Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
1. Испитување на земјината покривка Зошто се испитува земјината покривка? Типот и количината на земјината покривка се важни карактеристики за да се разбере Земјата како систем. Во размената на енергија, земјината покривка влијае на сончевата енергија рефлектирана од Земјината површина, а ова пак на загревањето на атмосферата и на локалните климатски услови. Климатските пак услови влијаат на флората, односно на типот на земјината покривка. Влијае на размената на водата и хемиските елементи кои се од суштинска важност за животот на Земјата (јаглерод, азот и сулфур), меѓу почвата, растенијата и атмосферата. Научниците што ја проучуваат планетата Земја посебно се интересираат за природната вегетација. Затоа местата каде ќе се вршат детални мерења се одбираат такви да се богати со природна вегетација. Мерењата што се вршат се наречени биометрија и вклучуваат големина и распространетост на растенијата на избраното место. Биометриските мерења се важни за да научниците следат какви промени се случуваат на значајните фактори кои влијаат на екосистемите. Исто така, важно е да се познава и типот на вегетацијата на избраното место, што се одредува со системот што го употребуваат Обединетите Нации, наречен MUC (Modified UNESCO classification) систем. Испитувањето на земјината покривка на самото место, овозможува научниците подобро да ја интерпретираат сателитската снимка на избраната површина. Со години научниците добиваат сателитски снимки на Земјата и макотрпно работат за да утврдат што се гледа на тие снимки. Нивните нагаѓања можат да се потврдат само ако се земат податоци директно од самото место. Овде многу ќе помогне GLOBE програмата. GLOBE училиштата од секаде од светот прибираат податоци и фотографиии на земјината покривка и ги испраќаат во центарот за обработка на податоците на GLOBE програмата преку интернет. Но исто така преку интернет, GLOBE учениците ќе можат да се запознаат со податоците на другите GLOBE училишта ширум светот и со истражувањата на научниците. Низ ова истражување учениците ќе ги вежбаат вештините за мерење, математички пресметки, правење геогравски карти, ќе научат нешто повеќе за растенијата во нивната животна средина и ќе научат да употребуваат експериментални и истражувачки техники.
2. Избор на места за истражување
43
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
• GLOBE истражувачко место (GLOBE study site) Проектот на истражување на земјината покривка започнува со сателитска слика на област од 15 км х 15 км, во чиј центар е вашето училиште. Тоа е вашето GLOBE истражувачко место. Името на сателитот што ја обезбедува снимката е “LANDSAT”, а снимката ја прави посебна камера наречена “Thematic mapper” (ТМ), што снима на различни бранови должини. Секоја бранова должина дава различно обоена слика. Ако имате две слики во две различни бранови должини, ќе можете да одредите каков е типот на земјината покривка. На пример, шумата може да изгледа исто како водата во едната бранова должина, но не и во другата. ТМ сликите се составени од мали обоени квадрати наречени пикслови. Секој пиксл прикажува област од 30 м х 30 м на Земјата. ТМ сликата ќе ја добиете од GLOBE веднаш штом ќе бидете регистрирани како GLOBE училиште. Сликата ќе дојде на диск со софтвер наречен Multi-Spec што ќе ви помогне да ја прикажете сликата на различни бранови должини и да ја зумирате (да ја фокусирате на одредени пикслови). • Места за испитување на земјината покривка (Land cover sample sites) Во внатрешноста на GLOBE истражувачкото место се избираат места за испитување на земјината покривка, односно места на кои ќе се вршат детални мерења и набљудувања. Учениците поделени во групи ги одбираат тие места со помош на ТМ сликата, како области од 90m х 90m со истородна земјина покривка. Всушност, на ТМ сликата тие области се состојат од 9 пикслови (3 х 3 пикслови). Се одбираат толку многу места на кои ќе се испитува земјината покривка, колку што е можно да се посетат. При посетата на тие места се маркира областа од 90m х 90m и се дава име. Со GPS приемникот се одредуваат координатите на центарот на таа област (географска ширина, географска должина и надморска висина). 3. Какви испитувања се прават на земјината покривка Во избраните места земјината покривка се испитува квалитативно и квантитативно. Квалитативното испитување се врши доста едноставно.Квалитативните податоци се земаат само еднаш, а се состојат во следново:
Од центарот се фотографира областа во сите главни правци (исток, запад, север и југ). Треба да се направат два комплета фотографии (еден за GLOBE и еден за училиштето). На фотографиите треба да се забележи името на областа што е фотографирана и правецот во кој фотографијата е направена.
Со помош на МUC системот се врши класификација на земјината покривка. Ако местото согласно MUC системот е класифицирано како шума-forest (1), шума-woodland (1) или тревна вегетација (4), тогаш тоа место може да се користи и за квантитативно испитување во согласност со GLOBE протоколот. За другите класификации GLOBE нема протокол за квантитативни и биометриски мерења, па за тоа место испитувањата се сведуваат само на квалитативни. Ако местото е одбрано за квантитативно истражување,тогаш внатре во него треба да се одреди постојано место за биолошко истражување - биолошки истражувачко место (biology study site). Ова место ќе се користи за долгорочно прибирање на податоци поврзани со вегетацијата. GLOBE училиштата можат да одберат само едно биолошки истражувачко место, а можат и повеќе (пожелно е да тие бидат од различна класа). Забелешка: Местото за биолошко истражување се одбира само доколку квалитативната класификација е од класата 0,1 или 4.
44
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
МЕТОДОЛОГИЈА ЗА СОБИРАЊЕ ПОДАТОЦИ ЗА ЗЕМЈИНАТА ПОКРИВКА
МЕТОДОЛОГИЈА ЗА ЦРТАЊЕ НА КАРТАТА НА ЗЕМЈИНАТА ПОКРИВКА
И СЛЕДЕЊЕ НА ПРОМЕНИТЕ
45
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
ПРОТОКОЛ ЗА МЕСТОТО ЗА ИСПИТУВАЊЕ НА ЗЕМЈИНАТА ПОКРИВКА
Задача: Да се одреди местоположбата на вашето Место за испитување на земјината покривка, да се фотографира и да се одреди класата на земјината покривка согласно MUC - системот.
Што ви е потребно
GPS молив или пенкало компас протоколи за биометриски мерења MUC- систем (табела и речник на термини) метарска лента (50 метри долга) Прирачник за локалната вегетација фотоапарат маркери листи за запишување на податоците градинарски ножици На терен
1. Приближно лоцирајте го центарот на област од 90 m х 90 m хомогена земјина покривка. Областа може да биде и поголема, само мора да е хомогена.
2. Одредете ги географската ширина, географската должина и надморската височина со GPS-приемникот следејќи го GPS -протоколот.
3. Одредете ја MUC - класата. Ако е потребно спроведете биометриски мерења. 4. Од центарот на Местото направете 4 фотографии во секој од главните правци: исток,
запад, север и југ. Користи компас за да ги определиш правците. 5. Запиши ги податоците на соодветни места во Листата за податоци.
Биометриски мерења кои се евентуално потребни: 1. Мерење на покривката на сводот и покривката на тлото 2. Мерење на висината на дрво, грмушка и граминоид 3. Мерење на обиколка на дрво 4. Мерење на биомаса на граминоид
46
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
ПРОТОКОЛ ЗА МЕРЕЊЕ НА ПОКРИВКАТА НА СВОДОТ И ПОКРИВКАТА НА ТЛОТО
На терен 1. Одредете ја местоположбата на центарот на Местото за испитување на земјината покривка.
Тоа е почетната точка. 2. Одберете го правецот во кој ќе чекорите: североисток. северозапад, југоисток и југозапад.
Користете компас. 3. На секој двочекор погледнете во денсиометарот. Бидете сигурни дека го држите правилно.
Во првата колона на Листата за запишување на податоци запишете: “ - “ ако гледате набо “ Т “ ако гледате делови од дрво (повисоко од 5 метри). “ SB " ако гледате делови од грмушка (шумско растение со висина помеѓу 50 см и 5 м)
4. Во втората колона на Листата за податоци запишете: “ - “ ако гледате небо “ Е “ ако дрвото или грмушката е зимзелена “ D " ако дрвото или грмушката е листопадна
5. Истовремено со запишувањето на покривката на сводот, ќе ја запишете и покривката на
тлото. Тоа значи на секој двочекор ќе погледнете надолу и ќе забележите дали вашите стапала или нозете до колена ви ги допира нeкаква вегетација.(За ова не го користете денсиометарот!) Запишете: “-“ ако нема вегетација “В“ ако гледата сува вегетација “G" ако гледате зелена вегетација и во колоната 4 идентификувајте го типот на зелената вегетација (Граминоид, форб, грмушка, џуџеста грмушка или друга зелена вегетација).
47
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
6. Во колоната 5 запишете го името на највисокото дрво или грмушка што го забележавте на Местото. (по можност да се напише латинско име или локално име)
7. Во колоната 6 ставете “+” ако највисоката вегетација е грмушка, а “-” ако не е. 8. Во колоната 7 ставете “+” ако вегетацијата е џуџеста грмушка или “-” ако не е. 9. Направи ги овие мерења за секој од четирите правци чекорејќи од центарот на Местото до
крајот на дијагоналата. 10. Комплетирајте ги табелите на стр. 2 од Листата за податоци. Пресметај те ги потребните
проценти. 11. Употребете ги овие податоци за да ја потврдите вашата MUC - класификација и за да ги
одредите домонантните и кодоминантните примероци во вашето место.
Одредување на процентот на покриеност на сводот со: Вкупно “Т”
1. % Покривка на сводот со дрво = ----------------------- х 100 Вкупно мерења Вкупно “Е”
2. % Зимзелена покривка на сводот = ------------------------- х 100 Вкупно мерења Вкупно “D"
3. % Листопадна покривка на сводот = -------------------------- х 100 Вкупно мерења Вкупно “GD"
4. % Покривка на тлото со граминоид = ----------------------- х 100 Вкупно мерења Вкупно "SB"
5. % Покривка на сводот со грмушка = -------------------------- х 100 Вкупно мерења Вкупно џуџеста грмушка
6. %Покривка со џуџеста грмушка = ----------------------------- х 100 Вкупно мерења
48
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
ПРОТОКОЛ ЗА МЕРЕЊЕ НА ВИСИНАТА НА ГРАМИНОИД, ДРВО И ГРМУШКА
На терен 1. Мерење на висината на граминоидот (граминоид тревна вегетација)
Нека еден ученик застане во центарот на Местото со врзани очи. Нека фрли на пр. мешунка од грашак било каде во Местото.
Таму каде паднала мешунката измерете ја висината на граминоидот од тлото до врвот.
Повторете го процесот уште двапати и пресметајте средна вредност
Запишете го резултатот и употребете го за одредување на MUC - класата
2. Мерење на висина на грмушка (грмушката е висока од 50cm до 5м) Одберете грмушка по случаен избор (Исто како што го одбравте местото каде меревте висина на граминоид) - најблиската грмушка до местото каде ќе падне мешунката грашак.
Измерете ја висината на грмушката од тлото до највисокото гранче, ако е можно. Ако грмушката е превисока употребете клинометар.
Повторете го процесот уште два пати па пресметајте средна вредност. Запишете го резултатот и употребете го за одредување на MUC- класата
3. Мерење на висина на дрво (дрвото е повисоко од 5 метри) Одредете ги доминантните (тие што се најприсутни на Местото и кодоминантните (тие што се втори најприсутни) примероци на дрво и запишете ги нивните имиња.
Изберете ги највисокото, најниското и три други дрва со висина меѓу најмалата и најголемата од доминантниот примерок.
Маркирајте ги овие дрва ако имате намера на истото место да земате податоци повторно со цел да ги следите промените.
Измерете ја висината на овие дрва користејќи клинометар. Направете по три мерења за секое дрво и пресметајте средна вредност. Ако кодоминантна вегетација е дрво, на ист начин одберете 5 дрва од кодоминантниот примерок и измерете ги нивните висини.
ПРОТОКОЛ ЗА МЕРЕЊЕ НА ОБИКОЛКА НА ДРВО
На терен 1. Обиколката се мери на одбраните
доминантни и кодоминантни примероци дрва.
2. Мерењето се врши со метарска лента на висина 1,35м од тлото (висина на градите).
3. Се запишуваат добиените резултати.
49
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
ПРОТОКОЛ ЗА МЕРЕЊЕ НА БИОМАСА НА ГРАМИНОИД На терен 1. Одберете место по случаен избор. 1. Обележете површина од 1 метар квадратен (може однапред да подготвите дрвена рамка со
страни 1 метар). 2. Со градинарски ножици исечете ја сета вегетација во обележениот квадрат блиску до
земјата. 3. Сортирајте ја исечената вегетација на зелена и сува (ако исечокот има и малку зелено се
смета за зелена вегетација). 4. Зелената и сувата вегетација се ставаат одделно во хартиени кеси и кесите се
обележуваат. 5. Повторете го истово уште за две случајно избрани места. Во училница Така спакуваните примероци се сушат во рерна на температура 50 – 70 C°. Сушењето може да трае неколку дена. Секоја од кесите се вага секоjдневно. Сушењето е завршено кога ќе се измери иста маса два дена едноподруго. Кога ќе заврши сушењето се вага секоја кеса прво полна, а потоа празна, па се пресметува чиста маса на граминоид. Резултатите се запишуваат.
МЕРЕЊЕ НА ВИСИНА НА ДРВО/ГРМУШКА НА КОС ТЕРЕН Прв начин На терен 1. Работете во тим од тројца ученици. Едниот ученик стои покрај дрвото. Вие и другиот партнер
се оддалечувате од основата на дрвото се додека не го видите врвот на дрвото низ сламката на клинометарот. За да добиете најдобри резултати подесете го растојанието така да клинометарот покажува близу 30 степени, а вие сте подалеку од дрвото отколку што е тоа високо.
2. Кога добро ќр го поставите клинометарот за да го гледате врвот на дрвото, вашиот партнер нека го забележи аголот на клинометарот.
3. Запишете го тангенсот од тој агол. 4. Држејќи го клинометарот на агол 0 степени, погледнете низ сламката, а партнерот покрај
дрвото нека го лоцира местото што го гледате на дрвото.
50
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
5. Измерете ја висината од основата на дрвото до местото на дрвото што го гледавте кога клинометарот покажуваше 0 степени-h.
6. Измерете го растојанието од вас до дрвото-D. 7. Пресметајте ја висината на дрвото по следнава равенка: H = tan (агол на клинометарот) х D + h
МЕРЕЊЕ НА ВИСИНА НА ДРВО/ГРМУШКА НА КОС ТЕРЕН Втор начин На терен 1. Работите во тим од тројца ученици. Двајца од вас треба да бидат со скоро иста висина. Вие
и еден партнер се оддалечувате од дрвото се додека не го гладате врвот на дрвото низ сламката, а аголот на клинометарот да биде близу 30 степени. Кога добро ќе го поставите клинометарот вашиот партнер ќе го забележи аголот на клинометарот. Тоа ќе ви биде < 1. Од табелата на тангенсите ќе го одредите неговиот тангенс.
2. Свртете го клинометарот и гледајте низ сламката од спротивниот крај. Треба да ја гледате основата на дрвото. Нека вашиот партнер го забележи аголот на клинометарот. Тоа ќе ви биде < 2. Одредете го неговиот тангенс.
3. Твојот партнер кој е скоро со иста висина како твојата нека стои покрај дрвото. Гледај ги очите на твојот партнер низ сламката на клинометарот. Твојот друг партнер нека го отчита аголот на клинометарит. Ова ќе биде < 3. Одредете го неговиот косинус.
4. Измерете го растојанието од вас до дрвото - D. 5. Пресметајте ја линијата на основата по оваа равенка:
В = D х соѕ < 3 6. Пресметајте ја висината на дрвото по равенката:
H = tan <1 x B + tan <2 x B
51
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
Забелешка: Овој начин се применува кога вие сте на повисоко ниво од основата на дрвото.
МЕРЕЊЕ НА ВИСИНА НА ДРВО/ГРМУШКА НА КОС ТЕРЕН Трет начин На терен
1. Работите во тим од тројца ученици. Двајца од вас треба да бидат со приближно иста висина. Вие и еден од вашите партнери се оддалечувате од дрвото се додека низ сламката на клинометарот не го гледате врвот на дрвото (најдобро е аголот на клинометарот да биде близу 30 степени). Кога добро сте се поставиле и го гледате врвот на дрвото, вашиот партнер го забележува аголот на клинометарот. Тоа ќе ви биде < 1. Одредете го неговиот тангенс.
2. Поставете го клинометарот така да ја гледате основата на дрвото. Вашиот партнер го запишува аголот на клинометарот. Тоа ќе ви биде < 2. Одредете го неговиот тангенс.
3. Партнерот кој е висок скоро колку вас стои до дрвото. Низ сламката на клинометарот гледајте ги неговите очи. Другиот партнер нека го забележи аголот на клинометарот. Тоа ќе биде < 3. Одредете го косунусот од тој агол.
4. Измерете го растојанието од вас до основата на дрвото - D 5. Пресметајте ја линијата на основата по оваа равенка:
B = D x cos < 3 6. Пресметајте ја висината на дрвото по равенката:
H = tan<1 x B - tan<2 x B
52
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
Забелешка: Овој начин се применува кога вие сте пониско од основата на дрвото. 1. Како се прави тубуларен денсиометар
Се зема пластична цевка со дијаметар приближно 4 cm и должина 7,5 cm. На едниот крај на цевката, со помош на лента за лепење се, прицврстуваат два конци под прав агол, така да формираат крст. На другиот крај, пак со леплива лента се прицврстува конец со должина 18 cm со метален претег.
2. Како се прави клинометар Потребни се два листа. На едниот е обележен агломер, а на другиот таблица со тангенси од аглите. Овие листови заедно со картон од иста големина помеѓу нив се ставаат во заштитна проѕирна футрола формат А-4. На означеното место се залепува поширока сламка за шмукање. На означеното место се отвора мало отворче во кое се протнува конец на кој виси метален претег и се врзува. Металниот претег треба да виси подолу од скалата.
53
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
3. Како се користи MUC - системот за класификација на земјината покривка
Земјината покривка во MUC - системот е класифицирана во четири нивои подредени по хиерархиски ред, Секое повисоко ниво се базира на подетализирани својства на земјината покривка. При одредување на MUC - класата на земјината покривка во вашето испитувано место, секогаш се започнува со најниското ниво (нивото 1) и се продолжува кон повисоките нивоа едно по едно. Дефинициите на MUC - класите ги имате во прилог и учениците секогаш кога ја одредуваат MUC - класата на областа, треба да се повикуваат на овој прилог, а не на нивното сеќавање или општо познавање. Примери за употреба на MUC- системот Пример 1. Нека како место за испитување на земјината покривка (90 m х 90 m) сте одбрале релативно хомогена област од треви. Околу 80 % од областа е покриена со треви или тревни растенија високи 1m и околу 15 - 20 % широколисни листопадни дрва.
Ниво 1- Во MUC - клaсификацијата гледате дека за таква област најдобро одговара класата кодирана со бројот 4. (Класата 4 бара повеќе од 60 % од целата земјина покривка да биде тревна вегетација ). Ниво 2- Во MUC - класификацијата на ова ниво имате за избор четири можности, кодирани со броевите 41, 42, 43 и 44. Откако добро ќе ги погледнете дефинициите во MUC - речникот, ќе заклучите дека: бидејќи тревната покривка ја сочинуваат повеќе од 50% трева, второто ниво е graminoid, а ако тревата е висока меѓу 50cm и 2m, ќе се одлучите за кодот 42- средно висок graminoid. Ниво 3- Во нивото 3 имате пет можности за избор кодирани со броевите 421 - 425. Бидејќи во вашето место има 15 - 20% покривка од дрва ќе се одлучите за класата 421. Ниво 4- Во нивото 4 имате три можности за избор кодирани со броевите 4211 - 4213. Бидејќи дрвjата во вашето место се широколисни листопадни дрвjа, ќе се одлучите за класата 4213. Со тоа класификацијата по MUC е завршена.
Пример 2- Вие живеете во низински регион со умерена клима. Нека вашето место за испитување на земјината покривка е покриено со дрвjа чии крошни се допираат, но на 20 % од тлото има куќи. За дрвата сте заклучиле дека ги има повеќе зимзелени одколку листопадни во однос 60/40.
Ниво 1 - Бидејќи имате дрвjа чии крошни се допираат и повеќе од 40 % од сводот е покриен, ќе се одлучите за класата 0. Ниво 2 - Сега имате три можности за избор: 01 - 03. Бидејќи повеќе од 50 % од дрвата што го допираат сводот се зимзелени, ќе се одлучите за класата 01 (главно зимзелени). Ниво 3 - Сега имате девет можности за избор: 011 - 019. Но, пет се експлицито тропски и субтропски, а една зимска врнежлива категорија, што не одговара на вашиот регион. Така имате само три категории за кои ќе треба да размислите (015, 016, 019). Откако ќе погледнете во MUC - речникот, ќе одберите 016. Ниво 4 - Сега имате четири можности за избор: 0161 - 0164. Бидејќи живеете во низинска област ќе одговара класата 0161. При вршење на класификацијата применувајте некои од овие правила:
Елиминирајте толку класи во даденото ниво колку што е можно. Направете некои мерења за да ги добиете квантитативните показатели со помош на кои ќе може да направите разлика меѓу класите (овие мерења се опишани подолу).
Одберете класа што одговара на вашиот регион.
54
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
4. Набљудувања и мерења за одредување на MUC - класата За да се направи разлика меѓу некои од MUC - класите често пати е потребно да се спроведат квантитативни мерења за определување на процентот на покриеност на вашето место со одреден тип на вегетација. Ова може да се направи со модифицирана верзија на биометриските мерења на покривката на сводот и покривката на тлото.
Одредување на процентот на покривка со дрвја што се зимзелени или листопадни. - Повторете ја постапката за одредување на покривката на сводот, со тоа што ќе
пишувате “E”, ако крстот на денсиометарот е покриен со зимзелена крошна, или “D”,ако е покриен со листопадна крошна.
- Процентот на зимзелени дрва се одредува кога бројот на сите “E” се дели со вкупниот број “E” + “D” и се множи со 100.
- Ако процентот на зимзелени дрвја е поголем од 50 % местото се класифицира во главно зимзелени.
Одредување на составот на тревната покривка - Повторете ги мерењата на покривката на тлото, со тоа што ќе пишувате “GD”
(graminoid), ако вегетацијата под вашите стапала или што ви ги допира нозете под колената е трева, или “FB” (fofb), ако се широколисни зелјести растенија.
- Процентот на граминоид ќе го пресметате ако бројот на сите “GD” го поделите со вкупниот број “GD” + “FB” и помножите со 100.
- Ако е повеќе од 50 % граминоид заклучувате дека класата е граминоид. Спротивно е форб.
Одредување на покривка со грмушки (shrub). - Ако во вашето место доминантен тип на покривка е природна грмушка (култивирана
грмушка не влегува во пресметката), потребно е да се определи вкупната покриеност на местото со грмушка и посебно процентот на зимзелена или листопадна грмушка. Притоа ако грмушката е висока така да нејзината крошна е над нашата глава, тогаш треба да се пресмета покриеноста на сводот со грмушка. Тоа се прави така што бројот на мерења регистрирани со денсиометарот како “SB” (shrub) се подели со вкупниот број “SB”+”E”+”D” и се помножи со 100. (“E” е за зимзелено дрво, а “D” е за листопадно дрво).
- Ако грмушката не оди над главата, тогаш треба да се пресмета покриеноста на тлото со грмушка. Тоа се прави така што бројот на мерења регистрирани со “SB” (ако вегетецијата што ни го допира телото на било која висина е грмушка), се подели со вкупниот број “SB” + “GD” + “FB” и се помножи со 100. (“GD” е за граминоид и “FB” е за форб).
5. Како да ја направите вашата карта на земјината покривка Картата на земјината покривка може да се направи на два начина: рачно или компјутерски. Може да ја направите само на еден начин или на двата.
1. Мануелно (рачно) изготвување на карта на земјината покривка По овој метод учениците визуелно ја интерпретираат ТМ - сликата на нивната област. Тие ги идентификуваат различните класи на земјина покривка и прават скица на проѕирен пластичен арак, кој го поставуваат врз копијата добиена од GLOBE и зголемена на колор-копир. Препознавањето се врши со споредување на ТМ - сликата во инфрацрвени зраци и ТМ - сликата
55
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА
во реални бои (бела светлина). На ИЦ - сликата водата и вегетацијата лесно се препознаваат. Водата се јавува во црна боја, зелената вегетација е црвена, при што шумите и полињата се светло црвени, а зимзелената вегетација е темноцрвена. Плавата боја покажува урбана средина или чиста почва. Овој метод е доста субјективен, па според тоа и помалку точен. Точноста на вашата карта на земјината покривка ќе ја проверите подоцна кога ќе излезете на самото место. Забелешка: ТМ - сликата може да биде стара неколку години и да не одговара на она што ќе го утврдите кога ќе појдете на самото место. Во ваков случај учениците ќе можат да утврдат како изгледало местото кога била направена сликата.
2. Компјутерско изготвување на картата на земјината покривка По овој метод учениците го користат Мулти-спек софтверот за да направат карта на земјината покривка. За да ги идентификуваат областите со слична земјина покривка учениците го користат компјутерот кој ги препознава сличните спектрални шари во склоп на ТМ - сликата од 512 х 512 пикслови. Овие области компјутерот ги групира во групи (clusters) и секоја група ја обележува со произволна боја. Учениците тогаш треба на секоја боја да и припишат соодветна МУЦ - класа. Изготвувањето на картата на земјината покривка по било кој метод се прави само еднаш но таа може да се усовршува како се зголемува бројот на места на кои ја испитувате земјината покривка. 6. Утврдување на точноста што сте ја постигнале при подготовка на
картата на земјината покривка Учениците треба да спроведат постапка за утврдување на точноста на нивната карта на земјината покривка што ја направиле или по мануелниот или по компјутерскиот метод. Притоа, како точни ги сметаат податоците земени на самото место и овие податоци ги споредуваат со изготвената карта (мапа). Така ќе изготват матрица која ќе помогне да се анализираат грешките што се случуваат при изготвување на картата на земјината покривка. Матрицата треба да има редови и колони за секоја МУЦ - класа од вашата карта на земјината покривка и плус еден ред/колона за вкупно. Пред да ги пополните празните квадрати на матрицата треба да направите табела во која за секое место што сте го нарекле со некое име ќе ја запишете класификацијата што ја направиле учениците на картата на земјината покривка и точната класификација која е направена на самото место.
56
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008
Со помош на изготвената табела се пополнува матрицата на точноста. Се пишува “1” во квадратот во кој се сечат редот и колоната на МУЦ - кодот од класификацијата направена на картата и вистинската класификација. Се собираат единиците во секој ред/колона и вкупниот број единици во сите редови мора да е ист со вкупниот број единици во сите колони.
За пресметување на точноста се дели бројот на единици по дијагоналата на матрицата со вкупниот број единици во сите редови/колони и се множи со 100: точност = ( 3/4 ) х 100 = 75% Точноста се пресметува еднаш за секоја карта на земјината покривка, но пресметката може да се повтори ако се зголеми бројот на места што сте ги посетиле и сте зеле точни податоци од самото место. Матрицата на точноста треба да се испрати во GLOBE базата.
57
Modi
fied
UNES
CO C
lassif
catio
n Sy
stem
(MUC
) - Код
ови на
MUC
класиф
икац
ијата
ДОДА
ТОК
10
0 Затворена ш
ума
1 Се
форми
ра од
дрвја кои с
е најм
алку
5m ви
соко
со кр
уни к
ои се
преплетуваат
. Вкупна п
окривка п
оголем
а од
40 %
. 01
Во
главно
зимзелена
шума
2
Покривката
е секогаш со
зелени
листови
. Најм
алку
50 %
од дрвјат
а кои
ја достигнуваат п
окривката с
е зим
зелени
.
011
Тропска в
лажн
а шум
а 3
Се со
стои
главно
од ши
роко
-лисни
зимзелени дрва
кои не
се отпорни
ниту н
а ладно ниту
на суша
. Вистински
зимзелени
т.е.ка
ј кои
покривката останува
зелена
цела година
иако поединечни
дрва мо
же да се
без
лисја неколку н
едели. Ли
сјата
кај м
ногу
видови
имаат “
drip
tip”.
01
11
Шум
а на
ниска
надм
орска в
исина
4 Се
состои
од брзо р
астечки д
рва о
д кои р
астат п
реку
50m
и фо
рмираат н
ееднаква
покривка
. По
д нив р
астенијат
а се п
роредени
, растат л
ишаи
и зелени
алги
, но н
ема п
олзавци.
0112
“S
ubmo
ntane
” шум
а 4
Дрвjа
та форми
раат
равна п
окривка.
“For
bs” сеја
вуваат
како
жбунови
. “va
scula
r epip
hytes
” се
форми
раат
и ползавци
во и
зобилство н
а пр. падините
на Атлатикот
во Костарика
. 01
13
“Mon
tane”
шум
а 4
Дрвjа
та се повисоки
неш
то пом
алку
од
50m
круната допира
надолу до
коренот и им
аат рапава
кора.
Под нив обично
расте п
апрат, лековити
билки, мо
в и мали п
алми
во из
обилство
на пр
имер
Сиера
де Т
алам
анка
, Костарика
. 01
14
“Sub
alpine
” шум
а 4
Се по
јавува н
а височина н
ад “m
ontan
e” шум
ата с
о особена
вегетација која зависи
од ге
ографс
ката
ширина.
0115
“C
loud”
шум
а 4
Дрвата
се со
журчина
, има
ат рапава кора
и ретко
растат повеќе
од
20m.
Круната
, гранките и стеблото
на дрвата
е
обвиткано с
о ползавци И
“epip
hytes
” на п
р. Пл
авите п
ланини
во Ја
мајка
. 01
2 Тропска
и суптропска
зимзелена
3 Се
состои
воглавно од
широко-лисни зимзелени дрва
. Паѓањ
ето на
лисјат
а во
текот н
а сушн
ата сезона
е за
бележл
иво,
често с
о делум
но губење
на лисјат
а. 01
21
Шум
а на
ниска
надм
орска в
исина
4 исто
како
и 01
11
ДОДА
ТОК
11
0122
“S
ubmo
ntane
” шум
а 4
исто
како
0112
01
23
“Mon
tane”
шум
а 4
исто
како
0113
01
24
“Sub
alpine
”шум
а 4
Оваа
шум
а е слична
на
Wint
er-ra
in зимзелена ши
роко
лисна
Scle
roph
yllou
s сува
шум
а и се
наоѓа
над
Clou
d шу
мата
. Др
вјата
се S
clero
phyll
ous з
имзелени
дрва и се
пом
али од
20m
со малку
или
никаква
вегетација
под
нив
, некои
ползавци
или e
piphy
tes.
013
Тропска
и суптропска
полу
листопадна
(горна
покривка
опаѓа н
а суш
а
3 По
веќето
од по
кровката
на дрвата о
паѓа
при с
уша; мн
огу о
д подолните д
рва и
жбунови
се зи
мзелени и
во по
голема
мера
Scler
ophy
llous
. Како и да
е зи
мзелените и листопадните
дрвенести
растенија мо
жат д
а се
јават и
змеш
ни во исто
ниво.
Скоро сите
дрва им
аат зашт
ита на
пипките
и “d
rip ti
p”. Д
рвјат
а им
аат рапава
кора,
освен некои
“bott
le” дрвја
кои се
присутни
. 01
31
Шум
а на
ниска
надм
орска в
исина
4 По
високите
дрвја мо
же да се
“bott
le” дрвја
(пр.
Ceiba
) Нем
а скоро воопшт
о ep
iphyte
s. По
д нив расте жб
ун и
сем
енкасти
растенија
. Сочни
растенија
како
caes
pitos
e ca
cti со тенок корен се
присутни.
Може
да се
присутни ползавци
и ретка
растителна
вегетација.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 58
0133
Mo
ntane
and C
loud”
4
Слична
е на полу
-листопадна шу
ма на ниска надм
орска висина
, но покривката
е пониска
и покриена со
xer
ophy
tic
epiph
ytes к
ако T
illand
sia us
neoid
es.
014
Суптропска
влаж
на шум
а 3
Присутна
сам
о локално и во
мали фр
агме
нти бидејќи
суптропската клим
а им
а сушн
а сезона
. Овој в
ид на шу
ма (н
а прим
ер во Квинсленд,
Австралија
и Тајл
анд)
се третира како
тропска
влажн
а шу
ма. П
од нив
растат некои жб
унови.
Сезонската
темп
ературна
пром
ена с
е поја
вува
меѓу л
ето и
зима
. 01
41
Шум
а на
ниска
надм
орска в
исина
4 исто
како
0111
0142
“S
ubmo
ntane
” 4
исто
како
0112
ДО
ДАТО
К 12
01
43
Monta
ne
4 исто
како
0113
01
44
Suba
lpine
4
исто
како
0114
01
45
Clou
d 4
исто
како
0115
01
5 Ум
ерена
и супполарна
зимзелена в
лажн
а шум
а 3
Се поја
вува
сам
о во
океански,
приближн
о без мр
аз клима
тски
области
на јуж
ната
хем
исфе
ра воглавно во
Чиле.
Се
состои
воглавно
од в
истински
зим
зелени
hem
iscler
ophy
llous
дрвја
и жб
унови.
Богата
е с
о ep
iphyti
c мо
вови
, копитњ
аци(лиша
и) по
лзавци
кои р
астат н
а дрвата и
herb
aceo
us па
прат
. 01
51
Умерена
и влаж
на
дожд
лива
шум
а 4
Дрвjа
та се
повисоки
од 10
m. Присутни с
е ползавци и
vasc
ular e
piphy
tes.
0152
супполарна
влаж
на
шума
4
Дрвjа
та се
пониски о
д 10
m. И
често с
о редуцирана г
олем
ина н
а листот. Не
ма va
csula
r epip
hytes
.
016
Умерена
зимзелено-
листопадна
ши
роко
-лисна ш
ума
3 Ба
ра со
одветна количина
дож
д во
лето. Ов
а е ме
шана
зимзелено-листопадна
класа. До
минантни
дрв
jа се
воглвно
hemi
-sc
hlero
phyll
ous зимзелени дрвjа
(повеќе од
50
% од покривката
) и ж
бунови
, а под
-дом
инантни дрвја
се листопадни
ши
роко
-лисни
дрвја и жб
унови
(повеќе од
50
% од обвивката)
. Богати се
со p
eren
nial h
erba
ceou
s растенија
. Многу
мало
или в
оопш
то ни
какво п
рисуство
на va
scula
r epip
hytes
. 01
61
Шум
а на
ниска
надм
орска в
исина
4 исто
како
0111
0162
Su
bmon
tane
4 исто
како
0112
01
63
Monta
ne
4 исто
како
0113
01
64
“Sub
alpine
” 4
исто
како
0114
ДО
ДАТО
К 13
01
7 W
inter
–rain
зимзелена
широколисна
Scler
ophy
llous
3 Че
сто се
среќава во
Медитеранот
, но и во
југо
-западна Ав
стралија,
Чиле и дригу м
еста
. Клима
та е
пропратена со
летна
суша
. Дрвата се
scre
lpphy
llous
зим
зелени
дрвја
и жб
унови од
кои мн
огу им
аат рапава
кора
. Под
нив
има
многу
малку
растителен
свет
. Присутни се
зимзелени дрвени
ползавци но
нем
а va
scula
r и многу
малку
epip
hytic
bryo
phyte
s (мо
вови
и
копитњ
аци)
и ползавци
.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА59
0171
Шум
а на
ниска
надм
орска
висина
и
Subm
ontan
e>50
m
4 До
минираат
дрвја повисоки
од
50m
(повеќе од
50
% на обвивката)
на прим
ер ги
гантските еукалиптуси како
на прим
ер
Euca
lyptus
regn
ans в
о Викторија и E
. dive
rsico
lor во З
ападна
Австралија
.
0172
-//
- <
50м.
4
Доми
нираат
дрвја пониски о
д 50
m (повеќе о
д 50
% на
обвивката)
како
на пр
имер
Калиф
орниската д
абова ш
ума.
018
Тропска
и суптропска
зимзелена и
глолисна
3
Се сосотои
воглавно од
иглолисни
и скалесто
- лисни
дрвја
(повеќе од
50
% од покривката
) но мо
же да се
присутни и
широко
-лисни
дрва.
Vasc
ular e
piphy
tes мож
е да с
е присутни, но
ретко.
0181
Шум
а на
ниска
надм
орска
висина
и
Subm
ontan
e
4 Пр
. борова ш
ума в
о Хондурас и
Никарагва
.
0182
Mo
ntane
и Su
balpi
ne
4 Пр
. боровата ш
ума н
а Филипини и
јужн
о Мексико
. 01
9 Ум
ерена
и субполарна
зимзелена и
гло-лисна
3 исто
како
018
0191
Гигантска ш
ума
4 До
монираат
дрвја
(повеќе од
50
% на обвивката)
повисоки од
50
m како
на прим
ер S
equo
ia и
Pseu
do-ts
uga шу
ми
Пацифи
чкиот з
апад
на Северна
Аме
рика
. 01
92
Округла к
руна
4
Доми
нираат
дрвја
45-5
0m ви
соки
(повеќе о
д 50
% на
обвивката)
со широки н
еправилни о
кругли
круни п
р. Pi
nus s
pp.
0193
Конусна к
руна
4
Доми
нираат
дрвја
45-5
0m високи
(повеќе од
50
% на обвивката)
со конусни круни како
на прим
ер P
icea,
Abies
, и
калифо
рниската
црвена е
ла.
0194
Ци
линдрична ш
ума
4 До
минираат
дрвја
45-5
0m ви
соки
(повеќе о
д 50
% на
обвивката)
со кр
уни с
о кратки гранки
и те
сна ц
илиндрична
форма
. ДО
ДАТО
К 14
02
Во
главно
листопадна
шу
ма
2 По
веќето
од дрвја
та (п
овеќе од
50
% од обвивката)
ги гу
бат л
исјат
а во
исто врем
е шт
о е поврзано
со лош
о врем
е (су
ша
или л
адно
). 02
1 Тропска
и суптропска
листопадна
на су
ша
3 Ло
шото
врем
е се о
дликува с
о суш
а и во
многу
случаи
со су
ша во
зима
. Лисјат
а се г
убат
редовно с
екоја
година
. Повеќето
дрвја
имаат д
оста
густа и
напукната к
ора.
0211
Широко-лисна
на н
иска
надм
орска
висина
и
Subm
ontan
e
4 На
ова
ниво практично нема
зим
зелени
билки
освен
некои
сочни
растенија.
Присутни се
дрвенести
и h
erba
ceou
s ползавци
и листопадни
bottle
дрвја.
Под
нив
расте
ретка
вегетација
на прим
ер ш
ироко-лисни листопадни
шум
и во
северо
-западна К
остарика
. 02
12
Monta
ne/C
loud
4 Не
кои зимзелени видови
се присутни во
подслоевите
. Присутни се
или
ги има
во изобилство
epip
hytes
отпорни
на суша
често во
влакнеста
форма
(Usn
ea или
Tilla
ndsia
usn
eoide
s). О
ваа фо
рма не
е честа
но добро развиена
на прим
ер во
северен П
еру.
022
Листопадна
на
ладно
шума
со зи
мзелени дрвја
и ж
бунови
3 Ло
шото
време
се карактеризира со
мраз во
зим
а. До
минантни
се ши
роко
-лисни
листопадни дрвја
(повеќе од
50
% на
обвивката)
но присутни
се и зимзелени видови
(повеќе од
25
% на обвивката)
како
дел
на обвивката или на
подслојо
т. По
лзавци
и va
scula
r epip
hytes
се ед
вај присутни и
ли ги
нема
. 02
21
Со зимзелени
широко
-лисни д
рвја и п
олзавци
4 Бо
гати
со мо
в и
epiph
ytes.
Vasc
ular e
piphy
tes мож
е да
се присутни
во основата
на корења
та на дрвата
. Ползавци мо
же
да се присутни
во поплавени равнци
. Ilex
aqu
ifoliu
m и
Hede
ra h
elix во
Западна
Европа и
Magn
olia
spp.
во С
еверна
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 60
Америка с
е приме
ри на
овој вид класа.
0222
Со
зимзелени игло
-лисни
дрвја
4
На пр
имер
јавор -
кукута
или
даб
- бор ш
уми в
о северо-источна А
мерика
.
023
Листопадна
на
ладно
шума
со
зимзелени
дрвја
.
3 Ли
стопадните
шум
и се
апсолутни
дом
инантни
(повеќе од
75
% од
покривката
). Мо
же д
а се
присутни зимзелени
растенија
и жбунови
(пом
алку
од
2 m
високи
). Не
значителни
но присутни
се и
ползавците на
поплавени
равници
; не се
присутни
vasc
ular e
piphy
tes (освен
на долната
основа
на дрвото)
; мовови п
олзавци и
лиш
аи се
секогаш присутни
. 02
31
Умерена
на
ниска
надм
орска
висина
и
Subm
ontan
e со
ши
роки
лисја
.
4 Др
вјата
се ок
олу 5
0 m ви
соки
. Epip
хѕтес с
е воглавно а
лги и
crus
tose л
ишаи
.
ДОДА
ТОК
15
0232
Mo
ntane
/Bor
eal
4 Др
вјата
се до
50
m високи
но во
Монтане
или
бореал шу
мите
обично не
се повисоки
од
30 m
. Epip
hytes
се претеж
но
лиша
и и
bryo
phyte
s. Ов
аа кл
аса ги
вклучува шу
мите
на ниска надм
орска висина
и su
bmon
tane на
топограф
ска положб
а со
висока
атмо
сферска в
лажн
ост.
0233
Su
balpi
ne
или
супполарна
4
Дрвjа
та не се
повисоки од
20
m и им
аат стебло
со жу
рчина.
Epiph
ytes се
лиш
аи и
bryo
phyte
s и се
пораспростанети
отколку в
о класата
0232
. Оваа к
ласа
често с
е карактеризира
како
шум
овита з
емја.
03
Екстремн
о Xe
romo
rphic
(су
ва) ш
ума
2 Густи површи
ни на дрвја
се адаптирани на
суви
услови
како
bott
le дрвја
, дрвја-жб
унови со
сочни лисја
и ко
рени
. Под
нив
се
жбунови
кои
се адаптирале
на суви
услови,
многугодиш
ни билки
и го
дишн
и и мн
огугодиш
ни h
erba
ceou
s растенија
. Че
сто с
е карактеризира
како
шум
овита з
емја.
03
1 Sc
lerop
hyllo
us-
доми
нантна
екстремн
о Xe
romo
rphic
.
3 Ве
гетација слична
на
Xero
morp
hic ш
ума со
предоми
нација на
scle
roph
yllou
s дрвја
, притоа мн
огу од
нив
има
ат то
пчести
корени
длабоко
во зе
мјата.
032
Трновита
шум
а 3
Доми
нантни
се ви
дови
со тр
ње (повеќе о
д 50
% од
обвивката)
. 03
21
Меша
на
листопадно
-зимзелена
трновита
шу
ма
4 И двата в
ида и
маат
повеќе
од 25
5 од
обвивката. Ви
ди деф
иниција
за кл
аса 0
1 и 02
.
0322
Чи
сто
листопадна
трновита
шум
а 4
Листопадни
трновити
видови
се ап
солутно д
оминантни (
повеќе
од 75
% на
обвивката)
. Види д
ефиниција
за кл
аса 0
2.
033
Воглавно
шу
ма
со
месести р
астенија
3 Ме
сести растенија
форми
рани
од дрвја
(scap
ose)
и од
жбун (
caes
pitos
e) се
многу
чести
(повеќе о
д 50
% од
обвивката
) но
други д
рвја и ж
бун а
даптрирани
на су
ви ус
лови
се ср
еќаваат.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА61
ДОДА
ТОК
16
1 Шум
овита з
емја
1 Се
состои
воглавно
од дрвја повисоки
од 5m
чии круни не
се допираат. По
веќе
од
40 %
на з
емјат
а ја с
очинува о
бвивката
на
дрвјат
а. Де
финициите з
а 11,1
2 и 13
се сл
ични
на деф
иниции
за шум
и со п
оретка
вегетација на
поединечни
дрвја.
11
Во
главно
зимзелена
2 По
кривката
не е никогаш
без зелени
лисја.
Најм
алку
50
% на дрвата
што
ја достигнуваат обвивката се
зим
зелени
. По
единечни
дрвја мо
же да г
и отф
рлаат л
исјат
а.
111
Зимзелена ш
ироко-лисна
3 Во
главно
scler
ophy
llous
дрвја и ж
бунови
без e
piphy
tes.
112
Зимзелена и
гло-лисна
3 Др
вjата
се иглолисни
или
скалесто
-лисни
(повеќе од
50
m на
обвивката
). Круните мо
же да се
протегаат
од коренот и
ли
се со
многу
гранки
. 11
21
Со ок
ругла к
руна
4
Пр. P
inus
1122
Со
претеж
но
конусна
круна
4 Об
ично
во S
ubalp
ine об
ласти.
1123
Тесна ц
илиндрична
круна
4 Пр
. Pice
a во б
ореалните о
бласт.
12
Претеж
но
листопадна
шу
мовита
земја
2 По
големи
от број на д
рвја
(повеќе о
д 50
% на
обвивката)
ги от
фрлаат
лисјат
а истовреме
но по
ради
лош
о време
(суш
а или
ладно)
. 12
1 Ли
стопадна
на су
ша
3 Ло
шото
време
се одликува со
суша
, во мн
огу с
лучаи со
суша
во зима
. Лисјат
а редовно опаѓаат с
екоја
година
. Повеќето
дрвја
имаат густа
напукната к
ора.
1211
Широко-лисна
на н
иска
надм
орска
висина
и
subm
ontan
e
4 На
ова
ниво практично нема
зимзелени растенија
, освен
некои
сочни растенија
. Има
дрвенести
и h
erba
ceou
s ползавци и
листопадни
bottle
дрвја.
Ретка
herb
aceo
us ве
гетација е п
рисутна п
од ни
в.
1212
Mo
ntane
И
Clou
d
шумо
вита
земја.
4 Не
кои зимзелени видови
се присутни
во под-слоевите
. Присутни се
или
ги има
во изобилство
epip
hytes
кои се
отпорни
на
суша
, жесто
во вл
акнеста ф
орма
(пр.U
snea
или T
illand
sia us
neoid
es). Ов
аа форма
ција не
е честа, но
е добро р
азвиена
во пр
имер
северно о
д Пе
ру.
ДОДА
ТОК
17
122
Листопадни
на ладно со
зимзелени
3 Ло
шото
време
се одликува
со мр
аз во зима
. Широко-лисни листопадни
дрва се
дом
инантни
(повеќе од
50
% од
обвивиката
), но
се присутни
и зим
зелени
дрвја
(повеќе од
25
% од обвивката)
како
дел
од обвивката или подслсојо
т. По
лзавци
и va
scula
r epip
hytes
се ре
тки и
ли не
ги им
а. 12
21
Со зимзелени
широко
-лисни д
рвја и п
олзавци.
4 Бо
гати
со e
piphy
tes и
мовови.V
ascu
lar e
piphy
tes мож
е да
се присутни во
коренот н
а дрвото
. Ползавци се
вообичаени на
поплавените равници.I
lex a
uifoli
um и
Hed
era
helix
во западна Ев
ропа
и M
agno
lia sp
p.во Се
верна Ам
ерика се
приме
ри на
оваа
класа.
1222
Со
зим
зелени
иглолисни
дрвја
4
Пр.јавор-кукута
и даб-бор ш
уми в
о север
-источна
Аме
рика
.
123
Листопадни
на ладно без
зимзелени
3 Ли
стопадните
дрвја се
дом
инантни
(повеќе од
75%
од обвивката)
. Има
зимзелени растенија
и жбунови
(пониски
од
2m).
Незначителен
број ползавци,
но ги
има
во поплавени равници:
vscu
lar e
piphy
tes нем
а (освен
мож
еби на
долниот
дел
на
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 62
дрвото
); мо
вови
, лиш
аи и
копитњ
аци се
секогаш присутни
. Дом
инантни се
на ладно листопадни
видови
(повеќе од
75
%)
Најче
сти в
о подарктичкиот
регион
и мо
чуришт
ата.
1231
Широко-лисни
листопадни
4
Доми
нантни
се широко-лисни в
идови (
повеќе
од 75
% на
обвивката)
.
1232
Иглолсина л
истопадна
4 Иглолисни л
истопадни в
идови с
е дом
инантни (повеќе
од 75
% на
обвивката)
. 12
33
Меша
на листопадна
4 По
веќе
од об
вивката ја с
очинуваат и
иглолисни и
широко-лисни л
истопадни в
идови.
13
Екстрема
но X
erom
orph
ic 2
Делови
со дрвја
и жбунови
адаптирани на
суви услови
, како
bottle
дрвја,
жбунести дрвја
со ме
сести корени
и растенија
со месести
корени.
Под нив растат
жбунови
кои
се адаптирани
на суви
услови,
месести повеќегодишн
и растенија
и
едногодишн
и и по
веќегодишн
и her
bace
ous р
астенија.
Шум
овитата з
емја се
категоризира
како
шум
а. 13
1 Sc
lerro
phyll
ous
доми
нантна
и екстрем
но
Xero
morp
hic
3 Ве
гетацијат
а е слична
на
Xero
morp
hic ш
умовита земја,
со предоми
нација
на s
clero
phyll
ous дрвја
од кои мн
огу им
аат
топчести
коренски
основи
длабоко
во зе
мјата.
ДОДА
ТОК
18
132
Трновита
шу
мовита
земја
3 Ви
дови
со тр
ње се
дом
инантни (
повеќе
од 50
% на
обвивката)
.
1321
Ме
шана
листопадна
-зимзелена
4 И двата в
ида с
очинуваат п
овеќе о
д 25
% на
обвивката. Ви
ди деф
иниција
класа 0
1 и 02
.
1322
Чи
сто л
истопадна
4 До
минантни
се листопадни д
рвја со
трње
(повеќе о
д 75
% на
обвивката)
. Види д
ефиниција
за кл
аса 0
2. 13
3 Во
главно
шу
мовита
земја
со
месести
растенија
3 Др
венести
месести
растенија
(sc
apos
e) и
жбунести
месести
растенија
(ca
espit
ose)
се
чести
(повеќе
од 5
0 %
на
обвивката)
, но и
ма и
други
жбунови
и дрва
адаптирани
на су
ви ус
лови
.
ДОДА
ТОК
19
2 Жбуновита
земја
или
честар
1
Покривката
е на површи
на од најмалку
40
% на земјата и се
состои од
зам
рсени,
збиени
или
групирани дрвенести
растенија
високи
од 0.
5 до 5
m.
Жбуновита
земја: повеќето
жбунови
не се
допираат м
еѓу с
ебе; често м
еѓу н
ив ра
сте т
рева
. Че
стар
: поединечни жб
унови се
преплетени.
Жбуновитата
земја се
идентиф
икува
(како
и шум
ите и шу
мовитите
краеви
) како
зим
зелени
широколисни
, зимзелени иглолисни,
воглавно
листопадни итн.
Жбуновита
зем
ја: ж
буновите
не се
допираат
; меѓу н
ив че
сто р
асте
трева.
21
Воглавно
зимзелена
жбунова з
емја
2 По
кривката
секогаш
е со зелени
листови
. Најм
алку
50%
од жб
уновите се
зимзелени.
Поединечни
жбунови
мож
е да
ги
губат л
исјат
а. 21
1 Зимзелена ш
ироко-лисна
3 До
минантни
се широко-лисни в
идови (
повеќе
од 50
% на
покривката
). 21
11
Низок б
амбусов ч
естар
4 Од
врем
е на в
реме
бамб
усот
форми
ра жбуновита
шум
а. Ви
ди кл
аса 2
, за ж
буновита
шум
а и деф
иниција
та за
честар
. 21
12
Зимзелено
жбунесто
4
Се состои од
амл
и дрва
и дрвенести
жбунови
, како на
приме
р Ме
дитеранската
жбуновита
шум
а со
џуџеста
палма
или
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА63
дрво
честарот
или ж
буновитата
шум
а со х
авајс
ки дрвенест п
апрат.
21
13
Широко-лисно
hemi
-sc
lerop
hyllo
us
4 Замр
сени
или
збиени жб
унови или растенија
со големи
меки листови,н
а прим
ер s
ubalp
ine R
hodo
dend
ron честари или
Hibis
cus t
iliaes
eus з
амрсени ч
естари
на Хаваи
. 21
14
Широко-лисна
scler
ophy
llous
4
Пр., c
happ
aral или m
acch
ia.
2115
Su
ffruit
cose
честар
4
Пр., C
istus
врес
.
212
Зимзелена
иглолисна
и Mi
croph
yllou
s 3
Доми
нираат
видови
(повеќе о
д 50
% од
обвивката)
кои и
ли се
иглолисни и
ли им
аат м
али л
истови
.
2121
Зимзелена и
глолисна
4
Составени с
е од ползечки
или и
глолисни
жбунови
како
на пр
имер
Pinu
s mug
hus ”
Krum
mholz
”. 21
22
Зимзелена
мицропхѕллоус
4 Зимзелените в
идови и
маат
мали л
истови
на пр
имер
пустинските р
астенија или л
истови
со ед
на не
разгр
анета в
ена.
22
Воглавно
листопадна
2 Мн
озинството
од жб
уновите
(повеќе од
50%
на обвивката)
истовреме
но ги
губат л
истовите
што
е по
врзано
со непогодна
сезона
(ладно
врем
е или
суша
). ДО
ДАТО
К 20
22
1 Ли
стопадни
на
суша
и
меша
ни со
зимзелени
дрвенести р
астенија.
3 До
минантни
се жбунови
кои се
листопадни на
суша
(повеќе од
50
% на обвивката)
и се
меш
ани со
зимзелени дрвенести
растенија
повеќе
од 25
%.
222
Листопадни
на суша
без
зимзелени.
3 Жбунови
листопадни н
а суш
а се д
оминантни (повеќе
од 75
% на
обвивката)
.
223
Листопадни
на ладно
3
Непогодна сезона
се одликува
со зимс
ки м
раз.
Доми
нантни
се жб
унови кои се
листопадни
(повеќе од
50
% од
обвивката)
. 22
31
Умерено л
истопадни
4 Се
состои
од густи ж
бунови
кои с
е со м
алку
или в
оопш
то по
д нив н
е растат р
астенија.
22
32
Suba
lpine
или s
ubpo
lar
4 Се
состои од
исправени
зам
рсени жб
унови со
голем капацитет на
вегетативна
регенерација
и обично се
покриени со
снег
најмалку
половина
година
. 23
Екстремн
о Xe
romo
rphic
(su
bdes
ert)
жбуновита
земја.
2 От
ворени
простори со
жбунови
со различна
приспособеност на
суви услови
, како:
екстремн
о густи тврди листови;
редуцирани
листови
; зелени г
ранки б
ез листови
; месести
корени
некои о
д нив с
о трњ
е.
231
Воглавно
зимзелена
3 По
кривката
е се
когаш со
зелени
листови
. Најм
алку
50%
на жб
уновите се
зимзелени.
Во екстрем
но су
ви го
дини
се гу
бат
некои л
истови
и мл
ади ф
иданки
. 23
11
Зимзелена s
ubde
sert
4 Се
состои
од ши
роко
-лисни
во голема
мера
scler
ophy
llous
жбунови
, пр.,
mulg
a жб
унот
во Ав
стралија,
растенија со
зелен
корен к
ако н
а приме
р Reta
ma re
tam ил
и месести
.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 64
2312
По
лу-листопадна
4 Мо
же да се
состои или од
изборно
листопадни жб
унови или од
комб
инација
на зимзелени и листопадни
жбунови
(пр.,
зимзелени ж
бунови
се дом
инантни, листопадни
жбунови
покриваат п
овеќе о
д 25
%).
232
Листопадна
su
bdes
ert
жбуновита з
емја
3 Ви
ди кл
аса 0
2, Во
главно
Листопадна Ш
ума.
2321
Бе
з месести
растенија
4
Месести р
астенија покриваат п
омалку
од 25
% на
земјата.
2322
Со месести
растенија
4
Месести р
астенија покриваат п
овеќе о
д 25
% на
земјата.
ДОДА
ТОК
21
3 Џу
џеста ж
буновита
земја
1 Жбуновите
ретко
надми
нуваат
50
cm висина
(некогаш
се нарекуваат
вресишт
а или слични
форма
ции)
. Жбунестата
покривка
изнесува повеќе
од
40 %
на земјата.
Класа на
џуџести
жбунови
се одликува
со густина на
покривката.
Честар
со
џуџести
жбунови
: гранките се
преплетуваат; Џу
џеста жб
унеста
земја:
џуџестите жб
унови се
изолирани
или
во групи;
Џуџести жб
унести
земји си
површ
ина густо покриена
со мо
вови
и лиш
аи; џ
уџести
жбунови
се појав
уваат в
о ма
ли гр
упи
или п
оединечно.
31
Воглавно
зимзелена
2 По
кривката
е секогаш
со зелени
листови
. Најм
алку
50
% од жб
уновите се
зимзелени.
Поединечни
жбунови
мож
е да
ги
губат л
исјат
а. 31
1 Зимзелен
честар
со
џуџести ж
бунови
3
Се со
стои
од густо з
атворени
површи
ни со
џуџести ж
бунови
кои д
оминираат с
о пејс
ажот
.
3111
Ca
espit
ose ч
естар
4 Гранките
на жб
уновите се
исправени
и на нив им
а лиша
и. Мо
вови
во облик на
перничина
, лиш
аи и
др.
Herb
aceo
us
растенија
се на
оѓаат н
а зем
јата к
ако н
а приме
р врес.
3112
По
лзечки
или
замр
сен
честар
. 4
Гранките
на жбуновите
лазат
по зе
мјата к
ако н
а приме
р Lois
eleur
ia врес
.
312
Зимзелена
џуџеста
жбунеста
земја.
3 От
ворена
или л
абава п
окривка н
а џуџести
жбунови
.Покривките н
а жбуновите
не се
преплетуваат
. Her
bace
ous в
егетација
покрива п
омалку
од 25
% на
земјата.
3121
Зимзелено п
ерниче
4
Жбуновите
се изолирани во
групи кои фо
рмираат густи перничина и често се
со трње
,пр.,
Astra
galus
и A
canth
olimo
n “p
orcu
pine”
(бодликаво
прасе)
врес
во пл
анините н
а источен
Медитеран
. 31
3 Ме
шана
зимзелена
и he
rbac
eous
форма
ција.
3
Жбунестата покривка
не е преплетена
. Зим
зелените
жбунови
се меш
ани со
her
bace
ous в
егетација
та (п
овеќе од
25
% на
земјата)
. 31
31
Вистински
зимзелени
и he
rbac
eous
меш
ани
4 Пр
имер
Nar
dus C
allun
a врес.
3132
Де
лумн
о зимзелени
и he
rbac
eous
меш
ани
4 Мн
огу единки
губат п
оедини
делови на
нивниот
систем на
фиданки
во текот н
а сувата
сезона како
на прим
ер P
hyrg
ana
во Гр
ција.
32
Во
главно
листопадни
2 Мн
озинството
на жб
унови
(повеќе од
50
% на покривката
) ги губат лисја
та истовреме
но со лоша
та сезона
(ладно
или
суша
). 32
1 Из
борно
листопадна
на
суша
3
Џуџестите ж
бунови
ги губат л
исјат
а сам
о во е
кстрем
но су
ви го
дини
.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА65
ДОДА
ТОК
22
322
Задолж
ително
листопадна
на су
ша
3 Густо з
атворени
џуџести ж
бунови
ги губат с
ите и
ли дел
од лисјат
а во с
ушна
сезона
.
3221
Ли
стопадна
на
суша
ca
espit
ose
4 Граниките стоја
т право
и се
со лиш
аи. М
овови во
облик
на перниче, лиша
и и други
herb
aceo
us растенија често се
наоѓаат
на
земјата,п
р.,Ca
lluna
врес
. 32
22
Листопадна
на
суша
ползечка
или з
амрсена
4 Гранките
на жбунот л
азат
по зе
мјата п
р., Lo
iseleu
ria вр
ес.
3223
Пе
рниче
листопадна
на
суша
4
Види
3121
3224
Ли
стопадна
на
суша
ме
шана
4
Листопадни
и зи
мзелени џуџести жб
унови,
caes
pitos
e he
rbac
eous
растенија ме
сести повеќегодишн
и билки и други фо
рми
на живот
изме
шани
. 32
3 Ли
стопадна
на ладно
3
Густо затворени џуџести жб
унови ги
губат
лисјат
а на
почетокот
на ладната сезона
. Побогати со
мовови и лиша
и од
листопадните
на су
ша кл
аса н
а џуџести
жбунови
(322
). 32
31
Листопадна
на
суша
ca
espit
ose
4 Ви
ди 32
24
3232
Ли
стопадна
на
суша
ползечка
или з
амрсена
4 Гранките
на жбуновите
лазат
по зе
мјата.
3233
Пе
рниче
листопадно
на
суша
. 4
Жбуновите
се из
олирани в
о групи
и фо
рмираат густо
перниче и
често с
е со т
рње.
3234
Ли
стопадна
на
суша
ме
шана
4
Види
3224
33
Екстремн
о Xe
romo
rphic
џуџеста
жбунеста
земја.
3 Фо
рмирани од
отворени фо
рмации
на џуџести жб
унови,
месести и
herb
aceo
us растенија приспособени
да преж
ивеат и
ли
да из
бегнат
долга
сушн
а сезона. По
веќе
subd
eser
t. Види к
ласа
23.
331
Воглавно
зимзелена.
3 Ви
ди кл
аса 2
(231
). ДО
ДАТО
К 23
33
11
Зимзелена s
ubde
sert
4 Се
состои
воглавно
од широко-лисни с
цлеропхѕллоус ж
бунови
, безлисни р
астенија зо
зелен к
орен
или м
есести
. 33
12
Полу
-листопадна
4 Ви
ди кл
аса 2
(231
2)
332
Листопадна
subd
eser
t 3
Многу од
жбуновите
(повеќе од
50%
обвивката
) ги губат л
исјат
а истоврем
ено во
зависност о
д лоша
та сезона
(суша
или
ладно)
. 33
21
Без м
есести
4
Види
класа 2
(232
1)
3322
Со
месести
4
Види
класа 2
(232
2)
34
Тундра
2
Бавно расте,
ниски фо
рмации
, се состои
воглавно од
џуџести
жбунови
, тревнести
, мовови,
лиша
и и копитњ
аци,
кои се
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 66
наоѓаат п
озади супполарната
линија
на дрва. Че
сто п
окаж
уваат ш
еми на
растенија
предизвикани
од за
мрзнатите д
виже
ња
на по
чвата. Ос
вен в
о бореалните региони фо
рмациите
на џу
џести жб
унови над линијат
а на
планински д
рва н
е треба
да с
е викаат
тундра бидејќи
по правило тие се
побогати со
со џуџести жб
унови и треви и растат
повисоки поради
поголем
а радијац
ија на
пониска в
исочина.
341
Тундра
, воглавно
Br
yoph
yte
3 До
минираат
покривки или перничина на
мовови
(повеќе од
50
% на вегетативната покривка
). Групи со
џуџести
жбунови
по
правило се
неравноме
рно расф
рлани и не
се гу
сти. Генерално се
е повеќе или пома
лку т
емно
зелено
, маслинесто зелено
или к
афеавкасто
. 34
11
Caes
pitos
e џуџест
жб
ун/мов
тундра
4
Групирани џ
уџести
жбунови
се пр
исутни
.
3412
По
лзечка
или
замр
сена
џуџест
жб
ун/мов
тундра
4 По
лзечки
или з
амрсени џ
уџести
жбунови
се пр
исутни
.
342
Тундра
воглавно
лиш
ај 3
Покривка
од лиша
и доми
нира
(повеќе од
50%
од покриваката)
давајќ
и и на
форма
цијат
а изразено
сива
боја
. Присутни се
зимзелени, ползечки
или џ
уџести
жбунови
во об
лик н
а перниче
. ДО
ДАТО
К 24
4
Herb
aceo
us ве
гетација
1 До
минираат
her
bace
ous т
реви
или
тревнети
растенија како
жалфи
ја, (C
arex
), рогоз (
Junc
us), рогоз (
Typh
a) и
широко-
лисни растенија
како
детелина,
сончоглед
(Heli
anthu
s), папрат и
млечка
(горчица)
(Asc
lepias
). Вкупната
покривка на
површи
ната
мож
е да е
поголема
од 60
% со
растителна
вегетација.
41
Тревнеста в
егетација
(Високи т
ревници)
2
Растителната
заедница
се состои
од треви кои се
преку
2m
високи
кога
цветаат
или
созреваат
(повеќе од
50
% на
растителната
вегетација.
For
bs мож
е да с
е присутни н
о сочинуваат п
омалку
од 50
% на
растителната
вегетација.
41
1 Со
дрва кои покриваат 1
0-40
%
3
Може
да се
или
не се
со жб
унови.
Ова е слично
на отворена
шум
овита земја со
повеќе или пома
лку постоја
на
покривка
(преку
60 %
) со в
исоки т
реви
. 41
11
Дрва
: зимзелени
широко
-лисни
4 Широко-лисни з
имзелени
видови
сочинуваат
повеќе
од 50
% на
покривката
од дрвата.
4112
Др
ва:
полу
-зимзелени
широко
-лисни
4
Дрвата
што
се пр
исутни
се на
јмалку
25 %
од двата
вида
широко-лисни з
имзелени
и ши
роко
-лисни
листопадни д
рвjа.
4113
Др
ва:листопадни
широко
-лисни
4 Сл
ично
на кл
аса 4
112, но
се се
зонски
поплавени, како
на пр
имер
во Северо-источна Б
оливија
.
412
Високи
тревници
со дрва
кои
покриваат п
омалку
од 10
%
3 Тревната
земја с
о дрвја кои п
окриваат
пома
лку о
д 10
% на
земјата, си
или б
ез жбунови
.
4120
Др
ва:иг
лолисни з
имзелени
4
Игло
-лисни
зимзелени в
идови с
очинуваат п
овеќе о
д 50
% на
дрвената п
окривка.
4121
Др
ва:широко-лисни
зимзелени
4 Широко-лисни з
имзелени
видови
кои с
очинуваат п
овеќе о
д 50
% на
дрвената п
окривка.
4122
Др
ва:по
лу-зи
мзелени
4 Ви
ди 41
12
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА67
широко
-лисни
41
23
Дрва
:листопадни
широко
-лисни
4 Ви
ди 41
12
4124
Тропска/с
уптропска,д
рва/ж
бунови
на ме
ста со
терми
тски
гнезда
.
4 Ис
то та
ка на
речени
терм
итски с
авани.
413
Високи
тревници
со жбунови
3
Жбуновитата
покривка
мора д
а изнесува п
овеќе о
д 25
% на
земјата.
ДОДА
ТОК
25
4131
Жбунови
-широколисни
зимзелени
4 Ов
ие ви
дови
зафа
ќаат
повеќе
од 50
% на
покривката
.
4132
Жбунови
ши
роколисни
полузимзелени
4 Жбуновите
се на
јмалку
по 25
% од
двата
вида
-широколисни
зимзелени и
листопадни.
4133
Жбунови
-широколисни
листопадни
4
Жбуновите
се најмалку
по
25 %
од двата вида
-шисроколисни зимзелени и листопадни
. Областа
е повреме
но
поплавена.
4134
Ви
ди 41
24
4 Ви
ди 41
24
414
Висока
тревница
со жбунести
дрва
3
Покривката
е со
жбунести р
астенија
(обично п
алми
) кои
мора д
а покриваат
повеќе
од 25
% на
земјата.
4141
Тропска т
ревница с
о палм
и 4
На пр
имер
палм
овитите с
авани н
а Aro
comi
a tota
i и A
ttalea
princ
eps с
еверно
од Санта
Круз д
е ла С
иера
во Боливија
. 41
5 Ви
сока
тревница
со S
ynus
ia 3
Тревница
без
жбунови
или д
рвја.
41
51
Тропска т
ревница
4 Че
сто поплавена во
сезона на
приме
р Co
mpos
de
Varze
a во
долната
ама
зонска
долина,
регионите на
ниска
надм
орска в
исина в
о Афр
ика, папирусните м
очуриш
та во
долината н
а горен
Нил
во Египет.
42
Средно
-високи т
реви
2
Доми
нантните
треви се
високи
50см
.-2 м
.кога
цветаат
или
созреваат
(повеќе од
50
% на растителната
вегетација
). Fo
rbs м
оже д
а се п
рисутни, но
пома
лку о
д 50
% на
вегетацијат
а. 42
10
Види
4120
4
Види
4120
42
11
Види
4121
4
Види
4121
42
12
Види
4122
4
Види
4122
41
23
Види
4123
4
Види
4123
ДО
ДАТО
К 26
42
2 Ср
едно
-високи
тревници
со
дрва
на по
малку о
д 10
%
3 Тревница
со дрвја кои п
окриваат
пома
лку о
д 10
% на
површи
ната
на зе
мјата с
о или
без ж
бунови
.
4220
Др
ва: иглолисни
зимзелени
4 Ви
ди 41
20
4221
Др
ва:
широколисни
4 Ви
ди 41
21
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 68
зимзелени
4222
Др
ва:
широколисни
полу
зимзелени
4 Ви
ди 41
22
4223
Др
ва:
широколисни
листопадни
4
Види
4123
4224
тропска/с
уптропска,д
рва/ж
бунови
во групи на
терми
тски
гнезда
4 Ви
ди 41
24
423
Средно
-висока
тревница
со
жбунови
3 Жбуновитата
покривка
мора д
а изнесува п
овеќе о
д 25
% на
земјата.
4230
Жбунови
: иглолисни
зимзелени
4 Игло
-лисни
зимзелени в
идови с
очинуваат п
овеќе о
д 50
% на
жбуновитата
покривка
.
4231
Ви
ди 41
31
4 Ви
ди 41
31
4232
Ви
ди 41
32
4 Ви
ди 41
32
4233
Ви
ди 41
33
4 Ви
ди 41
33
4234
Ви
ди 41
24
4 Ви
ди 41
24
4235
Шум
овита
Synu
sia
на
листопадни
трновити
жб
унови
4 Пр
имер
: тропските
трновити жб
унести
савани во
Sah
el регионот
во Аф
рика
со
Acac
ia tor
tilis,
A.se
nega
l или
други
видови
.
424
Отворена
Sy
nusia
на
жб
унести
растенија
3
Покривката
на жбунести р
астенија
(обично п
алми
) мора д
а покриваат
повеќе
од 25
% на
земјата.
ДОДА
ТОК
27
4241
Су
птропска
отворена
палм
овита ш
умичка
4
Прим
ер: C
orrie
ntes,
Аргентина.
Некои области се
сезонски поплавени,
пр.па
лмовитите шу
мички на
Маурициус
во
колумб
иските
и венецуелските љ
аноси.
425
Средно
-висока тревница
без
дрвенеста S
ynus
ia 3
Средно
-високи т
ревници б
ез дрв
jа или ж
бунови
.
4251
Во
главно
базести
треви
4 Мн
огугодиш
ни, р
азгранети ползечки
треви
кои
со корените
ја сврзуваат
почвата
. На прим
ер тревата
Св.А
вгустин
(Sten
otaph
rum
secu
ndatu
m), в
исоко-тревната
прерија
во И
сточен
Канзас,
или песокливата почва или дините
, на
прим
ер за
едниците
на A
ndro
pogo
n ha
llii во
Песокливите
Брда на
Небраска. На
некои
места
тревницата
е влаж
на или
поплавена поголем дел од
годината
, како на
приме
р Ty
pha мо
чуришт
ето.
Ако е така
, се класиф
ицира како
влажн
а земја.
4252
Во
главно
трева в
о снопови
4
Треви кои воглавно
растат в
о снопови и фо
рмираат н
еправилна, исткаена
површ
ина.
На приме
р цврстата
перчеста
тревница
во Нов
Зеланд
(Fes
tuca n
ovae
-zelan
diae)
43
Кратки
треви
1 До
минантните
треви се
пом
алку
од
50см
.високи
кога
цветаат
или
созреваат (повеќе
од
50%
на вегетацијат
а). Ф
орбс
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА69
може
да с
е присутни н
о сам
о пом
алку
од 50
% на
вегетацијат
а. 43
1 Со
дрвја од
10%
-40%
3
Може
да е со
или
без
жбунови
. Неш
то слично на
отворена шу
мовита
зем
ја со
повеќе или пома
лку постоја
на
покривка
(преку
60%
) на к
ратки т
реви
. 43
10
Види
4120
4
Види
4120
43
11
Види
4121
4
Види
4121
43
12
Види
4122
4
Види
4122
43
13
Види
4123
4
Види
4123
43
2 Кратки
тревници
со
дрва
пома
лку о
д 10
%.
3 Тревници
со дрва к
ои по
криваат п
омалку
од 10
% на
земјата, со
или б
ез жбунови
.
4320
Ви
ди 41
20
4 Ви
ди 41
20
ДОДА
ТОК
28
4321
Ви
ди 41
11
4 41
11
4322
Ви
ди 41
12
4 41
12
4323
Ви
ди 41
13
4 41
13
4324
Ви
ди 41
24
4 41
24
433
Кратка
тревница
со жбунови
3
Жбунестата п
окривка м
ора д
а е по
веќе
од 25
% од
земјата.
4330
Ви
ди 42
30
4 42
30
4331
Ви
ди 42
31
4 42
31
4332
Ви
ди 42
32
4 42
32
4333
Ви
ди 42
33
4 42
33
4334
Ви
ди 41
24
4 41
24
4335
Др
венеста
Synu
sia
со
листопадни
трновити
жб
унови
4 До
минантните
треви
се високи
пом
алку
од
50cm
кога цветаат или созреваат
(повеќе од
50
% на вегетацијат
а).
Покривката
на листопадните т
рновити ж
бунови
мора д
а е по
веќе
од 25
% на
земјата)
.
434
Кратка
тревница со
снопови
на
растенија
3
Покривката
на ра
стенија
та во
снопови (
обично
палм
и) мора д
а е по
веќе
од 25
% на
земјата.
4341
От
ворена
Syn
usia со
снопови
на
растенија
, суптропска
, отворени
палм
овити
шуми
чки.
4 До
минантните
треви
се високи
пом
алку
од
50см
. кога цветаат или созреваат
(повеќе од
50%
на вегетацијат
а).
Покривката
на па
лми м
ора д
а е по
веќе
од 25
% на
земјата.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 70
ДОДА
ТОК
29
435
Воглавно
сноп
на трева
со
дрвена
Syn
usia
3 Треви к
ои ра
стат
во гр
упи, прош
арани с
о дрвенести
растенија
.
4351
Тропска
alpine
со
групи
на
растенија
4
Овие
тревници често содржа
т Es
pelet
ia, L
obeli
a, Se
necio
и m
icrop
hyllo
us џуџести
жбунови
и перничести растенија
, често со
мовлести лисја
. Над
граница
на шу
ма на ниска надм
орска висина
; Par
amo и други слични
типови на
вегетација без с
нег в
о alpi
ne ре
гионите н
а Кенија
, Колум
бија,
Венецуела
и др
. 43
52
Тропска
alpine
,многу
отворена
,без
групи
на
растенија
4 Во
овие тревници
навечер
често
паѓа снег
(иако
снегот го
нем
а до
9 утрото)
, Sup
er-P
aram
o (над
Par
amo)
на
J.Cua
tresc
asas
.
4353
Тропска
или
суптропска
alp
ine
сноп
трева,
со
отворени
ме
ста
на
зимзелени.
4 Ов
аа тр
евница
мож
е да и
ма листопадни ж
бунови
и џуџести ж
бунови
, како н
а приме
р Pu
na јужн
о од Ор
уро, Бо
ливија.
4354
Сн
оп
трева
со
џуџести
жбунови.
4
Перничести
растенија
мож
е да р
астат в
о оваа т
ревница, како
на пр
имер
Pun
a, јуж
но од
Оруро
, Боливија
.
436
Кратка
тревница
, без
дрвенеста S
ynus
ia 3
Кратка
тревница
без
дрвја или ж
бунови
.
4361
Кратко
-тревни
заедници
4
Овие
заедници
мож
е да
варираат в
о структура и фл
орална
комп
озиција
што
се должи
на зго
леме
ното
варирањ
е на
падавини
во
полу
-сува
клима
, пр
.кратко
-тревна
(Bo
utelou
a gr
acilis
и B
uchlo
e da
ctilyo
ides)
прерија
во
источно
Колорадо
. 43
62
Заедници
на сн
опеста
трева
4 Пр
. плавиот
бусен
(Poa
cloe
nsoi)
заедници
на Но
в Зеланд,
и a
lpine
сува
Pun
a со
festu
ca o
rtoph
ylla во
северно Чи
ле и
јуж
на Биливија
. 43
7 Кратка
или
средно
-висока
Meso
phyti
c заедница
3 Ли
вади
4371
Заедница
на базеста
трева
4 Ов
аа тр
евница
е богата
со fo
rbs и
се јавува
на ни
ска н
адмо
рска
висина
со ладна
, влажн
а клима
на Северна
Аме
рика
и Ев
роазија
. Многу
растенија мо
жат д
а останат д
елум
но зе
лени
во текот н
а зима
та дури и под снегот
на повисока
надм
орска в
исина.
4372
Al
pine,s
ubalp
ine ливада
4 Ов
ие тревници се
често
влажн
и во
поголем
дел
на летото
поради растопена вода
, како на
приме
р Ол
импискиот
Полуостров
, Ваш
ингто
н и Кам
енестите
Планини
во Колорадо.
44
Forb
вегетација
2 Во
растителната заедница
дом
инираат ши
роко
-лисни
her
bace
ous растенија
(сите растенија
освен
тревите
), како
детелина
, сончоглед
(Heli
anthu
s), п
апрати
, мл
ечка
Asc
lepias
). Fo
rbs
може
да
покриваат
повеќе
од
50%
на
растителанта
област
. Тревите
мож
е да с
е присутни, но
покриваат п
омалку
од 50
%.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА71
ДОДА
ТОК
30
441
Високи
forb
заедници
3
Доми
нантните
форми
достигнуваат в
исина п
овеќе о
д 1m
кога
се целосно
развиени
. 44
11
Групи п
апрати
4
Папрати с
е поја
вуваат
во не
когаш чисти м
еста
особено в
о влажн
а клима
, како н
а приме
р Pter
dium
aqua
linum
. 44
12
Воглавно
годишн
и for
bs
4 Годишн
и for
bs,ко
и никнат
во почетокот и ум
ираат на
крајот
на секоја
година
на растењ
е,се доми
нантни
форми
(повеќе о
д 50
% на
покривката
). 44
2 Ни
ски f
orb з
аедници
3 Во
овие
заедници
дом
инираат ф
орбс
кои с
е пом
алку
од 1m
високи
кога
се целосно
развиени
. 44
21
Воглавно
мн
огугодиш
ни
цветни
forb
s и па
прати
4 Не
кој дел
од билката
е жи
в през ц
ела г
одина, како
на пр
имер
Celm
isia л
ивади в
о Нов
Зеланд и A
leutan
forb
ливади в
о Аљ
аска
. 44
22
Воглавно
годишн
и for
bs
4 Годишн
и for
bs, кои
никнат в
о почетокот и
уми
раат
на крајо
т на секоја година
на растењ
ето,
се дом
инантни фо
рми
(повеќе о
д 50
% на
покривката
). По
стоја
т неколку
вида
. Ep
heme
ral f
orb заедници
во тропски и суптропски
региони
: Форбс
растат с
о мн
огу ма
лку падавини
каде
, од есен
до
пролет
, облаците ги
влажн
ат растенијат
а и земјата,
како
на прим
ер примо
рските
ридови на
Перу и Се
верно Чи
ле.
Сушн
ата с
езона п
рилега
на пу
стинска.
Ephe
mera
l или
epis
odica
l forb
заедници
во сушн
ите региони:”
Цветната
пуст ина
” се состои
воглавно од
брзо растечки
for
bs, п
онекогаш
концентрирани во
низини каде
водата мо
же да се
акуму
лира
форма
ции на
жбунови
и на џуџести
жбунови н
а сувите о
бласти
, како н
а приме
р Соноран
пустината.
ДОДА
ТОК
31
5 Гола
земја
1 Земја со
пом
алку
од
40 %
вегетативна
покривка.
Голата
земја им
а ограничена
способност з
а да
подрж
ува жи
вот и
обично
се со
стои
од сл
аба п
очва
, песок
и каме
н. 51
Су
ви со
лени
равнини
2 Се
поја
вува
на равни дна на
внатреш
ниот
басен
на пустината.
Високата
концентрација
на сол се
должи
на висок
степен
на ис
парување
на во
дата
. 52
Пе
сокливи м
еста
2
Акум
улација
на пе
сок/ч
акал
т.е. плаж
и и дини.
53
Гол каме
н 2
Изложе
но ка
менесто тло, пустинско тло, падини
, одрони од
наноси, вулкански ма
теријал
, кам
енести
глечери и други
акум
улации
на ка
мен б
ез ве
гетативна п
окривка.
54
Многугодиш
ни
снеж
ни
полиња
2
Акум
улации
на снег
и мраз кои не
се стопиле целосно во
текот
на претходното лето
, се појав
уваат онам
у каде
просечната
дневна т
емпература
е 0 °
C (3
2 F) во н
ајтоплите
месеци о
д годината
. 55
Глечери
2 Комп
актен снег
зацврстува и кој с
е претвора
во мр
аз под
теж
ината на
постојан
и годишн
и акум
улации
. Повторно
замр
знатата вода
придонесува
на поголема
та гу
стина на
глациерната ма
са од мр
аз.Сите глечери претставуваат
доказ н
а сегаш
ното
и ми
натото
движе
ње (m
orain
es, пукнатини
итн.)
56
Др
уги г
оли п
окривки
2 Не
чистотија
, чакал
, друг слободен к
амен
итн.
6 Вл
ажна
земја
1 Мо
чурливите м
еста
и мочуриш
тата
и др. видови
на вл
ажна
земја к
ои се
периодично
или постоја
но за
ситени
со вл
ага
во текот
на сезоната
на растењ
е. Ов
аа периодична или поврем
ена заситеност
со влага произведува почва со
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 72
хеми
ски карактеристики
и вегетација
адаптирана на
влажн
и услови
. Областа
мора да
има
повеќе од
40
% на
вегетативна о
бвивка
за да с
е класифи
цира
како
влаж
на зе
мја.
61
Речни
2 Вл
ажна
земја к
оја се
наоѓа в
о близина
на ка
нал од
слатка
вода
(крајбр
ежни
влаж
ни зе
мји)
. 62
Pa
lustrin
e 2
Влаж
ни зе
мји во
кои доми
нираат
дрва,
жбунови,
постоја
ни растенија,
мовови,
лиша
и итн.
Тие се
околу
земја која е
пома
лку о
д 1 х
ектар, нема
активен к
анал
или п
лима
, е по
малку о
д 2м
. длабока
и им
а низок
степен
на со
леност
, Оваа
вода
треба д
а се в
клучи к
ако д
ел од
влаж
ната
земја.
ДОДА
ТОК
32
63
Естуар
2
Влаж
на зе
мја к
оја се
појав
ува в
о близина
на ка
нал или в
о или
во бл
изина н
а интерплим
ска з
она.
Естуарот
е во
ден прем
ин ка
де плима
та се
среќава со
струјат
а на
потокот
. Средините
на плим
ите на
длабоки
води
и
близни
пломс
ки влажн
и земји се
обично полузатворени со
зем
ја, но им
аат отворени
, делумн
о попречен
или
спорадичен
приод до
океанска
вода
(барем
од вр
еме н
а време
разблаже
ни со
слатка
вода
од ко
пно)
. 64
La
custr
ina
2 Вл
ажна
земја која ја опкруж
ува отворената
вода
. (т.е
. езера
и мали површи
ни на вода
) што
е по
голема
од
1 хектар
и
повеќе
од 2m
длабока
. 7
Отворена
вода
1
Езера, реки
и океани
. Површ
ината н
а водата е
постоја
но по
топувана
од во
да по
голема
од
2m длабочина
и најм
алку
1 хектар во
големи
на; и
ли потопувана од
активен
проточен канал или подплимс
ка зо
на.
Водата
треба да
покрива
повеќе од
60
% на областа,
ако им
а дрва
и растенија
повеќе
од
40 %
на областа.
Види
класа 6
. 71
Сл
атка
вода
2
Езера и
реки
со ни
зок с
тепен н
а салинитет
. 72
Мо
рска
2
Отворени
океани
над континенталните г
ребен и
ли ак
тивен п
роточен п
лимс
ки ка
нал.
8
Култивирана з
емја
1 Земјата е покриена
со повеќе
од
60 %
не-домо
родечки култивирани видови
(пр.з
емјод
елски жи
тарици
, култивирани кратки
треви
, паркови
) и обично
мож
ат да се
разликуваат
со правилни
геоме
триски
шем
и кои ги
фо
рмираат п
арковита
и полиња
та.
81
Земјоделска
2 Земјата с
е користи
за од
гледувањ
е на ж
итарици, овош
тарници, хортикултура
, за х
ранење
добиток
и други к
ултури
. 81
1 Жетва
во ни
зи ил
и пасиш
те
3 Пр
имер
: пченка, пченица, пасишт
е за к
рави
, јалови
полиња
култивирани м
еста
за боровноици и
оризови п
олињ
а. 81
2 Ов
оштарник
или
Хортикултура
3
Прим
ер: ја
болкови н
асади, лозја
, места
за од
гледувањ
е насади о
д дрва
.
ДОДА
ТОК
33
813
Заградена
за х
ранење
на
стока
3 Ов
ие области
се наоѓаат
на големи
фарми
и се
користат
за хр
анењ
е на
телиња
, млечни крави
(со за
градени ме
ста
за хр
анењ
е), свињи
и жи
вина
. 81
4 Др
уго з
емјод
елие
3
Прим
ер: корали и
места
за од
гледувањ
е и тр
енирањ
е на ф
арми
за ко
њи.
82
Не-зе
мјоделска
2 Земјата с
е користи
за па
ркови, игралишт
а, гробиш
та и терени
за го
лф.
821
Паркови и
игралишт
а 3
Прим
ер: игралиш
та за
безбол и ф
удбал,
игралишт
а и па
ркови.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА73
822
Терени
за го
лф
3
823
Гробиш
та
3
824
Други н
е-земјоделски
3 Се
она ш
то не
спаѓа в
о класа
821,
822 и
ли 82
3 (паркови и
игралишт
а, терени
за го
лф ил
и гробишт
а).
9 Ур
бани
1
Области развиени
за населби
, ком
ерцијал
на, индустриска
и тр
анспортна у
потреба. Мо
ра да биде
поголема
од 4
0 %
урбана
земјиш
на по
кривка
. 91
На
селени
2
Најмалкѕ
50 %
на ур
баното
земјиш
на по
кривка
се со
стои
од на
селен п
ростор
(т.е.станови, приватни
дом
ови и
тн.)
92
Коме
рција
лни/и
ндустрија
2
Најмалку
50
% од урбаната
зем
јишна
покривка се
состои од
ком
ерцијал
ни или
индустриски
поседи
(т.е.б
изнис,
фабрики, складишт
а итн
.) 93
Транспорт
2 На
јмалку
50
% о
д урбаната
зем
јишна
покривка
се с
остои
од п
атиш
та (т.е
.патишт
а, автопати
, же
лезници,
аеродром
ски п
исти
). 94
Др
уги
2 На
јмлаку
50
% од урбаната
зем
јишна
покривка се
состои од
развиени области кои не
се во
ниту населена
, коме
рција
лна и
ли тр
анспортна к
атегорија
.
Бореални
Исто
така
се ви
ка и ладна у
мерена
зона
со ладни
влаж
ни лета и
ладни
зими
кои т
раат
повеќе
од 6 ме
сеци
. ДО
ДАТО
К 34
Br
yoph
yte
Растенија
што
не цв
етаат (мо
вови
и копитњ
аци)
кои с
е одликуваат с
о ризоиди
отколку в
истински
корени
. Ca
espit
ose
Организиран и
ли ко
мбиниран
во густи г
рупи
или п
ластови, им
а низок
корен и
форми
ра густ
сноп
, расте
во гр
упи.
Cano
py (покривка)
На
јвисок с
лој на в
егетација
кој се о
ткрива
со са
телитски
сензори.
%
Покривка
vs
. %
Комп
озиција
на ви
дови
Ни
вото
1 во
класиф
икација
та се
утврдува
со целосната
покривка или земјената покривка
на целата
област к
оја се
класиф
ицира. Ни
вото
2 во
класиф
икација
та се
одредува со
процент н
а комп
озиција
та на видот с
амо на
дом
инантното ниво
1 ти
п. Ни
во 3
и 4
се поспецифи
чни
комб
инации
на ра
злични
видови
и заедници
на ра
стенија
. Пр
имер
:Една област
се состои
од
80 %
her
bace
ous вефе
тација
(од кои
45 %
се
forbs
и 5
5 %
се треви повисоки
од
2m) и
20%
широко-
лисни з
имзелени
дрва. Кодовите
на кл
асиф
икација
се сл
еднит е
: MU
C ниво
1: 4-
herb
aceo
us ве
гетација.
Јасно е
дека е
дом
инантен т
ип на
покривката
, бидејќ
и покрива
повеќе
од 60
% на
областа.
MUC ниво
2: 41
-Дом
инантни видови
се тр
еви кои се
повисоки од
2m(тие сочинуваат
повеќе од
50
% на доми
нантниот
тип на
покривката
на he
rbac
eous
вегетацијат
а).
MUC ниво
3: 41
1 Дрвата п
окриваат
20 %
од та
а област.
MUC ниво
4: 41
11 Дрвата с
е широко-лисни з
имзелен и
видови
. Ур
едена в
егетација
Ур
едени двориш
та, и
гралиш
та, гробишт
а, терени
за голф
и други
култивирани области треба да
се класиф
ицираат како
култивирана
земја
(класа
8) ако
не-домо
родните култивирани видови
се повеќе
од
60 %
на покривката
. Ако
зградите,
патишт
ата и неприродните
структури
(мостови
и др.)
покриваат
повеќе од
40
% на земјата,
областа се
класифи
цира
како урбана
. Ако
пош
уменото населено
соседство им
аат п
овеќе од
40
% на дрва
кои ја покриваат з
емјат
а, областа треба да
се см
ета за
шум
а или
шум
овита земја
(види класа
0 и
1). А
ко е
тешк
о да
се одл
учи на
видот н
а покривката
, обидете
се да утврдите
што
би се
видело
од сателит. Сп
оредете слични
области
со
сателитските
сним
ки ко
и ги п
рима
те од
ваше
то место
на уч
илиш
тето
. Ли
стопадни
на ладно
Ра
стенија
кои г
и губат
лисјат
а во л
адно
врем
е.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 74
ДОДА
ТОК
35
Листопадна
Ве
гетација која ги
губи
лисјат
а на к
рајот
на пе
рио дот
на ра
стењ
е или
во не
поволна с
езона.
“Drip
tips”
Издолж
ени с
лаби
врвови
на тр
опските л
исја кои и
дозволуваат
на во
дата
да с
е стркала
од по
врши
ната
на листот.
Листопадна
на су
ша
Растенија
кои г
и губат
лисјат
а во т
екот
на су
шната с
езона.
Изборно
Организмот
мож
е да ж
ивее
и егзистира в
о повеќе о
д еден
сет н
а услови.
Firn
Снегот
целосно
е комп
актен с
коро
до м
раз, глечерски м
атерија
л.
Forb
Широко-лисани
herb
aceo
us ра
стенија
како
детелина, сончоглед,
папрат
и мл
ечка
. Грам
иноиди
(тревни)
Треви и
тревнести р
астенија.
He
rbac
eous
Va
scula
r растенија вкоренети в
о зем
ајта с
о лисја кои у
мираат
годишн
о. Си
стем
от на
коренот е
веднаш
над или п
од зе
мјата.
Шум
а на
ниска
надм
орска в
исина
Subm
ontan
e шум
а Mo
natan
e шум
а Su
balpi
ne шум
а
Може
би ќе е потребно
да се
консултираат локалните извори
за да
се одреди
одреденото ниво
4 класифи
кација
за ш
умска покривка
. Ве
гетацијат
а ќе в
арира з
ависно
и од
надм
орската в
исина и
ширина.
Meso
phyti
c Ра
сте и
ли се
адаптира
на ум
ерено в
лажн
а средина
. Mi
croph
yllou
s Им
аат м
али л
исја
(пр.п
устинските
растенија
); Им
аат л
исја со
единствени
неразгр
анети в
ени.
Обврзно
Организмите с
е приспособени с
амо н
а одреден
вид услови
за живот
(кои
се и важн
и за о
пстанк
). На
дниво
Најви
сокиот
слој кој се о
ткрива
со са
телитски
сензори.
ДОДА
ТОК
36/37
По
ларна
Мали
падавини
во те
кот н
а целата г
одина. им
а кратко в
лажн
о без
ноќи
лето и
доста
долга
, ладна
, тем
на зи
ма.
Scler
ophy
llous
Ве
гетација со
густи и
цврсти
лисја кои с
е отпорни
на губење
на во
да.
Субполарна
Пр
емин
меѓу у
мерено
ладна
зона
и поларна з
она.
Суптропска
Од
работ
на тропската зона
кон половите
, во регионот
на ма
сите
на воздух
кои се
спуш
таат
, кои
се за
топлуваат к
ако шт
о се
спуш
таат
и
стануваат мн
огу суви
. Количината на
врнеж
и е мн
огу ниска и дневните
тем
ператури
се мн
огу високи
поради интензивното
сончево
зрачењ
е. Но
, во зимс
ките
месеци темп
ературата мо
же да се
спушт
и и до
0 навечер
поради поголема
загуба на
топлотна енергија
на
зрачењ
ето к
ое из
легува
. Ова
е же
шката п
устинска
зона
. Sy
nusia
Ни
во или
класа
на заедница
. Структурна целина
на голема
еколошк
а заедница
која
се одликува
со релативно еднолична фо
рма на
жи
вот и
ли со
височина
и обично
сочинува
посебна к
ласа
на та
а заедница.
Умерена
Овие
зони
покажу
ваат
поголеми
сезонски
темп
ературни
пром
ени и
мож
е да с
е разложа
т на с
ледниов н
ачин
: Топла т
емпература
: едвај или в
оопш
то не
ма зи
ма, екстрем
но вл
ажна
особено в
о лето.
Вообичаена
темп
ература
(пр.Ц
ентрална
Европа или прим
орска североисточен дел на
САД
) ладни
, кратки зими
или
зима
без
мраз и
со
ладни л
ета (покрај океан)
.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
ЗЕМЈИНА ПОКРИВКА75
Сува
темп
ература: висока
темп
ература к
ако к
онтраст п
омеѓу л
ето и
зима
и ма
ли па
давини
). Бо
реални
или л
адни
темп
ератури: ладни в
лажн
и лета и
ладни
зими
кои т
раат
повеќе
од 6 ме
сеци
. Тропска
Лежи
на
40
степени
на север
и југ
од
екваторот.
Одредена
сезонска
варијац
ија во
главната
дневна
темп
ература
се
забележу
ва.Количината на
врнеж
и достигнува
максиму
м во
лето и сува
сезона во
ладни
месеци.
Траење
то на ладната сезона
се
зголему
ва ка
ко што
се од
алечувам
е од екваторот и
во ис
то вр
еме с
е нам
алува г
одиш
ната
количина
на вр
нежи
. По
дниво
Слој на
вегетација која расте п
од по
високото
ниво
кое с
е состои о
д пома
ли дрва и
жбунови
. Вл
ажна
Ве
гетација која опстоју
ва и вирее в
о присуство
на по
веќе
дож
д.
Xero
morp
hic
Клим
атски услови
поволни
за развој
на вегетација
која
е адаптирана,
вирее во
или
ја толерира околината која
е сирома
шна
со
располож
ива в
лажн
ост.
Xero
phyte
Ра
стение
кое е
адаптирано
и вирее в
о суви у
слови.
Програма GLOBE - Прирачник за мерење
GLOBE 2008 76