลาวไววา

“ในทวปเอเชย ศาสนาพทธไดอธบายวา เมอเราเสยชวตไปแลว เรากตองกลบมาเกดใหมอกครง และหากแนวคดเชนนถกน�ามาใชกบมรดกทางวฒนธรรม นนอาจหมายความวา ถามสงหนงสงใดพงทลายลง เรากสรางขนมาใหม และนถอวาเปนเรองยากทจะน�าเอาแนวคดการอนรกษเขามาในบรบทของสงคมไทย” (Corre 2009, n.p)

บทความนอธบายถงภาพรวมของงานจตรกรรม 4 กลมในจงหวดเชยงใหม และ

เลอกทจะอธบายถงงานจตรกรรมในกลมท 2 ซงกลาวถงชวตของศลปน 2 ทาน

ในจตรกรรมยคแอนตมสตเพอเขาใจถงวธคดและกระบวนการสรางงานของศลปน3 โรแบร บรแกรง - ดเบรก (Robert Bougrain - Dubourg) ผกอตงและผอ�านวยการ มลนธการบรณะไร

พรมแดน เปนองคกรทมงแสวงหาวทยาการและการใหเงนสนบสนนโครงการทเกยวกบการบรณปฏสงขรณศลปวตถของประเทศตางๆ ทวโลก องคกรการบรณะไรพรมแดนไดรบการยอมรบจากมลนธจม ทอมปสน ใหท�างานดานการบรณปฏสงขรณ และไดรบความไววางใจจากส�านกพระราชวง มผลงานในการบรณะภาพจตรกรรมในพระบรมมหาราชวง และมโครงการรวมกบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ซงจะเปดสอนวชาศลปะและการอนรกษศลปวตถ

Page 171: Fine art book4

160วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ดงกลาว ถอเปนจดเรมเพอสรางความเขาใจรปแบบศลปะแนวแอนตมสต ในสวน

การอธบายองคประกอบของงานจตรกรรมยคแอนตมสตโดยละเอยดนน ผเขยน

จะกลาวในบทความชนตอไป

การวจยในดษฎนพนธน ผวจยไดศกษางานจตรกรรมฝาผนงในวดของ 6 อ�าเภอ

ของจงหวดเชยงใหม รวม 543 วด โดยศกษาในเขตอ�าเภอเมองจงหวดเชยงใหม

และอ�าเภอรอบนอก ไดแก อ�าเภอดอยสะเกด อ�าเภอหางดง อ�าเภอสนปาตอง

อ�าเภอสนทราย และอ�าเภอสารภ จากการวจยพบวา ศาสนสถานจ�านวน 871

แหงมการใชภาพจตรกรรมฝาผนงตกแตงภายในวด แตจ�านวน 58 วดไมมภาพ

วาดหรอการตกแตงใดๆ

ตำรำงท1 : การระบ วนเดอนป ของจตรกรรมฝาผนง

ศำสนสถำน

อโบสถ วหำร ศำลำ กฏ เจดย หอไตร อนๆ รวม %

ระบอายเวลา 58 259 115 4 2 7 6 451 51.95

ไมระบอายเวลา 46 186 146 9 4 5 27 423 48.05

รวม 104 445 261 13 6 12 33 8745 100

จากการลงพนทส�ารวจ ผวจยพบวา มเพยง 451 ภาพหรอคดเปนรอยละ 51.95 ท

มการระบวนเดอนปทสรางงาน สวนจตรกรรมฝาผนงทเหลอไมมหลกฐานชดเจน

4 จ�านวนภาพจตรกรรมฝาผนงจาก 871 เปน 874 เนองจากบางสถานทมศลปน 2 คนวาดภาพและระบเวลาตางกนใน 2 สถานท

Page 172: Fine art book4

161 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ตำรำงท 2 : ตำรำงแสดงจตรกรรมฝำผนงทสำมำรถระบอำยได

พ.ศ. (ค.ศ.) อโบสถ วหำร ศำลำ กฏ เจดย หอไตร อนๆ รวม %

2463 - 2472 (1920 - 1929) 0 1 0 0 0 0 0 1 0.22

2473 - 2482 (1930 - 1939) 0 1 0 0 0 1 0 2 0.44

2483 - 2492 (1940 - 1949) 1 1 0 0 0 0 0 2 0.44

2493 - 2502 (1950 - 1959) 1 3 0 0 0 0 1 5 1.1

2503 - 2512 (1960 - 1969) 1 17 1 0 0 1 1 21 4.7

2513 - 2522 (1970 - 1979) 1 50 9 0 0 0 0 60 13.3

2523 - 2532 (1980 - 1989) 11 45 19 0 0 0 0 75 16.7

2533 - 2542 (1990 - 1999) 24 70 47 2 0 1 1 145 32.1

2543 - 2553 (2000 - 2010) 19 71 39 2 2 4 3 140 31

รวม 58 259 115 4 2 7 6 451 100

จาก 6 อ�าเภอทอยในขอบเขตของการศกษา ผวจยพบวารอยละ 98.9 ของจตรกรรม

ฝาผนงถกวาดขนในชวงสมยรชกาลท 9 (พ.ศ. 2489) ซงรอยละ 79.85 วาดหลงป

2523 และมเพยงรอยละ 31 ทถกวาดขนหลงป 2543 การปรากฏขนของจตรกรรม

ฝาผนงสมยใหมของวดในจงหวดเชยงใหมนน มไดหมายความวา ณ สถานทแหง

เดยวกนนไมมภาพวาดในอดต แตอยางไรกตามผวจยไมสามารถหาขอมลในอดต

ของจตรกรรมฝาผนงทเคยมอย ณ สถานทเหลานนได จากการสมภาษณเจา

อาวาสของวดตางๆ ในงานวจยครงน ผวจยพบวา เจาอาวาสบางรปไมสามารถ

ใหขอมลของภาพจตรกรรมของวดในความดแลไดอยางชดเจน มเพยงลายมอ

ชอของศลปนหรอ “ลายเซน” และการระบวนทของจตรกรบนฝาผนงเทานนทจะ

เปนแนวทางใหสามารถสบหาขอมลเพมเตมเกยวกบศลปนและจตรกรเหลานนได

ผวจยพบวาศลปนในชวงหลงป 2523 มแนวโนมในการลงนามหรอลายเซนก�ากบ

Page 173: Fine art book4

162วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ไวเปนสวนมาก ท�าใหเหนพฒนาการของขนบธรรมเนยมการวาดภาพทเกยวกบ

พทธศาสนาทแตกตางจากการวาดภาพในภาพจตรกรรมโบราณแบบลานนาในยค

กอนศตวรรษท 19 นกวชาการชอ มาร กาเตลลเยร (Marie Gatellier) ไดอธบาย

ไวในงานของเธอวา

“ตามธรรมเนยมปฏบต ศลปนชาวเคนดในเมอง Kandyen5 จะไมลงชอบนผลงานใดๆ นนคอ ศลปนควรอยในลกษณะนรนาม ไมจ�าเปนตองลงชอไวในผลงาน การถายทอดความคดทมงสอนชาวบาน คอ วตถประสงคหลกของศลปน นนหมายความวา จตรกรรมทไดแรงบนดาลใจจากวรรณกรรมพทธ-ศาสนามเปาหมายเพอถายทอดแนวคดค�าสอนขององคศาสดาสประชาชน ศลปนผรงสรรคผลงานไมไดเนนความงามทางสนทรยะ เพอใหศลปะเปนศลปะเพอศลปะอยางแทจรง แตในทางตรงกนขาม ศลปนเหลานนมความปรารถนาทจะใหองคความรทเกยวกบพทธศาสนาไดมการเผยแพรในวงกวาง ดงนน ขอมลทเกยวของกบจตรกรเหลานนจงมนอย”6 (Gatellier 1991, 55)

ศลปนไทยบางคนจงไมไดทงหลกฐานหรอเขยนอะไรไวหลงจากงานเสรจ ในขณะ

ทบางคนใชภาพวาดเหลานนเปนเสมอนนามบตรมลายเซนของศลปนบนภาพ

วาด นอกจากน ยงพบชอ ทอย และหมายเลขโทรศพท ขอมลเหลานถอ เปนการ

ประชาสมพนธทไมเสยคาใชจาย แตเปนขอมลทมประโยชนตอทงเจาอาวาสและ

ผมจตศรทธา

ในงานวจยน ผวจยไดศกษาศลปนจ�านวน 253 คน ทเคยวาดภาพจตรกรรมฝาผนง

ในเขตพนททท�าการศกษา ในจ�านวนนมทงพระสงฆ ฆราวาส และสตร ซงศลปน5 หรอเมอง Kandy เปนเมองหลวงในสมยพระเจาสงหล ตงอยทางตอนกลางของประเทศศรลงกา มาร

กาเตลลเยร ศกษาภาพจตรกรรมฝาผนงในแบบของ Kandyan ระหวางศตวรรษท 18 - 196 l’art kandyen, l’usage voulait que les artistes restassent anonymes. Il n’était pas séant de signer

son éuvre et, (…) l’efficacité didactique de ces peintures d’inspiration religieuse était le principal objectif du peintre, qui éuvrait non pour une recherche esthétique et subtile de l’art pour l’art, mais plutét, pour mettre son savoir au service d’une cause, en l’occurrence la religion du Bouddha. Il n’existe donc que peu de renseignements sur ceux qui exécutérent ces peintures.

Page 174: Fine art book4

163 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ทงหมดเคยวาดภาพอยางนอยหนงครงในตวอาคารหรอศาสนสถานภายในเขตวด

ภาพจตรกรรมทน�ามาศกษาเหลาน ไดรบการวาดขนตางวาระและมรปแบบทแตก

ตางกน ซงผวจยไดแบงผลงานเหลานนออกเปน 4 กลมใหญๆ ซงถกแบงแยกยอย

ออกเปนกลมเลกๆ ตามแนวทางในการสรางงานและรปแบบจตรกรรม การน�าเสนอ

ประวตโดยยอของผลงานในแตละกลมจะมขนกอนทจะน�าเสนอรายละเอยดในการ

ศกษาทเกยวกบจตรกรรมกลมท 2 ซงผวจยใหค�านยามวา “ศลปะแบบแอนตมสต”

การนำาเสนอภาพรวมตามลำาดบชวงเวลา และเทคนคในงานจตรกรรม

ประวตความเปนมาโดยยอของจตรกรรมทง 4 กลม

กลมท 1 ผลงำนจตรกรรมฝำผนงแบบโบรำณ (อำยมำกกวำ 110 ป)

กลมแรก เปนทร จกในรปแบบศลปะลานนา มาจากกลมชาตพนธ ทหลาก

หลาย เชน ภาพจตรกรรมฝาผนงจากวดปาแดดและวดบวกครกหลวง จงหวด

เชยงใหม ถกรงสรรคโดยศลปนกล มชาตพนธ ไทใหญจากรฐฉานของพมา

ภาพจตรกรรมฝาผนงจากวดภมนทรหรอวดหนองบว จงหวดนาน มาจาก

กล มชาตพนธ ไทลอ การศกษาถงกล มชาตพนธ จะท�าใหสามารถอธบาย

ถงความงดงามของผลงานภาพวาดซงเกยวกบวถชวตของผ คน เสอผา

อาภรณ การละเลน และโครงสรางทางสถาปตยกรรม ทนอกเหนอไปจากการ

บรรยายในเนอหาหลกเพอสรางความเขาใจในพทธศาสนาจากพทธประวต

หรอชาดกในตอนตางๆ จากการกลาวถงเขตภมศาสตรขางตน จากการศกษา

เราจะพบศาสนสถาน 6 แหงทมภาพจตรกรรมฝาผนงทมความเกยวของกบศลปน

Page 175: Fine art book4

164วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

กลมดงกลาว ซงผวจยจดเปนลกษณะของจตรกรรมในกลมท 1 ยกตวอยางเชน

วหารลายค�าวดพระสงหและวหารวดบวกครกหลวง จงหวดเชยงใหม เปนศลปะ

แบบลานนา วหารวดพระสงหและวหารวดทาวค�าวงเปนศลปะทมอทธพลจาก

รตนโกสนทร สวนภาพจตรกรรมเกาแกทพบในเจดยและในอโมงคของวดอโมงค

สวนพทธธรรม จงหวดเชยงใหม ผวจยไดละไวไมจดอยในขอบเขตของงานวจยน

เพราะภาพเหลานนมอายมากกวา 110 ป และมจ�านวนนอยมาก ทงยงมการศกษา

และวจยโดยนกวชาการหลายทานแลว

กลมท 2 ผลงำนจตรกรรมฝำผนงแบบลำนนำยคหลงและแอนตมสต

กลมท 2 ซงเปนจดประสงคของการน�าเสนอในบทความน เปนกลมทผวจยจะ

น�าเสนอในล�าดบทายเพอท�าความเขาใจในเชงลก และจะขออธบายเกยวกบภาพ

จตรกรรมในกลมท 3 กอน

กลมท 3 ผลงำนจตรกรรมยคแรกแหงอตสำหกรรมกำรพมพ

แมภาพจตรกรรมฝาผนงในกลมนจะมจ�านวนมากมาย แตเปนเพยงการผลตซ�าโดย

รปแบบภาพพมพทมาจากส�านกพมพพทธบชาการพมพ ส�านกพมพ ส.ธรรมภกด

โดยตพมพผลงานของศลปนอนเดย Pednekar และศลปนชาวไทยอก 2 ทาน คอ

พระเทวาภนมมต (พ.ศ. 2427 - พ.ศ. 2490) และเหม เวชกร (พ.ศ. 2446 - พ.ศ.

2512) ซงถอไดวามอทธพลมากทสดในงานเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงของวด

ตางๆ นอกจากนน ศลปนรนหลงผลตแผนไปรษณยบตรหรอโปสการด และแผน

ภาพตดผนงหรอโปสเตอร มกใสกรอบภาพจตรกรรมฝาผนงดวยสทองและสเหลอง

ประกอบดวยลวดลายพรรณพฤกษาตางๆ ท�าใหเกดความรสกคลายภาพวาดส

น�ามน ศลปนชอบญเรอง สขเกษม ใหความเหนวา การจดวางในลกษณะนท�าให

งายตอความเขาใจของศษย จตรกรรมในลกษณะนโดยสวนมากจะไมไดรบการ

กลาวถงในการแสดงออกถงอทธพลของศลปะแขนงตางๆ แตจะเปนการผลตซ�าใน

Page 176: Fine art book4

165 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เรองการจดวางองคประกอบแตเพยงอยางเดยว ผวจยพบวาความคดสรางสรรคด

จะลดทอนไปในการท�างานของศลปนกลมน อยางไรกตาม เนองจากวาศลปนกลม

ดงกลาวจะวาดภาพในลกษณะทเหมอนกนทงหมด คณภาพในเชงเทคนคตางๆ

ของแตละศลปนจงปรากฏใหเหนเดนชดเมอเปรยบเทยบกบงานในกลมอน ในสวน

ทเกยวกบประเดนนศลปนชอ ซซาน วาลาดง (Suzanne Valadon 1865 - 1938)

ไดเคยแสดงความคดเหนเกยวกบบตรชายของเธอทมชอวา โมรส อทรโอ (Maurice

Utrillo 1883 - 1955) ไวไดอยางนาสนใจดงนวา “บตรชายของขาพเจาไดรงสรรคผล

งานชนเอกจากภาพของโปสการดเหลาน แตในขณะทศลปนบางคนเชอมนวาตน

เขยนภาพชนเอกอยนน ความจรงแลวเขากแคผลตแผนโปสการดออกมาเทานน”

อยางไรกตาม แมศลปนในกลมท 3 นจะเขยนภาพจตรกรรมในแบบโปสการด แต

บางภาพกมความนาสนใจมากกวาแผนโปสการดแบบเดม

กลมท 4 ผลงำนจตรกรรมแบบลำนนำใหมกบกำรใชค�ำวำ “นโอ”

ค�าน�าหนาชอกลมศลปนในแบบท 4 ท�าใหสามารถเขาใจแนวคดของศลปนกลม

นไดชดเจน ในประเทศไทยถามการน�าค�าวา “นโอ” มาใชกบกลมศลปนในความ

หมายวาเกดใหม อาจท�าใหเขาใจไดวาศลปนกลมนหรอแนวคดนเปนเพยงแนวคด

ธรรมดางายๆ ทมความหมายเพยงดานเดยว แตในความเปนจรงหาเปนเชนนนไม

เฉกเชนเดยวกบคนตาบอดคล�าชาง องคพระสมมาสมพทธเจาไดเคยมค�าอธบายวา

คนทมความคดรวบยอดจากการสมผสเพยงดานเดยวยอมไมสามารถอธบายความ

จรงทงหมดได ฉนใดกฉนนน ศลปนทสมผสเพยงงวงชางอาจบอกไดวานคอ แอก

อนโคงงอ ศลปนทสมผสเพยงหลงชาง อาจคดไดวานคอเนนเขา ศลปนทสมผส

เพยงขาชางกอาจจนตนาการไปถงเสาหน แมพญาคชสารไมเคยปรากฏใหเหนเชน

นนกตาม ภาพจตรกรรมทมลกษณะแนวประเพณใหมทถกน�ามาศกษาในงานวจย

นยอมแสดงใหเหนถงศกยภาพดานการรงสรรคของศลปน การใหค�าจ�ากดความ

ศลปนกลมน หมายความวา ความหลากหลายทปรากฏนน แนวคดทแทจรงแลวก

คอ ความเหมอนกน ดงนน จะเหนไดวาความหลากหลายของจตรกรรมฝาผนงแนว

Page 177: Fine art book4

166วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

นขนอยกบการเขาถงขอมลทมอยางมากมายในปจจบนนนเอง สงพมพเกยวกบ

พทธศาสนาทมมากมายกด ขอมลเกยวกบรปภาพทศลปนไดมาจากอนเทอรเนต

กด ลวนท�าใหมตวอยางในการสรางงานทเพมขน ถาหากมการแบงกลมศลปนท

ท�างานอยางตอเนองในกลมท 3 ความเคลอนไหวนแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลง

ทยงใหญ ปจจบนยงมศลปนทยงคงท�างานโดยการวาดจากรปแบบทน�าเสนอโดย

กลมกอนหนาน แตอยางไรกตาม กมศลปนบางคนทท�างานในรปแบบนทตาง

พยายามแยกตวออกมาเพอน�าเสนอสนทรยภาพแหงความงามทแสดงความเปน

ตวตนของตนเองมากขน ซงอาจพดไดวา พวกเขาเหลานไดคนพบเสรภาพแหง

การสรางสรรคอยางแทจรง และในศลปนบางคนกมการวาดรปทมสสนและราย

ละเอยดปราณตกวาในอดต ทงน เปนเพราะพวกเขาไดรบความรและศกษาเทคนค

ในรปแบบใหมจากสถาบนอดมศกษาขนสง นอกจากนน ยงมศลปนรนใหมบางคน

ทเตบโตมาในโลกแหงภาพเคลอนไหวและการตนญปน ซงดเหมอนวาจะรบเอา

แรงบนดาลใจดานเทคนคการวาดภาพเหลานนเขามาในผลงานของเขาอกดวย

รายละเอยดเกยวกบเทคนคของภาพจตรกรรมทง 4 กลม

เทคนคการวาดภาพสามารถท�าใหเหนพฒนาการของจตรกรรมฝาผนงได ใน

2 กลมแรก เทคนคทโบราณทสดคอการใชเมดสจากธรรมชาต ผสมกบยางไม หรอกาว

จากหนงสตว เทคนคการลงรกปดทอง ดงเชนในวหารน�าแตมวดพระธาตล�าปางหลวง

และยงพบในจตรกรรมฝาผนงบางแหงในพนททศกษาแตมไมมากนก เชน

จตรกรรมฝาผนงวดปราสาท หรอวดพระสงห จงหวดเชยงใหม นอกจากเทคนค

เหลาน ศลปนกลมท 2 ยงเรมใชสอะครลคอกดวย

เทคนคของกลมท 3 เปนชวงเวลาทงานจตรกรรมดงเดมถกแทนทดวยเทคนคจาก

สอะครลค ศลปนสวนใหญเปลยนมาใชสอะครลคเพราะตนทนทต�ากวา

Page 178: Fine art book4

167 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

กลมท 4 มพฒนาการทางเทคนคใหมๆ ตวอยางของเทคนคในกลมนเปนการผสม

ผสานเทคนคใหมและเทคนคดงเดม มการใชทงสอะครลค สน�ามน สน�า เทคนค

การลงรก หรอเทคนคการฉลกระดาษ และศลปนบางคนยงไดเปลยนไปใชเทคนค

ทคลายคลงกบการลงรกและเทคนคฉลกระดาษแบบดงเดมทถงแมจะมไดชวยลด

ตนทนแตกท�าใหใชเวลาในการท�างานนอยลง

คำาจำากดความของรปแบบของศลปนในกลมท 2

ศลปนในกลมท 2 น พบไดในจตรกรรมฝาผนงทมอายนอยกวา 110 ป (หลง พ.ศ.

2443) ซงงานในกลมนประกอบดวยกลมศลปนกลมยอย 3 กลม กลมแรกจดไดวา

เปนกลมลานนายคหลงทสามารถมองเหนไดถงอทธพลของกรงเทพมหานคร กลม

ท 2 เปนรปแบบทมความเปนสมยใหมมากกวาและมลกษณะผลงานทผวจยเรยก

วา “รปแบบแอนตมสต” ซงตวแทนของศลปนทเปรยบไดดงเงาสะทอนของรปแบบ

จตรกรรมในกลมน คอ บญปน พงษประดษฐ ซงเปนผทจะท�าใหเราสามารถเขาใจ

ถงแนวคดรปแบบจตรกรรมแอนตมสตไดอยางถองแท และศลปนกลมสดทาย

คอ กลมแอนตมสตในยคหลง ซงศลปนในกลมนผวจยเลอกทจะกลาวถงจตร

ขนธปราบ ซงเปนศลปนทมพฒนาการอยในชวงเปลยนผานระหวางรปแบบ

แอนตมสตและอทธพลจากงานภาพโปสการดจากกรงเทพมหานคร

ลานนายคหลง

ในงานของศลปนกลมลานนายคหลง ผวจยไดพบการตกแตงผนงวดดวยภาพ

จตรกรรมฝาผนงในหลายวด เชน ในวหารของวดบปผาราม จงหวดเชยงใหม หรอ

การตกแตงก�าแพงของหอไตรในวดปานปง จงหวดเชยงใหม ทแสดงถงอทธพลจาก

กรงเทพอยางเดนชด ในวหารของวดบปผาราม ภาพพระเวสสนดรชาดก และภาพ

Page 179: Fine art book4

168วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

พทธประวตยงคงไดรบอทธพลของลานนาอยบาง อยางไรกตาม อทธพลสมยใหม

จากกรงเทพฯ กปรากฏใหเหนเชนกน ภาพผหญงในชดพนเมองขจกรยานออก

มาจากพระราชวง ในขณะทภาพถดไปเจาชายสทธตถะก�าลงเสดจออกจากวง มผ

คมสองคนถอปนไรเฟลและสวมชดยนฟอรมสมยใหม ค�าอธบายใตภาพเขยนดวย

ภาษาค�าเมอง สวนทวดปานปง การบรณะหอไตรท�าใหคนพบศลปะการลงรกบน

ผนงทถกเคลอบไวจนมสด�า แตเทคนคทใชกยงคงนาสนใจ เทคนคลงรกเหลาน

ถกท�าขนบนก�าแพงไมของหอไตร ความงามของเทคนคการลงรกถกท�าลายดวย

กาลเวลา และความสวยงามแบบดงเดมกเปลยนไปเพราะการบรณะซอมแซม เจา

อาวาสกลาววา งานเหลานมอายราว 400 ป แตในความคดเหนของผวจย คาด

วาไมนาจะมอายเกนหนงรอยป เพอความกระจาง เราไดสมภาษณภาณพงษ

เลาหสม ผชวยศาสตราจารยประจ�าคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม หลงจาก

ทไดสอบถามและจากการตรวจสอบภาพถาย ภาณพงษมความเชอมนวา ผลงาน

ทหอไตรนไมนาจะมอายเกน 80 ป อนทจรงแลว เสอผา และการวางทาทางของ

ตวละครในงาน กเผยใหเหนถงอทธพลของรปแบบจากกรงเทพฯ

เทคนคการปดทองบนฉากหลงสแดงชาดทปรากฏในวหารของวดปราสาทแตก

ตางจากวหารของวดพระธาตล�าปางหลวง อนเกดจากความจงใจของศลปน ซง

ตามปกต เทคนคการฉลกระดาษเพอปดทองนนจะใชเพอสรางลวดลายตางๆ บน

ก�าแพงหรอเสา แตทนศลปนใชมนเพอแสดงภาพพทธประวต งานในกลมยอย

กลมนยงพบไดทวหารวดขเหลกหลวง เปนงานทรงสรรคโดยศลปนไทใหญ ภาย

หลงจากชวงลานนายคใหม ศลปนบางคนเปลยนไปหารปแบบทมความเปนตวของ

ตวเองในอกรปแบบหนง และมความเปนภมภาคนยมทมความเสมอนจรงมากขน

Page 180: Fine art book4

169 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

บญปน พงษประดษฐ “จตรกรฝาเบยร”7 : หวใจของงานจตรกรรมรปแบบแอนตมสต

ประวต บญปน พงษประดษฐ (พ.ศ. 2438 - 2520)

บญปน พงษประดษฐ (ภาพท 1) เปนบตรชายคนโตของนายเปกและนางตอม

พงษประดษฐ จากค�าบอกเลา เขาเกดเมอวนท 4 มกราคม 2438 ในเวยงเชยงใหม

ต�าบลศรภม บรเวณหลงวดดวงด มนองรวมบดามารดา 3 คนคอ นายตา พงษ-

ประดษฐ นางจนทรอม สายทอง (สมรสกบนายแตม สายทอง) และนายเสารค�า

นาคเสน

บญปน ไดเขารบการศกษา ณ โรงเรยนยพราชวทยาลย ซงแตเดมในสมยนนเปน

โรงเรยนฝกหดคร หลงจากส�าเรจการศกษาในป 2454 ซงขณะนนเขามอายได

7 จากการสบคนชวประวตชวตของบญปน พงษประดษฐ ผานภาพถายและงานเขยนทตพมพลงในหนงสอฌาปนกจของเขา ซงพบวาถกเกบรกษาไว ณ วดอปคต ประกอบดวยบทความ 5 ชนทเกยวกบชวประวตของเขา เขยนโดยเบญจวรรณ ทองศร (บตรสาว), นรนทร ทองศร (บตรเขย), ภราดา, มณ พยอมยงค, และไกรสห นมมานเหมนท ภายหลงผวจยไดพบกบเบญจวรรณ ทองศร และไดสอบถามขอมลเพมเตมเกยวกบบญปน พงษประดษฐ

ภาพท 1 ภาพถายบญปนพงษประดษฐกบงานจตรกรรมของเขา (ผลงานยงคงอยในความดแลของบตรสาวเบญจวรรณทองศร)

Page 181: Fine art book4

170วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

16 ป เขาไดเรมใชชวตเดนทางทองเทยวไปกบคาราวานสนคาตลอดทวเขตภาค

เหนอรวมไปถงเชยงตง หลงจากนนเขารบราชการในต�าแหนงศกษาธการจงหวด

เชยงราย เนองจากในสมยนนประชาชนทวไปยงไมเหนความส�าคญของการศกษา

(ในขณะนนเพงเรมมการบงคบใชกฎหมายใหเดกเขาเรยนชนประถม) ท�าใหเขา

มปญหากบชาวบานอยหลายตอหลายครงเนองจากชาวบานไมตองการใหลกเขา

ศกษาเพราะท�าใหไมมเวลาชวยท�างาน บญปนจงตดสนใจลาออกและเปลยนไปรบ

ราชการต�ารวจอยพกหนง หลงจากทเขาพจารณาแลววา อาชพขาราชการคงไม

เหมาะกบเขาเนองจากเขามนสยรกการผจญภยและรกอสระ บญปนจงไดตดสนใจ

ลาออกจากราชการต�ารวจ และในชวงเวลาตอมาเขากไดท�างานกบบรษทบอรเนยว

ซงเปนบรษทของชาวตางชาตทเขามาท�าสมปทานไมภายในเขตพนทภาคเหนอ

ในต�าแหนงชางส�ารวจจนกระทงอาย 30 ป

บญปนมวธคดในเชงวทยาศาสตรและมความเชอมนในเหตและผล ความเปนศลปน

และนกวทยาศาตรในตวเขา ท�าใหเขาไดแสดงถงความสามารถในการคดคนวธการ

ใหมๆ และไดทดลองใชชวตในวถเกษตรโดยไดซอทดนในอ�าเภอแมรมเพอใชชวต

อยกบสภาพแวดลอมแบบพนบาน ซงเปนแนวทางใหเขาไดศกษาและท�าความ

เขาใจสงแวดลอมตามธรรมชาตในวถชาวลานนา เขาประสบความส�าเรจในฐานะ

เกษตรกรตวอยางใน พ.ศ. 2486 สมยทจอมพล ป.พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตร

ซงไดสรางความภาคภมใจแกเขาเปนอยางมาก

บญปนไดสมรสครงแรกกบเจายวงค�า อปโยคนและมบตรสาว 2 คน คอ นางบญยวง

แสงสข และนางบญยง เพยรกศล ชวตสมรสในครงแรกนไดสนสดลงเมอเขา

มอายไดประมาณสสบกวาป เขาสมรสใหมอกครงใน พ.ศ. 2484 กบเจาจ�ารส

ณ เชยงใหม ผซงเปนพระญาตกบพระราชชายาเจาดารารศม (พ.ศ. 2420 - 2476)

ในขณะทเขาถวายงานในต�าแหนงเจาหนาทดแลเครองยนตเกษตรและเครอง

ทอผาภายในพระต�าหนกดาราภรมยในอ�าเภอแมรม (ซงครงหนงเคยเปนทตงกอง

บญชาการต�ารวจตระเวนชายแดนภาค 5 คายดารารศม ปจจบนเปนพพธภณฑ

Page 182: Fine art book4

171 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

พระราชชายาเจาดารารศมของจฬาลงกรณมหาวทยาลย) การสมรสในครงนบญปน

มบตรสาว 1 คน คอ นางเบญจวรรณ ทองศร (อดตอาจารยมหาวทยาลยเชยงใหม)

บญปนมความสามารถหลายดานทงในดานวศวกรรมและศลปกรรม เขากไดใช

อจฉรยภาพทมประกอบอาชพอสระหลายแขนงทงดานเครองยนตกลไก งานเกษตร

รวมถงงานเขยนจตรกรรมฝาผนง

ขณะทเขามอายไดประมาณหาสบป บญปนเรมมปญหาดานสขภาพ อนเนองมา

จากจากโรคความดนโลหตสงและขอเขาเสอม ซงในภายหลงปญหาดานสขภาพ

ท�าใหเขาหนมาวาดภาพลงบนผาใบและกระดาษอด ภาพสวนใหญของบญปน

เปนการถายทอดวถชวตของชาวลานนาและทศนยภาพในทองถนภาคเหนอ โดย

น�าความรและประสบการณในอดตมาถายทอดเปนงานศลปะภาพเขยน ในชวงทาย

ของชวตเขาเขารบการรกษาตวทโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหมและไดเสยชวต

ลงดวยโรคความดนโลหตสง เมอวนท 27 กนยายน พ.ศ. 2520

ควำมสมพนธกบโลกแหงศลปะ

ตลอดชวตของบญปนเขาไดทมเทเวลาใหกบการท�างานดานศลปะโดยไดคดคนวธ

การท�างานและเทคนคใหมๆ ดวยตนเองเสมอ ในชวงวยเดกเขาไดคลกคลอยกบ

ลงผซงมอาชพเปนชางท�าปราสาทศพ ลงของเขาเปนชางทช�านาญในวชาชางไม

ชางแกะสลก และชางเขยนภาพ บญปนมความสขทไดชวยลงท�างานเลกๆ นอยๆ

วนหนงขณะทลงของเขาพกรบประทานอาหาร เขาไดลงมอวาดภาพตางๆ ทง

ลายไทย ภาพสตวหมพานต ในลกษณะทลงของเขาเคยเขยนบนปราสาททตงศพ

เมอลงกลบมาเหนจงท�าโทษ แตเขากไมไดคดกลวเกรงตอการลงโทษของลงแต

อยางใด เขากลบอาศยโอกาสทกๆ ครงทลงไมอยวาดภาพแสดงฝมออกจนลงของ

เขาไดเหนความพยายามและแววความเปนศลปนจงไดใหโอกาสบญปนไดแสดง

ฝมอ โดยมลงของเขาคอยใหค�าแนะน�าเสมอ จากเดกทไมสนใจการเรยน บญปน

Page 183: Fine art book4

172วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ไดรบค�าแนะน�าจากลงวา การทจะเปนนกวาดภาพทดตองไมทงการศกษา เพราะ

การศกษาทดจะสงเสรมการวาดเขยนใหดยงขน ท�าใหบญปนไดเรยนและฝกฝน

ฝมอทางดานวาดภาพควบคกนไป

บญปนไดตระหนกวา เขาสนใจงานศลปะอยางแทจรงเมออายได 14 ป (พ.ศ. 2452)

เขาหนเรยนไปดคณะชางศลปจากกรงเทพมหานครจดเตรยมฉากส�าหรบงานแสดง

ละครเรองพระลอเพอสมโภชกบรรจอฐของเจานายในตระกล ณ เชยงใหม ภายใน

วดสวนดอกเขาไดชวยชางจากกรงเทพมหานครในการจดเตรยมตกแตงฉากละคร

ในต�าแหนงผถอจานส ซงเขากภมใจและไดเรยนรถงวธการผสมสใหไดสทตองการ

ชวงระยะเวลาเกอบครงเดอนทเขาไดคลกคลอยกบจตรกรสรางฉากละคร ท�าใหเขา

ไดรบการลงโทษจากครและผปกครองอยางหนก แตดวยความทเขาเปนคนทมสต

ปญญาดท�าใหบญปนสอบผานทกครงและเมอส�าเรจการศกษาในระดบมธยมศกษา

ปท 6 บญปนกตดสนใจเดดขาดทจะไมเรยนตอ เขาท�างานชวยลงวาดภาพประกอบ

ปราสาทศพบาง ชวยพอแมบางใหพอมเงนใชสอยเลกนอย และขณะเดยวกนกได

เดนทางทองเทยวกอนทจะท�างานฝกฝนฝมอในทางศลปะอยางจรงจงจนเรมมผ

รจกมากขน

ชอเสยงของเขาปรากฏเดนชดในป พ.ศ. 2470 เมอหลวงอนสารสนทร คหบด

เชยงใหมในขณะนนมความประสงคทจะบรณะวหารวดอปคต โดยใหบญปนเขยน

ภาพชาดกเรองเวสสนดรบนผนงวหาร

“เจานอยวาดภาพจตรกรรมฝาผนงโดยไดรบคาตอบแทนเปนครงแรกทวดอปคตในป พ.ศ. 2472 ตามค�าเชญของคหบดเชอสายจนผเปนเจาของ กาดหลวง (ตลาดวโรรส) ในเมองเชยงใหม ภาพชดทเขาวาดประกอบดวยภาพทศนยภาพตอเนองดานหลง ตวภาพหลกทแสดงถงฉากของพทธประวต อกทงภาพจตรกรรมฝาผนงดานขางและดานหลงซงถกแบงฉากภาพประกอบออกเปนทศชาตชาดก เวสสนดรชาดก ภาพเหมอนของสองสามภรรยาผ

Page 184: Fine art book4

173 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

บรจาคเงน และภาพครบาศรวชยซงภายหลงถอเปนแรงขบอนยงใหญในการสรางความกระตอรอรนในการบรณปฏสงขรณวดทางภาคเหนอ ซงถอไดวางานของเจานอยเปนการสรางนวตกรรมทางดานรปแบบมากกวาในเชงเนอหา”8 (Ferguson and Johannsen 1976, 659)

งานชนนนบเปนผลงานชนแรกทท�าใหเขาประสบความส�าเรจอยางสง บญปน

ในฐานะจตรกรไดรบรางวลจากหลวงอนสารสนทรเปนเงนจ�านวน 450 รป (ใน

สมยนนเชยงใหมใชเงนรป 1 รปเทากบ 80 สตางค) และจากนนเขากไดวาดภาพ

จตรกรรมฝาผนงในวดสนปาขอย ซง Ferguson และ Johannsen ไดแสดงความ

เหนในหวขอนวา “บญปนไดเขยนภาพชดพทธประวตจ�านวน 39 ภาพ ณ วด

สนปาขอย โดยใชเทคนคในการแบงภาพพทธประวตออกเปนฉากตางๆ เพองาย

ตอการเขาใจและสะดวกตอผมจตศรทธาในการรวมท�าบญซงจะไดลงนามของผ

บรจาคเงนใวทดานลางของภาพแตละภาพ”9 (Ferguson and Johannsen 1976,

660) บญปนยงไดเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงในวดอกหลายแหง รวมถงวดปาไม

งามในจงหวดตาก วดขอนตาล อ�าเภอแมรม และวดดอกแดง อ�าเภอดอยสะเกด

จงหวดเชยงใหม จนเมอเขาอายได 60 ป เขาจงไดวาดภาพจตรกรรมตกแตงภายใน

วหารของวดพระธาตดอยสเทพ

8 “Chao Noi painted, for a fee, first at Wat Upakut in 1929, where, at the request of a wealthy Chinese owner of a major Chiang Mai market, he produced a series of murals. These consist of a continuous landscape behind the main image, showing life of the Buddha scenes, as well as side and back wall murals in separate panels illustrating the Thotsachat, Vessantara, and portraits of the husband and wife donors, in addition to two representations of the charismatic Northern Thai monk, Kru Ba Sri Wichai, the latter famous for inspiring energetic and meritorious building and restoration of Northern Thai wats. Chao Noi’s work, it should be noted, is basically innovative in style, not content.”

9 “He also painted a series of thirty-nine scenes from the life of the Buddha at Wat San Pakoi. His use of separate scenes facilitated the practice followed later of having each mural panel given as an act of merit by donors whose names were written below.”

Page 185: Fine art book4

174วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Ferguson และ Johannsen ไดพบกบบญปน พงษประดษฐ กอนทบทความ

ของพวกเขาจะถกตพมพใน พ.ศ. 2519 ซงเปนเวลากอนทบญปนจะเสยชวต

1 ป (พ.ศ. 2520) ในบทความของ Ferguson และ Johannsen ทกลาววา

บญปนเปนผเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงภายในวหารวดชยพระเกยรต จงหวด

เชยงใหม นน ภาพเขยนทน�าเสนอในบทความไมสอดคลองกบค�าบรรยายใตภาพ

(ไมใชภาพเขยนจากวดชยพระเกยรต) อยางไรกตาม ผวจยมความเหนสอดคลอง

กบ Ferguson และ Johannsen วา ภาพจตรกรรมภายในวดชยพระเกยรตนนแม

ไมไดมการลงนามของผเขยน แตรปแบบการเขยนภาพสามารถเทยบเคยงไดกบ

รปแบบการเขยนภาพของบญปน พงษประดษฐ

ดร.นรนทร ทองศร (บตรเขยของบญปน พงษประดษฐ สามของเบญจวรรณ ทอง

ศร) เคยถามเขาวา เหตใดบญปนจงเขยนภาพพระพทธเจาในบรบทแบบไทย

เพราะในความเปนจรงนนพระพทธเจาเปนชาวอนเดย บญปนไดตอบไวอยางนา

สนใจวา พทธศาสนาเผยแผเขามาในเมองไทยมาชานานจนซมเขาไปในสายเลอด

ของคนไทยทกคน ตงแตสมยบรรพบรษของเราและคนไทยนนเปนชาวพทธจน

เกอบจะลมไปแลววาพระพทธเจาเปนชาวอนเดย และชาวพทธในเมองอนเดยขณะ

นกไมไดเปนชาวพทธแบบทคนไทยเปน และการวาดภาพพทธประวตนนกไมได

วาดจากภาพทบนทกไว ซงเรากทราบกนดวาเราไมมหลกฐานในสมยนนหลงเหลอ

อยแลว จงตองวาดจากจนตนาการของตวเราเอง ซงบญปนไดใหขอคดวาอนชนรน

หลงจะเกดความรสกคนเคยกบพทธศาสนาในบรบทแบบไทย

ระยะหลงปญหาดานสขภาพท�าใหเขาไมไดมโอกาสเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงอก

แตเขากใชเวลาสวนใหญในการวาดภาพจตรกรรมบนผนผาใบ โดยผลงานสวนใหญ

เปนภาพเขยนเกยวกบทศนยภาพและวถชวตของชาวลานนาซงเปนประสบการณ

ในอดตของเขาเอง และทกภาพทวาดกเกดจากใจรกในงานศลปะของเขา (บญปน

เขยนภาพจตรกรรมฝาผนงในวดโดยมไดลงนาม ในทางกลบกนภาพทเขาเขยนลง

กรอบผาใบเขาจะลงนามทกครง)

Page 186: Fine art book4

175 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ไกรสห นมมานเหมนท10 เปนผมบทบาทส�าคญในการอปถมภงานศลปะของบญปน

พงษประดษฐ ใน พ.ศ. 2505 เขาไดใหบญปนวาดภาพบานแบบลานนา โดยระบ

วาใหบญปนวาดภาพชวตของชาวชนบทใสไปดวย และใหวาดภาพการลองแกง

แมปงโดยใหมภาพชางท�างานในภาพชดนดวย มณ พยอมยงค11 เคยใหความเหน

วา บญปน พงษประดษฐไดวาดภาพในชวงอาย 40 ถง 80 ปไวไมต�ากวาพนภาพ

และภาพชดเหลานกไดสรางชอเสยงใหกบบญปนทงในและตางประเทศ คนทได

ชมภาพชดนนตางกประทบใจ ซงบญปนกไดรบการตดตอใหวาดภาพในลกษณะน

อยเสมอ บญปนกลาวเสมอวานอกจากชาวไทยแลวยงมชาวตางชาตทนยมในภาพ

ของเขา และน�าผลงานของเขาไปจดแสดงในพพธภณฑศลปะในเกาหล เยอรมน

ฝรงเศส อเมรกา และอกหลายประเทศในยโรป

10 ไกรสห นมมานเหมนท (พ.ศ. 2455 - 2535) ส�าเรจการศกษามหาบณฑตดานบรหารธรกจจากมหาวทยาลยฮาวารด (Harvard) เปนบดาของอดตรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง นายธารนทร นมมานเหมนท ไดรบการยกยองวาเปนปราชญแหงลานนา มผลงานทางวชาการทเปนทยอมรบในดานการคนควาและฟนฟวฒนธรรมภาคเหนอ

11 ศาสตราจารยเกยรตคณมณ พยอมยงค (พ.ศ. 2473 - 2552) ศลปนแหงชาตสาขาวรรณศลป พ.ศ. 2549 เปนกวและนกวจยทโดดเดน ผอทศชวตของเขาเพอการส�ารวจและรกษามรดกทางวฒนธรรมของลานนา

ภาพท 2 จานสและอปกรณในการเขยนภาพทประดษฐโดยบญปนพงษประดษฐ

Page 187: Fine art book4

176วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เทคนคในงำนจตรกรรม

บางคนกลาววาศลปน คอ คนบา และอาจจะกลาวไดอกวาศลปนไมไดอยในโลกใบเดยว

กบคนปกต ความคดนดเหมอนบญปนจะแสดงใหเหนชวตเขาโดยเฉพาะอยางยงวธการ

ทเขาตระเตรยมอปกรณในการวาดภาพซงคนปกตตองมความคดวาเขาบา บทความของ

มณ พยอมยงค ซงมคณพอเปนเพอนของบญปน พงษประดษฐ ไดนยามจตรกรคนน

วา “จตรกรฝาเบยร” เขากลาวถงเทคนคในการท�างานของบญปนวา เขาไมไดใชจานส

ในการผสมสแตไดประดษฐจานสจากการน�าฝาเบยร12 (ภาพท 2) มาเรยงตอกนบนแผน

ไมกระดาน และเทคนคในการเทยบสของเขากคอ การปายสลงบนแผนกระจกแลวเทยบ

กบสจรงในธรรมชาต เชน เขาจะยกกระจกทเขาปายสฟาขนบนฟาเพอดวาสทเขาผสม

กลมกลนกบสของทองฟาเชนไร หรอการน�ากระจกสทปายสเขยวไปเทยบกบสของใบไม

นอกจากนแลว เขายงประดษฐพกนทมลกษณะพเศษดวยตวเอง เชน ถาเขาตองการ

พกนส�าหรบลงสไปบนพนผวละเอยดเขากประดษฐพกนจากขนหวว และถาตองการพกน

ส�าหรบลงพนผวหยาบเขาจะใชเสนผมคน ซงบญปนคดวาเปนอปกรณทท�าไดเอง ราคา

ประหยด ทงยงตอบสนองเทคนคในงานจตรกรรมทเขาตองการไดเปนอยางด

12 บญปน เสยชวตในป พ.ศ. 2520 เบญจวรรณ ทองศร ยงคงเกบรกษาอปกรณในการเขยนภาพทบญปนประดษฐขนทกชน

ภาพท 3 ภาพจตรกรรมฝาผนงของบญปนพงษประดษฐในวหารวดอปคต(ซาย)และงานของขนวจารณโยธาในอโบสถวดชยมงคล(ขวา)

Page 188: Fine art book4

177 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ขอสงเกตเกยวกบรปแบบงำนของบญปน พงษประดษฐ ณ วดอปคต

ดวยระยะทางทหางกนประมาณ 1 กโลเมตร สามารถตงขอสงเกตไดวา ภาพ

จตรกรรมของบญปน พงษประดษฐทวดอปคตกบภาพจตรกรรมฝาผนงในอโบสถวด

ชยมงคล จงหวดเชยงใหม ทเขยนโดยขนวจารณโยธา (ภาพท 3) มความเชอมโยง

กนของรปแบบ เปนไปไดวาภาพทวดชยมงคลอาจสงผลตอรปแบบงานจตรกรรมท

วดอปคตของบญปน พงษประดษฐ แมจะไมสามารถระบไดวาภาพจตรกรรมจาก

ทใดถกเขยนขนกอน

การจดวางองคประกอบและต�าแหนงในงานจตรกรรมดานหลงพระประธานใน

อโบสถวดชยมงคลมความพเศษแตกตางจากทอน โดยแสดงภาพปรนพพานทาง

ดานซาย สวนทางดานขวาขนวจารณโยธาไดน�าเสนอภาพการบ�าเพญทกรกรยา

โดยมพระอนทรทรงดนตรประกอบ ซงมความใกลเคยงกบภาพจตรกรรม

ของบญปนในวหารวดอปคต การเขยนภาพในลกษณะนพบเพยง 2 สถานท คอ ท

วดอปคตและวดชยมงคล อาจสรปไดวา จตรกรรมจาก 2 สถานทดงกลาวมอทธพล

ตอกน ภาพเขยนในวดอปคตปรากฏภาพสาวใชก�าลงรดนมโค ดวยทง 2 วดมภาพ

สตรก�าลงสาละวนในการตระเตรยมปรงขาวอยรอบๆ กระทะ สวนอกษรบรรยาย

ภาพภาษาไทยและภาษาลานนาบงบอกถงฉากทนางสชาดาถวายขาวมธปายาสแก

พระพทธเจา ทง 2 ภาพทมการน�าเสนอประเดนการปรงขาวมธปายาสตรงกน แต

ไมปรากฏฉากทนางสชาดาถวายขาวเยยงภาพพทธประวตทวไป นบวาเปนการน�า

เสนอภาพทมอตลกษณสง

จากบทความทไดรบการตพมพใน พ.ศ. 2519 Ferguson และ Johannsen กลาว

ถงศลปนรวมสมยทง 2 ทานวา

“หนงในศลปนล�าดบแรกๆ ในยคน คอ ขนวจารณโยธาจากกรงเทพฯ ผวาดภาพจตรกรรมบนผนงดานหลงอโบสถดวยจตศรทธาโดยไมรบคาตอบแทน

Page 189: Fine art book4

178วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ผลงานของเขายงคงอยทวดชยมงคล ภาพจตรกรรมทเขาวาดขนนนไดสรางสรรคเนอหาในแบบประเพณนยมอนมฉากหลงเปนภาพทศนยภาพกวางใหญ และน�าเสนอภาพพทธประวต ศษยของขนวจารณโยธา คอ ศลปนเจานอยบญปน (ซงบางคนกลาววาเปนศลปนรวมสมยเดยวกนและตางกเปนผมความสามารถทดเทยมกน) ผวาดภาพเนอหาประเพณนยมในรปแบบใหมซงไดรบอทธพลจากตะวนตกในระดบหนง ในเรองของการวาดภาพทวทศน การใชส และการวาดทศนยภาพ”13 (Ferguson and Johannsen 1976, 659)

เบญจวรรณ ทองศร (บตรสาวของบญปน พงษประดษฐ) รสกประหลาดใจเมอเธอ

ไดอานบทความของ Ferguson และ Johannsen เธอกลาววาบดาของเธอศกษา

เทคนคในการวาดภาพดวยตวเอง ไมเคยเปนศษยของศลปนใดและไมมศลปนคน

ใดเปนศษย

การเปรยบเทยบงานจตรกรรมฝาผนงของ 2 สถานทนท�าใหเราเขาใจลกษณะพเศษ

ของรปแบบแอนตมสตเพมมากขน แมวาศลปนทง 2 น�าเสนอเรองราวเดยวกน

หากแตละคนไดสรางเอกลกษณในงานจตรกรรมของตนเองทมความแตกตาง

จากงานจตรกรรมในวดอนๆ กอนทภาพในภาพไปรษณยบตรหรอโปสการดจาก

กรงเทพฯ จะเขามามอทธพลอยางชดเจนในงานจตรกรรมลานนายคตอมา

13 “One of the earliest artists of this period was Wicharn Yota from Bangkok, who painted the walls behind the main images for no fee as an act of merit; his work can be seen today at Wat Chai Mongkhon. The murals he created are traditional in content and are in the style of one large landscape in which various scenes from the life of the Buddha are portrayed. Wicharn’s pupil (some say contemporary and rival) was the artist, Chao Noi Phun Pan, who painted traditional Thai content in a somewhat new style, with a rather Western treatment of scenery, color, and perspective.”

Page 190: Fine art book4

179 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

จตร ขนทปราบ: จตรกรรมแนวแอนตมสตทไดรบคลนอทธพล ลกท 2 จากกรงเทพมหานคร

จากการศกษาพบวาศลปนชาวเชยงใหมไดรบแรงบนดาลใจจากภาพไปรษณยบตร

หรอโปสการดจากกรงเทพฯ ศลปนเหลานไมไดลอกเลยนแบบตนฉบบโดยสนเชง

แตพยายามน�าเสนอรายละเอยดและใชสทแสดงออกถงเอกลกษณเฉพาะตว จาก

งานของศลปนในกลมน เราสามารถตงสมมตฐานได 2 ขอ ประการแรก ศลปน

เคยวาดภาพจตรกรรมมากอนแลว จากนนไดรบเอาอทธพลจากภาพพมพรปแบบ

ใหมจากกรงเทพฯ หรอในทางตรงกนขาม ศลปนรบอทธพลจากภาพโปสการด

เหลานนแลวเกดความซาบซงและแรงบนดาลใจในการสรางงานศลปะแบบใหม

จากการรวบรวมขอมลพบวา จตร ขนทปราบ ไมผลตงานในองคประกอบเดม

ซ�าเกน 2 ครงในพทธประวตฉากเดยวกน ท�าใหผวจยมงขอสรปไปยงสมมตฐาน

แบบท 2 จตรกรเหลานเลอกทจะถายทอดรปแบบภาพพมพเหลานนดวยวธของ

ตนเอง เนองจากไมมเทคนคในการวาดภาพทซบซอนเพยงพอ ลกษณะดงกลาว

แสดงอตลกษณของศลปนแนวแอนตมสต แมบางครงอาจมความคลายคลงกน

บาง แตจตรกรรมฝาผนงเหลานกไมไดถกวาดซ�าใหเหมอนกนโดยสนเชง ทงน

ขนอยกบลกษณะการใชสและองคประกอบทแตกตางกน ผวจยขอน�าเสนองาน

ของจตร ขนทปราบ เพอสนบสนนขอสรปเกยวกบอทธพลจากกรงเทพมหานคร

ทมตอจตรกรแนวแอนตมสตยคหลงดงน

ประวต จตร ขนทปรำบ (พ.ศ. 2463 - 2518)

ชอจตร ขนธปราบ พบไดในงานจตรกรรมฝาผนงใน 8 วด14 ในเขตจงหวดเชยงใหม

ในวดเชตวน เราไดพบชอของศาสตร ขนทปราบ15 (ภาพท 4) เขาเปนคนเดยวกน

กบจตร หรอเปนคนในครอบครวเดยวกนกบจตร ขนทปราบหรอไม ไมมใครใน14 วดลามชาง วดเชยงมน วดหมนลาน วดทรายมลพมา วดชางฆอง วดหวฝาย วดเมองมาง และวดสขเกษม15 ศาสตร ขนทปราบ บตรชายจตร ขนธปราบ ภายหลงเปลยนชอเปนศาสตรา ขนทปราบ

Page 191: Fine art book4

180วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

วดสามารถตอบค�าถามนได ทอยทระบดานลางชอศลปนจตร ขนทปราบ ภายใน

ภาพจตรกรรมฝาผนงนนเปนทอยทระบไวตงแต พ.ศ. 2507 ซงเปนปทเขยนงาน

จตรกรรมฝาผนงส�าเรจ การหาขอมลของเขาเพมเตมจากทอยทระบไวท�าใหได

รบขอมลของศลปนผนเพมขน ศาสตรา ขนทปราบ บตรชายของจตร ขนทปราบ

ยงอาศยอย ณ บานเลขทนน ศาสตรา ขนทปราบ ไดใหขอมลแกผวจยวา

จตร ขนทปราบ แตเดมนนรบราชการอยทศาลากลางจงหวดเชยงใหม ชวงเวลา

ทจตรไดออกจากราชการนนยากทระบไดชดเจนวาอยในชวงปใดเพราะเขาไม

ทราบก�าหนดเวลาทแนชด แตเขาไดใหขอมลวา จตรเรมท�างานศลปะในชวงอาย

40 ถง 50 ป กอนทจตรจะเสยชวตใน พ.ศ. 2518 หลายปหลงจากทเขาไดออก

ภาพท 4 ชอศาสตรขนธปราบบนจตรกรรมฝาผนงของศาลาวดเชตวน

Page 192: Fine art book4

181 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

จากราชการมาประกอบอาชพอสระ ดวยพรสวรรคดานศลปะทเขามอย จตรได

ประกอบอาชพใหมดานการเขยนภาพโปสเตอรประกอบภาพยนตร และหลงจาก

นนหลายปเขาจงไดรบงานเขยนจตรกรรมฝาผนงภายในวด ศาสตรา ขนทปราบ

กลาววา พอของเขาไดเขยนภาพในวดประมาณ 30 - 40 วด ทงในจงหวดเชยงใหม

พระนครศรอยธยา และอางทอง

ภาพท 5 ภาพถายของจตรขนทปราบ

ภาพท 6 ภาพถายของจตรและศาสตรขนทปราบ

Page 193: Fine art book4

182วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ศาสตรา ขนทปราบ (ภาพท 5) ยนยนวาพอของเขารจกบญปน พงษประดษฐ

และงานเขยนภาพของจตรกไดรบอทธพลอยางสงจากภาพเขยนของบญปน

พงษประดษฐ เชนเดยวกบทไดรบอทธพลจากพระเทวาภนมมต (ฉาย เทยม-

ศลปชย) และเมอผวจยไดพบกบเบญจวรรณ ทองศร และไดเหนภาพถายเกา

ซงถายโดยพอของเธอ ปรากฏวาหนงในภาพถายเหลานนเปนภาพของจตร

ขนทปราบ ขณะก�าลงวาดภาพ (ภาพท 6) ซงเปนภาพทศาสตรา ขนทปราบ

จ�าไดวาตอนนนเขามอายได 12 ป ซงเขามกจะไปชวยพอในขณะเขยนภาพอย

เสมอ ศาสตราไดลงนามแทนพอของเขาในฐานะศลปนภาพจตรกรรมฝาผนงใน

ศาลาวดเชตวนเนองจากพอของเขาไดเสยชวตลงในขณะทภาพจตรกรรมยงไม

แลวเสรจ ซงศาสตราไดวาดตอจนส�าเรจและไดลงชอของเขาไวทวดแหงนน ถอ

เปนวดแรกและวดสดทายทเขาไดลงมอวาดภาพจตรกรรมฝาผนงใน พ.ศ. 2518

จากนน ศาสตราไดยดถออาชพครสอนในโรงเรยนสงกดเทศบาลนครเชยงใหมจน

กระทงเกษยณอายราชการ เมอไมนานมานบตรชายคนเลกของศาสตราเพงส�าเรจ

การศกษาดานการสอนศลปะ ซงในอนาคตเขาสามารถเปนครศลปะในโรงเรยนได

เชนเดยวกบพอของเขา

รปแบบจตรกรรม

จากอทธพลในผลงานภาพวาดของบญปน พงษประดษฐ และภาพโปสการดจาก

งานของพระเทวาภนมมต ท�าใหจตร ขนทปราบ ไดสรางงานในแบบฉบบของ

ตนเอง แตกตางจากบญปน จตรไดลงนามในผลงานภาพจตรกรรมของเขาทกชน

ซงท�าใหเราทราบวางานจตรกรรมฝาผนงใดเปนผลงานของเขา บญปนเกดกอน

จตร ขนทปราบ 7 ป และเสยชวตกอนเขา 2 ป จากค�ากลาวของลกชายของเขา

จตรเรมงานเขยนภาพเมออายประมาณ 40 - 50 ป (คาดวาภายหลง พ.ศ. 2485)

ในขณะนนบญปนไดวาดภาพจตรกรรมฝาผนงภายในวดแลวอยางนอย 2 วด คอ

วดอปคต ใน พ.ศ. 2476 และวดสนปาขอยใน พ.ศ. 2483 ภาพเขยนทมอาย

มากทสดของจตร ขนทปราบทไดท�าการศกษา คอ ภาพภายในวหารวดเมองมาง

Page 194: Fine art book4

183 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพท 7 ภาพเทวดาแปลงเปนสตว3 ชนด(สงโตและเสอ2 ตว) ขวางกนพระนางมทรมใหเดนทางไปพบกณหาและชาลเขยนโดยจตรขนทปราบในวหารวดหมนลานวหารวดทรายมลพมาพ.ศ.2507วหารวดสขเกษมพ.ศ.2511และวหารวด หวฝายพ.ศ.2512ในจ.เชยงใหม

ภาพท 8 ภาพเสอและสงโตเขยนโดย จตร ขนทปราบ ในวหารวดเมองมาง จ.เชยงใหมพ.ศ.2506

Page 195: Fine art book4

184วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

พ.ศ. 2506 และภาพสดทายทเขาเปนผเรมวาดในจงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2518

ในเวลา 12 ป จตรมผลงานภาพเขยนอยในวดจ�านวน 8 วด ท�าใหเราไดเหนการ

พฒนาการในรปแบบงานของเขา โดยเฉพาะอยางยงการรบอทธพลจากภาพเขยน

ของพระเทวาภนมมตในชดโปสการด ในภาพเขยนทเกาแกทสดของจตร เขาไดลง

สเสนขอบภาพดวยสเหลองทองโดยไมไดแสดงถงเหตผล หรอภาพพนหลงและ

ภาพบานลานนาทแสดงใหไดเหนถงอทธพลจากงานของบญปน รปแบบของงาน

จตรกรรมของจตร ขนธปราบ ปรากฏชดเจนในงานเขยนภาพเวสสนดรชาดก ซง

เปนตอนทนางมทรถกแวดลอมดวยสงโตและเสอ 2 ตว องคประกอบนแสดงให

เหนถงหลกการจดวางทจตรไดก�าหนดขนโดยจนตนาการของเขาเอง (ภาพท 7)

จตรใชเทคนคและตวละครในฉากเหลานน�าเสนอภาพเขยนในฉากพทธประวตของ

พระพทธเจาในรปแบบของเขา (ภาพท 8) เมอศาสตราลกชายของเขาไดลงมอเขยน

ภาพตอจากเขาในวดเชตวน เขากไดน�าองคประกอบ (โดยเฉพาะภาพสงโต) นมาเขยน

อกครงในภาพทมทกตวละครมารวมกนในฉากสดทายของเวสสนดรชาดก (ภาพท 9)

จตรไดลงนามในภาพเขยนของเขาและระบวนเดอนในปทเขาเขยนภาพส�าเรจไวดานหลง

ฉากอาศรมของพระเวสสนดรในกรอบภาพสวนกลางฉากพนหลงศาลาในภาพทกครง

ในผลงานลาสดของจตร ขนทปราบ อนไดแก ภาพภายในวหารหลงท 2 ของวด

เชยงมนและในหอไตรของวดลามชาง มอทธพลของพระเทวาภนมมตปรากฏอย

อยางชดเจนและไมปรากฏอทธพลของบญปนอกตอไป ภาพจตรกรรมฝาผนงของจตร

ขนทปราบ กลายเปนรปแบบทไดรบแรงบนดาลใจจากกรงเทพมหานครอยางสมบรณ

สวนงานอนของเขาทอยในจงหวดทหางไกลจากพนททท�าการศกษานน ศาสตราไม

ทราบขอมลเกยวกบชอวดและสถานท ท�าใหไมสามารถหาขอมลเพมเตมในสวนนได

Page 196: Fine art book4

185 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภาพท 9 จตรขนทปราบลงบนทกปทเขยนภาพในดานหลงฉากอาศรมของพระเวสสนดรทกครงในวหารวดทรายมลพมาและวดหมนลานพ.ศ.2507ในวหารวดสขเกษมพ.ศ.2511และในวหารวดหวฝายพ.ศ.2512ในจ.เชยงใหม

Page 197: Fine art book4

186วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บทสรป

จากผลการวจยพบวา ภาพจตรกรรมแบบโบราณไดถกท�าลายไปเปนจ�านวนมาก

ผวจยไมสามารถจดบนทก ระบวนท และอายของการรงสรรคผลงานเหลานไดอยาง

สมบรณ และหากบทความนไดเอยถง บญปน พงษประดษฐ ในแงทเปนศลปนในยค

แอนตมสต จตร ขนธปราบกเปนตวอยางของศลปนในยคเปลยนผานจากแอนตมสตส

รปแบบอทธพลของภาพพมพจากกรงเทพมหานคร สวนศลปนอนๆ ทเตบโตมาในชวง

แอนตมสตยคหลง เชน บญเรอง สขเกษม นคม ปญญา เปนศลปนทไดผานเขามาใน

ชวงระยะเวลาของศลปะแอนตมสตอนแสนสน กอนทภาพพมพจากกรงเทพมหานคร

จะแผอทธพลมหาศาลมายงแผนดนลานนา

ยามทตองเผชญหนากบสถานการณเหลาน นโยบายเกยวกบการกระตนใหสาธารณชน

หนมาสนใจในการอนรกษและปฏสงขรณงานศลปะจงมความจ�าเปนอยางยง เพราะ

จะท�าใหเขาใจคณคาของมรดกทองถนอยางแทจรง จตรกรรมฝาผนงในวดตางๆ

ควรไดรบการอนรกษอยางจรงจงและยงยน และรวบรวมขอมลเกยวกบศลปนทองถน

ซงควรไดรบการจดบนทกไวมากทสด กอนทขอมลเหลานจะสญหายไปกบกาลเวลา

การเรมตนเชนนจะเปนสวนเตมเตมองคความรเกยวกบอารยธรรมแหงลานนา เพอ

ความเขาใจอนถองแทในรากเหงาทางวฒนธรรมของแผนดนน

Page 198: Fine art book4

187 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ตำรำงท 3: รำยชอวดทปรำกฏในบทควำม

ชอวดภำษำไทย ชอวดภำษำองกฤษ จงหวด อ�ำเภอ ต�ำบล

วดเชยงมน Wat Chiang Man เชยงใหม เมอง ศรภม

วดเมองมาง Wat Mueang Mang เชยงใหม เมอง หายยา

วดเสาหน Wat Sao Hin เชยงใหม เมอง หนองหอย

วดขอนตาล Wat Khon Tan เชยงใหม แมรม สบรม

วดชยมงคล Wat Chaimongkhon เชยงใหม เมอง ชางคลาน

วดชยพระเกยรต Wat Chaiphrakiat เชยงใหม เมอง ศรภม

วดชางฆอง Wat Chang Khong เชยงใหม เมอง ชางคลาน

วดดวงด Wat Duang Di เชยงใหม เมอง ศรภม

วดทรายมลพมา Wat Sai Mun Myanmar เชยงใหม เมอง พระสงห

วดทาวค�าวง Wat Thao Kham Wang เชยงใหม หางดง หางดง

วดบวกครกหลวง Wat Buak Khrok Luang เชยงใหม เมอง ทาศาลา

วดบปผาราม Wat Buppharam เชยงใหม เมอง ชางคลาน

วดปราสาท Wat Prasat เชยงใหม เมอง ศรภม

วดปาแดด Wat Pa Daed เชยงใหม แมแจม ทาผา

วดปากหวยไมงาม Wat Pak Huay Mai Ngam ตาก เมอง หนองบวเหนอ

วดปานปง Wat Panping เชยงใหม เมอง ศรภม

วดพระธาตดอยสเทพ Wat Phra That Doi Suthep เชยงใหม เมอง สเทพ

วดพระธาตล�าปางหลวง Wat Phra That Lampang Luang ล�าปาง เกาะคา ล�าปางหลวง

วดพระสงห Wat Phra Sing เชยงใหม เมอง พระสงห

วดภมนทร Wat Phumin นาน เมอง ในเวยง

วดรองขเหลก Wat Rong Khi Lek เชยงใหม ดอยสะเกด เชงดอย

วดลามชาง Wat Lam Chang เชยงใหม เมอง ศรภม

วดสนทรายหลวง Wat Sansai Luang เชยงใหม สนทราย สนทรายหลวง

วดสนปาขอย Wat San Pa Khoi เชยงใหม เมอง วดเกต

วดสขเกษม Wat Suk Kasem เชยงใหม ดอยสะเกด เชงดอย

วดหนองบว Wat Nong Bua นาน ทาวงผา ปาคา

วดหมนลาน Wat Muen Lan เชยงใหม เมอง ศรภม

วดหวฝาย Wat Hua Fai เชยงใหม เมอง ชางคลาน

วดอปคต Wat Upakhut เชยงใหม เมอง ชางคลาน

วดอโมงคสวนพทธธรรม Wat Umong Suan Putthatham เชยงใหม เมอง สเทพ

Page 199: Fine art book4

188วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บรรณานกรม

จ�ารส พงษประดษฐ (ณ เชยงใหม), เจา. 2539. อนสรณงานฌาปนกจ. เชยงใหม:

ม.ป.ท. บญปน พงษประดษฐ. 2521. อนสรณงานฌาปนกจ. เชยงใหม:

เจรญการคา.

ภาณพงษ เลาหสม. 2541. จตรกรรมฝาผนงลานนา. กรงเทพฯ: เมองโบราณ .

ศรณย ทองปาน. 2541. “รปเขยน ภาพพมพ.” เมองโบราณ 24(ตลาคม-ธนวาคม)

: 8 -14.

สน สมาตรง. 2521. “วเคราะหสในจตรกรรมฝาผนงเขตจงหวดเชยงใหม.” เมอง

โบราณ 5(ตลาคม - พฤศจกายน): 38 - 71.

—. 2528. “ขอคดเหนการศกษาประวตศาสตรสงคมลานนาจากจตรกรรมฝาผนง

ลานนา.” เมองโบราณ 11(กรกฎาคม - กนยายน): 38 - 62.

—. 2541. “สญลกษณและววฒนาการภาพไตรภมและจกรวาลตามคตพทธ-

ศาสนานกายเถรวาทในจตรกรรมฝาผนงไทย.” อาสา (เมษายน): 32 - 43.

สรชย จงจตงาม. 2541. “หนาประวตศาสตรทหายไปของงานจตรกรรมลานนาท

วดอโมงค.” เมองโบราณ 24(ตลาคม - ธนวาคม): 67 - 92.

—. 2542. “จตรกรรมวดอโมงค: ภาพลาสดจากคอมพวเตอร.” เมองโบราณ

24(ตลาคม-ธนวาคม): 79 - 87.

Boisselier, Jean. 1976. La peinture en Thaïlande. Fribourg: Office du Livre

(Bibliothèque des Arts).

Corre, Olivia. 2009. “Thaïlande: un combat en faveur du patrimoine.”

Gavroche Thaïlande (20 Octobre): http://www.gavroche-thailande.com

Page 200: Fine art book4

189 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

/actualites/le-rendez-vous-des-artistes/760-un-combat-en-faveur-

du-patrimoine.

Ferguson, John. P. and Christina B. Johannsen. 1976. “Modern Buddhist

Murals Northern Thailand: A Study of Religious Symbols and Meaning.”

American Ethnologist, Vol. 3, no. 3 (November): 645 - 669.

Gatellier, Marie. 1991. Peintures murales du Sri Lanka, ècole kandyenne, XVIIIe-XIXe siècles, collection (Publications de l’Ecole Française d’Extrême Orient). 2 volumes. Paris: Ecole Française d’Extrême Orient.

Hacker, Tiffany Kay. 2009. Of Muscular Gods and Tattooed Men:

Transformations in Thai Mural Painting. Masters of Arts, National

University of Singapore, Southeast Asian Studies Programme.

Lyons, Elizabeth. 1963. Thai Traditional Painting. 2nd ed. Bangkok: Fine

Arts Department.

Ringis, Rita. 1996. Thai Temples and Temple Murals. New York: Oxford

University Press.

Santi, Leksukhum. 2001. Temples d’Or de Thaïlande. Paris: Imprimerie

Nationale.

Sonthiwan, Intralib. 1994. Thai Traditional Paintings. Bangkok: Amarin

Printing.

Tayac, Sébastien. 2010. La commande des peintures bouddhiques dans

les monastères de la province de Chiang Mai. Thèse de doctorat dirigée par Michel Jacq Hergoualc’h. Université de la Sorbonne

Nouvelle Paris III.

Page 201: Fine art book4

190วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Tayac, Sébastien. 2005. La commande artistique dans le nord de la

Thaïlande: étude des peintures murales dans la ville de Chiang Mai.

D.E.A. sous la direction de Flora Blanchon. Université de la Sorbonne

Paris IV.

Wray, Elizabeth, Clare Rosenfield and Dorothy Bailey. 1972. Ten Live of

the Buddha, Siamese Temple Paintings and Jâtaka Tales. New York:

Weatherhill.

Wyatt, David K. 2004. Reading Thai murals. Chiang Mai: Silkworm Books.

Page 202: Fine art book4

191 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

บนทกชาวไทใหญในดนแดนลาว

บทคดยอ

บนทกชาวไทใหญในดนแดนลาว แปลจากเอกสารเรอง “ประวตความเปนมาบาน

หวยทราย เมองบอแกว สปป.ลาว” โดย สรยง ส.หาน และโบ หาน ไดเรยบ

เรยงจากบนทกของชาวไทใหญทเขามาอาศยในบานหวยทรายในป พ.ศ. 2427

เพอท�าการขดแกวหรอรตนชาตในบานหวยทราย ตามบนทกไดกลาวถงการตง

ถนฐาน การประกอบอาชพ และประเพณชาวไทใหญ พรอมทงบนทกเหตการณ

ความเปลยนแปลงทางประวตศาสตรในชวงการเขามาของอาณานคมฝรงเศสใน

บรเวณลาวเหนอ เปนการสะทอนใหเหนถงการเปลยนแปลงจากทางสงคมยคจารต

สยคอาณานคม ผานเอกสารทองถนของคนไทลมน�าโขง

สราวธ รปน

นกวจยประจ�าคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

Page 203: Fine art book4

192วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

The Notes on Tai-Yai in Laos Territory.

ABSTRACTThe Tai-Yai records in Laos was translated from the document titled “History of Bann Huai Xai, Muang Bokaew, Laos” written by Suriyong S. Han and Bo Han.

The writers arranged the records of Tai-Yai who came to live in Bann Huay Xai in 1984 to mine gems in that area. These records contained information regarding the settlement, occupations and traditions of the Tai-Yai. These documents also recorded the changes in Tai-Yai culture and social traditions due to the French colonization of Northern Laos.

Sarawut Roopin

Researcher, Faculty of Fine Arts, Chiang Mai University,

Chiang Mai, Thailand.

Page 204: Fine art book4

193 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

นบตงแตป พ.ศ. 2542 ทผเขยนไดมโอกาสเดนทางไปยงในดนแดนลาว โดยใชเสน

ทางน�าโขงและเสนทางถนนสาย R3 ซงมบานหวยทราย แขวงบอแกว เปนจดเรม

ตนของการเดนทางเขาสลาว ทงสองเสนทางสามารถเดนทางไปเมองหลวงพระบาง

หลวงน�าทา เมองสง และสบสองปนนาในเขตตอนใตของจน ผเขยนไดสอบถามประวต

ความเปนมาของชาวบานทอยอาศยบรเวณรมแมน�าโขงและบานหวยทราย แตกไม

พบเอกสารทบนทกเปนลายลกษณอกษรจวบจนป พ.ศ. 2548 ผเขยนไดพบกบเจา

อาวาสวดจอมเขามะนรด บานหวยทราย จงไดสอบถามถงประวตความเปนมาของ

หมบาน ทานไดมอบหนงสอเรอง ประวตความเปนมาบานหวยทราย เมองบอแกว ให

กบผเขยน ซงเปนบนทกเรองราวทางประวตศาสตรของหมบานหวยทรายในชวงยค

อาณานคมตะวนตก โดยมสรยง ส.หาน และโบ หาน เรยบเรยงเปนภาษาลาวจาก

ตนฉบบภาษาไทใหญมจ�านวน 29 หนากระดาษ A5 ซงเปนบนทกของพอเฒาสลา

นอยผใกลชดกบเจาฟาขนจงผน�าชาวไทใหญเขามาตงถนฐานในหมบานหวยทราย

เมองบอแกว ลาว ในป พ.ศ. 2427 (ค.ศ. 1884) ซงในชวงเวลานนบานหวยทราย

ยงไมปรากฏสถานะของการเปน “เมอง” (สมธ 2547, 69) แตกตางไปจากเชยงของ

เวยงภคา หลวงน�าทา และเมองสง ทขนอยภายใตอ�านาจการปกครองของนานและ

สยาม ท�าใหกลมพอคาและนกแสวงโชคตางๆ สามารถเขามาท�ากจการในพนทดง

กลาวไดอยางอสระ แตอาจเปนชวงระยะเวลาสนๆ กอนการแยงชงอ�านาจทางการ

เมองระหวางองกฤษและฝรงเศสในพนทลมน�าโขงตอนบน

บนทกประวตความเปนมาบานหวยทราย เมองบอแกว ในตอนตน ไดกลาวถงการเดน

ของชาวไทใหญจากเมองหมอกใหมเขตรฐฉานในพมาไดเดนเขามาเมองเชยงของ

และบานหวยทราย ซงชาวไทใหญกลมนไดตงหมบานและท�าการส�ารวจแกวหรอ

รตนชาตเพอน�าไปเปนสนคาแลกเปลยนในแถบประเทศลมน�าโขงและพนทใกลเคยง

โดยมเนอหาแบงออกเปนตอนๆ ดงมขอความวา

“...คนเงยวภายใตการน�ามาของนายอป งหยามะไดพากนเดนทางมาตงแตเมองหมอกใหมตดผานมาทางดนแดนแหงลานนาประเทศฟากดอย

Page 205: Fine art book4

194วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อนทนนททางทศตะวนออก จากนนไดผานมาทางเมองงาย เชยงดาว และลลวงเขาสเมองเชยงราย1 จดประสงคในการเดนทางครงนเพอคนควาหาแหลงบอแกวเลยบตามสองฟากฝงแมน�าของ2 เพราะวาเวลานนดนแดนแถบนนยงหางไกลความเจรญขาดคนสญจรไปมา การส�ารวจของคนทงหก3

ไดเรมตนมาแตเชยงแสนเลยบลงมาตามแมน�าของและเขาตามปากหวยตางๆ จนลลวงเขาถงเขตแดนเชยงของ หนวยรกษาการประจ�าดานไดกกตวไว เมอการสบสวนของนายหลวงเมองเชยงของเหนวาการเดนทางของหกคนในครงนไมมภยตอบานเมองของตนแตอยางใดจงไดปลอยตวไปและใหทงหกสบตอคนควาหาแหลงแกวตอไป การส�ารวจไดกลบไปเรมตนมาตงแตบานหาดบายและน�าเกงลองลงมาอก การส�ารวจด�าเนนไปเรอยๆ จนมาถงทางใตของบานปากงาว ทงหกจงประสบผลส�าเรจคอ เขาไดพบแรแกวทเขาไดใชเวลาคนหามาเปนเวลานาน การคนควาด�าเนนมาถงหวยทรายใหญ หวยทรายนอย และถงปากหวยหาย จนทงหกมความพงพอใจแลว เขาจงรบกลบคนไปรายงานเจาฟาขนจงทเมองหมอก เมอเจาฟาขนจงไดทราบขาวจากการรายงานของอปงหยามะเชนนนแลวกมความปรตยนดอยางลนเหลอ เมอไดฤกษงามยามดแลวเจาฟาขนจงจงไดโยกยายเอาครอบครวโดยมชาง 16 ตว เปนขบวนล�าเลยงมขนหาญ4 39 คน และยงมครอบครวตดตามมา 46 ครอบครว การเดนทางไดเดนมาทางเมองปน เมองปาย ขามขนเขาดอยอนทนนท หวน�าแมแจม ตดเขาขนน�าแมปงลดขามขนดอยเชยงดาว ลงสบานเมองงายจนลลวงไปถงเมองเชยงราย เมอแจงจดประสงคใหเจาเมองเชยงรายทราบแลวกมงหนาเดนทางจนถงเมองเชยงของซงตงอยตรงกนขามกบแหลงทมแกวอนเปนบานหวยทรายนนเอง เมอไดแจงจดประสงคของการเดนทางตอเจาเมองเชยงของแลว ขบวนกไดรบความรวมไมรวมมอเปนอยางด5 ภายหลงบรรดา

1 เมองงาย ปจจบน คอ บานเมองงาย การเดนทางผานเชยงดาวไปฝางตามเสนแมน�ากกไปยงเชยงราย2 แมน�าของ คอ แมน�าโขง3 คณะส�ารวจชาวไทใหญ จ�านวน 6 คน4 ขนหาญ คอทหาร5 บนทกไดกลาวถงวา เจาหลวงเมองเชยงของไดรวมเปนหนสวนในการขดแกวหรอรตนชาต

Page 206: Fine art book4

195 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ครอบครวคนทงหลายไดขามน�าของหมดแลว ยงแตฝงชาง 16 ตวไมยอมขาม ถงควาญชางจะขบไลอยางใดกตามแตชางกยงไมยอมขาม เมอเปนดงนน เจาฟาขนจงและบรรดาเฒาแกเหนเปนลางไมดจงไดพากนท�าหงบชาขนแลวท�าพธบวงสรวงเทพยดาอารกษอญเชญดวยความเจาะจงหาอารกษหลกเมองเมองหมอกใหม เมองปน และเมองปาย ขอใหมาสถตเสถยร ขอใหมาเปนประธานปกปกษรกษาบานเมองทจะไดตงขนใหมอยทางดานเขตแควนฝงซายของแมน�าของ ขอใหอนภาพแหงสงศกดสทธทงปวงจงชวยดลบนดาลใหชางทง 16 ตวน จงไดขามฟากสฝงซายดวยความสวสดดวยเทอญ เมอทานผสมมตเปนพราหมณจารยและท�าพธจบลงกไดปรากฏสงอศจรรยเกดขน คอชาง 16 ตว ซงมชางผลกษณ6 ตวใหญ งางอม7 เปนหวหนาฝงเดนน�าพาหมชางสน�าของโดยไมไดถกการบงคบแตอยางใด เมอเหนเปนความส�าคญเชนนนแลว เจาฟาขนจงและบรวารทงหลายจงไดยดถอเอามเหศกดจากเมองหมอกใหม เมองปาย และเมองปน มาสถตเสถยรเปนอารกษหลกเมองแหงเมองใหมทจะไดสรางตงขนนตอไป...” (สรยงและโบ 2538, 2 - 5)

“...เจาฟาขนจงไดสถาปนาใหมหอเทวดาเมองขนเพอใหเปนศาลพระภมเจาทอารกษหลกเมอง โดยไดอญเชญเอาเจาทมาแตเมองปน เมองปาย อนเปนเทพาอารกษประจ�าเชอชาตตระกลของชาวเงยวโดยตรง ถงเดอน 7 ขน 13 ค�า เปนวนก�าหนดเลยงปาง (หอเทวดาเมอง) ของทกๆ ป และยดถอเปนจารตมาตงแตปจลศกราช 1247 (พ.ศ. 2428)...” (สรยงและโบ 2538, 9)

“...เจาฟาขนจงและพรรคพวกไดเลอกเอก8 ปากน�าหวยทรายนอย9 บนฝงเบองใตเปนทตงกระทอมตงปาง10 ตอไป หมบานเหลานไดตงถนฐานมาแต

6 ชางพลาย คอ ชางตวผ7 งางอม คอ งางอนซอนขน.8 เอก หมายถง พนทเปนชยมงคลเหมาะแกการตงบานแปงเมอง9 ปากน�าหวยทรายนอย อยตรงขามกบบานหวเวยง อ.เชยงของ จ.เชยงราย และอยระหวางกลางของบาน

ทาขาม บานหวยออย บานเวยงใหม และทศเหนอของบานดาน10 ปาง หมายถง เพงพง หรอหมบานเลกๆ เพอเปนจดพกแรมระหวางทาง

Page 207: Fine art book4

196วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แผนทเมองเชยงของปากน�างาวและหวยปากค�าพ.ศ.2435(ค.ศ.1892)กอนตงหมบานหวยทรายเมองบอแกวสปป.ลาว

(ทมา:สมธ2547,52)

Page 208: Fine art book4

197 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

กอนแลวตงแตเมอใดนนบทบนทกกไมไดกลาวถง มแตวาหมบานเหลานมการอยกนกนอยางงายๆ ยงไมมหลกฐานมนคงเพราะตามปกตแลวจะมโจรผรายมาคอยรบกวนชาวบานอยเปนเนองนตย ดงนน ชาวบานจงไมอยากตงรกรากอนมนคงทงนกเพอหลบหลกภยไดโดยงาย ดวยเหตน ความเปนอยของชาวบานจงไมคอยจะมความสงบสขแตอยางใด สงส�าคญแลวถนฐานนนเปนถนฐานทไกลจากเจาหนาทการปกครองในสมยนน...” (สรยงและโบ 2538, 5)

“...กลาวถงเมองสามพลกเปนเมองเกาแกมาเหมอนกนชาวบานนนถกเรยกวาพวกสามตาว (ทาว) โดยการบอกเลาของพญากนไจยซงเปนคนอาวโสคนหนงของบานนนวา ตงแตดงเดมมา ซงเปนเวลาหนงชวคนกวาผานมาแลว พวกบรรพบรษของเขาเจาไดอพยพลงมาแตเขตหลวงหวทาเพอจะขามน�าของไปสดนแดนเวยงนานอนเปนเมองหลวงของพวกเขา แตเมอมาถงน�าของแลว กถกพวกมอญซงมาท�าศกกบเมองลาวเลยถกสกดกนไวไมใหเคลอนยาย จงเปนเหตใหพวกสามตาวตงมนอยเขตนนอนเปนบานหวยออยเวยงใหมและบานทาขามจนถงปจจบนน เมอเจาขนจงไดรถงประวตของหมบานตางๆ นแลวกไดมการปรบปรงการปกครองใหมความเขมแขงขนเปนล�าดบ รวมทงเขตบานดานทน และเขตเมองสามพล เจาฟาขนจงไดแตงตงใหสลา11 โป12 เปนหวหนาขนหาญมก�าลงหนนถงรอยกวาคน รวมทงคนสามตาวและคนชาวญวนในเขตบานดานและบานน�าปก โดยอาศยการชวยเหลอจากชาวบานเกอหนนและเลยงขนหาญใหมความเขมแขงขน เจาฟาขนจงไดเขามาตงหลกมนอยในเขตนใน เดอนส เงยว กคอเดอนส ลาว เปนปลกไค (ปชาง) จลศกราช 1246 พทธศกราช 2427 (ครสตศกราช 1884) กลาวถงการปกครองสมยนน ไดมหวหนาจ หวหนาหนวย หวหนาบาน หวหนาคมหวหนาเขต และหวหนากอง ซงมหนาทรบผดชอบของตนเอง...” (สรยงและโบ 2538, 6)

11 ค�าวา “สลา” เปนภาษาพมามากจากค�าวา “สยา” หมายถง คร แตในลานนาจะหมายถง ชาง 12 โป คอ หวหนาทหาร

Page 209: Fine art book4

198วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

“...การขดแกวของเจาฟาขนจงกด�าเนนไปอยางด การซอขายแกวบางครงกมพอคาชาวเงยวมาแตเมองพะเยา เมองงาว และล�าปาง มาซอ บางครงกเปนพวกตนเองทรบซอกนเอง สวนมากกเปนเจาฟาขนจงเปนผรบซอเอาเองเมอเวลาเกบสะสมไดมากแลวกน�าเอาแกวนนไปขาย บางครงจะเอาไปขายไกลจนถงบางกอก การเดนทางจะตองใชระยะเวลายาวนานจนถงเดอนกวาจะถงจดหมายปลายทาง เพราะการเดนทางจะตองเดนดวยเทา...” (สรยง และโบ 2538, 7)

ชาวไทใหญทเดนทางเขามาส�ารวจแกวหรอรตนชาตเปนกลมคนทอยลมแมน�าคง

หรอแมน�าสาละวนตดกบชายแดนไทยในอ�าเภอเชยงดาวและฝาง เมองหมอกใหม

เมองปน และเมองปาย มความสมพนธกบอาณาจกรลานนามาอยางยาวนาน กลาว

คอครงเมอสมยพญามงราย (พ.ศ. 1804 - 1854) ไดสงขนเครอราชบตรไปปกครอง

โดยสถาปนาเมองนายเปนหวเมองเงยวทศตะวนตกของลานนา ตอมาพญาตโลก-

ราช (พ.ศ. 1984 - 2030) ไดยดครองเมองนายและเมองเงยวเพมอก 11 เมอง

พรอมทงเทครวและใหสงบรรณาการ และในสมยพญาแกว (พ.ศ. 2038 - 2068)

เจาเมองเชยงทอง พระยากาย และเจาเมองนายสวามภกดเอาไพรไทยชางมาออก

เปนพญาเมองแกวกษตรยเมองเชยงใหม (สรสวด 2539, 196) ตอมาภายหลงการ

ปลดแอกจากพมาในป พ.ศ. 2317 - 2325 หวเมองเงยวดงกลาวไดถกผนวกเขากบ

อาณาจกรลานนาและรตนโกสนทรอกครง จงท�าใหเงยวหรอชาวไทใหญยงคงความ

สมพนธกบอาณาจกรลานนา

การเดนทางเขามายงอาณาจกรลานนาและดนแดนใกลเคยงของชาวไทใหญใน

ชวงป พ.ศ. 2427 (ค.ศ. 1884) นบเปนหวงเวลาทสงคมพมาก�าลงเปลยนแปลง

โครงสรางจากยคจารตไปเปนอาณานคมหรอรฐสมยใหม ภายหลงองกฤษเขายด

ครองประเทศพมาในป พ.ศ. 2428 (ค.ศ. 1885) กอเกดใหระบบอตสาหกรรมเหมอง

อญมณ บรรดาเจาฟาและกษตรยพมาไดผนตวเองไปเปนพอคาในระบบทนนยม

และอตสาหกรรม เกดตลาดแลกเปลยนสนคาอญมณอยางแพรหลาย โดยเฉพาะ

Page 210: Fine art book4

199 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ทเมองยางกงในพมาและเมองกลกตตาในอนเดย กลายเปนตลาดสนคาประเภท

อญมณซงมความคกคกเปนอยางมากในชวงยคอาณานคม (นฤมล 2551, 114)

แกวหรอรตนชาตไดเปนหนงในสนคายอดนยมทชาวพมาและไทใหญตองการแหลง

ผลตอญมณใหมๆ นอกเหนอจากเขตรฐฉาน จงกลายเปนปจจยส�าคญทท�าใหชาว

ไทใหญตางเดนทางออกไปส�ารวจทรพยากรอนมคาเหลานนอกดนแดนของตน

แกวหรอรตนชาตทไดจากการขดและการแลกเปลยนซอขายจากบานหวยทรายได

กระจายออกไปหลายเมอง ท�าใหสยามไดรวมมอกบองกฤษโดยสงให เฮอรเบรท

วารงตน สมธ (H. Warington Smyth) นกธรณวทยาชาวองกฤษเขาไปส�ารวจแร

และรตนชาตในพนทหวยทราย ซงมบนทกบางตอนเกยวกบการเขาไปส�ารวจแร

ในแถบเชยงของและหวยทราย มขอความวา

“...มชาวพมาบางคนน�าพลอยสน�าเงนจากเชยงของมาใหขาพเจาและยงมอญมณชนดอนทงามๆ อก แตขาพเจากแปลกใจทพวกเขาไมมทบทมเลย พวกเราพบหนควอรตซสตางๆ ในบรเวณใกลเคยงดวย และไดตดมาท�าเครองประดบ ทนใชเงนรปหมนเวยน มพอคาชาวพมาและชาวจนเพยงหนงถงสองคนเทานน...” (สมธ 2547, 30)

บานหวยทรายในขณะนนยงไมใชเมองขนของประเทศใดๆ ตามบนทกของสมธได

กลาววาเปนเพยงแคหมบานเลกๆ ทตงอยในบรเวณปากแมน�างาวและหวยปากค�า

ซงตรงกบบนทกของชาวไทใหญบานหวยทราย สมธยงไดเลารายละเอยดเกยวกบ

การคนหาสายแรและรตนชาตในบรเวณนนเพมเตมอกวา ในฝงขวาแมน�าโขงเขต

บานหวยทรายนนมรตนชาตมากวาเชยงของและมชาวไทใหญ หรอทสมธเรยก

วา พมา นน ไดเขาไปบกเบกเพอขดคนหารตนชาตกอนการเขายงพนทของเขา

ซงปรากฏในบนทกตอนหนง มขอความวา

“...เมอหลายปกอนไดเคยมการส�ารวจพนทใกลเคยงมาแลวประมาณ 2 ปทผานมาไดพบหนกรวดทมคา พวกพมาเชอมาตลอดเวลาวาสงทเขาพบเปน

Page 211: Fine art book4

200วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

รตนชาตขนาดเลกสด�าทรจกกนวาคอ นล ซงจะกลายเปนพลอยสด�าทเรยกนลตะโก (Black Spinel) และมกพบไดเสมอในบรเวณใกลเคยงกบแหลงทมพลอย เมอน�าหนกรวดพวกนมารอนลางในล�าธารจะพบผลกเลกๆ ทถกน�าชะหลดออกจากกรวด รตนชาตทปะปนอยในเมดกรวดอาจพบไดในพนทใกลๆ กน ซงจ�าเปนตองใชความอตสาหะและเวลาในการคนหาแมบางสวนจะถกชะลางหายไปกบกระแสน�า เคยมการคนหานลเปนเวลานานหลายป และปจจบนกมคนมากกวา 200 คน ทไดรบผลตอบแทนจากความอดทนอยางไมรจกเหนดเหนอยของพวกเขา ขาพเจาพบนลและหนกรวดในล�าธารทลงสฝงซายระหวางปากน�างาวและหวยปากค�า (Hoay Pakham) อยหางจากเมองเชยงของไปทางตอนลาง 1 ไมล ซงเปนสถานทสวนใหญทท�าการส�ารวจขณะน แตไมมรตนชาตบรเวณฝงขวาแมน�า ยกเวนหวยดก (Hoay Duk) ซงเปนล�าหวยทอยตรงขามกบหวยปากค�า เราไดพบนลทนเพยงเลกนอยเทานน และกไมมแมน�าทจะรอนลางหนกรวดพวกนนอกดวย ทางตะวนออกและทางเหนอของหวยปากค�าอกเชนกน ทมล�าน�าราว 6 สาย ไหลมาจากแนวเขาฟากทขาพเจากลาวถงวาเปนแหลงกรวด ล�าน�าดงกลาวไหลลงทางล�าน�าฮ (Hau) และระบายลงสแมน�าโขงในทสด เราพบวาแมน�าบางสายในจ�านวนนนมแรรตนชาตจ�านวนมาก พวกพมาไดเขาไปตดทางถางพงและปลกสรางบานเรอนดวยไมไผตงอยตามชายฝง หลงจากเราทท�างานไดสกสองสปดาหกตองออกจากสถานทนนเพราะเปนทองถนทไมสมบรณอยางยง พนทตงในหบเขาและปาลก ทงมความทรกนดารมากกวาจะล�าเลยงวสดเขาไปถง...” (สมธ 2547, 59 - 60)

Page 212: Fine art book4

201 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

บทความบานหวยทราย

บอขดพลอยของชาวไทใหญพ.ศ.2435(ค.ศ.1892)(ทมา:สมธ2547,30)

ประเพณและวฒนธรรมทปรากฏในบนทกชาวไทใหญ

ในการโยกยายถนฐานของชาวไทใหญตามบทบนทกนยงไดกลาวถงการน�าเอา

พทธศาสนาและวฒนธรรมมาประดษฐานในหมบานหวยทราย ปรากฏเปนบนทก

เรองเกยวกบวถชวต ประเพณ และวฒนธรรมทางศาสนา มขอความวา

อาชพ

“...การเลยงชพเอาการ คอ ขดแกวเปนหลก ถางไรปลกขาว ท�าสวนปลกพชตางๆ เลยงสตว หม วว ควาย เปด ไก และมาส�าหรบใชเปนพาหนะ สวนการ

Page 213: Fine art book4

202วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แลกเปลยนซอขายกเปนการใชวตถเปนสงแลกเปลยน พอคาจากเมองไทยมาคาขายกจะน�าเอาเงนสดทหลอหลอมแลวตดเปนชนเปนสวนหนก เปนเฟอง เปนไพ เปนสลง เปนบาท สงทเบากใหใชตราชง สงทมน�าหนกมากกอาศยการสมเทยบ13 ตวอยางเชน การซอขายหม สวนมากจะใชเชอกไปออมรอบทสองขาหนาขนมาสนหลงแลวเอาออกมาก�า การก�าหมายความวา หมนนจะมกก�าและกตราคาไปตามนน (ระบบนยงใชกนอยมากตามทองถนทไกลกบความเจรญ)...” (สรยงและโบ 2538, 9)

ศาสนา

“...ดานศาสนา เจาฟาขนจงไดจดสรางกฏขนหนงหลงอยทางภใจกลางบาน ทงน กเพอใหมการพฒนาและมความเจรญขนในใจกลางบานเมอง กฏหลงนสรางขนคลายๆ กบปราสาท ซงมคานสามลน (ซอนกน 3 ชน) พนยกสงหกศอกมพระอาจารยหนงองค (1 รป) อนมชอวาเจาสลากาลา14 เปนคนอนเดย (พอเปนคนอนเดย แมเปนคนพมา) มาประจ�าอยวดน การแผผาย15 พทธศาสนา กใชเปนภาษาพมา เจาฟาขนจงไดจดใหเปนระเบยบเรยบรอยในการกนทาน ไดแตงตงใหพอเฒาสลานอยเปนอาจารยวด พอเฒาสลานอยผนยงไดเปนทนง (รางทรง) เทวดาเมองเปนทปรกษาใกลชดของเจาฟาขนจง อกยงไมเทานนลาวยงเปนคนทมเวทยมนตคาถาแรงกลาและเจนจดทางดานเชงหอก เชงดาบ16 ซงเปนทย�าเกรงของคนทงหลาย ดงนน จงเปนทประจกษทเหลาขนหาญ (ทหาร) ทงหลายมาเลาเรยนวชาอาคมและวธการตอสเพมเตมจากผนบานหวยทรายตอนนน ถงแมวาจะเปนบานทสรางตงขนมาใหมกตาม แตถาจะกลาวถงศาสนาแลว ชาวบานทงหลายกมความเบกบานชมชนชอบท�าบญท�าทานและค�าจนศาสนาเปนอยางด ดงจะเหนความเจรญของวดวาอารามทไดสรางมา...” (สรยงและโบ 2538, 9 - 10)

13 สมเทยบ คอ การเปรยบเทยบ14 กลา, กาลา, กลา (ด�า) หมายถง คนอนเดย สวนกลา (ขาว) หมายถง ฝรง15 แผผาย คอ การเผยแผ16 เชงหอก เชงดาบ หมายถง แมไมกระบวนทาการตอสดวยอาวธหอกและดาบ

Page 214: Fine art book4

203 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ประเพณ 12 เดอน

“...เดอนเจยง เปนเดอนล�าดบทหนงของลาว ชาวบานจะเกบเกยวขาวขนยงฉาง การเกบเกยวกเปนฤดหนงทแสดงถงความสมครสมานสามคคของชาวบาน การเกบเกยวจะด�าเนนไปเปนแตละไรแตละนา ซงเขาเจา17 จะบอกกลาววา ‘ชวยเอาแรงเจาชวยฉนครงน ครงหนาฉนจะชวยเจา’ แลกเปลยนแรงงานกนดวยความเตมใจ ในการเกบเกยวบาวสาวกจะรองร�าท�าเพลงเกยวกนไปตามภาษา อนท�าใหมปญญาฉลาดอนมวนชนจนหมดฤดเกบเกยว…” (สรยงและโบ 2538, 10)

“...เดอนย เดอนล�าดบสองเปนเดอนเขาปรวาสกรรมทางพทธศาสนาของพระสงฆองคเจา เพอความบรสทธของพระเถระเจาทงปวง และเปนวาระเฉลมฉลองผลส�าเรจในการเกบเกยวในหมบานดวยการตกบาตรท�าบญดวยขาวใหม แตละเรอนของคนลาวกจะตระเตรยมของคาวของหวานตางๆ แลวเชญเอาผเฒาผแกชาวบานไปรวมพาขาวเปนมงคลและออยยอน (มอบ) ใหกน...” (สรยงและโบ 2538, 10 - 11)

“...เดอนสาม โดยเฉพาะเดอนสามเพง (วนเพญเดอนสาม) ทางพทธศาสนาถอกนวาเปนวนส�าคญ เปนวนทพระสาวกทมาประชมลวนแตเปนพระสาวกทอปสมบทดวยเอหภกขอปสมปทา (พระพทธเจาบวชให) จ�านวน 1,250 ตน (รป) ทเขามารบโอวาทจากพระพทธเจาทกรงเวสาลและแสดงปาฏโมกข เขาอโบสถศลเปนดงเปนสงอศจรรย สงฆทมาประชมกนโดยมไดนดหมายกนมาแตอยางใดและพระสมมาสมพทธเจากไดกลาวตอกองประชมถงอายสงขารของพระองควา นบแตนเปนตนไปอกสามเดอนพระองคจะไดเขาสพระปรนพพานแลว ในบญนชาวบานกจะมการแตงดา18 ในกอนหนาอาทตยหนงกอนถงวนเดอนเพญ โดยแตละครอบครว บาวสาวตางๆ นดกนเปนกลมเปนกอนเขาปาเขตใดเขตหนง

17 เขาเจา คอ การลงแขกชวยกนท�านา18 แตงดา คอ จดเตรยมขาวของเครองใชเพอประกอบพธ

Page 215: Fine art book4

204วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ใกลๆ หมบาน เพอตดเอาไมฟนมาถวายทาน และทางบานกจะจดใหมปางลอง (การเลนการพนนเชน เลนถว หมากออย หมากกะลอกตกบนได และหวยเจาฟา) หลงจากนนกน�าขนวดเพอใหเปนธาตไวและอาทตยตอมาซงตรงกบวนเพญเดอนสามกมการเวยนเทยนและจดฟนถวายทานและจดบงไฟดอกเฉลมฉลองกนดวยความเบกบานมวนชน ตอนเชามอตอมาชาวบานกมาเอาขาวขนไปจ19 ไฟแลวกตกบาตรอยวด ซงเรยกวาบญขาวจนนเอง...” (สรยงและโบ 2538, 11)

“...เดอนส เปนเดอนทตระเตรยมแตงดาปาง (งาน) มหาชาตเฉลมฉลองพระบรมชาตสดทายของพระพทธเจา (บญพระเวท) คอชาตกอนหนาทจะเกดมาเปนพระสมมาสมพทธเจา...” (สรยงและโบ 2538, 11)

“...เดอนหา ทางภาคสวนชมพทวปเปนคมหนตฤด อนมอากาศอนอบอาวมากและเปนเวลาทการงานกเบาบางลง จงถอโอกาสนเบกบานมวนชนเฉลมฉลองบญปใหมลาว ทางพทธศาสนากมการตกบาตร กรวดน�า รบศล ฟงเทศนตลอดสามวนสามคน สรงน�าพระพทธรปและพระสงฆ สวนทางบานกมการสงเคราะหปดเปาเภทภยตางๆ ออกจากตนตวและเรอนชานบานชองและมการสมาคารวะ (ขอขมา) พอแมและผหลกผใหญ มการตกซ20 จดบงไฟ รดน�า และเบกบานมวนชนตางๆ ...” (สรยงและโบ 2538, 12)

“...เดอนหก ถอกนวาเปนวนส�าคญหนงทางดานพทธศาสนาเรยกวาเดอนหกเพง21 ซงเปนบญวสาขบชาคอ 1. วนคลายวนทพระพทธเจาประสตจากพระครรภแหงพระมารดาทสวนลมพน 2. วนตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ ณ ตนศรมหาโพธ ทบานอรเวราเสนานคมเมองและแขวงพาราณส22 และพระองคไดผจญมารซงมเสนามารและรพลมาร23 ใหพายแพไปกในวนนนเอง และ

19 จ คอ การยางไฟ20 ตกซ คอ การแบง21 เพง หมายถง วนขน 15 ค�า 22 อนทจรงแลวสถานทตรสร ปจจบนอยทพทธคยา ในรฐพหาร ประเทศอนเดย สวนสารนาถอยในเมอง

พาราณส เปนสถานทแสดงปฐมเทศนา23 เสนามารและรพลมาร คอ กองทพมาร

Page 216: Fine art book4

205 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

3. สดทายเปนวนปรนพพานของพระสมมาสมพทธเจาภายใตตนนางรงทงคทปาสาระทะ (เดยวนเรยกวานาลนทา24) ใกลๆ กบกรงสนารา (กสนรา)...” (สรยงและโบ 2538, 12)

“...เดอนเจด เดอนนชาวเงยวทงหลายกเปนเดอนทเลยงปางเมองบวงสรวงเทวดาอารกษหลกเมองทงนเพอความอยดกนดของชาวอาณาประชาราชทงปวง...” (สรยงและโบ 2538, 12)

“...เดอนแปด เดอนแปดนชาวเงยวกถอเปนบญเขาพรรษาของพระสงฆสามเณร วนนคลายเปนวนสพพญญพระพทธเจาแสดงพระธรรมเทศนา (ธมมจกร- กปปวตนสตร) โปรดพระปจจวคคทงหา ณ ทปาอสปตตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณส ถอกนวาเปนวนส�าคญทางศาสนาเพราะวาม1. วนนไดมพระอรหนตเพมขนในโลกหกพระองค25แลว 2. วนนเปนวนทประกาศพระรตนตรย คอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ3. เปนวนทเรมตนปฐมเทศนา4. เปนวนท�าฮต26 ทเรมปวารณา 3 เดอน ซงเรยกวา วนเขาพรรษา (สรยงและโบ 2538, 12 - 13)

“...เดอนเกา เดอนเกานเปนวนท�าบญสารทอทศใหเปนทานแกเปตพลซงความเดมไดมอยวา วนนเปนวนทนายนรยบาล คอ จายมบาลนนเอง ไดปลอยสตวนรกออกมาขอกนของทมนษยอทศใหเปนทาน สตวนรกบางตวเมอไดรบสวนทานหรอผลบญทญาตไดอทศไปใหกไดพนจากนรกมงสสวรรคชนฟาเสวยสขตอไป…” (สรยงและโบ 2538, 13)

24 ความจรงแลวนาลนทาเปนมหาวหารหรอมหาวทยาลยสงฆ เจรญรงเรองในสมยราชวงศปาล-เสนะ ปจจบนอยในรฐพหาร ประเทศอนเดย ใชเวลาเดนทางจากพทธคยาประมาณ 2 ชวโมง สวนสถานทปรนพพานทเมองกสนารานนปจจบนเรยกวา การเซย

25 หกพระองคในทนรวมถงพระพทธเจาซงถอเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาดวย26 ฮต หมายถง จารต

Page 217: Fine art book4

206วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

“...เดอนสบ หรอเดอนสบเพง (เปง) เปนวนทหางหาดาแตง27เอาขาวสลากไปถวายทาน อนเปนประเพณทางพทธศาสนาทมมาตงแตโบราณกาล การอทศสลากภตนแลวแตผมเจตนาจะเจาะจงถวายตามความมงมาดปรารถนาของแตละบคคล คอ จะอทศของถวายทานใหญาตพนองหรอบคคลทลวงลบไป หรออทศสวนทานนนใหแกตนเองไวเพอภายขางหนา...” (สรยง และโบ 2538, 13)

“...เดอนสบเอด หรอเดอนสบเอดเพง เปนวนออกพรรษาของพระภกษ สามเณร ทไดปวารณาแลวตลอดสามเดอน วนนทางจารตประเพณเงยวไดยดถอเปนวนส�าคญทางพทธศาสนาอยางยง เพอเทดทนเกยรตของพระพทธองคเจาซงเสดจลงมาจากดาวดงสคราวเสดจขนไปจ�าพรรษาโปรดพทธมารดาอยดาวดงสวนนน เมอออกพรรษาแลว พวกเทพบตรเทพธดาทงหลายไดเนรมตบนไดแกว ทอง เงน ถวายใหเสดจลงมาสเมองสงกสสะ แควนโกศล ดวยเหตน ชาวเงยวจงไดถอเปนเกยรตอนสงสงเพอค�านบรบตอนพระองคทานนบวาเปนงานใหญมโหฬาร โดยเฉพาะเมองหวยทรายของเรานเจาฟาขนจงไดจดใหมงานมหรสพตางๆ เปนตนวา ใหมการตกบาตรทามกลางใจเมองเปนเวลาถงสามวน เรมตงแตเวลาเจดโมงถงเกาโมงเชา พรอมนนยงไดนมนตเอาพระมาจากฝงตรงขามน�าของ (ฝงเมองเชยงของ) คอ วดศรดอนชย วดหลวง วดพระแกว วดหวเวยง และวดหวยเมง มารวมการตกบาตร เมอเสรจสนพธแลวกมการรบศลรบพร กรวดน�า และถวายวตถปจจยแดภกษสงฆอยางเตมท หลงจากพธทางศาสนาจบลง การรนเรงกเรมขนดวยการปลอยโคมลอย (ชนดกลางวนใชแตควน) ขนสทองฟาครงละหลายสบลก ส�าหรบตอนกลางคนทวทงเมองกเรองรงไปดวยแสงสวางของโคมสซงหอยประดบไวแตละเรอน ตามถนนหนทางตงแตหวบานถงหางบานจะเปนคนทงดงามทสด สวนการสนกตางๆ กจะฉลองกนอยทวด เรมตนดวยการรบศลรบพร ฟงเทศน และกรวดน�า หลงจากนนมการฟอนนางนก ฟอนสงโต ฟอนโขน (ซงชางไดท�าหนไวกอนแลว) สลบรายการกมการจดบงไฟดอก ฟอนเชง ฟอนดาบ (ฟอนเชงการตอส) และมการจดโคมไฟขนาดใหญขนส

27 หางหาดาแตง แปลวา การเตรยมขาวของ

Page 218: Fine art book4

207 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ทองฟา โคมไฟดงกลาวถกสรางขนโดยชางผช�านาญงาน จะท�าดวยกระดาษสา (ซงเปนเยอทท�าดวยเปลอกตนสา ดวยกรรมวธพเศษ ท�าใหเยอดงกลาวมความทนทานเปนพเศษ) และใชน�ามนยางเปนเชอเพลงซงมดตดไวปากทอของโคมนน และโคมยงถกหอยดวยเครองถวายทานตางๆ มนจะลอยขนสเวหาเปนเวลาหลายๆ ชวโมง มองดคลายมดาวดวงใหมอยบนทองฟา นอกจากนน ยงมการแสดงละครรปปอก (อาจจะเปนละครโรงเลก) ซงจะแสดงถงเรองขนชางขนแผน เรองสธนมโนรา เรองสงสนไชย ละครยอยตางๆ การเฉลมฉลองดงกลาวมานจะมถงสามวนสามคน ทงน กเพอสนองพระเดชพระคณและรบตอนการกลบมาจากสวรรคของพระสมมาสมพทธเจาอยางสมเกยรต และถอเปนเวลาเรมตนของเหมนตฤด ซงหมายความวาพระภกษสงฆจะเดนทางไปแรมคน (คางคน) อยวดใดกได…” (สรยงและโบ 2538, 13 - 14)

“...เดอนสบสอง เปนเดอนสดทายของป ทางประเพณเงยวถอวาเปนบญประเพณเพอสบตอเฉลมฉลองปชนยสถานอนเกาแกและศกดสทธมาแตดกด�าบรรพ เปนตนวาวดวาอารามทมพระพทธรปประดษฐานอยขางในทเกาแกทเคยนบถอกนมา ปชนยสถานทงปวงทกลาวมาน ส�าหรบในเขตพนทหวยทรายของเราน กมอยสถานทเดยว คอ พระธาตปากหาย (หรอผาค�า)...” (สรยงและโบ 2538, 15)

ต�านานพระธาตปากหาย (หรอผาค�า)

“...พระธาตดวงนชอเดมไดมชอวา พระธาตปากหาย (ปากหวยหาย) หรอค�าวาขาย ซงมชาวลวะเคยมาปกหาย28 ไวดกสตวปาในรองน�าหวยแหงน ดงนน หวยดงกลาวกไดถกเรยกวาหวยปากหายแตนนเปนตนมา พระธาตแหงนไดเปนปชนยสถานอนเกาแกทสดซงมอายมานานถง 970 ป29 แตตว พระธาตทเหนอยทกวนนเปนธาตทสรางครอบพระธาตเกาซงไดผพงลงในป

28 หาย คอ ตะขายดกจบสตว29 อายและสมยของพระธาตปากหายทปรากฏในบนทกนเปนชวงเวลาตามต�านาน

Page 219: Fine art book4

208วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

พ.ศ. 2499 (ค.ศ. 1956) กอนทจะท�าการสรางธาตใหมครอบนนเจาศรทธาทงหลายไดพากนขดคนลงไปในพนฐานของธาตเกานนกไดพบพระพทธรปซงหลอหลอมดวยทองส�ารดหนาตกสถงหานวหลายองค และยงพบพระพทธ-รปหลอดวยเงนอกหลายองค พระพทธรปดงกลาวลวนแตมลวดลายการแกะสลกของเมองลานนาประเทศ และมวตถสงของโบราณบรรจอยหลายอยาง เมอการขดลงไปประมาณหาเมตรกไดพบอโมงคเลกๆ และมพระอบ (ผอบ) หนขนาดใหญพอสมควรบรรจอย อบใบนนมลวดลายสลกอยางงดงามและมประตหนศลาปดไวอยางด เมอเปดประตหนออกกเหนพระอบทองส�ารดอยขางในและมการแกะสลกลวดลายอนงดงามมยอดคลายกบพระธาต เมอเปดฝาพระอบทองนนกปรากฏมอบเงน และเมอไขอบเงนออกกมอบค�าบรรจภายใน แตละอบกมแกะสลกลวดลายอยางงดงาม ในทสดกเปดอบค�านนออกมากไดปรากฏเหนพระอฐธาตค�าเลกๆ จ�านวนแปดสบองคแตลกษณะของธาตเลกๆ ดงกลาวมลกษณะแตงตางกนออกไป บางอนกกลม บางอนก แหลม ทงหมดไดมความเลอมใสแวววาวเปนระยบ พระธาตเลกๆ แปดสบเมดไดบงบอกถงอายสงขารของพระสมมาสมพทธเจา ซงไดมอายแปดสบพรรษานนเอง อกสถานทส�าคญเรองหนง คอ พระแทนของพระอบนน ไดแกะสลกเปนตวหนงสอลานนา ถงวนสรางพระธาตดวงน ในจลศกราช 384 ซงตรงกบ ค.ศ. 1022 (พ.ศ. 1565) อกอยางหนงพระธาตปากหายนไดมพนปฐพอนเตมไปดวยแกวแสงอนล�าคา มลคาของมนยากทจะหยงถงได ตอมา พระธาตกไดเปลยนชอมาเปนพระธาตสวรรณผาค�า (หรอผาค�า) อนเปนลกษณะและเปนมงแกวขวญเมองซงชาวเมองหวยทรายทกคนควรภมใจและบรณะปกปกษรกษาไมใหช�ารดเสยหาย บานหวยทรายไดมความสขชมคมเยนและความเปนระเบยบเรยบรอยปราศจากผราย อายโจร กเปนความสามารถในดานการปกครองและความเออเฟอเผอแผสขมหนกแนนของเจาฟาขนจง ดวยเหตน ไดมประชาชนทางเมองเชยงของจ�านวนหนงอพยพมาอาศยอยกบเจาฟาขนจงทางหวยทรายน อยมาไมนานเจาเมองเชยงของกไดมาทวงเอาคนของตนคน แตเจาฟาขนจงกใหผอพยพไดเลอกเอาดวยความ

Page 220: Fine art book4

209 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สมครใจและยงไดบอกเจาเมองเมองเชยงของไมใหใชการขเขญหรอบงคบเขาเจาแตอยางใด และปรากฏวาไดมคนจ�านวนหนงตดสนใจอยกบเจาฟาขนจงตอมา…” (สรยงและโบ 2538, 16 - 17)

จากทกลาวมานจะเหนไดวา ชาวไทใหญทเขามาตงถนฐานในบานหวยทรายได

น�าเอาพระพทธศาสนาแบบนกายพมา - ไทใหญ ตลอดจนประเพณและพธกรรม

มาใชในหมบานไทใหญทหวยทราย เรยกวาเปนประเพณ 12 เดอน (ไทใหญ) โดย

มงเนนพธกรรมทางพทธศาสนาเปนหลกและมความเชอเกยวกบเทวดาอารกษ

ซงมการตง “ปาง” หรอหอเทวดาประจ�าเมองเอาไวปกปองคมครองผทมาอย

อาศยในหมบานหวยทราย พอเฒาสลานอยผทจดบนทกประวตศาสตรเลมนยง

เปนผน�าประกอบพธกรรมการเลยงเทวดาเมองและเปนมคทายกหรออาจารยวด

ผน�าประกอบพธกรรมทางพทธศาสนาในสมยนนดวย

ในการกอตงหมบานชาวไทใหญยงมการสรางวดไปพรอมกนโดยใชภเขากลาง

หมบานมาเปนวดประจ�าหมบานซงในเวลาตอมาเปนทรจกกนในนามวา วดจอม

เขามณรด และเปนศนยกลางทางสงคมในการผสานความสมพนธของบานหวย

ทรายกบวดในฝงเชยงของอนไดแก วดศรดอนชย วดหลวง วดพระแกว วดหว-

เวยง และวดหวยเมง ทงความสมพนธทางดานพทธศาสนาและความสมพนธของ

ผคนทอาศยอยสองฝงแมน�าโขง หวยทรายและเชยงของตางมทาเรอเพอใชในการ

ขนถายสนคาและแลกเปลยนเครองอปโภคบรโภคทส�าคญ ไดแก ขาวเปลอก ครง

ก�ายาน และสเสยด ซงมทาเรอวดหลวงฝงเชยงของและทาเรอวดจอมเขามณรดฝง

หวยทรายเปนทาขนถายสนคาตอไปยงปากทา ปากแบง และหลวงพระบาง สนคา

บางสวนกสงไปยงเมองทอยรอบนอกอยางเมองสงและหลวงน�าทา (สมธ 2547, 69)

Page 221: Fine art book4

210วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บานหวยทรายกบการรกรานของพมาในชวงพทธศตวรรษท 21 - 22

ภายหลงการกอตงหม บ านชาวไทใหญยงได บนทกประวตศาสตร ในชวง

พทธศตวรรษท 21 - 22 เกยวกบการรกรานของพมาในพนทเมองหลวงน�าทาและ

เมองสง พมาไดท�าการเกบเสบยงและเกณฑไพรพลในพนทลาวทางตอนเหนอ

พรอมทงไดควบคมเสนทางแมน�าโขงภายหลงการยดครองอาณาจกรลานนาและ

ลานชาง ดงมขอความวา

“...ตามทชาวสามตาวไดเนนกลาวย�าถงความเปนมาของทองถนน แตเดมมานนไดมความเปนมาอกวา ผนแผนดนในทองถนนและทองถนทางเขตเหนอนนแตเดมมาประมาณสองชวคนกวามาแลว กนบวาเปนถนทมความเจรญรงเรอง อนมบาน มเมอง มวดวาศาสนาแผผายไปทวอาณาบรเวณทงหมด บวาเขตทงเพยง หรอเขตภดอย อาณาเขตเรมแตฝงของแมน�าของเขาไปถงน�าย น�าตย น�าฟา ถงโลงน�ามาย ทงลาดไปจนถงตนดอยน�าโลง ตดตอกบเขตแดนเมองสง สนดอยลานทงเปา หวน�าเจยม และทางดานนยงมอาณาเขตตดกบจนแดง เมองเชยงรง และทางดานตะวนออกอกดวย สวนหลกฐานทเหลอไวในเขตนกคอ ธาตเจดยดอยจอมหมวก (เชงบานเชยงดาว) พระพทธรปอยถ�าพระบาท และเสนทางน�ายกมพระพทธรปเกาหลงเหลออย อาณาเขตทงหมดนเปนอาณาเขตทขนกบเวยงนาน เมอกตตศกดความรงเรองรถงบเรงนอง30 ขนศกผกระหายสงครามแหงกรงหงสาวด (พมา) ดงนน มนจงยกกองทพลอมเขามาตเอาเขตแควนดนแดนดงกลาวนไวไดโดยก�าลงทางเวยงนานมาชวยไมทน ประชาชนในทองทนนไดตกอยในชะตากรรมล�าบาก เขาเจาไดถกเขนฆาราว ประหตประหารบคคลส�าคญเปนจ�านวนมาก พรอมนนยงถกเกบเกณฑและถกบงคบขเอาทรพยสนเงนทอง เสบยงอาหารและเกณฑไปท�างานใหเขา เชนปลกทพกอาศยเขาขดรองลอมรอบตามทอยของเขา นอกจากนน ยงบงคบใหท�าไร ท�าสวน เลยงสตว และกมาน�าผลผลต

30 พระเจาบเรงนอง ครองราชยระหวาง พ.ศ. 2094 - 2124

Page 222: Fine art book4

211 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ไปสงทหารเขาอยแนวหนา กองทพเขาจะเลอนลงไปเรอยๆ ตงแตปากน�าทา ลงไปเพอยดเอานครเชยงทอง และตอลงไปเรอยๆ จนกวาจะรวบรดเอาแผนดนลาวทงหมดไวในก�ามอ สวนทหารกองหลงของเขาทตงคายอยทองถนน กด�าเนนการขมเหงประชาชนเขตนตอไป นอกจากนนพวกมนยงไดตเอาทรพยสมบตของประชาชน เขนฆา ขมขนกระท�าช�าเรา พวกมนยงไดขดคนเอาสงทมคาทถกฝงไวแตโบราณกาล เหตน ประชาชนกทนกบความทารณของเขาไมไดกจงพากนหลบหนขามไปอาศยอยตรงกนขามของแมน�าของ ปลอยทงเรอนชานบานชองไว ตอมาไมนานกกลายเปนเมองรางในทสด ภายหลงมากองทพของบเรงนองกพายแพสงคราม เพราะถกตอบโตจากประชาชนผรกชาตและมความเกงกลาของประชาชนลาว ขอจบความใหการของพญากรรไจยทไดใหการกบเจาฟาขนจงไวเพยงเทาน ตามการพสจนเชยวชาญดานโบราณวตถของเจาฟาขนจงไดลงความเหนวา ดนแดนเขตนถกทงรางไวแทและเปนเวลาถงสองรอยกวาป...” (สรยงและโบ 2538, 18 - 19)

ความสมพนธระหวางหวยทรายกบเมองหลวงน�าทาและบทบาทของอาณานคมฝรงเศสในดนแดนลาวทางตอนเหนอ

หมบานหวยทรายมความส�าคญอกประการหนง คอ ตงอยบนเสนทางการคาและ

ความส�าคญทางการเมองระหวางลานนา - ลานชาง และสบสองปนนามาตงแต

สมยโบราณ ซงแตเดมเมองตางๆ ทอยทางตอนเหนอของลาวตงแตเวยงพคา

หลวงน�าทา และเมองสง ในดนแดนลาวกอนยคอาณานคมฝรงเศสลวนขนอย

กบการปกครองของนานและสยาม เมองหลวงน�าทาบนทราบลมแมน�าทาหรอท

เรยกวา “ทงเพยงน�าทา” เปนพนทปลกขาวส�าคญทสดของลาวตอนเหนอ เมอง

สงทางทศเหนอตดกบชายแดนสบสองปนนา (จน) ทศตะวนตกตดกบแมน�าโขง

และชายแดนพมา ทางทศใตและตะวนออกเชอมตอกบแขวงบอแกวและอดมไซ

อนเปนจดทตงของบานหวยทรายตรงขามกบเชยงของ บรเวณหมบานปากทายง

Page 223: Fine art book4

212วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

สามารถตดตอกบเมองหลวงพระบางโดยใชเสนทางแมน�าโขง (สมธ 2547, 69)

พนทดงกลาวจงเปนเสนทางยทธศาสตรส�าคญทพระเจาบเรงนองตองการเขามา

ยดเปนจดควบคมเสนทางบนแมน�าโขง ตอมาในยคอาณานคม บรเวณพนทนได

เปนเวทส�าคญในการตอรองอ�านาจระหวางองกฤษและฝรงเศสนบตงแตป พ.ศ.

2436 - 2439 (ค.ศ. 1893 - 1896) และเปนเหตส�าคญในการสราง “เมองกนชน” ตาม

แนวแมน�าโขงตอนบนขน โดยประสงคทจะใหแนวเขตอาณานคมระหวางประเทศ

มหาอ�านาจทงสองมระยะหางจากกนไป 50 ไมล โดยใชแมน�าโขงเปนเสนเขตแดน

(สรสวด 2537 อางจาก Grabowssky 2544, 260) ซงชาวไทใหญไดบนทกถงความ

เปลยนแปลงเอาไวในเหตการณรวบรวมดนแดนลาวทางตอนเหนอภายหลงการเขา

มาของอาณานคมฝรงเศส พรอมทงไดกลาวถงความรวมมอทมตอฝรงเศสในการ

จดระบบการปกครองลาวตอนเหนอ โดยมการจดตงทท�าการแขวงพรอมทงสงผ

ปกครองชาวฝรงเศสและกองก�าลงทหารเขามาประจ�าการในหวยทราย ซงเปนชวง

เวลาทท�าใหสถานะของหมบานหวยทรายไดกลายเปน “เมอง” ภายใตการปกครอง

ของอาณานคมฝรงเศสในลาว ดงปรากฏในบนทกมขอความวา

“...เมอเจาฟาขนจงไดเปนเจาปกครองทองถนนมากไดเปนเวลาหลายสบป กวามาแลว เพงไดเรยนรถงก�าลงพลของตนวามความสามารถเพยงใด ถงแมวา เขตแดนจะรวมถงดานทน น�าปกสามตาว และสามพกตาม แตก�าลงดงกลาวคงจะไมสามารถตานทานกบฝรงเศสได จงไดประชมเพอปรกษาหารอแกไขสถานการณไวลวงหนา เพราะอทธพลของพวกฝรงเศสไดแผขยายมากและทราบขาวกองทพเขาไดมาถงบานปากทาแลวและกเคลอนขนมาตลอดอกไมนานเทาใดกจะถงและรวบรดเอาอาณาเขตของพวกขาเจา (ขาพเจา) อยางงายดาย เพอหลกเลยงการปะทะแลนองเลอด กองประชมกเลยตกลงใหแตงคนไปเจรจากบฝายฝรงเศสดวยสนตวธ กองประชมไดแตงตงใหขนออน พญาศรวชย อวนนะ สลาโป อปงหยามะ และลกบานอกสองคน รวมเปนเจดคน เดนทางลงไปตกลงกบฝรงเศส ซงเขาไดตงฐานทพทปากแบง คณะแตงตงไปถงปากแบงเดอน 3 ขน 6 ค�า ปรบเรา ครสตศกราช พนแปดรอยเกา

Page 224: Fine art book4

213 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สบส (1894) (พ.ศ. 2437) การเจรจาตกลงเปนไปดวยดแลวฝรงเศสกไดม นโยบายตามแผนการของมนวา ตงแตนเปนตนไปพวกเราจะเปนผปกปกรกษาพวกเจาใหพนจากไพรทงปวง และพวกฝรงเศสกมาถงหวยทรายในเดอน 4 (เดอนสเงยว) ขน 10 ค�า ปรบเรา ครสตศกราช 1894 (พ.ศ. 2437) ผแทนฝรงเศสสองคนผหนงเปนทหาร ผหนงเปนฝายปกครอง นอกจากนนยงม ทหารแกว (เวยดนาม) ซงเปนทหารรบใชของฝรง 24 คน นายภาษาซงเปนคนเขมรหนงคน และทหารลาวซงรบใชฝรงเศส 6 คน เมอมาถงแลวพวกฝรงเศสผหนงชอวากสเซ31 ผหนงไมรชอ พวกเขาไดหมายเอาจอมดอยทางใตของบานเปนทตงฐานทพ พวกเขาไดใหชาวบานขดโคนดนใหราบเรยบและปลกสรางเรอนทพนดนและสรางราน32 นอนขางใน เขาท�าการอยกนเปนหลกมน ตอมาฝรงเศสไดมบทบาททางดานการปกครอง ไดอาศยก�าลงของเจาฟาขนจงเปนหลกบงใชและแผขยายอาณาเขตตงแตพงบานซาง พแว พงสะตน พงมกกะละ และเขตรมน�าของมาจนถงบานบญเรอง สวนเขตเหนอตงแตดอยแยขนมาจนถงเมองเมง เชยงดาว เชยงกกไปหาเมองลอง เมองกาง เมองมง เหลานเปนเขตเมองสงทขนกบเมองเชยงตงเปนดนแดนของพวกไต ตามบนทกไดบอกไววาพวกองกฤษไดอ�านาจและยดเอาเมองมอญ (พมา) ไวภายใตอ�านาจของเขาแลวเขายงไดแผอ�านาจเอาผนแผนดนของเมองเชยง-ตงทงหมดไวได และมนยงไดขามมารวบรดเอาเขตเมองสงไวอก เหตการณดงกลาวเกดขนในปจลศกราช 1254 (พ.ศ. 2435) เรองฝรงเศสและองกฤษแผขยายอ�านาจครงนเจาฟาขนจงไดลงความเหนวา พวกเขาไดวางแผนมากนกอนแลวเรองเขตใดใครจะครอบครอง ดงนน เหตการณดงกลาวจงไดเกดขนพรอมๆ กน เปนอนวานบตงแตปครสตศกราช 1895 (พ.ศ. 2438) เปนตนมาฝรงเศสและองกฤษไดถอเอาเขตน�าของเปนเสนชายแดนของพวกเขา นบแตปเมองไก ครสตศกราช 1895 (พ.ศ. 2438) ดนแดนของเมองลาวไดถกแบงปนจากสองอ�านาจลาหวเมองขน โดยถอเอาล�าน�าของเปนหลกขนไปทาง

31 กสเซ หรอ กมมแซ เปนต�าแหนงเจาแขวงของฝรงเศส32 ราน หรอฮาน หมายถง เตยง

Page 225: Fine art book4

214วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เหนอจนถงเขตแดนเมองเชยงรงตดกบดนแดนของฮอหลวง33 ฝรงไดรวบรดเอาเขตแดนเมองสง เขตแดนหลวงน�าทา เขตแดนเวยงพคา ภกน และเขตจอมแกว จอมซาง จนถงฝงของแมน�าของ และรวมทงดนแดนของ เจาฟาขนจงปกครองเปนอนเดยวกนกบเขตประเทศลาว แลวฝรงเศสกไดตงแดนนวาดนแดนทหารท 5 เมองมฐานทตงอนแนนอนแลว ฝรงกไดเรมสงก�าลงทหารขนมาเพมเรอยๆ สวนมากเปนทหารแกว (เวยดนาม) และมทหารลาวปะปนอยดวยเลกนอย ไมนานเทาใดกมเจาหนาททางดานการปกครองขนมาประจ�าหวยทราย และถอเอาหวยทรายเปนเมองหนงในภาคเหนอทมทานกมมสแซเปนผปกครองและถอเอาเมองสงเปนเมองรอง ซงฝรงเศสเรยกวา เดเรเก การทฝรงไดถอเอาหวยทรายเปนเมองกเพราะคณงามความดของเจาฟาขนจงทไดมตอฝรงในดานสนตวธของทานนนเอง ในขณะนนภาษายงใชภาษาเงยวภาษาเขนกนอย เพราะภาษาลาวยงไมไดเอามาใช เจาฟายงมเกยรตไดเปนผปกครองแขวงหวยทรายอย และฝรงเปนทปรกษาเคยงขางการปกครองและพธทางศาสนาตางๆ แลวในปหนงๆ แตละปใหมลาวและบญออกพรรษาไดมการอนญาตใหชาวบานไดท�าปางลอง (กาสโน) บอนเลนการพนนดงกลาวจะท�ากนถงเจดวนเจดคน จะมประชาชนในเขตทองถนและมาแตตางเขต เชน แมสาย เมองดก ฮองเลก เชยงตง เชยงของ เชยงแสน เชยงค�า พะเยา เชยงราย และจนถงเมองล�าปาง การเกบผลรายไดดงกลาวเปนการขนกบเจาหนาททองถนเองและยงไมไดขนกบฝรงเศสแตอยางใด แตในทางตรงกนขามเศรษฐกจในทองถนกเจรญกาวหนาอยเรอยๆ การขดแกวกด�าเนนมาดวยดและราคากถบตวขนเรอยๆ ท�าใหชาวบานท�าการขดคนอยางขยนขนแขง สวนเงนตรากเรมใชเงนฝรง ซงเขาไดเอาเงนจายเพอเปนเงนเดอนแกพนกงานและทหารเขา เงนดงกลาวเปนเงนสด เงนหมน เงนครงหมน เงนสองบ เงนหนงบ สวนเงนเหรยญสแตนเลสเปนเงนหาอฐ สวนเหรยญทองแดงมลคามหนงอดและครงอฐ การใชจายเงนสดกไมไดหามปรามนนเปนเพราะแผนการหลอกใหบรรดาหวเมองขนทงหลายมความนยมชมชอบวาเขานนเปนประเทศท

33 จนตอนใต เขตยนนาน ประเทศจน

Page 226: Fine art book4

215 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ร�ารวยและใหมความไวเนอเชอใจพวกเขาและผลตใบเงนกระดาษออกมาใชแทน โดยอางวาการใชเงนสดเพอแลกเปลยนนนมนไมถกตองตามกฎหมายแลว ประชาชนกตองไดเอาเงนสดทมอยไปแลกเอาเงนกระดาษ สวนอตราแลกเปลยนนนมนกแลวแตการบญชาเขา...” (สรยงและโบ 2538, 19 - 23)

ความเปลยนแปลงทางประวตศาสตรในชวงอาณานคมฝรงเศสไดท�าใหสถานะ

ของหมบานหวยทรายกลายเปนเมองทท�าการแขวง ซงฝรงเศสไดท�าการจดการ

ปกครองลาวและแบงเปน 10 แขวง แขวงท 5 ทปรากฏในบนทกชาวไทใหญ คอ

“แขวงหวของ หรอน�าทา” โดยแขวงหวของนประกอบดวย 5 เมอง คอ เมองสง

เมองบอเตน เมองหลวงน�าทา เมองพคา และเมองเมง (สลา 2540, 311) ภาย

ใตการปกครองของฝรงเศสในขณะนนนบเปนเวลาทมความสงบสข มความเจรญ

รงเรองดานการคาและเศรษฐกจเปนอยางมาก มระบบอตราแลกเปลยนเปนเงน

สกลตางๆ ใชจายหมนเวยนกนในหวยทราย

ในชวงทายของเรองราวชาวไทใหญมการบนทกการถงแกกรรมของเจาฟาขนจงผ

กอตงหมบานโดยระบการถงแกกรรมของเจาฟาในป ค.ศ. 1903 (พ.ศ. 2446) ซง

มการเลอกผน�าหมบานคนใหม โดยมเจาฟาพญาอดขนเปนผปกครองหมบานตอ

จากเจาฟาขนจง ซงในชวงเวลานนบรบททางสงคมเกดความเปลยนแปลงทกๆ

ดานทงการปกครอง การศกษา และวฒนธรรม ดงปรากฏในบนทกความวา

“...มาจนถงปรบครสตศกราช 1903 (พ.ศ. 2446) เจาฟาขนจงกไดถงแกกรรมไป รวมอายได 68 ป ทานไดเกดเมอป รบเมด ครสตศกราช 1838 (พ.ศ. 2381) ทเมองหมอกใหม เจาฟาขนจงกมคณงามความดตอบานหวยทรายเปนมากหลาย ตลอดสมยการปกครองของทาน ชาวบานกไดมแตความอยเยนเปนสขมาตลอด การรเรมสรางอาณาเขตใหเปนอนหนงอนเดยวกนนนกตองไดสละเรยวแรงและก�าลงทรพย ดงนน เพอเปนการใหเกยรตแดคณงามความดททานมตอประชาชน การท�าบญฌาปนกจศพของทานกไดฉลองถงเจดวน

Page 227: Fine art book4

216วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เจดคน หลงจากการงานปลงศพเจาฟาขนจงไดสนสดไปแลว ทางอ�านาจการปกครองของฝรงกปรกษาเจาขนมลนายตางๆ เพอหาผปกครองเขตแควนหวยทรายตอไป คนทงหลายเหนคณงามความดของเจาฟาขนจงทมตอบานเมองกเลยตกลงเลอกเอาพะกาอด หรออล ผเปนนองของเจาฟาขนวาราชการแทนการแตงตงเปนตรงกบเดอน 3 ขน 13 ค�า ป รวายสน จลศกราช 1266 ครสตศกราช 1904 (พ.ศ. 2447) เจาเมองอดไดมฉายานามวา ‘เจาฟาพญาอด’ เพราะความฉลาดและปรชาสามารถของทาน ประชาชนกมความไววางใจเปนอยางยงอนเปนทเกรงขามของชาวฝรง การบรหารงานตางๆ ฝรงไมสามารถตดสนตามใจไดตองมการปรกษาหารอกบเจาพญาเสยกอน ทางดานการทหารกปรบปรงขนอยเรอยๆ โดยมสลาโปเปนหวหนาเหมอนเดม ทางดานศาสนาเจาพญากไดพจารณาเหนวาสมยเจาฟาลงขนจงเคยไดปลกสรางกฏหอสงไวขางภกลางเมองหอหนงและไดกลบกลายเปนหอโรงรางอย ทงน กเพราะความเหนของเจาสลากาลาทเปนผยายวดลงไปตงอยขางลางดอย (ภเขา) ทางฟากดานเหนอและชอวดเปนวดจองคม หลงจากเจาสลากาลาไดหมดบญไปแลวในปครสตศกราช 1906 (พ.ศ. 2449) เจาพญาอดพรอมดวยขนนายทงหลายไดสรางอารามขงหลงหนงกอดวยอฐและมงหลงคาดวยดนขอเคยงคกบกฏทสรางไวแตสมยเจาฟาลงขนจง ใชเวลาสรางใหส�าเรจในเวลาหนงป ดานการศกษาหวยทรายในสมยกอนหนาเจาพญาอด การเขยนอานเปนการใชภาษาเงยวอย หลงจากการยดครองของฝรงใหเมองลาวทงหมดขนกบเขา เจาพญาจงเหนดวาหวยทรายควรจะมโรงเรยนสอนภาษาลาวขนหลงหนง ดงนน ในปจลศกราช 1282 ครสตศกราช 1920 (พ.ศ. 2488) หวยทรายไดเกดมโรงเรยนหลงแรกสรางขนดวยอฐและมงดวยดนขอ เจาหนาทฝรงกไดสงครสอนภาษาลาวและภาษาฝรงคนหนงชอวา นายสวน นกเรยนในชดแรกมสบคน โรงเรยนนมชนประถมปท 1, 2, 3 เทานน เมอจบแลวตองลงไปเรยนตออยเวยงจนทน หลงจากนนถาอยากเรยนตอกตองไปเรยนตออยพนมเปญ (เมองเขมร) หรอออกรบใชราชการเลย...” (สรยงและโบ 2538, 19 - 25)

Page 228: Fine art book4

217 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ลาวกบการตอตานฝรงเศส

ในบนทกตอนทายของเอกสารไดการกลาวถงการตอตานอ�านาจของอาณานคม

ฝรงเศสของชาวลาวบางกลมในเขตเมองเมง ซงเปนหนงใน 5 เมอง แขวงหว

ของหรอน�าทา เปนการสะทอนถงการตอตานอ�านาจฝรงเศสในลาวทางตอนเหนอ

ดงปรากฏในบนทกความวา

ศกเมองเมง

“...ในป ค.ศ. 1913 (พ.ศ. 2456) ทางเขตภาคพนเมองเมง34 อนแตเดมมาเคยเปนเขตแควนอนเดยวกนกบเมองสง ซงเปนอาณาเขตของเมองเชยงตงรฐเงยว เมอฝรงเศสและองกฤษไดแผขยายอ�านาจออกและยดเอาเขตดงกลาวไวไดในก�ามอของพวกเขา คอ เมองเมง ไดตกอยในก�ามอของฝรงเศส เปนเหตใหประชาชนไมมความพอใจเหมอนกนกบหลายๆ เมอง แตเมองเมงมผน�าชอวาพญาศรสองเมองและทปรกษาซงเปนพระภกษองคหนง เปนผทเตมพรอมไปดวยเวทยมนตคาถากลาคง ฟนไมเขา ยงไมออก จนเปนทเคารพนบถอและรกใครของชาวบานทงหลาย ทานมชอวาเจาสลาตว ทงสองจงไดสะสมก�าลงเทาทมตอตานกบฝรงเศสโดยยดเอาเมองสามภเปนฐานและท�าการคอยสกดเสนทางการสญจรในทองถนปาเขา เพอคอยตดก�าลงฝรงเศสแตตนทาง และเพอสกดกนก�าลงกองหลงของฝรงเศสทจะเดนทางและถอเอาเปนความลบ เมอเหตการณดานเมองเมงไดเกดขนเชนนแลว อ�านาจการปกครองฝรงเศสทประจ�าอยเขตเมองสงกไดสงก�าลงมาหนบ เพอสกดกนไมใหการตอตานของเมองเมงแผขยายตว และทางฟากแมน�าของฝงหนา พวกองกฤษกมความกดดนไมใหชาวลอ เขน เงยว ทอยภายใตการปกครองเขาไดมการเคลอนไหว เพราะพวกดงกลาวอาจจะมาเสรมก�าลงของพวกตอตานทเมองเมง ดวยเหตน เมองเมงจงมสภาพโดดเดยวปราศจากการชวยเหลอจากภายนอก เมอเหน

34 เมองเมง อยในเขตทราบหลวงน�าทาและเมองสง ลาว ตอนเหนอ

Page 229: Fine art book4

218วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

วาไดโอกาสแลว ทางฝรงเศสทประจ�าอยหวยทรายกสงกองก�าลงทหารสองกองรอยซงมอาวธอนทนสมยกวาทหารเมองเมง ในกองทหารดงกลาวมทหารฝรงหนงกองรอย และทหารเมองหนงกองรอย อนมสลาโปเปนหวหนา สวนผบงคบบญชาการใหญเปนฝรงชอกสเซ นอกจากนน ยงมกองก�าลงส�ารองอก 54 คน ในระหวางทางของการเคลอนกองทหารไปเมองเมงในเขตหวยน�ามา เขตเมองสามภพนทน�ากะลง ซงเปนปาใหญดงลก และเปนพนทปลอดคน ทหารพวกตอตานทดกซมอยกใชปนแกปหรอปนไฟยงใสตวกสเซ ผบงคบบญชากองทหารตกจากหลงมาทนท และพวกตอตานกบกเขามาเพอตดเอาหวฝรงเศสผถกยงนนแตถกทหารฝรงเศสตตานเอาไว การตอสกด�าเนนไปชวระยะหนง พวกตอตานจงลาถอยไป ในเมอผบงคบบญชาไดเสยชวตลงแลว กองทหารฝรงเศสกไดน�าศพกสเซกลบสฐานทพทหวยทราย หลงจากเสรจพธปลงศพกสเซแลว ฝรงเศสกไดกลบไปเมองเมงอก กองทหารเมองยงคงมสลาโปเปนหวหนาเหมอนเดม การเดนทางครงนเขาไดแอบไปอยางเงยบๆ โดยมฝรงเศสสองคนเปนผน�า สวนทางดานเมองสงจนถงเชยงกก ฝรงไดออกกฎระเบยบไมใหชาวบานมการเคลอนไหวแตอยางใด สวนทางฟากฝงตรงกนขามแมน�าของ อ�านาจขององกฤษกไดบงคบชาวบานไวอยางเขมงวดเชนกน เมอกองทหารเขาถงเมองเมงดวยความเงยบและเรยบรอยดเขากตงมนเปนสองจดดกซมอยในหบเขาหวน�าเมงเพอวางแผนเขาจโจมในเวลาเทยงคน และตอนเทยงคนของวนนนกองทหารกไดตงวงปดลอมตวเมองเมงเอาไวจนถงเวลาสามโมงเชากองทหารกบกขาโจมตทนท การตอสกนไดปลกชาวบานตนทงหลบทงฝน และเชนเดยวกบพญาศรสองเมองซงไมไดคาดการณมากอนกเลยถกคมลอมจบตวไวไดในเวลานน และตอมากองทหารฝรงกควบคมสถานการณเอาไวไดและปาวประกาศใหชาวบานรกนวาพญาศรสองเมองไดถกจบตวแลว สวนทหารของพญาศรสองเมองซงมอาวธอนลาสมยกไดออกมามอบตวตามๆ กน การตอสครงนนท�าใหทหารของพญาศรสองเมองเสยชวตไปหลายคนและบาดเจบกหลาย ถงแมวาฝรงจะไดตวพญาศรสองเมองแลวกตามแตทปรกษา คอ เจาสลาตวยงไมถกจบตวหากหลบอยในถ�าเชยงกาง

Page 230: Fine art book4

219 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

รดงนนฝรงกไดบงคบใหพญาศรสองเมองเขยนหนงสอฉบบหนงถงเจาสลาตว ซงมเนอความวา เวลานการตอสกบฝรงนน เปนพวกเราทไดเปนฝายชนะ พวกเราไดขบไลพวกเขาแตกกระจายกลบไปหวยทรายหมดแลว ดงนน จงขอนมนตเอาเจาสลากลบคนไปเมองเราเพอไดเฉลมฉลองชยชนะของพวกเราและเพอวางแผนรกษาการณบานเมองเราใหปลอดภยตอไป ในเวลาเดยวกนนนทหารฝรงกพากนดกซมออมลอมปากถ�าไวอยางด

ทางฝายเจาสลาตวไดรบจดหมายฉบบนนแลวกออกจากถ�า และในขณะเดนทางออกมาพรอมจะขามสะพานหนง ซงทหารฝรงเศสไดวางกบดกโดยการตดไมสะพานไว ในทนใดนนเจาสลาตวเหยยบลงนนกเลยเสยทาตกลงสพนรองพรอมกบสะพาน และพรอมกนนนทหารฝรงเศสพากนออกมาจากสถานทซอนและจบกมเอาเจาสลาตวไวได หลงจากนนเขากเอาตวเจาสลาตวไปประหารชวตอยางเงยบๆ โดยอางวาเจาสลาตวไดหนและฝรงไดแกลงท�าทาสงทหารไปคนหาตวทาน ตดใบประกาศไปทกหนทกแหงและตามหมบานตางๆ เพอท�าใหประชาชนเขตนนอยในความสงบและเสยอกเสยใจเพราะเจาสลาตวเปนทนบถอและสกการบชาของคนทงหลายเปนอยางด เมอทางการทหารฝายหวยทรายและองคการปกครองของฝรงเศสควบคมสถานการณเปนทเรยบรอยแลว กพกตออยเมองเมงเปนเวลาสามวนเพอท�าการอบรมอธบายเกยวกบนโยบายระบบการปกครองของฝรงเศสใหรทวถงกน แตงตงเอาคนทองถนนนปกครองแทนพญาศรสองเมองและใหมการตดตอกบหวยทรายอยางเมองมตร คอ ใหมการสงหนงสอรายงานการเคลอนไหวตางๆ อยางนอยเดอนหนงเทยว และทางฝรงเศสกไดชวยเหลอดานการหยกยาตางๆ จากนนกเคลอนกองทหารออกจากเมองเมงและน�าเอาตวของพญาศรสองเมองมา และตอมาพญาศรสองเมองกถกประหารชวต ถงแมวาการตอสตานกบฝรงของพญาศรสองเมองไมเปนผลส�าเรจ แตกเปนแบบอยางความเปนเจาของตนเองทไมยอมกมหวใหกบคนตางชาตไดโดยงาย และตอมาทางเวยงจนทนและหวเมองใหญกจดตงกนเปนกลมเปนกอนตอสเพอปลดปลอยเอาเอกราช อนมกลม ล ป ล. ลาวอสระ และกลมอนๆ อก

Page 231: Fine art book4

220วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

หลายกลม เกยวการเปนมาของบานหวยทราย เมองบอแกว ขาพเจาขอวางลงไวเพยงเทาน…” (สรยงและโบ 2538, 25 - 29)

บทสรป

บนทกประวตความเปนมาบานหวยทราย เมองบอแกว ลาว ไดบอกเลาเหตการณ

ทางประวตศาสตรและความเปนมาของหวยทรายกอนการยดครองของฝรงเศส

บนทกชาวไทใหญนเปนเอกสารทไดสะทอนถงความเปลยนแปลงของผคนภายใต

บรบทของการแยงชงอ�านาจระหวางองกฤษและฝรงเศสในเอเชยตะวนออกเฉยง

ใต หมบานเลกๆ อยางหวยทรายไดกลายมาเปนพนทเมองกนชนระหวางประเทศ

มหาอ�านาจตะวนตกทงสอง โดยมแมน�าโขงเปนเสนกนเขตแดนระหวางบานหวย

ทรายกบเมองเชยงของ ซงการมเสนกนนคนในทองถนแทบไมเคยคดวาจะเกดขน

แตประการใด หวยทรายในหวงประวตศาสตรยคอาณานคมตะวนตกยงมมตของ

ความเปลยนแปลงของพนทจากรฐจารตในทองถนลมน�าโขงทไดกลายมาเปน

เมองกนชนของมหาอ�านาจทงสองฝายและมตทางประวตศาสตรของผคนซงค�า

วาไทใหญในดนแดนลาวไมใชเงอนไขในมตทางชาตพนธหากเปนชวงระยะเวลาท

ท�าใหผคนสามารถปฏสมพนธกนในพนท แตอยางไรกตามในกรอบระยะเวลาทมการ

เปลยนแปลงของชมชนในกรณชาวไทใหญในบานหวยทรายนนเปนชมชนทองถน

ทไมมความตอเนองทางสงคม เพราะมเงอนไขของการเปนรฐชาตกบอาณานคม

อยในบรบทของความเปลยนแปลงดงกลาว

การศกษาประวตศาสตรจากบนทกชาวไทใหญกบความเปลยนแปลงของชมบาน

หวยทรายเปนสงทท�าความเขาใจกบอดตทผานมาจากหลกฐานทปรากฏ ถงแมวา

ปจจบนอาจจะเลอนรางไปจากความทรงจ�าของคนในทองถน หากไดพจารณาลก

ลงไปถงรากเหงาทางประวตศาสตรแลว เรากมอาจปฏเสธความเปนไปจากขอเทจ

Page 232: Fine art book4

221 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

จรงทเกดขนได ประวตศาสตรชมชนทองถนจงเปนสงบงบอกตวตนทางสงคมทม

ก�าเนดและพฒนาการในตวของมนเอง

Page 233: Fine art book4

222วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

บรรณานกรม

นฤมล ธรวฒน. 2551. มองพมาผานชเวดากอง. เชยงใหม: ซลคเวอรม.

วารงตน, เฮอรเบรท สมธ. 2547. บนทกการเดนทางสแมน�าโขงตอนบนประเทศ

สยาม. แปลและเรยบเรยงโดย พรพรรณ ทองตน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

กรมศลปากร.

สรสวด อองสกล. 2539. ประวตศาสตรลานนา. กรงเทพฯ: อมรนทร.

สรสวด อองสกล และโยซยก มาซฮารา. 2544. การศกษาประวตศาสตรและ

วรรณกรรมของกลมชาตพนธไท. กรงเทพฯ: อมรนทร.

สรยง ส.หาน และโบ หาน. 2538. ประวตความเปนมาบานหวยทราย เมองบอแกว.

ม.ป.ท: ส�านกงานนตยะสานปะชาสลป.

สลา วระวงศ, 2540. ประวตศาสตรลาว แปลโดย สมหมาย เปรมจตต กรงเทพฯ:

มตชน.

Page 234: Fine art book4

223 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ความเชอ วถชวตชาวเขา สการสรางสรรค ผลงานประตมากรรมรวมสมย

บทคดยอ

ผลงานวจยเรอง “ความเชอ วถชวตชาวเขา สการสรางสรรคผลงานประตมากรรม

รวมสมย” เปนการน�าอตลกษณเดนทางดานความงามระหวางความเปน

ศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณทองถนของคนพนราบ กบความงามใน

วถชวต ประเพณ ศลปวฒนธรรมชาวเขาแบบดงเดม ทแฝงคณคาปรชญาแหง

ความพอเพยงในการด�าเนนชวตตามวฏจกรของความเปนตวตนแบบบรรพบรษ

ทวางรากฐานไวอยางทรงคณคา ควรแกการอนรกษไวเพอใหอนชนรนหลงซมซบ

ความเปนอารยธรรมของชนเผา โดยการสบทอดไวในสายเลอดและยากทคนพน

ราบจะเขาใจได สงหลงเหลอแหงตะกอนทางวฒนธรรมไดบมเพาะตนกลาทาง

ปญญาอนบรสทธไดแพรหลายไปตามมมชวตตางๆ ของสงคม ไมวาเปนทแหง

ไหนกตามความเปนวถทางรากเหงาของตนกยงอย ความงาม ความรก ชวต

เกดขนเพอสรางความผสานกลมกลนใหกบโลกไดเสมอเหลาน มนกคดนกเขยนทง

สนทร สวรรณเหม

ผชวยศาสตราจารย ประจ�าสาขาวชาประตมากรรม ภาควชาภาพพมพ จตรกรรม

และประตมากรรม คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

Page 235: Fine art book4

224วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

หลายทงสายมนษยศาสตร สงคมศาสตร อนๆ น�ามาเปนแนวคดการเรมตนท�างาน

ในสายทเกยวของกบตน ผเขยนกเชนเดยวกน ไดใชความรทางดานประตมากรรม

หาความเปนเอกลกษณ สญลกษณ ทางความงามเชงรปแบบ รปทรง เทคนค วสด

วธการ ในโครงสรางทไดแนวคดขางตนจนตนาการสรางสรรคพรรณนารปลกษณ

ในฝน สรางสรรคภาพลกษณอยางมหศจรรย สอเรองราวทสะทอนถงจตวญญาณ

ความเปนอตลกษณพนถนของคนพนราบกบคนบนดอยไดอยางกลมกลนดวย

ภาษาบอกความหมายในทางผลงานประตมากรรม ซงแมวาจะมความซบซอนใน

เรองของขอมล รปแบบ เทคนคและวธการแลว ตวโครงสรางของผลงานยงแฝง

ซงภมปญญาชาวบาน ดวยเหตและผลทตองใหคนรนใหมไดเรยนรความฉลาดของ

บรรพบรษไทยไดอยางลกซง

อยางไรกตาม ผวจยน�าสาระส�าคญเรอง “ความเชอ วถชวตชาวเขาสการสรางสรรค

ผลงานประตมากรรมรวมสมย” ไวในงานวจยน โดยขอมลส�าคญประเดนท 1 คอ

ความส�าคญและทมาของปญหาท�าการวจย ประเดนท 2 คอ หวงค�านงความคด

สรางสรรค ประเดนท 3 คอ วธด�าเนนการสรางสรรค ประเดนท 4 คอ วเคราะห

การสรางสรรค ประเดนท 5 คอ บทสรปของการวจย และยงมงานวจยทเปนผล

งานประตมากรรมในเรองเดยวกนน�าออกไปแสดงเผยแพรตอสาธารณชนตาม

พนทตางๆ ของเมองไทยและในตางประเทศ ซงถอเปนกระบวนการหนงเพอให

ครบองคความรของการวจยในครงน ดงประเดนหลกส�าคญทกลาวมาขางตนเปน

เพยงเนอหาโดยสงเขป ในสวนรายละเอยดของเนอหาผทมความสนใจตองลองน�า

ไปศกษาอานด อาจไดแงมมความคดจากเนอหา รปแบบ รปทรง เทคนค วสด

วธการ ตางๆ ในการสรางสรรคผลงานประตมากรรมไดบางไมมากกนอย

Page 236: Fine art book4

225 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Hill Tribes; Beliefs and Ways of Life towards the Creation of Contemporary Sculpture

ABSTRACTThis research titled “Hill Tribes; Beliefs and Ways of Life towards the Creation of Contemporary Sculpture” presents a specifie individual view of beauty through a combination of art, culture, customs, and local traditions of people living in the lowlands, with the beauty of the ways of life, traditions, arts and culture of the hill tribe people. The hill tribes’ ways of life incorporates values and a philosophy of self - sufficiency in accordance with the circle of life that was founded by the ancestors which should be preserved for the future generations so that they can absorb the civilization of their different tribes. This may be difficult for us, people from the lowlands, to understand. What can still be seen is a residue from a culture that has cultivated pure spirit and has spread towards every corner of life in that society. No matter where, the ways of life, the roots, the beauty, the love, still exist. Life’s aim is to live together in harmony with the world. There are many thinkers, writers, from

Soontorn Suwanhem

Assistant Professor, Sculpture Division, Department of Printmaking, Painting and

Sculpture, Faculty of Fine Arts, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand.

Page 237: Fine art book4

226วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

the humanities, the social sciences, etc… who have taken this as the basic concept for their work. This also goes for this researcher. I use the knowledge that I have of sculpture, search for a certain identity, symbols representing beauty, style, form, technique, materials and structural method. Using the concept as above, and, through my imagination, create and describe certain forms from my dreams, create mysterious images, communicate topics that reflect the soul and identity of local people from the lowlands and the highlands in harmony. I use the language of sculpture, which, even though there may be some confusion concerning information, style, technique and method, the structure of the work reveals the wisdom of the villager. I find it profoundly valuable for the younger generations that they should learn about the cleverness of their Thai ancestors.

This researcher has presented the content of the research “Hill Tribes’ Beliefs and Ways of Life towards the Creation of Contemporary Sculpture” using five chapters. The first chapter deals with the importance, origins and the problems encountered in this research. The second chapter deals with topics on creativity. The third chapter explains the method and proceedings used to create the work. The fourth chapter contains an analysis of the creative work. The fourth topic is a summary of the research. Furthermore, this research, namely a work of sculpture, has been presented to the public at different locations both in Thailand and abroad.

The chapters as described above are only topics. For those who are interested, the detailed content must be read and studied. They may get inspired by the content, the style, form, technique, materials, or the different methods used in the creation of this work of sculpture.

Page 238: Fine art book4

227 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ผเขยนใชชวตอยจงหวดเชยงใหมนานกวาสบป ซมซาบขนบธรรมเนยมประเพณ

ศลปวฒนธรรมพนบานความเปนทองถนดงเดมแฝงปรชญาเอกลกษณเฉพาะ

ทองถนไดอยางชดเจน นบวาคนสมยกอนสรางระบบความคดสบสานกนมาอยาง

ตอเนอง ฝากเสนหทางความงามใหรนลกหลานและผมาเยอนไดอยางอศจรรยใจ

ไมรจบ ความงามแฝงคณคาทางอารยธรรมมไดอยเพยงพนราบอยางเดยว ความ

สวยงามในวถชวตบนทราบสงไดสะกดความรสกหลงใหลในบรรยากาศใหเขาไป

สมผสถงวถชวตทอาศยอยตามปาเขา คอ ชาวเขาเผาตางๆ ซงประเทศไทยเราม

ชาวเขาอาศยอยในภาคเหนอหลายเผา มกะเหรยง มง เยา อาขา ลาฮ ลซอ และ

ลวะ ชาวเขาบางเผาอาศยอยในพนทแถบนมานบรอยนบพนป แตบางเผากเพง

อพยพเขามา ชาวเขาทอาศยอยในภาคเหนอสวนใหญเปนคนไทยตามกฎหมาย ม

บตรประจ�าตวประชาชนไทย ชาวเขาเพยงสวนนอยเทานนทเปนผอพยพหรอลภย

คนไทยพนราบหรอคนในเมองจงไมควรดถกเหยยดหยามชาวเขา เพราะไมเพยง

แตพวกเขาเปนคนเหมอนกบเรา แตชาวเขาทกเผายงเปนคนทมน�าใจไมตรอนดยง

เออเฟอเผอแผใหเกยรตเคารพเปนมตรกบแขกผไปเยอนเสมอ สงเหลานประจกษ

ใจแกผทเคยไปหมบานชาวเขามาแลวทกคน ชาวเขามประเพณวฒนธรรมแบบวถ

การด�าเนนชวตทมลกษณะเฉพาะเดนชดเปนตวของตวเองทกเผา แบบแผนเหลา

นไดรบการสบทอด ววฒนาการมายาวนานชวอายเผาชนของพวกเขา พวกเขาอย

กนเปนหมบานในลกษณะปกครองตนเอง สรางบานเรอน ท�าการเพาะปลก มพนธ

พชผกพนเมอง พนธสตวเลยงทสบตอกนมา รจกการทอผา ตดเยบเสอผาใชเอง

รจกประดษฐสงของเครองใชจากวสดในธรรมชาต มการรองเพลงรายร�า มเครอง

ดนตรประจ�าเผา กลาวไดวาพวกเขามวถชวตครบทกอยางทเปนตวของตวเอง

แมจะเปนชนเผาเลกๆ ทไมมประเทศของตนเอง ไมมการบนทกประวตศาสตรเปน

ลายลกษณอกษร แตพวกเขากมภาษาพดของตวเอง มประวตศาสตรอนยาวนาน

ทบนทกเอาไวในสายเลอด มความนารก มความเฉลยวฉลาด มความเชยวชาญ

ในวถของภเขา ยากทคนมการศกษาสงอยางเราๆ จะเทยบได ถงแมวาชาวเขา

Page 239: Fine art book4

228วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แตละเผาจะมวถชวตแฝงดวยปรชญาอนเปนเอกลกษณเฉพาะชนเผาและมการ

แสดงออกทางวฒนธรรมประเพณทไมเหมอนกน แตบางอยางคลายคลงกนใชรวม

กนได เชน เรองดนตรประเภทเครองเปา หรอศลปะการสกลายลงบนล�าตวผชาย

ตามความเชอของการสกลายเหมอนกนอนๆ เปนตน

จากการไดเหน ไดสมผส มองเหนความงามทางดานศลปะบางอยางของชนเผากบ

คนพนราบ มความคลายกนเปนเอกลกษณอนโดดเดน สะทอนใหเหนความงามแฝง

คณคาทางอารยธรรมเปนกลนอายลานนา ผเขยนประทบใจเรองของความงามทาง

ดานศลปะไทยซงไดศกษาความงามของจงหวะลลาความเคลอนไหวในงานศลปะ

ไทยมากอนและไดสรางสรรคเปนผลงานประตมากรรมสมยใหมไปแลวนน เพอ

ใหรปแบบแนวความคดของผลงานประตมากรรมพฒนาตอเพอแสดงถงเอกลกษณ

และสญลกษณของความเปนไทย จงน�าเรองราววถชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณ

ศลปวฒนธรรมของชาวเขา มาผสมผสานกบแบบเอกลกษณโดดเดนของชน

พนราบ จนตนาการสรางสรรคผลงานทางประตมากรรม เพอแสดงถงความงาม

ทางสญลกษณดานความเชอ

การน�าเนอหาเรองราวของชาวเขาเผาอาขาและชาวเขาเผากะเหรยงมาใช

สรางสรรคผลงานประตมากรรม จะศกษาดานรปแบบเอกลกษณโดดเดนและความ

คลายคลงกนของแตละเผาทแสดงถงความงดงามของชดแตงกาย ความเชอเรอง

พธกรรม ฯลฯ อยางเชน ชาวเขาเผาอาขา มความงามอนโดดเดนของชดเครอง

ประดบตกแตงรางกายผหญง มสสนและเสนหอยางเหนไดชด คอ หมวกสวมศรษะ

มความละเมยดละไมรจกประดดประดอยใหเกดความงามเปนเอกลกษณประจ�า

เผาไดอยางลงตว สวนชาวเขาเผากะเหรยงนนศกษาดเรองของพธกรรม ความ

เชอทปฏบตกนมา แลวน�ารปแบบทงสองประมวลกบทศนธาตทางศลปะ (Visual

element art) หาความลงตวของโครงสราง รปทรง จนตนาการ สรางสรรคเปน

ผลงานประตมากรรมรวมสมย แสดงใหเหนถงสญลกษณทางความเชอทถายทอด

ลงในตวผลงานประตมากรรม

Page 240: Fine art book4

229 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

อาขา

อาขาเปนแขนงหนงของชนเผาธเบต - พมา รปรางเลกแตล�าสนแขงแรง ผวส

น�าตาลออนและกราน ผหญงมศรษะกลมล�าตวยาวกวานองและขาสนผดกบผชาย

มภาษาพดมาจากแขนงชาวโล - โล คลายกบภาษาลาห (มเซอ) และลซ (ลซอ) ไมม

ตวอกษรใช วฒนธรรมของคนอาขาท�าใหพวกเขามองชวตของคนในเผาเปนการ

ตอเนองกน เดกเกดมาเปนประกนวาเผาจะไมสญพนธ พอโตขนกลายเปนผสราง

เผาและเปนผรกษา “วถชวตอาขา” ในทสดกตายและกลายเปนวญญาณบรรพบรษ

คอยปกปองลกหลานตอไป กฎตางๆ เหลานครอบคลมทกคนในเผาตงแตเกดจน

ตาย เปนแนวทางสอนและแนะน�าทกคนในเรองกฎหมายของเผา ประเพณ ศาสนา

ยาและการรกษาโรค กสกรรม สถาปตยกรรม การตเหลกและการท�าของเครอง

ใช เครองนงหม เพอใหงายตอการจดจ�าเพราะพวกเขาไมมตวหนงสอใช แมจะ

ไมไดมการบนทกประวตศาสตรเปนลายลกษณอกษร อาขากมต�านาน สภาษต

ขนบธรรมเนยม ประเพณ พธกรรมมากมายทท�าใหหมายรในเผาพนธและซาบซง

ในความเปนอาขาของตน เขาสามารถสบสาวรายงานบรรพบรษฝายบดาขนไป

ไดถงตว “ตนตระกล“ และรสกวาทานเหลานนกอก�าเนดชวตเขาและประทานวชา

ความรในการเลยงชวตมาโดยตลอด เพราะเหตทมองตวเองเปนสวนหนงของโซ

สรอยซงรอยมายาวนาน

ความเชอ

ความเชอในภาษาอาขาเรยกวา “นอจอง” อาขาเปนชนเผาทมความเชอในเรองจต

วญญาณ ภตผ ปศาจ ไสยศาสตร สงเรนลบ พธกรรมค�าสอนทไดรบการปลกฝง

มาจากบรรพบรษและสบทอดปฏบตตามอยางเครงครด ผ “แหนะ” ตามความเชอ

ของอาขาม ดงน ผเรอนหรอผบรรพบรษ ผหมบาน กคอผทอาศยอยในหมบาน ผ

ทวไป เปนผทสงอยประจ�าทตางๆ ทวไป ผเรรอน คอ ผตายทงกลมกบผตายโหง

Page 241: Fine art book4

230วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การแตงกาย

สาวอาขาเมอแตงตวครบเครองนนเพราเพรศจนนาตะลงตงแตศรษะจรดเทา

สวนเครองแตงกายของบรษแมจะไมรมรวยดวยสสนเชนของสตรแตกมความ

เฉยบเรยบและภมฐานอยางประหลาด อาขาในเมองไทยมแบบแผนการแตงกาย

3 แบบดวยกน แบบแรก “อโลอาขา” สวมหมวกแหลม แบบท 2 “โลมอาขา” สวม

หมวกแบน แบบท 3 “ผาหมอาขา” สวมหมวกแบนเชนกนแตรปทรงของหมวก

ตางกน เครองเงนทใชตกแตงกมความละเอยดกวาแบบ “โลมอาขา” สวนวถชวต

และพธกรรมทปฏบตกนมา มพธเกบเมลดพนธขาวเปนพธกรรมภายในครอบครว

พธกรรมอยกรรม ไมจดไฟเผาไรแสดงใหเหนวาหมดฤดกาลเผาไฟ พธตอนรบ

ฤดกาลใหม พธปลกประตหมบาน (ประตผ) พธถวายทานใหผเปรต พธบชาเจาท

เจาปา เจาเขา พธปลกขาวเรมแรกท�ากนในเดอนพฤษภาคม พธก�าจดศตรตนขาว

(ดวงดน) พธท�าบญในไรขาว พธโลชงชา พธไหวบรรพบรษ เปนตน

กะเหรยง

กะเหรยงเปนชนเผาทจดไดวามหลายเผาพนธ หลายภาษา มการนบถอศาสนาท

ตางกน กะเหรยงดงเดมจะนบถอผเชอเรองตนไมปาใหญ ภายหลงหนมานบถอ

พทธ ครสต เปนตน กะเหรยงมถนฐานตงอยทประเทศพมา แตหลงจากถกรกราน

จากสงครามจงมกะเหรยงทอพยพเขามาอาศยอยประเทศไทย กะเหรยงทอาศยอย

ในประเทศไทยแบงออกไดเปน 4 ประเภท แบงออกเปนกลมยอย กะเหรยงสะกอ

หรอทเรยกนามตวเองวา ปากะญอ หมายถง คนหรอมนษยนนเอง กะเหรยงสะกอ

เปนกลมทมจ�านวนมากทสด มภาษาเขยนเปนของตนเองโดยมมชชนนารเปนผ

คดคนคดแปลงมาจากตวหนงสอพมาผสมโรมน กลมนหนมานบถอศาสนาครสต

Page 242: Fine art book4

231 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เปนสวนใหญ กะเหรยงโปรนนเปนกลมทคอนขางเครงครดในประเพณ พบมาก

ทอ�าเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน อ�าเภออมกอย จงหวดเชยงใหม และ

แถบตะวนตกของประเทศไทย คอ กะเหรยงบาว พบทอ�าเภอขนยวน จงหวด

แมฮองสอน สวนปะโอหรอตองสกมอยบางแตพบนอยมากในประเทศไทย ชนเผา

“ปกากะญอ” เปนชนเผาทบอกกลาวถงประวตศาสตรความเปนมานบรอยนบพน

เรองเรยงรอยเกบไวในแนวของนทาน อาจจะไมใชหลกฐานทแนชดแตกพยายาม

ทจะเลาสบทอดใหลกหลานไดรถงความเปนมาของเผาพนธและวฒนธรรมของตว

เลากนวาตงแตสมยทพระเจาสรางโลก พระองคไดสรางมนษยคแรก คอ อดมกบ

เอวา ทงสองคนไดใชชวตอยรวมกนในสวน (เอเดน) ทพระองคไดสรางไว ทงสอง

ไดท�าผดกฎของสรรคจงถกเนรเทศลงมาใชกรรมอยในโลกจนกระทงมลกหลานสบ

เชอสายมาจนถงทกวนน

อยางไรกตาม การไดรบอทธพลทส�าคญไมวาดานวฒนธรรม ประเพณ การแตง

กาย และความเชอ ซงเปนประเดนสดทายทน�ามาคดหารปแบบเพอสรางสรรค

เปนผลงานประตมากรรมมากทสด เปนเรองความเชอเกยวกบสตวตางๆ ไดแก

ชาง เพราะเชอวา เปนสตวตระกลสง ถาตายแลวจะเกดมาเปนคน คนทฆาชางจะ

บาปหนา ตายไมสามารถไปเกดใหมไดอก

สมเสรจ เชอวาเปนสตวทมเนอของสตวหลายๆ ชนดปนอยรวมกนทงคนดวย และ

เชอวาถายงถกบรเวณเนอทเปนคนกจะรองเสยงออกมาเหมอนคน ถาหากผใดฆา

จะเกดอาเพศชวตลมจมท�าการงานไมขน

ชะน เชอวาเปนจาวปาทยงใหญทสด ผใดยงตองมอนเปนไป ถาหากเขาหมบาน

หมบานจะแตก

นกเงอก (ฉกกก) เชอวาเปนสตวทพระเจาเคยนง หวจงมลกษณะสเหลอง ถอวา

ฆานกเงอก 1 ตว เทากบฆาเณร 1 รป

นกยง ถาฆานกยงจะท�าใหครอบครวแตกหกอยไมเปนสข

Page 243: Fine art book4

232วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

อทธพลทไดรบ

น�าเสนอมมมองมความงามของชาวเขาแฝงอยในวถชวตความเปนอย มความ

เชอเปนสงยดเหนยวจตใจ สงทผเขยนสนใจเปนพเศษมอทธพลตอความคดในการ

สรางสรรคผลงาน คอ ความประทบใจของชดแตงกายผหญง มการทอผา เยบปก

ถกรอยเสอผา และประดดประดอยสงของเครองใชตางๆ ขนใชอยางมความลงตว

ดวยรปทรงสามเหลยม สเหลยม ซ�าๆ กน มสสนสรางความเดนเฉพาะไดอยาง

งดงาม สวนผชายจะมความเชอในเรองการสกยนตลงบนล�าตว ซงสวนใหญจะ

สกกนทกเผาเพอสรางความเชอมนใหกบตวเองเวลาออกไปลาสตวและเพอความ

สวยงามของรางกายตวเอง รปลายสกบนรางกายเปนความเชอทวาคนทมาเขา

รวมพธกรรมตางๆ ของเผาไมได เชน พธบชาวญญาณบรรพชน พธไหวบรรพชน

เปนตน ปจจบนชาวกะเหรยงจ�านวนมากทไมสามารถท�าพธนไดเพราะแยกยายกน

ไปหางไกลถนบรรพบรษมากจงหนไปเขาพธสกยนตแทน คอ น�าเอาเมลดพชท

ปลกกนอยมาเผาขณะทสญญาแกวญญาณ เราจะบชาทานอกครง พวกทยอมรบ

การสกนสวนใหญเปนกะเหรยงบนดอย มพวกทลมเพยงไมกคนทสก นอกจากนน

ยงสกยนตเพอความสวยงาม น�าพวกสตวตางๆ เชน เสอ ชะน แมว อเหน ตะกวด

จงจก อนๆ สตวดงกลาวนมอยตวหนงทชาวกะเหรยงเชอวาเปนจาวปา คอ ชะน

มความยงใหญ นยมสกกนเปนจ�านวนมาก รปสตวเหลานเมอน�ามาสกบนรางกาย

จะน�าลกษณะเดนเฉพาะของสตว เรยบงาย รปทรงแบนๆ ซ�ากนเปนชองสเหลยม

พนผาตอเนอง จดระเบยบ จงหวะไดอยางลงตว ทแสดงถงความกลา ความเปน

ผชาย และความเปนผน�า ทส�าคญเชอวาสงทไมดไมสามารถท�าอนตรายไดเวลา

ออกไปลาสตว

Page 244: Fine art book4

233 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

รอยสก

รองรอยทสกลงบนล�าตว มความหมายใหความเชอมนในวถชวตการด�ารงอยท

สามารถบอกเลาถงการมเรองราวศลปะอยในวถชวตมาแลวหลายรอยป จากการ

ไดนงพดคยและค�าตอบทไดรบ คอ การสกยนตไดท�ากนมาแลวหลายชวอายคน

โดยการปลกฝงเรองของความเชอทสบตอกนมาและลกษณะของลายสวนใหญ

เปนรปสตวทใหความเคารพบชา อยางเชน ทผเขยนไดเหน เชน เสอ ชะน แมว

อเหน ตะกวด จงจก นก เมลดพช และอนๆ ทสามารถสรางความงามบนรางกาย

ได รปแบบทสะทอนใหเหนบนรางกายจะดใหเกดความงาม หรอจะดออกมาแบบ

อปลกษณกไดแลวแตใครจะมองความงามแบบใด

ภาพท 1 อทธพลทไดรบจากลายสกและน�ามาสรางสรรคเปนผลงานประตมากรรม

Page 245: Fine art book4

234วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ประเดนหลกทมอทธพลในการสรางสรรคผลงานประตมากรรมเรมตนจากการได

เหนรปลายสกบนรางกายของชาวเขาเผากะเหรยงในชวงทผเขยนศกษาอย และคด

หาวธใหเขาไปอยในผลงานประตมากรรมแตไมประสบผลส�าเรจ เลยน�ามาลองใช

เทคนคทางจตรกรรม ใชแนวความคด คอ ลลาความเคลอนไหวในงานศลปะไทย

โดยใชโครงสรางของคนในการเกดรปและผกเรองราวตามจตนาการ เมอสรางผล

งานและใสเรองราวของลายสกลงในผลงานจตรกรรม สงทสะทอนใหเหนออกมา

อยางเดนชดคอ จนตนาการโครงสรางผลงานประตมากรรมซงอยในตวผลงาน

จตรกรรมทสรางสรรคขน จงเปนเหตและผลในการสรางสรรคผลงานประตมากรรม

ในขนตอมา และยงมสวนประกอบอยางอน ไดแก

เสอผาเครองประดบ

กะเหรยงนนแทบจะเปนค�าเดยวกบ “นกทอ” เพราะทอผากนเปนวฒนธรรมประจ�า

เผา และผลตผลจากกและฝเขมของสตรกะเหรยงนนงดงามดวยลวดลายและสสน

อนพงพศ เสอหรอทอนบนของเครองแตงกายไมวาจะของชายหญงหรอเดก ม

โครงสรางเหมอนกนหมด ผดกนกแตขนาด สสน และรายละเอยดตกแตงเทานน

คอ ท�าดวยแถบฝายสองชนเยบตด เวนตรงกลางไวสวมหวแลวพบครงเวนตอนบน

ใหแขนลอด เยบขางลงไปถงชายเสอตกแตงขอบคอ ขอบแขน และชายเสอดวย

ลายปกลกปด และพครยสตดกบผาพน ชาวกะเหรยงเยบผาอวดตะเขบใหรอยเยบ

เปนสวนหนงของลวดลายตกแตงไปเลย (ลวส 2528, 206)

เครองเงน

ชาวกะเหรยงไมนยมอาภรณเงนชนใหญๆ ซงเผาอนๆ ชอบใชอาภรณชนทใชกน

มาก มสรอยสตางคซงใชเหรยญเงนบาทโบราณถกรอยดวยดายแดงเปนสายยาว

หลายชนด บางกใชเหรยญหาบาทกลมใหญใสกลางเสนเปนจสรอยเงน อกแบบ

Page 246: Fine art book4

235 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ทพบคอสรอย “เมลดขาว” ซงรอยประค�าเงนกลวงรปยาวรคลายเมลดขาวสลบกบ

ประค�ากลมเลกๆ สวมหลายเสน (ลวส 2528, 82) ก�าไลคอของกะเหรยงกเลกบาง

มากเมอเทยบกบของเผาอน มกท�าเปนเสนบางปลายขดเปนตะขอหลงคอ ลกษณะ

เสนมทงกลม แบน และบดเปนเกลยว บางกมลายตนไมใบหญา สงสาราสตว

ก�าไล

หญงโปวสวมก�าไลเกอบจะทงแขน รปพรรณสณฐานตางๆ กน บางกกลม บางก

แบน บดเปนเกลยวหรอเปนสปรงโลหะ มทงเงน ทองเหลอง ทอง อะลมเนยมและ

แมแตกระดมเชตรอยเปนพวงแทรกดวยกระดงทองเหลองกม หวายหรอดายกก

อาบชนกม หญงสะกอใชก�าไลนอยกวาพวกโปวมาก สวนใหญทงโปวและสะกอ

กสวมก�าไลแบบเรยบๆ ท�าดวยเงน ทองเหลองหรออะลมเนยมกนคนละวงสอง

วงขอมอละวง

ตางห

ผหญงโปวและสะกอสวมตางหเงนรปบองปลายบานกานยาวเสยบหทเจาะตงหแลว

กนหลดดวยตมรปถวยทใชเสยบปลายบองดานหลงใบห ตางหบองนมขนาดตางๆ

และบางกตกแตงดวยไหมพรมสสด หรอวสดใหสสน อยางผชายโปวบางรายสวม

ตางหเพชรเทยมหอยพไหมพรมสสด ในบางทองททงหญงและชายโปวเคยสวม

ตางหบองท�าดวยงาชาง ซงสวนทเปนกานยาวมากถง 10 เซนตเมตร เดยวนหา

ยากมากแลว (ลวส 2528, 82)

อทธพลความงามกบความสวยในงานศลปะไทย คนสวนมากรจกแตความสวย

มากกวาความงาม เพราะสวยเปนรปสมบตทกระทบสอทางตาไดงาย แตความ

งามเปนคณสมบตทซอนอยขางใน ฉะนน จตรกรรมไทย สถาปตยกรรมไทย

ประตมากรรมไทย มลกษณะทวาคณสมบตนนเปนนามธรรมมองไมเหนแตตองใชสอ

Page 247: Fine art book4

236วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาพท 2 เสอผาเครองประดบเครองเงนก�าไลตางหอทธพลทไดรบจากเสอผา เครองประดบและน�ามาสรางสรรคเปนผลงานประตมากรรม

ทางรปสมบต ฉะนน ความงามของศลปะไทยจงแฝงอยในรปสมบต แฝงอยในวตถ

ไมใชอยทตวของวตถจรงๆ งานจตรกรรมจงเปนการประสานกนของเสนปรมาตร

พนทการแกปญหา พนทท�าใหผดสามารถตดตามเรองราวเนอหาความส�าคญได

เกด Inside ไมใชกระทบรปภายนอก ตวอยางเชน ภาพเขยนคนไทย ความงามของ

สตรเพศจะไมมเลย อยางงายๆ แมกระทงเราเขยนรป นางฟา เทวดา ทรวงอก นน

กเปนสญลกษณทไมไดมความงามทเปนรปสมบต แตความงามแทจรงคอคณคาท

สกดตดทอนแลวแฝงอยในรปสมบตขางนอก เราชนชมคณสมบตทแฝงอยเชนเดยว

กบงานปน งานสถาปตยกรรม กตาม ลกษณะทจะมก�าลงความแนนความพวยพง

อะไรตางๆ ถกแฝงอยในนน ฉะนน ความงามของศลปะไทยเปนความงามทแฝงอย

ในรปสมบต (อ�านาจ 2518, 67)

Page 248: Fine art book4

237 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ดงไดกลาวมาแลวขางตนถงแหลงอทธพลทท�าใหเกดโครงสรางทางความหมายเปน

นยยะส�าคญอนแสดงออกใหเหนมตวฒนธรรม ภมปญญาทองถนเชงสญลกษณใน

โครงสรางผลงานประตมากรรม อยางแรกสอใหเหนความงามอนเปนเอกลกษณ

สญลกษณไทยเปนโครงสรางหลก อยางท 2 ความเปนอตลกษณประเพณ

ศลปวฒนธรรมพนถนของชาวเขากบชนพนราบ และอยางท 3 ความเปนรปแบบ

จนตนาการคลคลายภาพลกษณผสมผสานระหวางโครงสรางความคดพนบานกบรป

แบบสมยใหมทสะทอนปรากฏใหเหนในตวผลงานประตมากรรม แตเมอผเขยนเขาไป

สมผสถงวถชวตการด�ารงชพของชาวเขาบนดอย กลบใหความรสกถงความแตกตาง

ระหวางคนทอยพนราบ ซงมสงอ�านวยความสะดวกครบครนและพจารณาตวเองวา

พเศษกวามนษยทวไป บางครงยงคดวาชาวเขาอยบนดอยเปนกลมท�ารายจกรวาลซง

พพากษาจากการท�าไรเลอนลอย ตดไมท�าลายปา ยายพนทขยายการเพาะปลกอยเปน

เนองๆ มผลตอระบบนเวศในธรรมชาต เมอพนจพจารณาดแลวความเปลยนแปลง

ของโลกปรากฏภยรายรนแรงมากมายกนทวโลกนน เกดจากน�ามอของมนษยเรยก

วาคนอาศยอยในเมองคดวาเปนคนศรวไล สรางมลภาวะขยายอาณาเขตแหงความ

เลวรายอนสะพรงกลวตอมวลมนษย ความคดฝนพฒนาไปสความเจรญทงหลายของ

มนษยมากขนเทาไร ปญหามลภาวะโลกรอน ฯลฯ ขยายเปนเงาตามตวหลายรอยเทา

สงผลตอการด�าเนนชวตของมนษยมากขนเทานน ดงเหนตามกระแสสอตางๆ ทว

ทกมมโลก ความงามเรยบงายของวถชวตคนบนดอยอนทจรงไมไดท�ารายธรรมชาต

เลย กลบเสรมสรางความเปนตวตนทเปนจรงใหมพฤตกรรมการด�ารงอยอยางพอ

เพยง ไมมากและไมนอย เพยงพอ มพอกนเหลอเกบชวยคนทเขาทกขกวาได ไมได

ท�ารายความเปนธรรมชาตแหงวถชวตบรรพบรษลงได เมอมการรบรเรองราวความ

เปนไปของสรรพสงบนพนโลกทเกดขนในสภาพแวดลอม สงคม ซงอยในออมกอด

ของธรรมชาตนบวนปรากฏภยอนตรายแปลกใหมทงผลดและรายตามมา ท�าใหคน

หลงใหลคานยมทผดๆ ทกวนาททผาน โดยไมมกรอบเขตจรงแทแนนอน ความสงบ

สขไมสามารถเกดขนในบคคลไมรจกพอไมเคยอม มความกระหายซงเปนหนทางของ

ความเจบปวดยากจะลบเลอน

Page 249: Fine art book4

238วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

มลเหตแหงถอยค�านงมความกลวระบบนเวศธรรมชาตเปลยนไป และไดเรมบางแลว

ในบางพนทในโลก สงทเยยวยาไดจากพระราชด�ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

คอเรองเศรษฐกจแบบพอเพยง ซงเหนไดชดในวถชวตของคนบนดอย มความ

กลมกลนในสภาพชวตความเปนอยแบบพอเพยง มความสอดคลองกบกระแส

พระราชด�ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเขาพระราชหฤทยในความเปน

ไปของเมองไทยคนไทยอยางลกซงและกวางไกล ทรงวางรากฐานการพฒนาชนบท

ชวยเหลอประชาชนใหสามารถพงตนเองไดมความ “พออยพอกน” มความเปนอสระ

อยไดโดยไมตองตดยดกบเทคโนโลยและความเปลยนแปลงของกระแสโลกาภวตน

ทรงวเคราะหวา หากประชาชนพงตนเองไดแลวกจะมสวนชวยเหลอเสรมสราง

ประเทศชาตโดยรวมไดในทสด

กำรสรำงสรรคผลงำนศลปะทผำนมำ

ภาพท 3ทมาของโครงสรางในผลงานจตรกรรมสภาพรางผลงานประตมากรรม

Page 250: Fine art book4

239 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

แนวความคดสรางสรรค

สงทผเขยนใหความสนใจเปนอยางมาก คอ เรองของชนเผา จนกระทงเกดผลงาน

ภาพเขยนเปนเรองความประทบใจของเครองแตงกาย ประเพณศลปวฒนธรรม หรอ

วถชวต ความเปนอยทมความโดดเดนของแตละเผา จงน�าเสนอในรปแบบของผล

งานประตมากรรม จนตนาการตวละครขนมาในรปแบบความรสกของตวเองเปนตว

ด�าเนนเรองหรอรปแบบโครงสรางในลกษณะตางๆ ทสามารถสอเรองราวความคดฝน

ได จดทแสดงออกใหเหนเดนชด คอ เครองแตงกาย เสอผา สรอยประดบ ลายสก

สภาพแวดลอม และอนๆ ประเดนดงกลาวผานกระบวนการแสดงออกในรปแบบผล

งานประตมากรรมโดยวธการพรรณนาผกเรองราวเปนตวละครร�าในความคดฝน ซง

ใชทาทางการเตนร�าเปนตวเดนเรอง หมายถง กจกรรมทสรางความสนกสนานใหแก

ชาวเขา คอ การเตนร�า เมอมเทศกาลตางๆ ของชนเผา การเตนร�าจะมการแตงตว

ทสวยงามและมลลาทาทางเฉพาะชนเผา นอกจากนน ยงมเรองของความเชอ ซง

เปนเรองของผชาย คอ การสกยนต สกรปของสตวตางๆ บนรางกาย มความงาม

เปนจดสรางตวผลงานใหมชวตและมความหลากหลายในตวผลงานประตมากรรมท

แสดงออกใหเหนถงตวละครร�าในฝน โดยไดทมาจากเรองราวความประทบใจในวถ

ชวตของชาวเขา

การน�าแกนแทเรองความประทบใจทางความงามในเอกลกษณไทยกบความงาม

สญลกษณทางความเชอของชาวเขาเผาอาขากบชาวเขาเผากะเหรยง เสนอมมมอง

การสรางสรรค ใชภาพลกษณทางความงามทสรางสรรคผลงานประตมากรรมเดม

อยแลว เสรมขอมลรปแบบสญลกษณ ความเชอของชาวเขา สะทอนสโครงสรางท

แสดงใหเหนคณคาความงามทางศลปะไทยผสมผสานกลนอายบนดอย แฝงปรชญา

แหงความดซอนเรนในวถด�าเนนชวตอยางเหนไดชด เปนบอเกดแหงรปลกษณทาง

ความคด ความศรทธา เปนแกนสารสาระส�าคญในการสรางศลปกรรมออกมาตอบ

สนองจตใจ เชน โบสถ วหาร เจดย พระพทธรป พระเยซ และประเพณตางๆ เปน

Page 251: Fine art book4

240วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ทเคารพบชามงคลแหงชวต เหมอนบนทกเรองราวความเปนไปชวงเวลาทผาน

ดวยพลงศรทธาเกดขนในจตใจของคนทกคน

บรรพบรษสรางกญแจดอกส�าคญเชงสญลกษณทางความดงามไวมากมายหลาย

รปแบบ แลวแตชนคนรนหลงจะน�ามาปรบหรอประยกตใชเพอประโยชนตอตวเอง

ตองอยในกรอบอยในเกณฑแหงความพอเหมาะพอดกบชวตความเปนอย เชน รป

แบบประเพณ วฒนธรรม การละเลน ความเชอ พธกรรมตางๆ เปนสงทแฝงดวย

เอกลกษณเฉพาะท�าใหการสรางสรรคผลงานประตมากรรมมงเนนเสนหทางความ

งามของไทย เนนเรองศลปะไทย ศลปะประจ�าเผา มรปแบบเฉพาะตวทรอวนเปด

เผยความงามใหโลกศลปะไดชม ไมวาชนกลมชนเผาไหนกตามทมวถชวตอยในโลก

ปจจบน ยอมมระบบระเบยบ วถการด�าเนนชวต ประเพณศลปวฒนธรรมเหมอน

กนทกเผาพนธ ความเชอเหลานสรางบรรทดฐานใหชนทกกลมทกเผาด�าเนนชวต

ตามครรลองของกฎระเบยบทวางเอาไวเพอใหเกดความดงามในชนกลมและชนเผา

ตางๆ ไดอยางลงตว มความสอดคลองกบพนททด�ารงชวตอย ซงแตละเผาในราย

ละเอยดของระบบระเบยบประเพณ ศลปวฒนธรรม มความแตกตางกนและบางเผาก

มความคลายคลงกน เปาหมาย คอ สงดงามในเผาและครอบครวของตนเอง ผเขยน

ไมไดหมายความถงความเจรญรงเรองทางอารยธรรมอนเปนสากลแบบเราๆ พน

ราบ แตก�าลงพดถงคนกลมเลกๆ บนดอยสงทหางไกลความเจรญหลายพนกโลเมตร

จากพนราบ ทมวถชวตความเปนอยแบบฉบบของตนเองทปฏบตกนมาหลายพนป

และมความมงคงในวถทางของตวเอง ชนเผาเลกๆ เหลานทผเขยนพดถง คอ ชาว

เขาเผาตางๆ นนเอง ผเขยนไดสมผสกบชาวเขาทกเผาทเขยนถงขางตน มความ

ประทบใจในระบบระเบยบวถชวตประเพณศลปวฒนธรรมเหมอนกนทกเผา แตบาง

เผามลกษณะเดนพเศษทผเขยนใหความสนใจและเปนเนอหาหลก ในการคดหารป

แบบโครงสรางทางประตมากรรมซงมสองเผา คอ เผาอาขาและเผากะเหรยง สวน

เผาอนๆ นนจะศกษาดความเดนชดในวถดงเดมทสามารถน�ามาประมวลสรางเปน

ผลงานประตมากรรมได (สนทร 2549, 21 - 22)

Page 252: Fine art book4

241 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เนอหาทแสดงออกในผลงานประตมากรรมเปนสญลกษณสะทอนรปแบบการใชวถ

ชวตลกษณะเศรษฐกจพอเพยงสบทอดมาอยางยาวนานหลายชวอายคน ซงเปนเสนห

การใชชวตเรยบงาย ท�าใหคนพนราบเหนคณคาในมตดงเดมคลายความเปนอยพน

บานไทยแบบเดมๆ ในสภาพแวดลอมไมมมลภาวะและทส�าคญไมไดท�าลายธรรมชาต

ทอาศยอย จงเหนวาชวตเรยบงายบนดอยมความงามบรสทธไรเดยงสา สะทอนเหน

ความเปนอนหนงอนเดยวกนระหวางคนกบธรรมชาตอยางกลมกลน และสอดคลองกบ

วถพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวของเราในปจจบน

วธดำาเนนการสรางสรรค

1. เสนโครงสรำงรอบนอกของตวรป

เปนการมองเสนรปนอกของตวละคร ตดรายละเอยดออกเหลอเพยงโครงสรางของ

รปทรง มทมาจากโครงสรางของเสอผา แสดงออกในลกษณะทาทางของคน เมอ

สงเกตจากเสนรปนอก มองเหนและจนตนาการเปนโครงสรางทางประตมากรรมใน

ลกษณะตางๆ เพอพฒนามาเปนจดเรมตนของการสรางสรรคผลงานประตมากรรม

สญลกษณความเชอของชนเผาโดยการจนตนาการจากเสนรปนอก ทาทางทพลว

ไหวมาเปนโครงสรางของตงทใชในเวลามพธกรรมตางๆ ของชาวลานนา และแมแต

ชาวเขาเองกมการใชธงหรอตงในการแสดงออกถงความดงามในแงมมทางประเพณ

ตางๆ และไมไดมองในรายละเอยดลกษณะของตงชนดตางๆ แตน�าแคความหมาย

ภาพลกษณทแฝงดวยความเชอในวถชวตทซอนเรนอยในโครงสรางนนตางหากท

เปนประเดนส�าคญในการเกดความหมายของผลงานประตมากรรมดงกลาว

Page 253: Fine art book4

242วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เสนโครงสรางรอบนอก ของตวรป

เสนจงหวะ แผนราบ

ลวดลาย องคประกอบศลป

2. เสนจงหวะ

เปนการมองเสนจงหวะ จนตนาการถงความมชวต ใส ซอ บรสทธ ตรงไปตรงมา

ทมองเหนจงหวะของเสนเหลยมในลกษณะตางๆ และจนตนาการเปนโครงสราง

ของไม ลกษณะการเขามมเปนรปทรงสเหลยมจตรส สเหลยมผนผา และพฒนา

สรปทรงโครงสรางของผลงานประตมากรรม โดยไดเคาโครงมาจากตงทแสดงออก

ในลกษณะความเปนสเหลยมทน�ามาประกอบซ�าๆ กน และบนทกเรองราวประทบ

ภาพท4วธการด�าเนนการสรางสรรคในแตละขนตอน

Page 254: Fine art book4

243 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ใจความงามในความเชอลงในพนทสเหลยมมาตอกน เหมอนเปนการบอกเรองของ

เวลาทผานมา บอกอารมณ บอกความรสก บอกประวตศาสตร และเปนต�านาน

น�ามาเรยงรอยลงสตวโครงสรางของผลงานประตมากรรม เพอบอกถงรปทรง

สญลกษณทางความเชอ

3. แผนระนำบ

เปนการมองแผนระนาบ จนตนาการพนทบนทกเรองราวความประทบใจ ความ

งามทางความเชอ เปนรปแบบจนตนาการลกษณะเฉพาะตน เพอถายทอดความ

รสกลงในแผนระนาบ บอกความหมายซอนเรนอยในตวโครงสรางของผลงาน

ประตมากรรม

4. ลวดลำย

เปนการน�าลวดลายจรง จนตนาการลงในภาพรางสมมตของโครงสรางตวละครท

เปนเหตเปนผล ซงไดแนวความคดมาจากขอมลจรง เชน ลวดลายทเกดจากการ

เยบปกถกรอยเสอผา และลวดลายทเกดจากการสกรปสตวชนดตางๆ บนรางกาย

เพอความเชอหรอความสวยงามของรางกาย ซงเปนประเดนการคดหารปแบบ

จนตนาการเชงความงามลงในโครงสรางตวละคร ดงเหนจากภาพท 2 เปนตน

และพฒนาตวสญลกษณทางความเชอลงสโครงสรางของผลงานประตมากรรม โดย

จนตนาการจากลวดลายดงกลาวเพอบอกถงความงามในวถทางความเชอพนบาน

ออกมาในโครงสรางภาพลกษณ ความงามของความเชอในจนตนาการ

5. องคประกอบ

เปนการน�าความลงตวของรปแบบทประทบใจเรองความเรยบงายทแสดงออกทาง

เนอหาของรปทรงน�ามาจนตนาการสรางสรรคเปนผลงานประตมากรรม สะทอนให

เหนถงวถชวต ใส ซอ บรสทธ แสดงออกอยางตรงไปตรงมาในการจดองคประกอบ

Page 255: Fine art book4

244วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ภาพท 5 ลายสกรปสตวตางๆ

ภาพท 6เครองประดบชนเผา

มรปทรงสามเหลยม สเหลยม จดวางใหมความแตกตาง เหมอนกบไดเรยนรฝกฝน

จนเกดความช�านาญ อาศยการไดท�าปฏบตอยางสม�าเสมอ จงเกดสญลกษณทาง

ความงามของลวดลายในงานเยบปกถกรอยเสอ ลายสกรปสตวตางๆ บนรางกาย

ทถายทอดเรองราวจนตนาการ และมการจดการองคประกอบไดอยางลงตว และ

น�าภาพลกษณดงกลาวแสดงออกบนเนองานสรางสรรคเปนผลงานประตมากรรม

ขอมลทมำของโครงสรำงผลงำนประตมำกรรม

ภาพท 7ยงขาวของชาวเขา

Page 256: Fine art book4

245 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ภำพรำงผลงำนวจยประตมำกรรมสรำงสรรค

Sketch Drawing แบบรำงภำพผลงำนประตมำกรรม

ภาพท 8

ภาพท 9

ภาพท 10

Page 257: Fine art book4

246วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การเรมตนสรางสรรคผลงาน

การสรางสรรคผลงานประตมากรรม เรมตนจากการมองเหนโครงสรางในผลงาน

จตรกรรม แลวตความหมายของโครงสรางเสนรอบนอก เสนจงหวะ แผนระนาบ

ลวดลาย องคประกอบ ประมวลองคความรทงหมดทไดรบแรงบนดาลใจจากภาพ

เขยนบนทกเรองราววถชวต ประเพณ ศลปวฒนธรรม เปนความงามเอกลกษณ

สญลกษณของชนเผาทคดสรรรปทรงความหมายชวต พฒนาสภาพรางผลงาน

ประตมากรรม เพอหาความเปนไปไดของรปทรงในลกษณะตางๆ สอความหมาย

ผลงานประตมากรรมสญลกษณความเชอของชนเผา

สงทผเขยนกลาวมาขางตน ไมวาเปนเรองของรากเหงา วถชวตการด�ารงอย

ประเพณ ศลปวฒนธรรม ของชาวเขาเผาอาขากบชาวเขาเผากะเหรยง ความ

เชอ การแตงกาย พธกรรม ฯลฯ ลวนแลวเปนขอมลคดหารปแบบสรางสรรคผล

งานประตมากรรมทงสน แตมสญลกษณอกอยางหนงทผเขยนใหความส�าคญเปน

พเศษ มความประทบใจในรปแบบทไมเหมอนใคร คอ รปลกษณของสตวตางๆ ท

ถกบนทกไวบนล�าตวของผชาย ดงไดกลาวมาแลวขางตนวาเปนเรองของความเชอ

ความสวยงาม และเปนตนก�าเนดของการคดหารปแบบผลงานประตมากรรมทาง

ความเชอ จงน�ารปสตวตางๆ ทชาวเขาเผากะเหรยงสกลงบนล�าตว เชน เสอ ชะน

แมว อเหน ตะกวด จงจก นก เมลดพช และอนๆ มาเสรมในการคดหารปแบบ

สรางสรรคผลงานประตมากรรม โดยการตความหมายของการใชเขมแทงเขาไปใน

เนอซ�าๆ กนจนเกดเปนรปทรง ซงมความเจบปวดมาก ถาใครคนใดมความอดทน

ไมพอไมมสทธไดรปสวยงามไวบนรางกายได ผเขยนใชหลกการนบนทกเรองราว

ทางความเชอตามจนตนาการลงบนแผนระนาบ คอ แผนไมกระดาน เหตผลทใช

แผนไมกระดาน เพราะไมมลกษณะสเหมอนเนอคน เวลาโดนเหลกรอนมความรสก

วาเหมอนกบการไดสกรปสตวตางๆ ลงบนล�าตวจรงๆ สงเกตไดจากรองรอย พนผว

สบนพนไมเมอถกเหลกรอนประทบซ�าๆ กนจนเกดรปทรงตางๆ ดงนน โครงสราง

Page 258: Fine art book4

247 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ประตมากรรมเกดดวยรปทรงสเหลยมซ�าๆ กน มความสอดคลองกบลกษณะจด

หรอปลายเขมทแทงลงบนเนอเวลาสกยนตซ�าๆ กน เหมอนกบการพรรณนาผก

เรองราวสญลกษณชวตอาศยโครงสรางของตงและเครองมอปนดายของชาวเขาใน

การเกดโครงสรางของประตมากรรม นอกจากนน ยงใชเครองประดบจากหมวกมา

ขยายใหมขนาดใหญขนเพอรองรบโครงสรางประตมากรรม แมกระทงการยดเกาะ

ของแผนระนาบใชการเขาเดอยมทมาจาก เจาะห เมลดขาว ตนขาว ไดโครงสราง

ของนาขนบนได แสดงใหเหนวถชวตดงเดมตามภมปญญาบรรพบรษทด�ารงไวซง

เศรษฐกจพอเพยง ยงขาวเปนการแสดงออกถงการเกบอดออมผลผลตเพอไวกน

เลยงครอบครวไดยาวนาน ในขณะเดยวกนโครงสรางของยงขาวของชาวเขาแสดง

ใหเหนถงความพอเพยงเรยบงายตามภมปญญาทองถน แฝงดวยจตวญญาณอน

รบผดชอบตอลกหลาน ซงสงเหลานจะถกน�ามาประมวลและพฒนาดวยทศนธาต

ทางศลปะ เพอหาความเปนเอกลกษณเฉพาะตวอกครงหนง

การสรางสรรคผลงานประตมากรรม

แบงออกเปน 3 ประเดนดวยกน คอ

1. โครงสรางจากรปสตวตางๆ ของลายสก

2. โครงสรางจากเครองประดบ

3. โครงสรางจากเครองมอเครองใช

1. โครงสรำงจำกรปสตวตำงๆ ของลำยสก ถาคดอยางมเหตและผล คงไมมใคร

น�ารปสตวไมรจกมาสกลงบนรางกายโดยไมมเหตผล ซงแตละคนเลอกแลวทงสน

สกลงบนรางกายเมอไรตดตวไปตลอดชวต เพราะฉะนนรปสตวทสกบนล�าตวตอง

มความหมายในความเชอทกสรรพสตวไป รองรอยเสน โครงสราง ถกบนทกดวย

Page 259: Fine art book4

248วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

รปทรงสอแสดงออกภาพลกษณอยางเรยบงายของลายเสนแบบชาวบาน ซงแฝง

ดวยความเชอมน การจนตนาการ ตดทอนรายละเอยดจากรปสตวจรงใหคงเหลอ

โครงสรางของเสนบอกความหมายลกษณะเดนของสตวแตละชนดไดอยางชดเจน

ซงแสดงวาเขาเหลานนมศลปะอยในตวมาตงแตบรรพบรษของพวกเขาแลว

รปทรงโครงสรางแสดงออกเพอบนทกความเชอในวถชวตของเผาตน มความ

หมายสอดคลองกบชวตความเปนอยของพวกเขา รปทรงความเชอจากสรรพสตว

ตางๆ และเมลดพชพนธธรรมชาตถกบนทกลงบนรางกายจดวางไดอยางเหมาะสม

มความสมบรณในเรองขององคประกอบ แสดงออกดวยเรองขนาด สดสวน ใน

ลกษณะรปทรงเรขาคณตทซ�าๆ กน มรปสตวดงกลาวอยในพนทสเหลยมนนๆ ได

อยางลงตวและเปนเอกลกษณของตวเองอยางสมบรณแบบ (ด ภาพท 1 และ 5)

ภาพท 11 โครงสรางจากรปสตวตางๆของลายสก

Page 260: Fine art book4

249 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

2. โครงสรำงเครองประดบ เปนการน�าเอาวสดลกษณตกแตงรางกายน�ามาคลคลาย

ใหมเหตและผลในตวโครงสรางของผลงานประตมากรรม โดยไดทมาจากรป

ทรง เครองประดบหมวกสตรชาวอาขามลกษณะวงรยาวประมาณ 2 นว ท�าดวย

ไหมพรมและขนไก มความสวยงามเวลาตกแตง เมอน�ามาใชในโครงสรางของ

ประตมากรรมดงใหมความยาวขนใชไมแทนเชอก ใหรปทรงตดกบพนมขนาด

ใหญขนสบเทาจากของจรง เพอใหเหนถงรปทรงจากเครองประดบ สามารถจด

วางจนตนาการใหเกดโครงสรางของประตมากรรมไดในลกษณะการตงเชอก การ

ตงผลงานมความหมายเรองความงามและการประดบตกแตงใหเกดความหมาย

ดวยลกษณะรปทรงลอยสงขน แสดงถงความฝนจนตนาการในตวละคร พรรณนา

รปทรงความเชอสผลงานประตมากรรม

ภาพท 12รปทรงทไดจากเครองประดบหมวก

Page 261: Fine art book4

250วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

3. โครงสรำงจำกเครองมอเครองใช เปนการน�าโครงสรางของเครองมอปนดาย

ใหคาความหมายโครงสรางประตมากรรม เพราะเครองมอปนดายเปนกระบวน

การเตรยมวสดเพอน�าไปผลตสงทสวยงาม มความหมายในตวโครงสรางของมน

อยแลว แตเมอน�ามาจนตนาการสรางสรรคเปนผลงานประตมากรรมจะเลอก

จงหวะทสอดคลองกบแนวความคด หาทศทางความเปนไปไดในการตงผลงาน

ประตมากรรมใหมความหลากหลายและไมซ�าใคร ตอบประเดนความหมายในตว

ผลงานประตมากรรมไดอยางตรงไปตรงมา

ภาพท 13 รปเครองมอปนดายจากเครองปนดายวาดเสนหาความเปนไปได โครงสรางของผลงานประตมากรรม

Page 262: Fine art book4

251 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

กำรสรำงผลงำนจรงประตมำกรรมสรำงสรรค

ภาพท 14

ภาพท 16

ภาพท 15

ภาพท 17

Page 263: Fine art book4

252วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

วเคราะหการสรางสรรค

การสรางสรรคผลงานประตมากรรมความเชอของชนเผา ผเขยนคดวธการตางๆ

ทอธบายใหเกดความเขาใจในเรองความงามทางศลปะไทย น�ามาผสมผสาน

กบรปแบบความงามอนเปนภาพลกษณของชาวเขา คดหาวธการอยนานจนได

หยบหนงสอเลมหนงเขยนถงความหมายของความงาม เปนเรองทฤษฎส�าคญ

ทน�ามากลาวอาง ในการสรางสรรคผลงานประตมากรรมชดนไดน�ามาอธบาย

ความหมายไดอยางมเหตมผล เพราะเนอหาทงหมดทกลาวมาเปนขอเทจจรง

เปนแนวทางความคดการสรางผลงานประตมากรรม เพอความชดเจนยงขน

ผเขยนไดน�าทฤษฎมาแยกใหเหนรายละเอยดและความส�าคญตางๆ ของการ

เกดเปนตวงานประตมากรรม ทแสดงความงามทางดานประตมากรรมความ

เชอของชนเผา ดงน

1. ทฤษฎโนมเอยง

2. ทฤษฎสนทรยศาสตร

3. ทฤษฎสจนยม

1. ทฤษฎโนมเอยง กลาวไววา สาระส�าคญแหงศลปะทแทจรงนนตงอยบนความ

ส�าคญของเรองราวทไดรบการปฏบตออกมา คอ เพอศลปะจะเปนศลปะไดนน

จ�าเปนทเนอหาของมนจะตองเปนอะไรบางอยางทส�าคญ จ�าเปนตอมนษย ด

งาม มศลธรรม และชน�า ตามทฤษฎดงกลาวนนศลปนซงกคอคนทมความ

ช�านาญไมอะไรกอะไรสกอยาง ดวยการหยบเอาแกนเรองทส�าคญทสดทสราง

ความสนใจแกสงคมในชวงเวลานน ดวยการตกแตงมนเสยดวยสงซงดเหมอนรป

แบบศลปะกจะสามารถผลตงานศลปะทแทจรงออกมาไดตามทฤษฎดงกลาวนน

ศาสนา ศลธรรม สงคม และความจรงทางการเมองอนหมไวดวยสงซงดเหมอน

รปแบบนน กเปนผลงานทางศลปะแลว

Page 264: Fine art book4

253 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

2. ทฤษฎสนทรยศำสตร หรอศลปะเพอศลปะนนถอกนวา สาระส�าคญของศลปะ

นนอยทความงามแหงรปแบบของมน ซงกคอศลปะจะเปนจรงไดนน จ�าเปนท

มนไดน�าแสดงออกมานนจะตองงาม ตามทฤษฎดงกลาวนในการผลตศลปะนน

จ�าเปนอยางยงทตวศลปนจะตองมความสามารถทางเทคนคและจะตองท�าให

ปรากฏออกมา ซงวตถแหงศลปะอนไดผลตออกมานนใหมความประทบใจทนา

ยนดในระดบสงสด ดงนน ภาพทวทศน ดอกไม รางกายทเปลอย และบลเลต

ทงดงามกจะเปนงานศลปะ

3. ทฤษฎสจนยม กลาววา สาระส�าคญของศลปะนนอยทการเสนอความจรงท

เปนจรงและถกตองแนนอนนน คอ เพอการเปนศลปะทแทจรงนนจ�าเปนตอง

ท�าใหปรากฏซงชวตอยางทเปนอยจรงๆ ตามทฤษฎนนมนจะตามมาดวยงาน

ศลปะนน อาจเปนอะไรกไดทศลปนไดยนไดเหน อะไรกไดทเขาสามารถเอามา

ใชในหนาทของการผลตซ�าแบบขนของเขา โดยไมขนตอความส�าคญของเรอง

ราวหรอความงามของรปแบบแตอยางใดเลย

เหตทเสนอทฤษฎทง 3 น เพอตองการใหเหนทมาของศลปะทชดเจนขน เหน

ไดจากทฤษฎแรก ทฤษฎโนมเอยง คอ สาระส�าคญแหงศลปะทแทจรงนนตง

อยบนความส�าคญของเรองราว ทฤษฎท 2 เรยกตวเองวา สนทรยศาสตร ให

สาระส�าคญของศลปะทแทจรงนนอยทความงามของรปแบบของมน ทฤษฎท 3

เรยกตวเองวา สจนยม สาระส�าคญของศลปะนนอยทการเสนอความจรงทเปน

จรง และถกตองแนนอน ซงทง 3 ทฤษฎนมความส�าคญมากตอการเกดศลปะ

แลวแตศลปนคนใดจะเอาทฤษฎไหนเปนประเดนหลก เปนจดเรมตนของศลปะ

ทงสน เพอน�ามาวเคราะหเปรยบเทยบกบเนอหาทท�าอยอยางตรงประเดน ใน

สวนของผเขยนเองนนไดใหความส�าคญทง 3 ทฤษฎ เพอวาการสรางสรรคงาน

ของผเขยนเองเรมตนจากเรองราว เนอหา ทางดานความงามอนเปนเอกลกษณ

ไทยกบความงามอนเปนเอกลกษณชาวเขา ซงมองไปถงประวตศาสตรทแฝง

ดวยปรชญาในเรองของความงาม สะทอนใหเหนถงเอกลกษณ สญลกษณ ทาง

Page 265: Fine art book4

254วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ความเชอในตวผลงานประตมากรรม และตองสอใหเหนถงสจจะความงามของ

รปทรงทแสดงถงเอกลกษณไดอยางตรงความจรงและตรงกบการสรางสรรคผล

งานประตมากรรมทชอหวขอวา “ประตมากรรมสญลกษณความเชอของชนเผา”

ทใหทฤษฎเกยวกบเรองสนทรยศาสตรเปนล�าดบแรกของการสรางสรรค เพราะ

สามารถสอถงความเปนเอกลกษณสญลกษณระหวางความงามแบบพนบาน

ผสมผสานกบความงามอนเปนเอกลกษณของชนเผาไดเปนอยางด

วเครำะหทศนธำต

ทศนธาตเปนองคประกอบรวมของการสรางงานศลปะและเชนเดยวกนมความส�าคญ

มากในงานประตมากรรม ขาดสงใดสงหนงผลงานอาจไมสมบรณไดแมวาได

ผานการสเกตซตดทอนเหลอสวนทส�าคญ ซงในการน�าความคด เทคนค วธ

การเดมมาใชโดยการวเคราะหทศทางของรปทรงโครงสรางใหเกดโครงสราง

ของประตมากรรมใหม เรมตนดวยทศนธาตเปนส�าคญ ทศนธาตศลปะทน�ามา

ใช คอ เสน แผนระนาบ จด พนผว พนทวาง ปรมาตร และส โดยมทศนธาต

ทก�าเนดตวผลงานประตมากรรม ไดแก

1. เสน (Lines) เรมจากความมวรางมาเปนโครงของภาพ และเราจะเหนวา

ศลปะชนดแรกสดในประวตศาสตร คอ ศลปะของมนษยถ�าซงเรมตนดวยเสน

อนเปนเคาโครงคราวๆ ศลปะเรมตนดวยความปรารถนาทจะลากเสนซงกเรม

มขนมาแลวในจตใจตงแตยงเดกๆ และการลากเสนกยงเปนธาตแทส�าคญยงใน

ทศนศลป แมในประตมากรรมมใชเปนเพยงวตถกอนทบธรรมดาเทานน แตเปน

กอนทบมเคาโครงรปรางอกดวย คณลกษณะนเปนขนตนมความส�าคญมากจน

ศลปนบางคนไมลงเลทจะยกใหเปนสาระส�าคญของศลปะทกชนด อาท เบลค

(Blake) ไดแสดงทศนะนออกมาอยางแขงขน ดวยค�าพดผเขยนยกมาอางไว

แลวอยางสมบรณกวาน

Page 266: Fine art book4

255 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

แตเมอน�าเสนมาใชสรางผลงานประตมากรรม น�าเอาเสนลกษณะเสนรอบนอก

(Outlines) ของตวหนงตะลง พระฤๅษ พระแมธรณ พระพทธรปสมยสโขทย

โครงสรางเสอผาเครองประดบ และเสนโครงสรางรปนอกในผลงานจตรกรรม

บอกเรองราวของชาวเขา เปนโครงสรางแรกและพฒนาไปสนามธรรม โดย

การเนนเสนจงหวะทใหความรสกซงแสดงความเปนเอกลกษณ สญลกษณ ตาม

จงหวะของเสนรอบนอกนนเกดจากภาพดงกลาว

2. ระนำบ (Planes) คอ พนทผวทแบนราบม 2 มต เราอาจถอระนาบเปน

ทศนธาตอยางหนงมหนาทสรางรปทรงในงานทศนศลป เพราะมลกษณะใกล

เคยงกบแบบรปหรอรปรางของทวาง ระนาบมรปรางตางๆ มทศทางและขนาด

เชนเดยวกบแบบรปของทวาง แตระนาบมลกษณะผวททบตนเปนวตถไมโปรง

เหมอนทวางทลอมรอบดวยเสนระนาบ มความส�าคญตอรปทรงและทวางมาก

สามารถสรางรปทรงไดทง 2 มตและ 3 มต และบงคบความเคลอนไหวของทวาง

ทงทางราบทขนานกบผวของแผนภาพและในทางลก ระนาบจงเปนโครงสราง

ทส�าคญของรปทรงทง 2 มตและ 3 มต ทงในงานจตรกรรมและประตมากรรม

(ชลด 2539) ในสวนของการสรางงานประตมากรรม ระนาบมลกษณะเกดจาก

ตดรายละเอยดตวภาพออกเหลอเพยงโครงสรางโดยรวม เพอตองการแสดงพลง

ของแผนระนาบ จบจงหวะจนตนาการโครงสรางดงกลาว สะทอนใหเหนความ

หลากหลายของอารมณแสดงออก

3. จด (Points) เกดจากการเคลอนไหวของรองรอยทประทบดวยเหลกรอน

เมอน�ามาใชในตวงานประตมากรรม เปนลกษณะการประทบดวยความรอน

ใหเกดรองรอยของจดซ�าๆ กน เพอบอกเรองราวทกลาวถงอนเปนเอกลกษณ

สญลกษณ ทางความเชอในโครงสรางของผลงานประตมากรรม

4. พนผว (Textures) เปนผลทไดจากการทดลองดวยเหลกรอนประทบลงบน

แผนไมเกดรองรอยผวนนบนแผนไมเปนจด เสนซ�าๆ กน บอกความหมายถง

Page 267: Fine art book4

256วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ความเจบปวดในการสก โดยใชแผนไมเปนทรองรบความรสกแทนคาในการใช

เขมแทงลงไปบนล�าตว สงทสะทอนใหเหน คอ บอกความรสกไดถงความเจบ

ปวดจากรองรอยทเกดการเผาทแสดงออกในลกษณะพนผว

5. พนทวำง (Space) เกดจากการตดสวนไมตองการออก ท�าใหเกดพนทวางและ

เกดรปทรงใหมมความโปรงเปนรปทรงในอากาศ กนพนทเขาไปในแผนระนาบ

ท�าใหม 2 โครงรปในตวงานประตมากรรม

6. ส (Color) เกดจากการเผาไหมระหวางเหลกรอนกบพนไมใหความเปนสดวย

เทคนคของมนเอง เปนลกษณะสด�าออกน�าตาลคลายหมกส เวลาใชสกยนตลง

บนล�าตวจรงๆ ใหความรสกถงความเจบปวดลกษณะการแทนคาในโครงสราง

ของผลงานประตมากรรม

อยางไรกตาม สงทไดกลาวมาเปนทศนธาตท�าหนาทเปนประเดนหลก แตการ

สรางความสมบรณในโครงสรางของประตมากรรมยงไมพอ ตองอาศยเรองของ

ดลภาคและหลกขององคประกอบศลปเขามาชวย เพอความลงตวกบการจดการ

กบรปทรง (Form) ดลภาคในทน หมายถง ภาวะทเสมอกนเทากนในงานศลปะ

เปนการจดองคประกอบอนนาพงใจ อาจเปนการจดแบบซายขวามน�าหนกและ

ขนาดเทากนทงสองดาน (Symmetry of Formal) หรอการจดภาพแบบรศม

(Radial) คอ กระจายออกไปจากจดหรอแกนกลาง (Dissymmetry of Informal)

กได คอ ใหดานหนงมมวลเลกๆ หลายหนวย อกดานหนงมมวลขนาดใหญเพยง

หนวยเดยว (สงวน 2518, 92)

Page 268: Fine art book4

257 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

วเคราะหการจดองคประกอบศลป

เปนการอธบายความหมายของรปทรงกบการแสดงออกทปรากฏในตวผลงาน

ประตมากรรม ซงเปนความรสกภายในคดขนเอง พยายามหาคาความหมายของ

ความรสกนกคด อาศย 9 ธาตแทอนถาวรในตวมนษยตอสนทรยภาพ ความรสก

เชนนเปนแรงเงยบคงท (Static) แตการตความหมายทมนษยมตอรปลกษณของ

ศลปะซงแสดงออกและเมอสมพนธกบความรสกโดยตรงนนยอมเปลยนแปลงไปได

รปลกษณของศลปะอนเดยวกนอาจมคณคาทแสดงออกตางๆ กนกได และไมเพยง

แตจะตางกนในเหลาชนทตางกนเทานน ยงตางกนในอารยธรรมตางยคตางสมย

อกดวย ค�าวา การแสดงออก ดเปนค�าพดทก�ากวมมากอย เราใชค�านเพอชใหเหน

ปฏกรยาทางอารมณทแสดงออกมาโดยตรงและเปนไปตามธรรมชาต ระเบยบหรอ

ความเขมงวดซงศลปนไดสรางรปลกษณของศลปะขนมา ยอมเปนการแสดงออก

แบบหนงเหมอนกน ค�าวา “รปลกษณ” นน ถงแมสามารถจะวเคราะหแยกแยะออก

ใหเปนเรองของพทธปญญาเหมอนกบค�าวา มาตรการ ความสมดล จงหวะ และ

ความประสานกลมกลน กจรง แตรปลกษณยอมเปนเรองของบพญาณ มากกวา

ซงมใชเปนผลงานพทธปญญาทเกดจากการทศลปนลงมอปฏบตงาน มนอยขางใน

จะเปนเรองของอารมณรสกโดยตรง และโดยก�าหนดขอบเขตไวทงเมอเราอธบาย

ถงศลปะวาเปน “เจตนารมณ” ทจะสรางรปลกษณขนนน เรากมไดมจนตนาการถง

กจกรรมทางดานสตปญญาของบคคลโดยเฉพาะเลย ดวยเหตน ขาพเจาจงไมคดวา

ศลปะสมยเรมแรกมมาตรฐานความงามต�ากวาศลปะของกรก เพราะถงแมวาศลปะ

กรกจะเปนตวแทนทแสดงถงอารยธรรมขนต�ากวากตาม แตมนกอาจแสดงออกถง

สญชาตญาณเทาเทยมกน หรออาจประณตละเอยดออนกวาในดานรปลกษณกได

ศลปะของยคหนงสมยหนงจะถอเปนมาตรฐานไดกตราบทเราไดเรยนรวธการ

แยกแยะสวนประกอบของรปลกษณอนเปนสากลทวไปกบสวนประกอบแหงการ

Page 269: Fine art book4

258วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แสดงออกของศลปะแตละสมย เรายงไมอาจกลาวไดวารปลกษณงานของจออตโต

ดอยกวาของไมเคล แองเจโล เพราะงานของจออตโต อาจมแนวคดสลบซบซอน

นอยกวา แตรปลกษณกมใชเปนเครองตราคาความซบซอนไดวามากนอยกวากน

เพยงไหน พดกนตรงๆ ผเขยนเองกไมใครวาเราจะตดสนเรองรปลกษณของศลปะ

ไดดวยวธใดนอกจากใชสญชาตญาณทสรางรปลกษณนนเองมาเปนเครองวนจฉย

รปลกษณเปนองคประกอบทยากทสดในบรรดาธาตทงส ซงอาศยรงสรรคดวยศลปะ

การเขยนภาพส รปลกษณเกยวกบปญหาทมลกษณะของอภธรรมชาต ตวอยาง

เชน พลาโต ไดแบงรปทรงออกเปนสองอยางตางกน คอ รปทรงสมพนธ (Relative

Form) กบรปทรงอสระสมบรณแบบ (Absolute Fore) ผเขยนคดวาการแบงของ

พลาโตน อาจน�าใชกบการวเคราะหรปลกษณในรปภาพไดดวยรปสมพนธนน พลา

โตหมายถงรปทรงซงสดสวนหรอความงามไดรบมรดกจากธรรมชาต วสยของ

สงมชวต และในการลอกเลยนแบบสงมชวต สวนรปทรงอสระสมบรณแบบนน

หมายถง รปธรรมหรอนามธรรมทประกอบดวย “เสนตรง เสนโคง และพนผว หรอ

รปลกษณทเปนแทงทบ” ซงไดมาจากสงมชวตโดยใชเครองกลง ไมบรรทด และไม

ฉาก ความงามของรปลกษณอนเปลยนแปลงไมไดและตองเปนไปธรรมชาตและ

แนนอนเดดขาดน พลาโตเปรยบกบเสยงเดยวบรสทธสดใสและราบเรยบซงมได

ไพเราะเพราะสมพนธกบสงอนใด แตไพเราะตามธรรมชาตอนเหมาะสมของมน

เอง (รด 2530, 26 - 27)

ดงบทความน�ามาอางองรปลกษณเปนองคประกอบหลกภาพลกษณของผลงาน

ประตมากรรม ซงตองผานกระบวนการวเคราะหเนอหาขอมลจรง สงเคราะหจน

เหลอประเดนแกนแทเชงความหมายผานโครงสรางทางความงาม ผสมผสาน

ทศนธาตทางศลปะ คลคลายพฒนารปแบบตามเอกลกษณเฉพาะตว เพอคนหา

ทศทางความหมายขององคประกอบในตวผลงานประตมากรรมซงอย ในตว

โครงสรางของประตมากรรม มการจดวาง 3 ลกษณะดวยกน คอ

Page 270: Fine art book4

259 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

1. การจดวางแบบความสมดลซายขวาเทากน

2. การจดวางแบบความสมดลแนวตง

3. การจดวางแบบความสมดลแนวเฉยง

1. กำรจดวำงแบบควำมสมดลซำยขวำเทำกน เปนการใหความส�าคญของรปทรง

ดเดนทงสองขาง ไดทมาจากโครงสรางหลกของเครองมอปนดายมขนาดเลกแต

มความรสกตงมน สงางาม เพอแสดงใหเหนถงโครงสรางทางความงามในความ

หมายของภาพลกษณในตวผลงานประตมากรรม

2. กำรจดวำงแบบควำมสมดลแนวตง ซงเปนลกษณะของการสรางผลงาน

ประตมากรรมโดยทวไป การน�ามาใชในผลงานประตมากรรมชดน ไดน�าโครงสราง

ของตงเปนโครงสรางหลกสอออกมาลกษณะแผนระนาบ ในพนทมรายละเอยด

บอกเรองราวทางความเชอและเปนทมาของการจดองคประกอบลกษณะชอง

สเหลยมซ�าๆ กน บนทกเรองราวทางความเชอดวยรปทรงของสตวตางๆ ทได

รบแรงบนดาลใจจากลายสก ดวยภาพลกษณของตงทหอยน�ามาสรางภาพลกษณ

ใหมโดยการตงกบพน มรปทรงของเครองประดบ สรางความแปลกใหมในลกษณะ

การเขาเดอยไมเหมอนภมปญญาชาวบานสมยโบราณ รบน�าหนกของโครงสราง

ใหญเพอใหตวผลงานประตมากรรมทรงตวอยไดอยางสงางาม และบงบอกถงการ

ประดบตกแตงเพอใหเกดความงามในความหมายของรปทรง

3. กำรจดวำงแบบควำมสมดลแนวเฉยง เปนการใชทศทางของเสนพฒนามมมอง

ของโครงสรางผลงานประตมากรรม เพอใหเกดมมมองทแตกตาง ยงคงความหมาย

ภาพลกษณของโครงสรางผลงานประตมากรรมไวเหมอนเดม

ทง 3 ประเดนทกลาวมาเปนการวเคราะหองคประกอบพนฐานทเขาใจได ม

เนอหา ทมา รองรบเหตและผลในการคดหารปแบบ เพอพฒนาไปสทศทาง

ความหมายของตวผลงานประตมากรรมทสรางสรรคขนใหม หาความเปนไปได

Page 271: Fine art book4

260วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ของภาพลกษณ สญลกษณ ทางความเชอของชาวเขาไดอยางลงตว และมความ

สอดคลองกบการพฒนาไปสรปแบบการสรางสรรคผลงานประตมากรรมรวมสมย

ของไทยไดอยางเหมาะสม

ภาพท 19เมลดขาวและรปสตว ภาพท 20เมดฝนและพชพนธ

วเคราะหการใชวสดไม

วสดไมถอไดวามความจ�าเปนรองจากแนวความคดในการสรางสรรคผลงานบาง

ประเภท แตในสวนการสรางสรรคผลงานประตมากรรม การใชวสดมความส�าคญ

เปนอนดบแรก ถาแนวความคดดแตการใชวสดไมตอบสนองกบผลงานกไมม

ประโยชนอะไร เพราะผลงานประตมากรรมวสดตองสอความหมายของเจตนารมณ

ของผสรางผลงานนนๆ

การวจยผลงาน “ความเชอ วถชวตชาวเขาสการสรางสรรคผลงานประตมากรรม

รวมสมย” ใชวสดประเภทไม 2 ลกษณะดวยกน คอ

1. ไมยคาลปตส และไมไผ (ชนดกลมและไมนวครงสาม)

2. ไมมะมวง ขนน และฉ�าฉา (ชนดแบน)

Page 272: Fine art book4

261 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ไมทงสองชนดดงกลาวเปนไมทใชในการกอสรางเปนสวนใหญในบานเรา

ภาพลกษณของมนจงสอถงความไรคณคาของตววสดเอง แตดวยเวลาทผาน

ไปนนเองมคนหลายกลมกลบเหนคณคาของวสดดงกลาวน�ามาผลตสนคาตางๆ

ไดมากมาย ทงแบบผลตในครวเรอน ชมชน และอตสาหกรรม ฯลฯ ผวจยตง

ขอสงเกตวสดเหลานวา ผลงานประตมากรรมสามารถสรางมลคาเพมจากไม

ดงกลาวไดมากนอยแคไหนเพอเปนการใหคณคาและตอยอดภมปญญาพนถนให

คงไวตอไปได ผเขยนจงน�าวสดดงกลาวมาใชสรางผลงานประตมากรรม “ความ

เชอวถชวตชาวเขาสการสรางสรรคผลงานประตมากรรมรวมสมย” เปนผลงาน

วจยทคนควาประเดนความหมาย ตอบสนองรปแบบ สะทอนใหเหนถงจตวญาณ

ภมปญญาบรรพบรษ และรปทรงโครงสรางรวมสมยไดอยางสอดคลองกบเนอหา

ของผลงานวจยไดอยางตรงเปาหมาย

ดงนน ไมยคาลปตสจงมบทบาทในการสรางสรรคผลงานประตมากรรมในเชง

โครงสรางทตองการใหเหนถงพลงและตอบสนองกบประสาทสมผสของผดได

แตในความหมายแลวตองการใหเหนถงการกกเกบสะสม อดออม ทไดภาพ

ลกษณจากยงขาวของชาวเขา เปนโครงสรางเรยบงายไมซบซอน บอกเรอง

ราวความเปนอยอยางพอเพยง พอม พอกน เหลอใหแจกจายและขายผลผลต

ได ซงตรงกบการใชชวตแบบพอหลวงของเราในเรองความพอเพยง ผเขยนน�า

โครงสรางของยงขาวดงกลาวมาใชบอกเรองราวตามความคดในลกษณะของตว

เองทเปนคนในสมยปจจบน ใชโครงสรางเปนกลองสเหลยมงายๆ ไมมความ

ซบซอน การยดเกาะใชลกษณะการเขาเดอยไมเปนส�าคญ เรองราวเปนการ

บนทกวถชวตพนบานในลกษณะสญลกษณตางๆ เชน เมลดขาว รปสตว

(ด ภาพท 18) พชพนธ เมดฝน (ด ภาพท 19) ฯลฯ เพอใหเหนถงมนษยทกผ

ทกคน ทกเผา ยอมหนวถชวตอยางนไมพนแลวแตใครจะเลอกทางเดนอยางไร

ซงสงเหลานจะถกถายทอดลงสตวผลงานงานประตมากรรมในลกษณะการวาด

เสนดวยความรอน อกนยหนงพยายามสะทอนความเจบปวดของชาวนาทเปนก

Page 273: Fine art book4

262วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ระดกสนหลงของชาตทผลตขาวออกมามากนอยแคไหนแตกยงจนอยร�าไป โดย

การบนทกวาดเสนดวยความรอนบนแผนไมมะมวงซงเปนตนไมผลอยใกลชดกบ

ชาวบานมากทสด ลกษณะเนอไมจะมความเบา ผวสวย เวลาบดกรดวยความ

รอนลงบนเนอไมจะมความงายในการตดไฟ จงมความเหมาะสมในการน�ามา

ใชวจยสรางสรรคผลงานประตมากรรมในครงน

ภาพท 20 ยงขาวของชาวเขา

ภาพท 21ครกกระเดอง

Page 274: Fine art book4

263 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สรป

ผลงานวจยนเปนการวเคราะหผลงานประตมากรรมสรางสรรคแนวทางเฉพาะ

ตนทน�าผลงานมาวเคราะหเหตและผล ถงความหมายของการสรางสรรคในเรอง

ของเนอหาแนวความคดคลคลายใหเหนการพฒนารปแบบทศทางของผลงานใหม

ความหลากหลายเชงโครงสราง ความหมายของเอกลกษณ สญลกษณ ทางความ

เชอในวถชวตของชาวเขาทแสดงออกอยางเดนชดในตวผลงานประตมากรรม ถา

ยอนหลงกลบไปหนงถงสองปทผานมา ผเขยนสรางสรรคผลงานประตมากรรม

เนนความส�าคญของตววสด สามารถแสดงออกและตอบสนองสอถงความหมาย

ในความงามภาพลกษณ สญลกษณ อยางทรงพลง เมอเวลาผานไปการไดเหน

ไดสมผสสงทปรากฏในโลกปจจบน เหนมมชวต วถทางความเปนไปของคนม

ความงามซอนเรนทกอรยาบถของการเคลอนไหว เกดความคด เกดจนตนาการ

แสวงหารปทรงโครงสราง วสด สอถงรองรอยบางอยาง สามารถบนทกเรองราว

ตามความคดฝนได ท�าใหการวจยสรางสรรคผลงานชดนมสองลกษณะดวยกน คอ

ลกษณะแรก เปนการบนทกแสดงออกทางผลงานจตรกรรม ลกษณะท 2 เปนการ

พฒนาโครงสรางในผลงานจตรกรรมน�าไปสโครงสรางความหมายของผลงานวจย

สรางสรรคประตมากรรม ซงทงสองลกษณะเปนเรองนยยะเดยวกนมความตาง

กนทการแสดงออกทางดานรปแบบ เทคนค วธการ เปาหมาย คอ ความงามใน

เอกลกษณ สญลกษณ ทางความเชอของชาวเขา โดยใชความงามดานศลปะไทย

ผสมผสานกบความงามทางภาพลกษณของชาวเขา บนทกเรองราวแสดงออก

ในลกษณะแรก คอ ผลงานจตรกรรม เปนการเปรยบเทยบตวละครในผลงาน

จตรกรรมไทยตความหมายเชงโครงสรางทางประตมากรรมถายทอดลงสผลงาน

จตรกรรม เพอตองการจนตนาการบนทกมมมองความรสกเขาใจอยางตรงไป

ตรงมา คดรปทรงอะไรถายทอดออกมาอยางนน สงทแสดงใหเหนคอ โครงสราง

อนหลากหลาย สามารถจนตนาการไปสตวผลงานประตมากรรมไดอยางมขอมล

Page 275: Fine art book4

264วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

เหตและผลรองรบ ลกษณะท 2 เปนการพนจพจารณารปทรง โครงสรางในผลงาน

จตรกรรมใหถองแท เปนสงทเหน มจนตนาการอยางเดนชด คอ เสนโครงสราง

เสนจงหวะ แผนระนาบ ลวดลาย และองคประกอบ ลกษณะดงกลาวนเปนทมาการ

เกดโครงสรางของผลงานประตมากรรม และผสมผสานกบทศนธาตทางศลปะเปน

ขอมลอกสวนหนงในการคดหารปแบบ คลคลายพฒนารปทรงโครงสรางของผล

งานประตมากรรมใหมความชดเจนและตรงประเดนกบเนอหาแนวความคดทวางไว

สงทกลาวมาขางตนยงไมพอในการใหคาความหมาย ตองน�าเรองราวทางศลป-

วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ วถชวต ฯลฯ หาภาพลกษณโครงสรางเชงความ

หมายของความงามทแสดงออกในตวโครงสรางของผลงานประตมากรรม ซง

ผเขยนน�าโครงสรางของตง เสอผาชนเผา เครองประดบ เครองมอ อปกรณ

ของใชตางๆ ลายสก ยงขาว เมลดขาว ตนพช สายฝน ฯลฯ ผานกระบวนการ

วเคราะห สงเคราะหในแบบฉบบของตนเอง เพอคนควาหาสญลกษณของตน

ก�าเนดโครงสรางผลงานประตมากรรมรปทรงใหมใหมความสอดคลองระหวาง

ศาสตรความงามแบบพนราบกบศาสตรความงามในภาพลกษณของชาวเขา

ผสมผสานกนไดอยางกลมกลนในโครงสรางของผลงานประตมากรรม บงบอกถง

ประตมากรรมเอกลกษณ สญลกษณ ความเชอ วถชวตของชาวเขาทแสดงออก

ในลกษณะรปแบบผลงานประตมากรรมรวมสมยไดอยางตรงเปาหมายทวางไว

ฉะนน ผลงานจตรกรรมทสรางขน เปนแหลงขอมลทผเขยนไดรบความบนดาลใจ

จากผลงาน 2 มตของตวเอง จนกระทงพฒนารปแบบไปสผลงานในลกษณะ 3 มต

นอกจากนนยงไดรบอทธพลจากรปแบบผลงานของศลปน คอ Alexander Calder

ในเรองของการสรางสรรคผลงานประตมากรรมในรปแบบโครงสรางดวยแผน

ระนาบ และตวของ Calder เองยงไดรบอทธพลเชงรปแบบ รปทรง ของจตรกร

ทมชอวา มโร ในการพฒนาผลงานประตมากรรมของเขาดวยเชนกน จตรกรอก

ทานหนงคอ เขยน ยมศร ในเรองของเนอหาทางไทยประเพณมผลงานลกษณะ

การวเคราะหมาจากผลงานดงเดมแสดงใหเหนในโครงสราง จงหวะลลา และการสอ

Page 276: Fine art book4

265 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ถงความเปนเอกลกษณไทย เปนขอมลในการพฒนารปแบบผลงานประตมากรรม

ใหมความสอดคลองลงตวกบเนอหาทแสดงออกใหเหนในตวผลงานประตมากรรม

เพอใหงานวจยการวเคราะหผลงานประตมากรรมชดนมความสมบรณยงขน

ผเขยนน�าผลงานทงหมดทเกยวของกบประเดนการวจยดงกลาว ไมวาเปนผล

งานประตมากรรม จตรกรรม และผลงานวาดเสนดวยความรอน ไปรวมแสดง

นทรรศการตามเวทตางๆ เชน เชยงใหม กรงเทพฯ และตางประเทศ กตาม ซง

ลวนแลวแตเปนผลงานวจยเรองดงกลาวทน�าออกไปเผยแพรผลงานตอสาธารณชน

ทงสน

การน�าขอมลหลกฐานการแสดงผลงานวจย ผเขยนน�าขอมลจากการแสดงผล

งานเดยวทชอวา “เรงระบ�าในฝน” ซงไดน�าผลงานวจยสรางสรรคทงหมดแสดง

นทรรศการเดยวทผานมาแลวในวนท 15 - 26 พฤศจกายน 2547 มเอกสาร

ประชาสมพนธลงตามหนงสอวารสารตางๆ เรยบเรยงผลงานบรรยากาศของพธ

เปดนทรรศการอยางเปนทางการ ตอจากนนยงน�าผลงานศลปกรรมทแสดงตาม

นทรรศการตางๆ และผลงานประตมากรรมตดตงกบสภาพแวดลอมในพนทแมเมาะ

ในความรวมมอระหวางการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยกบมหาวทยาลย

เชยงใหม เรยบเรยงผลงานและลงเผยแพรในวารสาร

อยางไรกตาม ขอมลเนอหาหลกฐานทงหมดของงานวจยน เปนขอมลจรง ซง

รวบรวมประสบการณในการท�างานวจยศลปะสรางสรรคในชวงเวลาทผานมา

และพฒนามาสผลงานวจย “ความเชอ วถชวตชาวเขา สการสรางสรรคผล

งานประตมากรรมรวมสมย” ในปจจบน น�ามาวเคราะหเรยบเรยงอยางเปน

ขนเปนตอนเพอใหเขาใจและหวงวาผลงานวจยวเคราะหผลงานประตมากรรม

สรางสรรคแนวทางเฉพาะตนนเรยบเรยงเนอหากระบวนการขนตอนตางๆ ให

เกดความกระจางชดไดบางไมมากกนอย ตามเจตนารมณของผน�าเสนอไดอยาง

มประสทธภาพ และขอขอบพระคณไว ณ ทนดวย

Page 277: Fine art book4

266วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ชลด นมเสมอ. 2539. การเขาถงศลปะในงานจตรกรรมไทย. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ตอลสตอย, ลโอ. 2528. ศลปะคออะไร. แปลโดย สทธชย แสงกระจาง. กรงเทพฯ:

กองบรรณาธการนตยสารถนนหนงสอ.

ลวส, พอล และอเลน ลวส. 2528. หกเผาชาวดอย. แปลโดย ศรวรรณ สขพานช.

เชยงใหม: หตถกรรมชาวเขา.

วบลย ลสวรรณ. 2525. จตรกรรมไทย. กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.

สงวน รอดบญ. 2518. ศลปกบมนษย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพการ

ศาสนา.

สนทร สวรรณเหม. 2549. ประตมากรรมเอกลกษณสญลกษณทางความเชอ.

เชยงใหม: คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม.

อ�านาจ เยนสบาย. 2518. ขอคดศลปะวจกษสอบสวนศลปะ. กรงเทพฯ: กรมการ

ฝกหดคร.

รด, เฮอรเบรต เอดเวรด, เซอร. 2530. ความหมายของศลปะ. แปลและเรยบเรยง

โดย กตมา อมรทต. กรงเทพฯ: กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ.

บรรณานกรม

Page 278: Fine art book4

267 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยสธรรมชาต จากพชในจงหวดนครศรธรรมราช

บทคดยอ

การสร างสรรคผลงานศลปะภาพพมพด วยสธรรมชาตจากพชในจงหวด

นครศรธรรมราช เปนงานวจยสรางสรรคทมวตถประสงคเพอการจดท�าฐานขอมล

พชใหสารสส�าหรบประโยชนในการสรางสรรคงานศลปะ และการสรางสรรคผล

งานศลปะภาพพมพดวยสธรรมชาตจากพช ขนตอนการสรางสรรคประกอบดวย

การศกษา รวบรวม และวเคราะหขอมลพชใหสารสจากภาคเอกสาร กลมผลตผามด

ยอม กลมใบไมครวง และกลมทอผาสธรรมชาตบานเนนธมมง แลวน�าขอมลพชให

สารสจดท�าเปนฐานขอมลในรปแบบโปรแกรมน�าเสนอขอมล การทดลองสกดสเพอ

การพมพ โดยก�าหนดเปนแมสขนตน 3 ส คอ สเหลอง สแดง สน�าเงน สกลาง 1 ส

คอ สเทาหรอสด�า การคดคนและทดลองหาสตรของหมกพมพธรรมชาตจากสวน

ผสมของน�าสธรรมชาตจากพช สารชวยตดสและแปงมนส�าปะหลงตามอตราสวนท

เหมาะสม คอ น�าส 3 ชอนโตะ สารชวยตดส 1 ชอนโตะ แปงมนส�าปะหลง 1 ชอน

ชา การพมพพสจนภาพดวยเทคนคภาพพมพแกะไมทพมพบนกระดาษและผาฝาย

แฉลม สถาพร

ผชวยศาสตราจารย ประจ�าหลกสตรออกแบบนเทศศลป

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

Page 279: Fine art book4

268วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การพมพดวยเทคนคภาพพมพแผนเดยว การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพ

ตนฉบบชดนแสดงออกดวยแนวเรองความสมพนธของคนในครอบครวทมงเนน

แนวความคดเกยวกบความสข ความรก และความอบอน รปแบบผลงานเปนรป

แบบกงเหมอนจรงทเกดจากการจดองคประกอบของทศนธาต คอ รปทรง 2 มต

โดยการลดตดทอนจากรปทรงงานศลปกรรมทองถนและสงแวดลอมทางธรรมชาต

เชน ตวหนงตะลง ลวดลายจากผามดยอมและผาบาตก เสนเปนตวก�าหนดรปทรง

และทศทาง น�าหนกออนแก มการตดกนและมระยะน�าหนกทตอเนอง มการใชสอน

สเยน และคาน�าหนกของสทท�าใหเกดความรสกนมนวล เปนตน วธการพมพเปน

เทคนคภาพพมพแกะไม และภาพพมพแบบจดวาง 3 มต ผลงานการสรางสรรค

ดงกลาวจงเปนการพฒนาแนวทางการสรางสรรคแนวทางใหมของผวจย และน�า

ไปประยกตใชในการเรยนการสอนศลปะภาพพมพใหกบนกศกษา นบเปนการ

พฒนาการจดการเรยนรทางศลปกรรมอกดวย

ค�ำส�ำคญ: ศลปะภาพพมพ สธรรมชาตจากพช

Page 280: Fine art book4

269 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Creating Printmaking Artworks with Natural Dyes from Plants in Nakhon Si Thammarat Province.

ABSTRACTThis creative research on printmaking with natural dyes from plants in Nakhon Si Thammarat Province is aimed at collecting information about these dye plants in a database system for the use in printmaking and at creating printmaking artworks using these natural dyes.This work involves studying, collecting, and analyzing dye plants from various sources, including documents, a group of natural tie - dye producers (Bai Mai Group) in Khiriwong Village, and a group of natural color tie - woven fabric producers (Ban Noen - Thammang). The information gathered is then stored in database. Experiments on extracting dye from plants for printing are focused on the three primary colors (yellow, red and blue), and on one neutral color (grey or black). Research and tests to find a suitable natural printing ink resulted in the following formula: 3 tablespoons of colored water from dye plants, 1 tablespoon of mordant and 1 tablespoon of tapioca starch. Printing proofs are made with a woodcut technique on 3 types of papers (Canson, Fabriano, and Sa paper) and on

Chalaem Sathaporn, Assistant Professor, Visual Communication Design program,

Faculty of Humanities and Social sciences,

Nakhon Si Thammarat Rajabhat University, Nakhon Si Thammarat, Thailand.

Page 281: Fine art book4

270วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

cotton, and by a monoprint technique. The original artworks produced are a series about family relations and represent happiness, love and warmth. The artworks are semi - abstract; the visual elements are based on local art forms such as shadow puppets, designs on natural tie - dye and batik cloths. Lines convey form and movement. Tones are distinct and have a consistent value. Warm tones, cool tones, and strong colors are used to get a feeling of tenderness. A woodcut technique and a print installation technique are used for these original works of art. This series shows the development of the researcher’s new printmaking technique. It can be applied to teaching students printmaking. This is another way of developing the study of fine arts.

Keywords: Printmaking, Natural Dyes from Plants

Page 282: Fine art book4

271 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

1. บทนำา

ศลปะภาพพมพ (printmaking) เปนผลงานวจตรศลปทมคณคา เปนผลงานท

วจตร ความงามของผลงานเกดจากการใชเสน เปนงานตนแบบทสรางสรรคโดย

ศลปน มคณคาสง ผลงานศลปะภาพพมพเกดจากกลวธการพมพทตางกนตาม

ประเภทของแมพมพ 4 กลวธ คอ กลวธพมพผวนน รองลก พนราบและลายฉล

(ราชบณฑตยสถาน 2541, 112 - 129) แตละกลวธมกเกดจากกระบวนการพมพ

ดวยวสดศลปะทตางกนจงใหผลทางเทคนคและคณคาทตางกน หมกพมพเปน

วสดส�าคญในการสรางภาพ ปกตหมกพมพมอย 2 ชนด คอ หมกพมพสน�า และ

หมกพมพเชอน�ามน หมกพมพสน�าเปนทนยมของศลปนญปน (ประหยด 2536,

50) หมกพมพเชอน�ามนเปนทนยมของศลปน มการใชในโรงพมพ น�าเขาจาก

ตางประเทศ ถาน�ามาใชระยะเวลานานอาจจะสงผลเสยตอสขภาพและสงแวดลอม

เพราะมเคมภณฑและสารเคมเปนสวนผสม (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสง

แวดลอม 2549) ศลปนไทยสวนใหญมกเลอกหมกพมพเชอน�ามนมาใช เพราะ

สามารถถายทอดเนอหาและรปทรงผลงานไดด ชลด นมเสมอ ศลปนภาพพมพได

เลอกหมกพมพสน�ามาสรางสรรคผลงานภาพพมพแกะไม (มหาวทยาลยศลปากร

2542) ญาณวทย กญแจทอง ไดน�าดอกอญชน ใบเตย ตนตนเปดฝรง มาเปน

สในการสรางสรรคผลงานภาพพมพ (มหาวทยาลยศลปากร 2545, 34) แตการ

สรางสรรคแนวทางนยงมจ�านวนนอยทงทสธรรมชาตจากพชมความปลอดภย ไม

เปนพษกบสงแวดลอม และใหผลทางเทคนคทนาสนใจ

สธรรมชาตจากพชมกถกน�าไปใชประโยชนในงานหตถกรรมพนบาน คอ การยอม

เสนใยส�าหรบการทอผา (อนนตเสวกและคณะ 2543, ข - ง) การท�าผามดยอมและ

ผาบาตก (เสาวนตยและนวลฉว 2550, 1 - 3) ซงเปนผลงานศลปะประยกตจาก

ภมปญญาทองถน พชใหสารสในจงหวดนครศรธรรมราชมอยทวไปเปนจ�านวน

Page 283: Fine art book4

272วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

มาก มลกษณะเฉพาะถน ทงปาพร ปาชายเลน ไมยนตน ไมพม ไมลมลก ไมเลอย

ไมประดบ ไมผล สมนไพร วชพช ผกพนบาน ซงใหสารสทมโทนสมากมายและ

แตกตางจากพชทพบทวไปในทองถนอน (สพตรา , 2548) ไดแก มงคด หกวาง

เพกา ขนน หลมพอ สะตอ ลกเนยง ตะบนแดง ผารายหอทอง มะพด ยานมน-

แดง ขมนชน ยานขมนฤษ จก กระ เงาะ ชาด มะมวงหมพานต ยานคราม ฮอม

และครามถว (ประไพ 2548, ออนไลน) มการคนพบสธรรมชาตจากพชและน�ามา

ใชในงานหตถกรรมพนบาน ถามการน�าไปใชสรางสรรคผลงานศลปะบรสทธ หรอ

ผลงานทศนศลปทงในฐานะศลปนหรอผจดการเรยนรทางศลปกรรมจะท�าใหเกด

ประโยชนสงสดเชนกน

ดงนน แนวทางการน�าสธรรมชาตจากพชมาใชสรางสรรคผลงานศลปะภาพ

พมพนบเปนการสรางนวตกรรมและเกดผลงานแนวทางใหมทมคณคาทางศลปะ

ดวยเอกภาพของเนอหาและรปทรงทสะทอนลกษณะเฉพาะตวของผวจยและ

ศลปวฒนธรรมทองถน เปนการผลตวสดศลปะทพงพาตนเองจากภมปญญา

ทองถน มความปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอม ลดการใชสารเคมจาก

หมกพมพเชอน�ามน ลดการน�าเขาหมกพมพจากตางประเทศ และการจดท�าฐาน

ขอมลภมปญญาทองถนเรองพชใหสารสนนเพอน�ามาใชในการสรางสรรคผลงาน

ศลปะและประโยชนดานอน และอาจสงผลตอการจดการทรพยากรธรรมชาตและสง

แวดลอมดวยการอนรกษ ฟนฟ และน�าไปใชประโยชนไดอยางยงยนตอไป ผวจยจง

คาดหวงวา ผลจากการสรางสรรคสามารถน�าไปเปนแนวทางในการพฒนาผลงาน

ศลปะภาพพมพและพฒนาการจดการเรยนรทางศลปกรรมตอไป

Page 284: Fine art book4

273 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาและรวบรวมขอมลพชใหสารสในจงหวดนครศรธรรมราช

2.2 เพอสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยสธรรมชาตจากพชในจงหวด

นครศรธรรมราช

3. วธดำาเนนการวจย

3.1 วธด�ำเนนกำรวจย ใชวธการของกระบวนการสรางสรรคผลงานศลปะ โดยแบง

เปน 2 ตอนตามวตถประสงคการวจย คอ

ตอนท 1 ประกอบดวย (1) การศกษา รวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลเอกสาร

(2) การศกษา รวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลภาคสนาม (3) การจดท�าขอมล

พชใหสารส

ตอนท 2 ประกอบดวย (1) การทดลองสกดสจากพชใหเปนแมสขนตนและสกลาง

(2) การพมพพสจนภาพดวยเทคนคภาพพมพแกะไมและภาพพมพแผนเดยวบน

กระดาษและผา (3) การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพแกะไมและการวเคราะห

ผลงานสรางสรรค (4) การประยกตเพอพฒนาการจดการเรยนรทางศลปกรรม

(5) การสรปผลงานสรางสรรคภาคเอกสาร

3.2 เครองมอและวสดอปกรณในกำรวจย

(1) ผวจย (2) วสดอปกรณการสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพ (3) วสดอปกรณการ

สกดส (4) วสดอปกรณการรวบรวมขอมล การจดท�าระบบฐานขอมล การสรปผลงาน

Page 285: Fine art book4

274วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

4. ผลการวจย

ตอนท 1 ผลกำรศกษำและรวบรวมขอมลพชใหสำรสในจงหวดนครศรธรรมรำช

ผลการศกษาขอมลภาคเอกสาร พบวา

1. การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพประกอบดวยเนอหาและรปทรงทเปน

เอกภาพ ภาพพมพแกะไม ภาพพมพแผนเดยว และภาพพมพจดวางแบบ 3 มต

มลกษณะเฉพาะแตกตางกน

2. ผลงานศลปะภาพพมพแกะไมของประหยด พงษด�า มเนอหาเกยวกบความเปน

ไทย รปแบบมกเปนกงเหมอนจรง ผลงานของปาโปล ปกสโซ มเนอหาเกยวกบวถ

ชวต ความรก ผหญง ครอบครว สงคราม รปแบบมกเปนกงเหมอนจรง ผลงาน

ของคตสชกะ โฮกไซ มเนอหาแสดงถงวถชวตของคน ธรรมชาต ศลปวฒนธรรม

ทองถน รปแบบมกเปนกงเหมอนจรง ผลงานศลปะภาพพมพแผนเดยวของ

ญาณวทย กญแจทอง เปนผลงานทน�าสธรรมชาตจากพชมาใช แสดงถงความ

อดมสมบรณในธรรมชาต

3. การสรางสรรคผลงานมหลากหลาย เชน ภาพพมพแกะไม ภาพพมพโลหะ

ภาพพมพหน เปนตน มกพมพบนกระดาษ มการผสมผสานเทคนคการพมพ

การวาด การปะตด การตดตง ลกษณะผลงานมทง 2 มต และ 3 มต เรยกผลงาน

รปแบบนวา ภาพพมพแบบจดวาง 3 มต

4. ความแตกตางการพมพภาพดวยหมกพมพเชอน�ามนและสธรรมชาตจากพช

5. ขอมลพชใหสารสในจงหวดนครศรธรรมราชยงไมไดรวบรวมไวอยางชดเจน

พบจากกลมผผลต มพชหลายชนดน�ามายอมผาได พบทวไปในชมชน ทงไม

ยนตน ไมผล และวชพช

Page 286: Fine art book4

275 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

6. ขอมลเกยวกบฐานขอมลพบวา สออเลกทรอนกสและขอมลสารสนเทศบนระบบ

เครอขายคอมพวเตอรสามารถเผยแพรขอมลรวดเรว ทนสมย เปนการพฒนาการ

ออกแบบนวตกรรมทมเนอหาและภาพประกอบสวยงาม

ผลการศกษาขอมลภาคสนาม พบวา

1. การรวบรวมขอมลพชใหสารสจากกลมใบไมครวง ณ บานเลขท 117/1 หม 4

บานครวง ต�าบลก�าโลน อ�าเภอลานสกา โดยการสอบถามจากนางอไร ดวงเงน

ประธานกลม พบขอมลพชทน�ามายอมผา (ภาพท 1) การสกดส การท�าลวดลาย

ผามดยอม การยอมผา รปแบบ การตม การออกแบบผลตภณฑ บรรจภณฑ

แนวคดและการท�างานของกลม การจ�าหนาย การจดท�าเวบไซตเพอการจ�าหนาย

สนคา การหาแนวทางน�าพชตางชนดมาสกดสเพอทดแทนพชทใหสโทนเดยวกน

การปลกพชทดแทน

ขนตอนการท�าผามดยอม (ภาพท 2) มดงน (1) จดเตรยมพช (2) หน สบ หรอ

บดพชเปนชนแลวแชน�าสะอาด 1 คน น�า 15 ลตรตอ 1 กะละมง (3) ตมพชใน

น�าเดอดประมาณ 50 - 80 องศาเซลเซยส ตม 3 - 4 ชวโมง (4) กรองกากพชออก

ใหเหลอแตน�าส (5) ตมผาดายดบดวยน�าสะอาด 30 นาท (6) การมดผาดายดบ

ท�าดวยไมไผและยางเสน ขนาดของไมไผและการมดผาท�าใหเกดลวดลายตางกน

(7) ยอมผาเปนเวลา 30 นาท น�าส 1 กะละมง ยอมผาได 4 ชน ผา 1 ชน ขนาด

2.50 เมตร กรณพชใหสด น�าส 1 กะละมง ยอมได 20 ชน ถายอมผาผนเดยวกนให

มหลายส ควรยอมดวยสครม หรอสเหลองกอน ยอมไป 1 ส มดผาอกครงแลวน�าไป

ยอมสใหมและสามารถยอมไดถง 10 ส (8) เมอตมผาเสรจน�าออกมาแชในน�าขเถา

ซงมคณสมบตเปนดาง ท�าใหสตดทนและโทนสเขมมากขน หรอตองการใหสออน

ควรใชกรด เชน สารสม แลวน�าผาไปตากใหแหงกอนน�ามาแปรรปเปนผลตภณฑ

ผามดยอมสธรรมชาตจากพช (ภาพท 3) ทมความสวยงามตอไป (สมภาษณ,

25 สงหาคม 2550)

Page 287: Fine art book4

276วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

พชใหสารสทพบจากกลมใบไมครวงมจ�านวนไมนอยกวา 19 ชนด เชน ขนน

ขเหลก เงาะ ทเรยน เนยง เพกา มงคด สะตอ สาบเสอ หลมพอ ฮอม เปนตน

สกดเปนโทนสไมนอยกวา 20 ส เชน สสม สชมพ สเขยว สเทา เปนตน พชแตละ

ชนดมหลายส เชน สะตอใหสเทาและสน�าตาล เงาะใหสเทาและสน�าตาล ใชไดทง

เปลอกและใบ มงคดใหสมากกวา 20 ส เชน สสม สชมพ สน�าตาล สเหลองดอก

บวบ สน�าเงน เปนตน ใชไดทงใบสดใบแหง เปลอกลกเนยงใหสน�าตาล สเขยว

สด�า สเทา กลมใบไมครวงน�าพชมายอมผาประมาณ 5 - 6 ชนด สวนแกนหลมพอ

ไดจากโคนตนทเหลอหลงจากเกดอทกภย มสหลกส�าหรบยอมผา ใชสารชวยตดส

เชน น�าขเถาจากพชเปนตวกระตนจะใหโทนสตางกน ไมนยมสารกระตนจากสนม

(สมภาษณ, 29 มกราคม 2551) ทางกลมยงรวมมอกบนกวชาการ เพอหาแนวทาง

การน�าพชมาสกดสทดแทนพชทใหสโทนเดยวกน คอ การสกดสจากเปลอกมงคด

แหงใหไดสเหลองทดแทนแกนขนน (มนตราและกาน 2548)

   

 

 

ภาพท 1 พชใหสารสณกลมใบไมครวง

ใบมงคด

ใบเพกา

ลกเนยง สะตอ

Page 288: Fine art book4

277 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

     

   

ภาพท 2 การท�าผามดยอมสธรรมชาตจากพชของกลมใบไมครวงโดยนางอไรดวงเงน

     

ภาพท 3 ผลตภณฑผามดยอมสธรรมชาตจากพชของกลมใบไมครวง

2. การรวบรวมขอมลพชใหสารสกลมทอผาสธรรมชาตบานเนนธมมง ณ บานเลขท

55/1หม 5 ต�าบลแมเจาอยหว อ�าเภอเชยรใหญ โดยสอบถามจากนายจ�านญ พลาย-

ดวง ผวจย นกศกษา ผชวยนกวจยจ�านวน 21 คน ไดรวบรวมขอมลจากประสบการณ

ตรงของวทยากร พบวามพชใหสารสมไมนอยกวา 15 ชนด ทงบรเวณบาน ทงนา

Page 289: Fine art book4

278วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

แองน�า ปาพร เชน กระ (สมอทะเล) กอ ขเหลก จาก ตะบน ไทร ยานมนแดง (ภาพ

ท 4) สกดสเปนโทนสไมนอยกวา 5 ส เชน สด�า สเทา สเขยว สน�าตาล สเหลอง

สแดง วทยากรไดสาธตวธเกบพชมาสกดส การใชกงไมแหงเปนฟน การสกดส

ดวยการตม วธยอมผา การใชสารชวยตดส (ภาพท 5) รปแบบและกระบวนการ

ผลต การตลาด การท�างานรวมกบหนวยงานอน การออกแบบบรรจภณฑ

ตราสญลกษณ การท�ากระดาษจากพช แนวโนมการท�ากระดาษจากหญาแฝก

การน�าพชมาจดสวนหยอมบรเวณบานเพอใหเยาวชนไดศกษา และพชทวทยากร

เลอกมาสาธต คอ ใบกระและใบขเหลก พบวาพชชนดเดยวกนถาใชสารชวยตดส

ตางกนท�าใหผามสตางกน คอ (1) ใบกระ+น�าสนม = สด�า (2) ใบกระ+น�าขเถาพช

= สเหลองน�าตาล (3) ใบกระ+น�าสารสม = สเหลองออน (4) ใบกระ+น�าปนแดง =

สเหลองน�าตาล (5) ใบขเหลก+น�าสนม = สเขยว (6) ใบขเหลก+น�าขเถาพช = ส

น�าตาลเหลอง (7) ใบขเหลก+น�าสารสม = สเหลองออน (8) ใบขเหลก+น�าปนแดง =

สน�าตาลแดง และผวจยไดรวบรวมขอมลเพม คอ บรเวณหม 3 ต�าบลเขาพระบาท

อ�าเภอเชยรใหญ พบตนกระ อ�าเภอเมอง คอ หม 1 ต�าบลปากพน หม 8 ต�าบล

ทางว พบพช เชน กระ มงคด โกงกาง ตนเนยง หม 4 ต�าบลทางว คอ บรเวณ

มหาวทยาลยราชภฏ พบพช เชน ราชพฤกษ มงคด ไทร ยอปา หลมพอ มะพด

อ�าเภอทาศาลา คอ หม 14 บานแหลม ต�าบลทาศาลา พบพชปาชายเลน เชน

โกงกางใบใหญ จาก แสม เปนตน

การจดท�าฐานขอมลพชใหสารสในจงหวดนครศรธรรมราช จดท�าดวยโปรแกรม

น�าเสนอขอมล Microsoft Office PowerPoint ประกอบดวยพช 31 ชนด เชน

กระ ขนน ขเหลก เงาะ เพกา มงคด เปนตน มการจดล�าดบพชตามตวอกษร

รายละเอยดของพช และภาพประกอบ คอ ชอพช วงศ สกล ชอวทยาศาสตร ชอ

ทองถน ลกษณะทางพฤกษศาสตร ประโยชน บรเวณทพบพช สวนของพช สท

ไดจากพช และตวอยางส

Page 290: Fine art book4

279 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

 

 

 

 

 

 

ภาพท 5 การยอมผาดวยสธรรมชาตจากใบกระและใบขเหลกโดยนายจ�านญพลายดวง

 

ภาพท 4 พชใหสารสณกลมทอผาสธรรมชาตบานเนนธมมงบรเวณบานนายจ�านญพลายดวง

ใบกระ ตนยานมนแดง

ตอนท 2 การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยสธรรมชาตจากพชในจงหวด

นครศรธรรมราช

การทดลองสกดสารสจากพช ม 2 วธ คอ การตม และแชน�า เปนการสกดสใหได

แมสขนตน 3 ส คอ สเหลอง สแดง สน�าเงน สกลาง 1 ส คอ สเทา หรอสด�า พช

ทน�ามาทดลอง เชน ใบมงคด ลกเนยง เปลอกเงาะ ตนฮอม ใบกระ ยานมนแดง

Page 291: Fine art book4

280วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ฝกราชพฤกษ เปลอกแสม พบกลมโทนสเหลอง สสม สน�าตาล จากใบมงคด

ลกเนยง เปลอกเงาะ ใบกระ ยานมนแดง ฝกราชพฤกษ กลมโทนสแดง สแดงสม

หรอสแดงน�าตาล พบจากเปลอกแสม กลมโทนสน�าเงนหรอน�าเงนเทา พบจาก

ฮอม ไมพบกลมโทนสกลาง หรอสเทาด�า ส�าหรบสตรการสกดสนนผวจยไดทดลอง

ในระยะเวลาหนงแตโทนสธรรมชาตมการเปลยนแปลงดวยเหตผลหลายอยาง เชน

สถานทปลก ดน น�า อากาศ ลกษณะเฉพาะของพช ดงนน จงเปนตวอยางหนง

ของการศกษาและทดลองเทานน

การพมพพสจนภาพดวยกลวธพมพแกะไมและภาพพมพแผนเดยวดวยสธรรมชาต

บนกระดาษและผา วสดทน�ามาพมพ คอ กระดาษวาดเขยน (canson) ชนด 100

ปอนดเรยบ กระดาษสา ผาดายดบและผาสาลชนดบาง สพมพไดจากสใบมงคด

เปลอกมงคด ลกเนยง ฝกสะตอ ฝกราชพฤกษ ฮอม ใบกระ เปลอกแสม

ผวจยทดลองผสมน�าสกบแปงมนส�าปะหลงหรอน�ายางพาราสดเพอใหสมความ

หนด พบวาการผสมดวยแปงมนส�าปะหลงท�าใหสมความหนดด กรณน�ายางพารา

สดเมอผสมน�าสทงไวสจะเกาะตวกน แตไมมความหนด มตะกอนน�ายางเปนเมด

ขนาดเลก สวนผสมจบตวกนเปนกอนในเวลาประมาณ 30 นาท

การทดลองผสมสดวยสารชวยตดสท�าใหโทนสตางกน สารชวยตดสทน�ามาทดลอง

คอ น�าสมแขก น�าขเถาพช น�าปนแดง น�าสารสม และน�า จากการทดลองผสมส

17 ชด พบวาสวนผสมของน�าใบมงคด 3 ชอนโตะ น�าสมแขก 1 ชอนโตะ แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา ตงไฟใหรอนจนสวนผสมมความหนด น�ามาทดลองพมพภาพ

ขนาด 14.5 x 15 เซนตเมตร สามารถพมพไดจ�านวน 15 - 20 ชน ซงผลการพมพ

สชดนดกวาชดอน และพมพพสจนภาพบนกระดาษ 100 ปอนด กระดาษสา ผาดาย

ดบ และผาสาลชนดบาง มการพมพดวยสเดยวและหลายส เชน ใบกระ+ใบมงคด

(ภาพท 6) ใบกระ+เปลอกแสม ฮอม+ใบมงคด สวนคณภาพการพมพบนผาดาย

ดบและผาสาลชนดบางขนอยกบการเตรยมผา ปรมาณหมกพมพ และสารชวยตดส

Page 292: Fine art book4

281 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

 

ภาพท 6 การพมพพสจนภาพ:ผลงานภาพพมพแกะไมจากใบกระและใบมงคด

ผลการพมพภาพพมพแผนเดยวดวยสจากใบมงคดและฝกราชพฤกษบนกระดาษ

100 ปอนด ยงขาดคณภาพ จงทดลองดวยน�าสทไมมสวนผสมอนเปนหมกพมพ

มการพมพทบดวยสผสมแปงมนส�าปะหลง ผลการพมพมคณภาพมากขน และ

ทดลองผสมผสานกบการพมพดวยแมพมพแกะไม

กำรสรำงสรรคผลงำนศลปะภำพพมพแกะไมดวยสธรรมชำตจำกพช

ขอมลสนบสนนแนวควำมคด ผวจยไดเลอกขอมลศลปกรรมทองถน ศลปวฒนธรรม

ทวทศนในทองถนจงหวดนครศรธรรมราช เชน ตวหนงตะลง ลวดลายจากผา

Page 293: Fine art book4

282วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

มดยอม ผาทอ ผาบาตก ผาปาเตะ ลวดลายจากจตรกรรมในหนงสอบด เครอง

ประดบ โนรา ตนไม ดอกไม และวถชวตในชมชนมาเปนแนวทางในการสรป

แนวความคด

กำรสรปแนวควำมคดและรปแบบ คอ การน�าเรองคนมาแสดงออกดวยแนวเรอง

ความสมพนธของคนในครอบครวทมความสข ความรก ความอบอน เนอหา

แสดงออกถงอารมณความรสกและวถชวตของคนในชนบททเรยบงายอยทามกลาง

สงแวดลอมธรรมชาตทสวยงามและศลปวฒนธรรมทองถนทมคณคา แสดงออก

ดวยรปแบบกงเหมอนจรง และมลกษณะคลายการบนทกประสบการณชวต ก�าหนด

ใหผลงานชอชดความรกและครอบครวของเจาเทงและหนนย

กำรออกแบบภำพรำง เปนการก�าหนดโครงสรางและสดสวนรปทรงของผลงาน

ดวยการวาดเสนดวยดนสอบนกระดาษกอนทจะน�าไปวาดเสนอกครงบนแผนแม

พมพในขนตอนการสรางแมพมพ

กำรเตรยมแมพมพ เปนการสรางแมพมพแกะไมโดยน�ากระดาษอดเมโซไนทมา

แลววาดเสนเปนรปทรงบนผวหนาแมพมพ น�าเครองมอแกะไมมาแกะใหเปนรป

ทรงตามทก�าหนดไว ผลงานภาพพมพ 2 มตชดนมแผนแมพมพตอชนงานจ�านวน

ไมนอยกวา 3 แผน ซงน�ามาพมพทบซอนกน สวนภาพพมพแบบจดวาง 3 มต

เลอกใชแผนแมพมพ 1 แผน (ภาพท 7)

กำรเตรยมสพมพ สพมพเปนสธรรมชาตจากพชทผวจยไดมการทดลองสกดส

คลายการสกดสการท�าผามดยอมและทดลองน�ามาพมพพสจนภาพจนไดผลของ

การพมพทสามารถน�ามาสรางสรรคผลงานชดน พชหลายชนดเปนพชทปลกอย

ทวไปในชมชนและมหาวทยาลย เชน มงคด เนยง สะตอ เงาะ พบทกลมใบไม

บานครวง ต�าบลก�าโลน อ�าเภอลานสกา และอ�าเภอเมอง แสมพบทอ�าเภอทาศาลา

ฮอมพบเฉพาะทกลมใบไมบานครวง กระและยานมนแดงพบทต�าบลแมเจาอยหว

อ�าเภอเชยรใหญ และยงพบกระทต�าบลปากพน ต�าบลทางว อ�าเภอเมอง อกดวย

Page 294: Fine art book4

283 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

การเตรยมสพมพ มขนตอนดงน คอ

1. การจดหาพชมาท�าเปนสพมพ เชน ใบมงคด ผวจยไดน�ามาจากตนมงคดท

อยบรเวณบานพกในมหาวทยาลย เลอกใบมงคดสด ใชใบขนาดใหญทอยบรเวณ

โคนกงและมความสมบรณ สวนเนยง สะตอ และเงาะ เปนพชทพบไดตามฤดกาล

สามารถเกบจากตนพช หรอหาซอไดจากตลาด ลกเนยงน�ามาสกดสไดทงเปลอก

และเนอ สจากสะตอและเงาะไดมาจากสวนของเปลอก สจากแสมไดมาจากสวน

ของเปลอกล�าตน สจากฮอมไดมาจากทงใบและล�าตน สจากกระไดมาจากใบ สวน

ยานมนแดงมลกษณะเปนเถาวลย และสทไดมาจากสวนล�าตน

   

 

ภาพท 7การเตรยมแผนแมพมพแกะไม

Page 295: Fine art book4

284วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

2. การเตรยมน�าส เปนการสกดสดวยการน�าพชมาตม หรอใชวธการแชพชในน�า

(ภาพท 8) การสกดสพชแตละชนดใชวธการเดยวกนได คอ น�าพชมาหน ตด หรอ

ฉกเปนชนขนาดเลก ปรมาณ 0.5 กโลกรม ลางใหสะอาดแลวน�ามาแชในน�าสะอาด

3 ลตร เปนเวลา 1 คน แลวตมพชในน�าเดอดประมาณ 50 - 80 องศาเซลเซยส ใช

เวลาประมาณ 1 - 4 ชวโมง ตามลกษณะของพช หรอตองการใหน�าสมความเขมขน

มากขน ใบพชควรตมไมเกน 1 - 2 ชวโมง และเปลอกควรเพมเวลาการตมมากขน

ซงจะไดน�าสจากพชประมาณ 325 มลลลตร กรองน�าสใหสะอาด บรรจในภาชนะ

และเกบไวในตเยน ซงเกบไวไดนานจนกวาจะน�ามาใชจนหมด กรณแชน�าเปนการ

สกดสโดยไมมการตม แชน�าสะอาดไว 1 คน แลวน�ามาใชเปนน�าสได แตน�าสจะม

ความเขมออนแตกตางจากการตม น�าสทไดจากการสกดสสวนใหญมโทนสน�าตาล

นอกจากฮอมจะมโทนสน�าเงนเทา

3. การเตรยมสารชวยตดส เปนการเตรยมน�าสมแขก น�าปนแดง น�าสารสม น�าสนม

ปนขาว สารชวยตดสเหลานท�าใหสมลกษณะแตกตางกนไป เชน ถาผสมน�าสดวย

น�าสมแขกในอตราสวนทเหมาะสมสจะมความหนดพอด โทนสมความแตกตางกน

คอ ถาตองการโทนสทเขมขนควรผสมดวยน�าปนแดงหรอน�าสนม ถาตองการโทน

สทออนควรผสมดวยน�าสารสม กรณการพมพบนผาดายดบสารชวยตดสจะท�าให

สตดทนมากขน การเตรยมสารชวยตดสท�าไดดวยการแชน�า การตม การผสมน�า

ใหละลาย เชน การตมสมแขกแลวกรองน�าใหสะอาดกอนน�ามาใช น�าปนแดงได

จากการน�าปนแดงมาผสมน�าแลวรอใหปนแดงตกตะกอนจงน�าน�ามาใช การผสม

สารสมกบน�าควรผสมจนน�ามรสฝาด สวนน�าสนมเกดจากการน�าเศษเหลกผสม

น�าทงไวประมาณ 2 - 6 เดอน การเตรยมน�าสนมครงน ผวจยไดผสมน�าตาลทราย

และน�ามะนาวลงไปดวยเพอใหท�าปฏกรยากบเหลกเกดเปนน�าสนมเรวขนและแช

ไวนาน 5 - 6 เดอน เมอน�ามาผสมกบน�าใบกระจะไดโทนสเทาด�า หรอสมวงด�า ซง

คลายกบสทไดจากการยอมผาดวยใบกระและน�าสนม

Page 296: Fine art book4

285 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ใบมงคดสด

ภาพท 8 การสกดสจากใบมงคดสดเปลอกสะตอลกเนยง

ใบมงคดสดแชน�า2คน

เปลอกสะตอ ลกเนยง

4. การผสมสพมพ สวนผสมของสพมพธรรมชาตทเหมาะสม คอ น�าสธรรมชาต

จากพช 3 ชอนโตะ สารชวยตดส 1 ชอนโตะ แปงมนส�าปะหลง 1 ชอนชา ผสมให

เขากนแลวตงบนเตาท�าความรอนเพอท�าใหน�าสเกดความหนดแลวจงน�ามาพมพ

ภาพ (ภาพท 9) สพมพทจะน�ามาพมพงานแตละครงควรเตรยมเมอตองการพมพ

ภาพผลงานจะใหผลการพมพทดกวาผสมสทงไวกอน

Page 297: Fine art book4

286วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

 

 

 

น�าใบมงคดสดแช1คนแลวตม

ภาพท 9การผสมสพมพ

สพมพธรรมชาตจากพชทไดจากสวนผสมดงกลาวจะมสทแตกตางกนไปตามชนด

ของพชและสารชวยตดส เมอมการพมพทบซอนกนจะท�าใหเกดเปนสและน�าหนก

สเพมขนอกดวย กลมโทนสเหลอง สสม สแดง และสน�าตาล ทพบ เชน

(1) สเหลองสม = น�าใบมงคด 3 ชอนโตะ + น�าสารสม 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(2) สเหลอง = น�าใบมงคด 3 ชอนโตะ + น�าสมแขก 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

น�ายางพาราสด แปงมน ส�าปะหลง

สพมพจากใบมงคดตมใบกระ +น�าสนมเปลอกแสม

Page 298: Fine art book4

287 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

(3) สสม = น�าใบมงคด 3 ชอนโตะ + น�าปนแดง 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(4) สสมแดง = น�าเปลอกแสม 3 ชอนโตะ + น�าสมแขก 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(5) สน�าตาลเหลอง = น�าเปลอกเงาะ 3 ชอนโตะ + น�าสารสม 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(6) สน�าตาลเหลอง = น�าใบกระ 3 ชอนโตะ + น�าสมแขก 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(7) สน�าตาลแดง = น�าเปลอกแสม 3 ชอนโตะ + น�าปนแดง 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(8) สน�าตาล = น�าเปลอกะสะตอ 3 ชอนโตะ + น�าสมแขก 1 ชอนโตะ

+ แปงมนส�าปะหลง 1 ชอนชา

กลมโทนสน�าเงนและสกลาง ทพบ เชน

(1) สน�าเงนเทา = น�าฮอม 3 ชอนโตะ + น�าสมแขก 1 ชอนโตะ + แปงมน

สเขยวเทา ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(2) สเขยวเขม = น�าเปลอกเงาะ 3 ชอนโตะ + น�าสนม 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

(3) สเทาด�า = น�าใบกระ 3 ชอนโตะ + น�าสนม 1 ชอนโตะ + แปงมน

ส�าปะหลง 1 ชอนชา

ส�าหรบความคงทนของสเมอพมพบนกระดาษ สจะมความคมชดมากกวา 12 เดอน

สวนการพมพบนผาดายดบและแชดวยสารตดสแลวซกดวยน�าใหสะอาด ความคม

ชดของสจะลดลง แตยงไมไดทดสอบความคงทนของส เพราะการพมพบนผาใช

เฉพาะกบงานภาพพมพแบบจดวาง 3 มต ซงไมมการซกผาดวยน�า ความคมชด

ของสจงมความชดเจน

Page 299: Fine art book4

288วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

การเตรยมอปกรณส�าหรบการพมพภาพ คอ แปงมนส�าปะหลง กระดาษ

ฟาเบรยนโน กระดาษ 100 ปอนด กระดาษสา ผาดายดบ ผาสาลชนดบาง กระดาษ

A 4 กรรไกร มดกรดกระดาษ (คทเตอร) ไมบรรทด ชอนไมส�าหรบการพมพดวยมอ

ถวยใสส หมอผสมส ชอนโตะ และชอนชาส�าหรบการผสมส กะละมงส�าหรบใสน�า

เตาท�าความรอน ผาเชดมอ

ส�าหรบผาดายดบ มการเตรยมดวยการตมผาดายดบดวยน�าสะอาด 30 นาท และ

น�าไปยอมสธรรมชาต ผงใหแหงกอนน�ามาพมพภาพ สทน�ามายอมไดจากใบมงคด

ซงยอมผาไดสเหลองสม เปลอกแสมยอมผาไดสน�าตาลแดง สวนผาสาลชนดบาง

น�ามาพมพไดเลย

การพมพพสจนภาพ เปนการพมพเพอดผลของโครงสรางภาพทเกดการแกะแม

พมพ ผลของหมกพมพ สารชวยตดส การกลงหมก การดดซบสของกระดาษพมพ

ผาดายดบ และผาสาลชนดบาง (ภาพท 10.1 และ 10.2)

   

ภาพท 10.1การพมพบนกระดาษ

Page 300: Fine art book4

289 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

   

ภาพท 10.2การพมพพสจนภาพบนกระดาษและผา

การพมพภาพผลงานตนฉบบ เกดจากกลวธภาพพมพแกะไมมากกวา 10 ชน และ

คดเลอกผลงานตนฉบบ 10 ชน ผลงานภาพพมพ 2 มต 9 ชน (ภาพท 11 - 17)

ภาพพมพแบบจดวาง 3 มต 1 ชน (ภาพท 18 - 20)

วธการพมพผลงานภาพพมพ 2 มต เปนการพมพภาพพมพแกะไม เมอเตรยมส

พมพแลวจงน�ามาระบายบนแผนแมพมพ ถาใชมอระบายใหทวจะใหผลการพมพท

ดกวาใชพกนหรอลกกลงส และพมพภาพดวยชอนไมแทนแทนพมพ ซงท�าใหการ

พมพภาพไมมความยงยาก เมอพมพภาพแลวทงไวใหแหง แลวน�าวตถทมความ

เรยบและหนกมาวางทบจะท�าใหกระดาษพมพเรยบมากขน หลงจากนนน�าไปเกบ

ไวในชน หรอใสกรอบส�าหรบตดผนง

วธการสรางสรรคภาพพมพแบบจดวาง 3 มต เปนวธการผสมผสานแบบการทดลอง

คอ การพมพภาพพมพแกะไมบนผาดายดบทไมไดยอมสและการยอมสธรรมชาต

จากพช และพมพบนผาสาลชนดบาง ซงใชวธการพมพเหมอนภาพพมพ 2 มต

เทคนคปะตดใหผาทบซอนกน การตด การเยบ การพบ ใชวสดส�าเรจรปเปนรปทรง

3 มต อาท ตกตาชางทท�าจากผามดยอมมาผสมผสานในชนงาน แลวจดวางแบบ

3 มตดวยการวางบนพนและแขวนผนง ขนาดผลงานแปรเปลยนได

Page 301: Fine art book4

290วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

   

ภาพท 11 ผลงานชนท1“คดถง” ขนาดผลงาน20x30ซม.เทคนคภาพพมพแกะไม

ภาพท 12 ผลงานชนท4“ครอบครว”ขนาดผลงาน20x30ซม.เทคนคภาพพมพแกะไม

   

ภาพท 13 ผลงานชนท7“ครอบครว”ขนาด29.5x29.5ซม. เทคนคภาพพมพแกะไม

ภาพท 14 รายละเอยดของผลงานภาพพมพ

Page 302: Fine art book4

291 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

   

ภาพท 15รายละเอยดของผลงานภาพพมพ

 

 

ภาพท 17รายละเอยดของผลงานภาพพมพ

   

ภาพท 16รายละเอยดของผลงานภาพพมพ

ภาพท 18 - 20รายละเอยดภาพพมพแบบจดวาง3มตผลงานชนท10“บนทกของแม”ขนาด ผลงานแปรเปลยนได

Page 303: Fine art book4

292วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

กำรประยกตเพอกำรพฒนำกำรจดกำรเรยนรทำงศลปกรรม

เปนการน�าผลการทดลองและการสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพมาประยกต

เพอพฒนาการจดการเรยนรทางศลปกรรมของหลกสตรศลปกรรม รายวชาภาพ

พมพพนฐาน ซงเปนการสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพแกะไมดวยหมกพมพ

เชอน�ามน และสธรรมชาตจากพช ผวจยไดก�าหนดขอบเขตใหนกศกษาเรยนรตาม

ล�าดบ และมขนตอนการปฏบตงาน ดงน

1. การบรรยายขอมลดวยโปรแกรมน�าเสนอขอมล Microsoft Office PowerPoint

กอนทนกศกษาจะไปศกษาขอมลภาคสนาม

2. การศกษาขอมลภาคสนามเกยวกบการยอมผาดวยสธรรมชาตจากพช ณ บาน

เลขท 55/1 หม 5 ต�าบลแมเจาอยหว อ�าเภอเชยรใหญ เมอวนเสารท 20 กนยายน

2551 เวลา 10.00 - 16.00 น. โดยนายจ�านญ พลายดวง เปนวทยากร

3. การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพของนกศกษาในหองปฏบตงาน มขนตอน

คอ การสกดส การพมพภาพผลงาน นกศกษาไดมสวนรวมวางแผนงานดวยการ

แบงกลมปฏบตงาน 6 กลม ทกกลมเตรยมพชมาสกดส กลม 1 ใบมงคดและใบ

ไทร กลม 2 เปลอกลกเนยงและสะตอ กลม 3 ใบเพกาและเปลอกเงาะ กลม 4 ใบ

กระ กลม 5 ใบมะมวงหมพานต น�ามาสกดสดวยการแชน�า 1 คน แลวตม 30 นาท

การแกะแมพมพจากกระดาษอดเมโซไนทเปนรปทรงทมเนอหาเรองศลปวฒนธรรม

ทองถน แลวน�ามาพมพดวยสธรรมชาตดวยอตราสวน คอ น�าส 3 ชอนโตะ สาร

ชวยตดส 1 ชอนโตะ แปงมนส�าปะหลง 1 ชอนชา พมพพสจนภาพดวยกระดาษ

ขนาด A4 กระดาษ 100 ปอนด ผาดายดบ นกศกษาไดแลกเปลยนชดสกนจงเกด

การท�างานรวมกนมากขน รปทรงผลงานมาจากหนงตะลง ววชน ไกชน ประเพณ

แหผาขนธาต พระพทธรป เดกขมากานกลวย ดอกไม ผเสอ เหรยญนะโม ทวทศน

วดพระมหาธาตวรวหาร และนกศกษาสรปผลงานดวยการจดท�ารายงาน

Page 304: Fine art book4

293 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพดวยสธรรมชาตจากพชโครงการนมผลวจย

ตามวตถประสงคแบงเปน 2 ตอน คอ

ตอนท 1 ผลกำรศกษำและรวบรวมขอมลพชใหสำรสในจงหวดนครศรธรรมรำช

1. การศกษา รวบรวม และวเคราะหขอมลภาคเอกสาร เปนการเกบรวบรวม

ขอมลจากหนงสอ วารสาร รายงานวจย บทความวจย ขอมลจากระบบสารสนเทศ

ทางเครอขายคอมพวเตอร แลวสรปขอมลเพอเปนแนวทางการพฒนาผลงาน

สรางสรรค

2. การศกษา รวบรวม และวเคราะหขอมลภาคสนาม เปนการเกบขอมลจากกลม

ผลตผามดยอมกลมใบไมครวง อ�าเภอลานสกา ดวยการสอบถามจากนางอไร

ดวงเงน และกลมทอผาสธรรมชาตบานเนนธมมง อ�าเภอเชยรใหญ ไดสอบถาม

จากนายจ�านญ พลายดวง และส�ารวจเพมเตมจากอ�าเภอเมองนครศรธรรมราช

และอ�าเภอทาศาลา

3. เมอรวบรวมขอมลพชไดแลวจงน�าขอมลพชใหสารสจ�านวน 31 ชนดมาจดท�า

เปนระบบฐานขอมล

ตอนท 2 กำรสรำงสรรคผลงำนศลปะภำพพมพดวยสธรรมชำตจำกพช

มขนตอนการสรางสรรค คอ

1. การทดลองสกดสารสจากพช โดยก�าหนดเปนแมสขนตน 3 ส คอ สเหลอง

สแดง สน�าเงน สกลาง 1 ส คอ สเทา หรอสด�า ซงพบสจากพชหลายชนดทใหส

แตกตางกนและก�าหนดเปนโทนสได

Page 305: Fine art book4

294วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

2. การพมพพสจนภาพดวยเทคนคภาพพมพแกะไมพมพบนกระดาษและผา การ

พมพดวยเทคนคภาพพมพแผนเดยวบนกระดาษ มขนตอนการคดคนและทดลอง

คนหาสตรของหมกพมพสธรรมชาตจากพช และพบอตราสวนทเหมาะสมส�าหรบ

การพมพภาพ คอ น�าส 3 ชอนโตะ สารชวยตดส 1 ชอนโตะ แปงมนส�าปะหลง

1 ชอนชา สจากพชทน�ามาใช คอ ใบมงคด เปลอกมงคด ฝกสะตอ ลกเนยง ฝก

ราชพฤกษ เปลอกเงาะ ฮอม ใบกระ เปลอกแสม สารชวยตดส คอ น�าสมแขก น�า

ขเถาพช น�าปนแดง น�าสารสม น�าสนม มการน�าน�ายางพาราสดมาเปนสวนผสม

แตไมใหผลการพมพตามความตองการ

3. การสรางสรรคภาพพมพตนฉบบดวยเทคนคภาพพมพแกะไมแบบ 2 มต จ�านวน

9 ชน พมพบนกระดาษฟาเบรยนโน กระดาษ 100 ปอนด และภาพพมพแบบจด

วาง 3 มต 1 ชน โดยวธการผสมผสานภาพพมพแกะไมพมพบนผาดายดบยอมส

และไมยอมส พมพบนผาสาลชนดบาง การปะตด ตด เยบ พบ ใชวสดส�าเรจรป

มาประกอบ ขนาดผลงานแปรเปลยนได และผลจากการสรางสรรคน�าไปประยกต

ในการจดการเรยนรทางศลปกรรม

อภปรายผล

การสร างสรรคผลงานศลปะภาพพมพด วยสธรรมชาตจากพชในจงหวด

นครศรธรรมราชเปนการพฒนากระบวนการสรางสรรคแนวทางใหมของผวจย ใน

วงการศลปะถอวางานสรางสรรคมความส�าคญเทางานวจย เพราะศลปนตองมแนว

ความคด มความบนดาลใจจากขอมลภายนอก แลวน�าขอมลเขาสระบบการคนควา

รวบรวมและกลนกรองใหเหนแกนของสงทตองการน�าเสนอ ผลสรปสดทาย คอ

งานสรางสรรคทสมบรณ (มหาวทยาลยศลปากร 2550, หนาค�าน�า) ดงนน ขนตอน

งานสรางสรรคของผวจยจงมขนตอนหรอกระบวนการสรางสรรค ดงน

Page 306: Fine art book4

295 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

การวเคราะหขอมลภาคเอกสารเปนการศกษาผลงานศลปะภาพพมพจากศลปน

ไทย ญปน และศลปนตะวนตกเพอศกษาแนวความคดและรปแบบ ผวจยไดพบ

ขอเดนของเทคนคภาพพมพแกะไม ภาพพมพจดวางแบบ 3 มต ทท�าใหผวจยเกด

แนวคดการสรางสรรคดวยเทคนคผสมผสาน โดยมค�าถามวา หตถกรรมพนบาน

ประสบการณสวนตวกบศลปะภาพพมพรปแบบใหมจะมาผสมผสานกนไดอยางไร

ผลงานของปกสโซนบเปนผลงานทมคณคา แนวทางการท�างานตอเนองตลอดชวต

สะทอนพลงสรางสรรคยงใหญทแฝงอยในตวศลปน ผลงานโฮกไซ มรปแบบผลงาน

ทสะทอนถงธรรมชาตและศลปวฒนธรรมของญปนไดชดเจน

ขอมลหมกพมพ สพมพผา และสยอมผา นบเปนสวนชวยผลกดนการสรางสรรค

เพราะปกตผวจยมกจะพมพภาพผลงานดวยหมกพมพเชอน�ามน ใชวสดทมสวน

ผสมสารเคม เชน น�ามนสน ทนเนอร น�ากรด ยางสน ผงคารบอน แผนโลหะ แผน

พลาสตก เปนตน การท�างานเชนนท�าใหสารเคมจากหมกพมพ และน�ามนสนไหล

ลงสแหลงน�า อาจเปนผลเสยตอสภาพแวดลอมระยะยาว ดงนน แนวคดการน�าพช

ใหสารสมาเปนหมกพมพจงเกดขนพรอมกบแนวทางการสรางสรรคผลงาน

ขอมลพชใหสารสทปรากฏในภาคเอกสาร ผ วจยไดน�าไปจดท�าฐานขอมล

มพชหลายชนดททางกลมผ ผลตผามดยอม ผาบาตก และผาทอในจงหวด

นครศรธรรมราชไมไดน�ามายอมผา แตผวจยคาดหวงวาถามเกบรวบรวมขอมลไว

ใหเปนระบบจะเกดประโยชนในการสรางสรรคผลงานศลปะและหตถกรรมพนบาน

อกทงอาจจะเปนแนวทางในการพฒนาการเพมมลคางานศลปะประยกตในอนาคต

ขอมลศลปวฒนธรรมทองถนเปนทมาของการสรปแนวความคด การน�ารปทรง

มาสรางสรรคผลงานทสะทอนถงวถชวต และศลปกรรมทองถนในภาคใตทมคณคา

การเกบขอมลภาคสนามท�าใหผวจยไดรบความรเรองสธรรมชาตจากพชและ

นกศกษาทรวมโครงการไดรบความรจากประสบการณตรงของผเชยวชาญใน

Page 307: Fine art book4

296วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ทองถนและเกดความภาคภมใจในงานศลปกรรมทองถน ท�าใหมองเหนพชใหสาร

สทมอยในทองถนซงน�ามาใชประโยชนไดทกอยาง การรกษาสงแวดลอม ไมตด

ท�าลาย ควรปลกพชเพมเตม อนรกษพช เพอใหเยาวชนรนหลงไดเรยนร ซงวทยากร

ไดใหแนวคดในคณคาของภมปญญาทองถน การท�างานศลปะดวยใจรกท�าใหเกด

ผลงานศลปะและงานหตถกรรมทดสวยงามมากขน การสบสานภมปญญาใหอยค

กบทองถนดวยการถายทอดความรใหกบคนทสนใจ

ขนตอนการจดท�าฐานขอมลพชใหสารสเปนการรวบรวมเพอประโยชนในการ

สรางสรรคงานศลปะของผวจยและเผยแพรใหกบผสนใจ

ขนตอนการพมพพสจนภาพ เปนขนตอนการทดลองสกดพชเพอใหไดน�าสและ

คดคนหาสตรในการท�าหมกพมพ ดงนน ผวจยจงทดลองและพบวาสามารถน�า

พชมาสกดสเพอพมพภาพได คอ การสกดสเพอหาน�าสทมโทนสตางกน พบโทน

สตามหลกทฤษฎสเปนแมสขนตน คอ สเหลอง สแดง สน�าเงน และสกลาง คอ

สเทา หรอสด�าจากพชหลายชนด เชน ใบมงคด เปลอกสะตอ ลกเนยง เปลอก

แสม ฮอม เปนตน แลวหาวธท�าใหน�าสทมความเหลวใหเกดความหนดเพอน�ามา

เปนหมกพมพดวยทดลองน�าแปงมนส�าปะหลงหรอน�ายางพาราสดมาผสมกบน�าส

พบวาแปงมนส�าปะหลงมความเหมาะสมมากกวาน�ายางพาราสด สารชวยตดสเปน

สวนส�าคญทท�าใหหมกพมพมความหนด มการกระจายตว และใหโทนสทตางกน

ได น�าสมแขกเปนสารชวยตดสทใชไดด หมกพมพมความหนดพอด การกระจาย

ตวด เนอสจะลน สวนการผสมดวยปนแดงหรอน�าสนมสจะมความหนดมากกวา

เนอสไมยดหยน แตน�ามาเปนหมกพมพได เพราะท�าใหเกดน�าหนกของสและ

ความจดของสทสวยงาม

จากผลการทดลอง ผวจยไดก�าหนดเแมสขนตนวากลมสเหลอง สสม สน�าตาลได

จากใบมงคดผสมน�าสมแขก เปลอกสะตอ ลกเนยง เปลอกเงาะ กลมสแดง สแดง

สม สแดงน�าตาล สชมพ ไดจากเปลอกแสม หรอใบมงคดผสมน�าปนแดง กลม

Page 308: Fine art book4

297 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

สน�าเงนเทา สเขยวเทาไดจากฮอมผสมน�าสมแขก กลม สเทา สด�า สมวงด�าได

จากใบกระผสมน�าสนม เปลอกเงาะผสมน�าสนม

วสดพมพพสจนใหผลดตางกน กระดาษ 100 ปอนดท�าใหสมความสวางมากขน

แตเนอกระดาษดดซบหมกพมพไดนอย ถามการพมพสทบซอนกนมากกวา 3 ส

ผลของสจะไมด กระดาษสาเปนกระดาษทมเนอเยอทยดหยนสามารถดดซบหมก

ไดด แตความสดของสลดลง กระดาษฟาเบรยนโนเปนกระดาษทมการดดซบสทด

ใหผลการพมพทด การพมพพสจนบนผาดายดบสตดด แชสารชวยตดสแลวซก

ดวยน�าสะอาด รปทรงหรอลวดลายพมพยงปรากฏอยแตน�าหนกออนแกของสลด

ลง การพมพบนผาควรผสมหมกพมพใหมความเหลวมากกวาเพราะจะท�าใหภาพ

ทเกดจากการพมพภาพมความคมชดมากขน

ขนตอนการสรางสรรคผลงานศลปะภาพพมพ ประกอบดวยการสรปแนวความคด

ประสบการณ และอารมณความรสกของผวจย เนอหาและรปทรงแสดงออกถง

ความสมพนธของคนในครอบครวทมความสข ความรกและความอบอน ซงเปน

ความรสกจากความผกพนกบครอบครว และมความเชอมนวาครอบครวทอบอน

นบเปนพนฐานทส�าคญในการด�ารงชวต สวนวสดและเทคนควธการทน�ามาใชนน

เกดจากความประทบใจความสวยงามของงานหตถกรรมพนบาน ความชนชอบ

ตนไมและธรรมชาต จงเกดเปนแนวคดและแนวทางการท�างานศลปะภาพพมพท

ปลอดภยจากสารเคมและลดมลภาวะเปนพษ

ผลงานภาพพมพชดนเปนแสดงถงการสรางสรรค ทดลอง และคดคนแนวทางใหม

ของผวจยทงรปแบบและเทคนควธการ มการแกปญหาตางๆ เชน สพมพมความ

หนดเกนไปเมอพมพภาพแลวกระดาษพมพขาด โทนสบางสไมสามารถน�ามาใช

ปรมาณมากได อาท ฮอมทใหสน�าเงน เพราะยงมการปลกจ�านวนไมมาก ท�าให

ภาพผลงานจงขาดโทนสน�าเงน ถามปรมาณพชมากขนจะท�าใหมสน�าเงนมาใช

มากขน หรอตองคนควาตอไปวาพชชนดไหนมาทดแทนไดบาง หรออาจจะเกด

จากสวนผสมของพชหลายชนดกมความเปนไปไดทงนน

Page 309: Fine art book4

298วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

นอกจากน อาจจะเปนแนวทางการน�าเทคนคการพมพบนผาซงเปนการน�าความ

รทางทศนศลปไปประยกตในงานหตถกรรมพนบาน ผวจยมแนวคดวาแนวทาง

การท�าหตถกรรมพนบานประเภทผาทท�าดวยมอใหมรปแบบและลวดลายทแตก

ตางไป นบเปนโอกาสการสรางมลคาเพม ซงการออกแบบผลตภณฑตามแนวโนม

ความนยมของตลาดตางประเทศควรมรปแบบทรวมสมย มประโยชนใชสอยไดจรง

มเอกลกษณงานทผลตดวยมอดวยภมปญญาทองถน มคณภาพทางศลปะและ

การออกแบบ มกระบวนการผลตทไมยงยาก แสดงคณคาทางสนทรยะในรปทรง

เรองราว เนอหา วสด เทคนค เพอสรางความแตกตางในการน�าเสนอสนคา (ปรชา

2548) งานหตถกรรมพนบานของจงหวดนครศรธรรมราชทมความสวยงามเปน

ทนเดมอยแลว ถามความงามทางทศนศลปดวยรปแบบรวมสมยเพมขนจะเกด

เอกลกษณงานศลปกรรมทองถนได

ขอเสนอแนะ

1. การพฒนาผลงานสรางสรรคทางทศนศลปควรท�าอยางตอเนองและหาแนวทาง

ประยกตใชกบศลปะประยกต

2. การถายทอดความรเรองภาพพมพสธรรมชาตจากพชใหกบผสนใจ

3. การคนหาวธการพมพผาดวยสธรรมชาตจากพชใหไดคณภาพ สตดทน ทนตอ

แสงและการซกลาง

4. ควรหลกเลยงการใชสวนตางๆ ของพชทเปนการท�าลาย ไมวาจะการตดล�าตน

หรอการตดราก

5. การปลกพชใหสารสใหมากขน การอนรกษพชพนถน น�าวชพชมาทดลองเพมเพอ

ประโยชนในการน�าวตถดบทองถนมาใชใหเกดประโยชนสงสด

Page 310: Fine art book4

299 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

การวจยน ได รบทนทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยราชภฎ

นครศรธรรมราช และไดรบความอนเคราะหจากกลมผผลตในการเกบ

ขอมลภาคสนาม ผชวยศาสตราจารยสวมล ปฏยทธ แปลบทคดยอ

เปนภาษาองกฤษ และนกศกษาผมสวนในการรวบรวมขอมลภาคสนาม

ผวจยจงขอขอบพระคณไว ณ ทน

Page 311: Fine art book4

300วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2549. “เอกสารขอมลความปลอดภย

เคมภณฑ (MSDS).” ศนยขอมลวตถอนตรายและเคมภณฑ. กรมควบคม

มลพษ http://msds.pcd.go.th/name.asp (สบคนเมอ 15 พฤษภาคม 2549).

ประไพ ทองเชญ. 2548. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการวจยแมสธรรมชาต

ในวถผาพนบานภาคใต. ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). http://

elibrary.trf.or.th/project_content.asp?PJID=RDG4720011 (สบคนเมอ

17 ตลาคม 2551).

ประหยด พงษด�า. 2536. ศลปะภาพพมพ กรรมวธแกะไม. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ปรชา ปนกล�า. 2548. โครงการออกแบบผลตภณฑตามแนวโนมความนยมของ

ตลาดตางประเทศ ป 2547. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร.

มนตรา ไชยรตน และกาน จนทรพรหมมา. 2548. รายงานการวจยสธรรมชาต

จากพช: การยอมฝายดวยสสกดจากเปลอกมงคดและยานมนแดง.

นครศรธรรมราช: เครอขายการวจยและถายทอดเทคโนโลยสชมชน สกอ.

ภาคใตตอนบน.

มหาวทยาลยศลปากร. 2542. นทรรศการเชดชเกยรต ศาสตราจารยชลด นม

เสมอ: ภาพพมพ - วาดเสน - สอผสม 2496 - 2542. กรงเทพฯ: อมรนทร.

—. 2545. การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 48 ประจ�าป 2545. กรงเทพฯ:

อมรนทร.

บรรณานกรม

Page 312: Fine art book4

301 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ศลปกรรมทนสรางสรรคศลป พระศร. 2549. โครงการเชดชเกยรตศลปน

ยอดเยยมแหงประเทศไทย รางวลศลป พระศร ครงท 6. กรงเทพฯ: อมรนทร.

ราชบณฑตยสถาน. 2541. พจนานกรมศลปะองกฤษ - ไทย. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน.

สพตรา ศรปจฉม. 2548. “แมสเอยแมสธรรมชาตบนผาทอถนใต.” โลกสเขยว.

14 (มนาคม): 37 - 44.

เสาวนตย กาญจนรตน และนวลฉว แสงชย. 2550. รายงานการวจย การวจยและ

พฒนาหตถกรรม ผาบาตก - มดยอม กรณศกษา บานนากน ต�าบลสระแกว

อ�าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช. นครศรธรรมราช: มหาวทยาลย

ราชภฏนครศรธรรมราช.

อนนตเสวก เหวซงเจรญ และคณะ. 2543. รายงานวจยฉบบสมบรณเรองการพฒนา

กระบวนการยอมสธรรมชาตส�าหรบอตสาหกรรมครอบครว. กรงเทพฯ:

ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อไร ดวงเงน. ประธานกลมใบไมครวง. สมภาษณ. 25 สงหาคม 2550, 29 มกราคม

2551.

Page 313: Fine art book4

302วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

หลกเกณฑการจดทำาตนฉบบ เพอพจารณาตพมพในวารสารวจตรศลป

วารสารวจตรศลป มก�าหนดออกปละ 2 ฉบบ ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน

และฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม

1. ประเภทของเรองทจะตพมพ

1.1 รายงานการวจยทางดานศลปกรรมศาสตรเปนบทความวจยหรอบทความงาน

สรางสรรคทางดานศลปกรรม (การวจยงานศลปะ การออกแบบ ประยกตศลป

ดนตร การแสดง สอศลปะ ปรชญาศลป สนทรยศาสตร ประวตศาสตรศลปะ

และโบราณคด)

1.2 บทความวชาการหรอบทความงานสรางสรรคทางดานศลปกรรมศาสตรเปน

บทความทเสนอองคความร แนวคด วธการ และกระบวนการทเกยวของกบ

สาขาวชาตางๆ ทางดานศลปกรรมศาสตร (การวจยงานศลปะ การออกแบบ

ประยกตศลป ดนตร การแสดง สอศลปะ ปรชญาศลป สนทรยศาสตร

ประวตศาสตรศลปะ และโบราณคด)

1.3 บทความวจารณหนงสอ หรอบทความปรทรรศน

2. รปแบบกำรเขยนบทควำม

รายงานการวจย บทความวจย และงานสรางสรรคทางดานศลปกรรม ควรมความ

ยาวตงแต 8,000 ค�า แตไมควรเกนกวา 15,000 ค�า (จ�านวนค�าถอตามการนบ

จ�านวนค�าใน Microsoft Word) หรอจ�านวนหนาตงแต 15 หนา แตไมควรเกน

กวา 30 หนา (ไมรวมบรรณานกรม ภาพประกอบ และค�าบรรยายภาพ) ลงใน

กระดาษ A4 ระยะหางจากขอบกระดาษ ทงดานบน ดานลาง ดานซาย และดาน

Page 314: Fine art book4

303 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ขวา 2.54 เซนตเมตร แบบอกษร Cordia New ขนาด 16 Point ภาพประกอบ

ความละเอยดท 300 Pixel/High Resolution ขนาดไฟลไมต�ากวา 500 KB และ

มขอมลตามล�าดบตอไปน

- บทคดยอ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ

- ชอ-นามสกล ต�าแหนง ต�าแหนงทางวชาการ หนวยงานทสงกด ทงภาษา

ไทยและภาษาองกฤษ

- เชงอรรถและบรรณานกรม

- กตตกรรมประกาศ

3. กำรเตรยมตนฉบบ

3.1 เอกสารบทความวชาการ/วจย (ตามขอ 2) จ�านวน 2 ชด พรอมแบบน�าสง

ตนฉบบ จ�านวน 1 ชด

3.2 ซด-รอม จ�านวน 1 แผน ประกอบดวย

- ไฟลบทความทประกอบดวยขอมลตามขอ 2 นามสกล .doc หรอ .docx

- ไฟลภาพประกอบ นามสกล jpg, jpeg หรอ RAW หรอ TIFF ความละเอยด

300 Pixel/High Resolution ขนาดไฟลไมต�ากวา 500 KB

4. กำรจดสง

สงท: กองบรรณาธการวารสารวจตรศลป

คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

239 ถนนหวยแกว ต�าบลสเทพ

อ�าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50202

โทรศพท 0-5394-4829 โทรสาร 0-5321-1724

หรอ e-mail: [email protected]

Page 315: Fine art book4

304วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

5. กำรพจำรณำบทควำม

5.1 กองบรรณาธการฝายวชาการจะท�าหนาทพจารณากลนกรองบทความและ

จะแจงผลการพจารณาใหผสงบทความทราบภายใน 15 วนนบตงแตวนทได

รบบทความ ทงน กองบรรณาธการฝายประสานงานจะท�าหนาทประสานงาน

กบผสงบทความในทกขนตอน

5.2 กองบรรณาธการฝายประสานงานจะด�าเนนการจดรปแบบของบทความให

เปนระบบเดยวกนทกบทความกอนน�าเสนอใหผทรงคณวฒ (peer review)

พจารณา จากนน จงสงบทความทไดรบการพจารณาในเบองตนใหกบผทรง

คณวฒ (peer review) จ�านวน 2 ทาน เปนผพจารณาใหความเหนชอบในการ

ตพมพเผยแพรบทความ โดยใชเวลาพจารณาแตละบทความไมเกน 1 เดอน

ผลการพจารณาของผทรงคณวฒดงกลาวถอเปนสนสด จากนน จงสงผลการ

พจารณาของผทรงคณวฒใหผสงบทความ หากมการแกไขหรอปรบปรงใหผสง

บทความแกไขและน�าสงกองบรรณาธการภายในระยะเวลา 1 เดอนนบตงแต

วนทไดรบผลการพจารณา

5.3 กองบรรณาธการฝายประสานงานน�าบทความทผานการพจารณาและแกไข

แลวเขาสกระบวนการเรยบเรยงพมพและการตพมพ โดยใชระยะเวลาด�าเนน

การประมาณ 2 - 3 เดอน

5.4 ผสงบทความจะไดรบ “วารสารวจตรศลป” จ�านวน 2 เลมเปนการตอบแทน

ภายใน 1 เดอนนบตงแตวารสารวจตรศลปไดรบการเผยแพร

6. กำรอำงเอกสำร

การอางองเอกสารในเนอเรองใชระบบนาม-ป (name-year system) ของวารสาร

วจตรศลป มหลกเกณฑ ดงน

6.1 นามของผเขยนและการอางองทเปนตวเลข

Page 316: Fine art book4

305 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

(1) นามของผเขยนภาษาไทย ใหเขยนเฉพาะชอ ใหใชพทธศกราช และเลข

หนาเปนเลขอารบก ทงหมด เชน อญชล ดษฎพรรณ (2527, 88) กลาว

วา……….(ในการกลาวถงผเขยนครงแรก ) หรอ อญชล (2527, 88) กลาว

วา……….(ในการกลาวถงผเขยนครงตอมา) หรอ…………………(อญชล

2527, 101) (ตามหลงขอความทอางองถง)

(2) นามของผเขยนภาษาตางประเทศ ใหเขยนเฉพาะนามสกล (last name) ให

ใชครสตศกราช และเลขหนาเปนเลขอารบก ทงหมด เชน Ferguson and

O’Reilly (1979, 35 - 40) introduced………………..หรอ………………..

(Ferguson and O’Reilly 1979, 35 - 40)

6.2 เรองทมผเขยนมากกวา 3 คนขนไป

(1) ภาษาไทย ใชชอแรกแลวตามดวยค�าวา และคณะ แลวจงเปน พทธศกราช

และเลขหนา เชน ………………..(วรวชณ รงรตน และคณะ 2527, 172 - 179)

(2) ภาษาตางประเทศ ใชเฉพาะนามสกลคนแรก แลวตามดวย et al. และ

ค.ศ. เชน………………..(Smith et al. 1984, 18)

6.3 ผเขยนคนเดยวกน เสนอเอกสารปเดยวกน ใหก�ากบตวอกษรตามล�าดบ เชน

ก, ข, ค,… A, B, C,… ตอจากปพมพ เชน (ไพศาล เหลาสวรรณ และคณะ

๒๕๓๕ก, 199) หรอ (Brown 1991A, 299)

6.4 กรณไมมชอผแตง ผรวบรวม ผแปล หรอบรรณาธการ ใหลงรายการชอเรอง

แทนและใชตวเอน เชน (ทศนศลป 2550, 15) เอกสารจากเวบไซต เชนหลก

เกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนแบบถายเสยง (2542, ออนไลน)

หมายความวา ……………….. หรอ ……………….. (Therapeutic Goods

Administration. N.d., online)

Page 317: Fine art book4

306วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

7. กำรเขยนบรรณำนกรม

เอกสารอางองทกเรองทปรากฏในรายการอางอง ใหน�ามาเขยนเปนบรรณานกรม

ทกรายการ มหลกเกณฑ ดงน

7.1 จดท�ารายการสงพมพภาษาไทยกอน ตามดวยรายการสงพมพภาษาตาง

ประเทศ

7.2 การอางองทเปนตวเลขใชเลขอารบกทกกรณ

7.3 เรยงล�าดบตามตวอกษรของผแตง

(1) เขยนชอทกคนทรวมเขยนเอกสารภาษาไทย ใหเขยนชอ ทกคนเรยงกนไป

คนดวยจลภาค (,) คนสดทายใหเชอมดวย “และ” เชน วลลภ สนตประชา,

ขวญจตร สนตประชา, และชศกด ณรงคเดช.

(2) เอกสารทมผเขยนชดเดยวกน ใหเรยงล�าดบตามป จากปทพมพกอน-ปท

พมพหลงตอๆ มา แตหากเปนปเดยวกนใหใส ก ข ค ก�ากบไวทพทธศกราช

หรอ A B C ก�ากบไวท ครสตศกราช โดยเรยงตามล�าดบของเลมทพมพ

กอน-หลง และตามล�าดบตวอกษรของชอเรอง ส�าหรบชอเรองใหใชตวเอน

(3) ชอผแตงในรายการถดจากรายการแรกใหแทนชอผเขยนดวยการขดเสนใต

จ�านวน 16 เคาะ (8 ตวอกษร) ตามดวยจด (.)

(4) บรรณานกรมทมความยาวเกน 1 บรรทด ในการพมพ/เขยนบรรทดท 2 ให

เยองเขา ประมาณ ½ นว

ณรงค รตนะ. 2528ก. การครอบครองและการรอบรเทคโนโลยในประเทศไทย.

กรงเทพฯ: ศนยถายทอดเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ

การพลงงาน.

Page 318: Fine art book4

307 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

—.2528ข. ค มอการเจรจาและการท�าขอตกลงการถายทอดเทคโนโลย.

กรงเทพฯ: ศนยถายทอดเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ

การพลงงาน.

7.4 ชอเรองหนงสอ ชอบทความ ชอวารสารภาษาตางประเทศ ใหขนตนดวย

อกษรตวพมพใหญทกค�า ยกเวนค�าบพบทและสนธาน

7.5 หากไมปรากฏเมองทพมพ ส�านกพมพ ใหใชค�าวา ม.ป.ท. หรอ n. หากไม

ปรากฏปทพมพใหใชค�าวา ม.ป.ป. หรอ N.d.

7.6 ในกรณไมมชอผแตง ผรวบรวม ผแปล หรอบรรณาธการ ใหลงรายการชอ

เรองแทน

7.7 ล�าดบการเขยนและเครองหมายวรรคตอนใหใชดงน

(1) หน งส อ : ผ เ ข ยน . / /ป . / / ช อห น งส อ . / /ช อ เม อง : / ส� าน กพมพ .

ณรงค รตนะ. 2530. เทคโนโลยโลหะอตสาหกรรมการหลอ. กรงเทพฯ:

ศนยถายทอดเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงาน.

Wyatt, David K. 1984. Thailand: A Short History. New Haven: Yale University

Press.

(2) วารสาร : ผเขยน.//ป.//“ชอเรอง.”//ชอวารสาร ปท//(เดอน):/หนา.

จกรกฤษณ นรมตผดงการ และทว สวนมาล. 2519. “ความสามารถในดานการ

เงนของเทศบาล กรณของเทศบาลนครกรงเทพ กอนเปลยนแปลงเปน

กรงเทพมหานคร.” พฒนบรหารศาสตร 16(เมษายน): 231 - 254.

Page 319: Fine art book4

308วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

Parikh, Mihir and Sameer Verma. 2002. “UtilizingInternet Technologies to

Support Learning: An Empirical analysis.” International Journal of

Information Management 22, no. 1: 27 - 46.

(3) รายงานสมมนา/ประชมทางวชาการ (Proceedings) ผเขยน.// ป.//“ชอ

เรอง.”//.ใน ชอสมมนา วน สมมนา.//สถานท:/หนวยงานทจด

วรวชณ รงรตน และคณะ. 2527. “ศกษาปรมาณเชอไรโซเบยมทเหมาะสมในการ

คลกเมลดพนธถวลสงพนธไทนาน 9.” ใน รายงานการสมมนาเชงปฏบต

การงานวจยถวลสง ครงท 3 วนท 12 - 21เมษายน 2527. นครปฐม:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน.

Common, Mick. 2001. “The Role of Economics in Natural Heritage

Decision Making.” In Heritage Economics: Challenges for Heritage

Conservation and Sustainable Development in the 21st Century:

Proceedings of the International Society for Ecological Economics

Conference, Canberra, 4 July 2000. Canberra: Australian Heritage

Commission.

(4) วทยานพนธ: ผ เขยน.//ป.//ชอเรอง.//วทยานพนธ ชอปรญญา ชอ

มหาวทยาลย หรอสถาบน

ทว เสรวาศ. 2551. รองรอยชวตจากเมองสพนถน. วทยานพนธศลปมหาบณฑต

มหาวทยาลยเชยงใหม.

Byrne, Maritza Ivonne. 1996. Self-talk and Test Anxiety. Ph.D thesis, Monash

University, Melbourne.

Page 320: Fine art book4

309 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

(5) เวบไซต: ชอผพฒนาเวบไซต.//ปทปรบปรงขอมลลาสด.//”ชอเรอง.”//

หนวยงานเจาของเวบไซต,/URL,/(สบคนเมอ วนท เดอน ป ภาษาไทย)

(accessed เดอน วนท, ป ภาษาตางประเทศ)

“หลกเกณฑการถอดอกษรไทยเป นอกษรโรมนแบบถายเสยง.” 2542.

ราชบณฑตยสถาน, http://www.Royin.go.th/roman-translate.html

(สบคนเมอ 24 สงหาคม 2553).

Therapeutic Goods Administration. N.d. “Recalls & Alerts.” Department of

Health and Ageing, Canberra, http://www.tga.gov.au/recalls/index.

htm, (accessed December 13, 2004)

ตวอยาง

จกรกฤษณ นรมตผดงการ และทว สวนมาล. 2519. “ความสามารถในดานการ

เงนของเทศบาล กรณของเทศบาลนครกรงเทพ กอนเปลยนแปลงเปน

กรงเทพมหานคร.” พฒนบรหารศาสตร 16 (เมษายน): 231 - 245

ณรงค รตนะ. 2528ก. การครอบครองและการรอบรเทคโนโลยในประเทศไทย.

กรงเทพฯ: ศนยถายทอดเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ

การพลงงาน.

—.2528ข. ค มอการเจรจาและการท�าขอตกลงการถายทอดเทคโนโลย.

กรงเทพฯ: ศนยถายทอดเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ

การพลงงาน.

—.2530. เทคโนโลยโลหะอตสาหกรรมการหลอ. กรงเทพฯ: ศนยถายทอด

เทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงาน.

Page 321: Fine art book4

310วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

เสนสรางสรรครปทรงมนษย

ณรงค รตนะ, พชร อรรถจนดา, และกฤษฎา ธาราสข. 2531. การท�าสญญา

โปรแกรมคอมพวเตอรในเชงธรกจ. กรงเทพฯ: ศนยถายทอดเทคโนโลย

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยและการพลงงาน.

ทว เสรวาศ. 2551. รองรอยชวตจากเมองสพนถน. วทยานพนธศลปมหาบณฑต

มหาวทยาลยเชยงใหม.

บญธรรม กจปรดาบรสทธ และสมคด อสระวฒน. 2526. ประชากรศกษา. พมพ

ครงท 2. กรงเทพฯ: อกษรบณฑต.

วรวชณ รงรตน และคณะ. 2527. “ศกษาปรมาณเชอไรโซเบยมทเหมาะสมในการ

คลกเมลดพนธถวลสงพนธไท นาน 9.” ใน รายงานการสมมนาเชงปฏบตการ

งานวจยถวลสง ครงท 3 วนท 12 - 21 เมษายน 2527.นครปฐม: มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน.

“หลกเกณฑการถอดอกษรไทยเป นอกษรโรมนแบบถายเสยง.” 2552.

ราชบณฑตยสถาน, http://www.Royin.go.th/roman-translate.html

(สบคนเมอ 24 สงหาคม 2553).

Byrne, Maritza Ivonne. 1996. Self-talk and Test Anxiety. Ph.D thesis,

Monash University, Melbourne.

Ferguson, Nicolas, and Maire O’Reilly. 1979a. English for International

Bangking. London: Evans.

—.1979b. English Telephone Conversation. London: Evans.

Page 322: Fine art book4

311 วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Parikh, Mihir and Sameer Verma. 2002. “UtilizingInternet Technologies

to Support Learning: An Empirical analysis.” International Journal of

Information Management 22, no. 1: 27-46

Therapeutic Goods Administration. N.d. “Recalls & Alerts.” Department

of Health and Ageing, Canberra, http://www.tga.gov.au/recalls/index.

htm, (accessed December 13, 2004).

Wyatt, David K. 1984. Thailand: A Short History. New Haven: Yale

University Press.

หมำยเหต : สามารถดาวน โหลดหลกเกณฑ การเขยนและแบบเสนอ

ตนฉบบบทความไดทเวบไซตของคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

http://www.finearts.cmu.ac.th/

ทศนะและขอคดเหนในวำรสำรแตละฉบบเปนของผ เขยนบทควำม

แตละทำน มใชเปนควำมคดเหนของกองบรรณำธกำรหรอคณะวจตรศลป

มหำวทยำลยเชยงใหม ทงน กองบรรณำธกำรหรอคณะวจตรศลป

ไมจ�ำเปนตองเหนดวยกบควำมคดเหนดงกลำวเสมอไป

ตดตอเปนสมำชก: กองบรรณาธการวารสารวจตรศลป

คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

239 ถนนหวยแกว ต�าบลสเทพ

อ�าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50202

โทรศพท 0-5394-4829 โทรสาร 0-5321-1724

หรอ e-mail: [email protected]

Page 323: Fine art book4

วารสารวจตรศลปปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

Page 324: Fine art book4

วารสารวชาการ วจตรศลป คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม ปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555

ISSN 1906-0572

JOURNAL OF FINE ARTSคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหมปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน 2555


Top Related