25.11.2012
1
GÖREV ANALİZİ Firare Ezgi YILDIRIM 2009639024
Hüseyin YALAKİ 2009639034
GÖREV ANALİZİ
Görev analizi nedir ?
Görev analizi: İnsanların yaptıkları işleri analiz etmekte
kullandıkları yöntemdir.
Görev analizinde, bir kullanıcının, bir görevi yerine
getirmek için gereksinimleri ve bilişsel süreçleri
incelenmektedir.
İnsanlar neler yaparlar ?
Bu işleri yapabilmek için nelere ihtiyaç duyarlar ?
Neleri bilmeleri gereklidir ?
Görev Analizi Örnek
Evi Temizlemek için 1. Elektrik süpürgesini çıkart
2. Gerekli parçaları makineye tak
3. Odaları temizle
4. Çöp torbasını dolu ise boşalt
5. Süpürgeyi kapat ve parçaları yerine koy
Bilmemiz Gerekenler: oda, elektrik süpürgesi vb…
Görev Analizine Yaklaşımlar
Bu ünite boyunca görev analizini 3 farklı şekilde
ele alacağız:
Görev Parçalama
Bilgi Tabanlı Analiz
Varlık Nesne Tabanlı Analiz
Görev Analizine Yaklaşımlar
Görev Parçalama:
Görevi sıralı alt görevlere parçalar.
Bilgi Tabanlı Analiz:
Kullanıcının bir görevle ilgili nesneler ve eylemler hakkında
bilmesi gerekenleri söyler ve bilginin nasıl organize
edileceğine bakar.
Varlık-Nesne Tabanlı Analiz:
Nesneler,işlemler, aktörler arasındaki ilişkileri gösterir.
Görev Parçalama
Görevleri alt görevlere ayırarak onları yeniden
yapılandırır, sınıflandırır.
Hiyerarşik görev analizi görev parçalamanın tipik
bir örneğidir.
25.11.2012
2
Hiyerarşik Görev Analizi(HTA)
HTA görevleri alt görevlere ayrıştıran, alt
görevlerin hani sırada ve ne zaman
uygulanacağını belirleyen, görevleri ve alt
görevleri birbiriyle ilişkili olan görev analiz
yöntemidir.
Metinsel bir HTA örneği : Nasıl ev temizleriz ?
0. Evi temizlemek için
1. Elektrikli süpürgeyi çıkar
2. Gerekli parçaları getir
3. Odayı temizle
3.1. Koridoru temizle
3.2. Salonu temizle
3.3. Yatak odasını temizle
4. Toz torbasını boşalt
5. Elektrikli süpürgeyi ve parçalarını kaldır
Plan 0 : 1-2-3-5 adımlarını uygula, Eğer toz torbası doluysa boşalt-4
Plan 3 : 3.1-3.2-3.3 adımlarını odaların ihtiyaçlarına göre uygula
Planlar
Planlar kendilerine karşılık gelen görevler
tarafından sınıflandırılırlar (etiketlenirler).
Plan 0 : 1-2-3-5 adımlarını uygula, Eğer toz torbası doluysa
boşalt-4
Plan 3 : 3.1-3.2-3.3 adımlarını odaların ihtiyaçlarına göre uygula
HTA’da hiyerarşi oluşumu
1. Görevlerin listesini al
2. Görevleri üst seviye görevlerle grupla
3. En alt seviyedeki görevleri olabildiğince
parçala.
Görevlerin parçalanmasında cevaplamamız
gereken sorular nelerdir? (bkz.bölüm 15.6)
HTA’da hiyerarşi oluşumu
Parçalama yaparken ne zaman duracağımızı nasıl bileceğiz?
Duruş Kuralları PxC kuralı
Bir görevi icra ederken hata yapma olasılığı(P) ile
Hatanın maliyet (C) ile çarpımı belli bir değerin
altındaysa
Motor Kuralı Artık görevler motor hareketlerine dönüşmüşse(Mouse
hareketleri, klavye gibi)
Şematik HTA
HTA metin tabanlı olabileceği gibi şekil tabanlı
da olabilir. Bundan önce metinsel yapısını
gördüğümüz HTA’yı birazdan şematik olarak
inceleyeceğiz.
Şematik HTA, içerik olarak metin tabanlı HTA ile
aynı olmasına rağmen görsel olarak daha
kullanışlıdır.
25.11.2012
3
Şematik HTA: çay yapımı Şematik HTA
1 ana görev – çay yapmak- ve 6 alt görevden
oluşmaktadır.
Sadece 1. alt görev –boil water- alt görevlere
parçalanmış durumdadır.
HTA’in Geliştirilmesi
Peki verilen bir HTA metni ya da şekli nasıl
geliştirebiliriz?
Az önceki örneklerde verdiğimiz metin ya da
şema bizim için yeterli midir ?
HTA’nın Geliştirilmesi
HTA’nın Geliştirilmesi İçin Bazı Yöntemler
Eş faaliyetler-----örnek; ‘gazı aç’ nerede
Yeniden yapılandırma--örnek; görev oluştur «demliği hazırla «
Denge--örnek;«çay kaynat» «demliği hazırla« dan basit mi?
Genelleme--örnek;bir bardak doldur, diğerleri?
Az önceki HTA şemamızı-çay yapma-geliştirelim
Geliştirilmiş HTA Örneği
25.11.2012
4
Plan Türleri
Belirli sıralı: hep aynı sıra ile yapılan 1.1-1.2-1.3
İsteğe bağlı görev: kabı boşalt
Olay için bekle: demliğin kaynamasını bekle
Döngüsel: bos bardak kalmayıncaya kadar 5.1 5.2
Zaman paylaşımı: 1 ve 2 yi aynı zamanda gerçekleştir
Elastik: 3.1, 3.2 veya 3.3 herhangi bir sırada yap
Karışık: çoğu plan yukarıdakilerin karışımıdır
Bekleme
Bekleme
Planın bir parçası mıdır ?
Görev midir?
Görev Aktif olarak bekleniyorsa
Plan Beklemenin sonu bir olaysa
Örn: alarm çaldığında, e-mail cevabı geldiğinde.
Bekleme
Bekleme
Planın bir parçası mıdır ?
Görev midir?
Görev Aktif olarak bekleniyorsa
Plan Beklemenin sonu bir olaysa
Örn: alarm çaldığında, e-mail cevabı geldiğinde.
Bilgi Tabanlı Analiz: Bilgi Tabanlı Analiz: görevde yer alan tüm nesne ve
eylemleri listeler. Daha sonra bunların taksonomilerini çıkarır.
Amaç: Bir görev için gerekli bilgiyi anlamaktır.
Eğitim materyallerinden ve kullanıcı kılavuzlarından yararlanmamızı sağlar.
Görevler arasındaki ortak bilgiden yararlanılır.
Odak noktası:
Nesneler – görevde kullanılan
Eylemler – gerçekleşen
Taksonomi
soyutlama düzeyini temsil eder
Organizasyon(gruplama) amacına bağlıdır.
Bilgi Tabanlı Analize Örnek: araç kontrolü
Araç Kontrolü direksiyon direksiyon simidi, göstergeler
motor/hız : direk: ateşleme, hızlandırıcı, ayak freni
dişli: debriyaj, vites kolu
ışıklar : dış: farlar, sinyal lambaları
iç: iç aydınlatma lambası
yıkama/silme : silecekler: ön silecekler, arka silecekler
yıkama: ön yıkama, arka yıkama
ısıtma : sıcaklık kontrolü, klima,
fan, arka cam ısıtması
park : el freni, kapı kilidi
radyo:
Görev Tanım Hiyerarşisi
Taksonomilerde 3 tip dallanma mevcuttur
XOR – normal taksonomi nesne sadece bir dalda olabilir
AND – nesne her ikisinde de olmalı çoklu sınıflandırma
OR – en zayıf durum bir yada daha fazla yerde veya hiçbirinde
yıkama/silme AND function XOR silme ön silecekler, arka silecekler yıkama ön yıkayıcılar,arka yıkayıcılar pozisyon XOR ön ön silecekler,ön yıkayıcılar arka arka silecekler,arka yıkayıcılar
25.11.2012
5
Genişletilmiş TDH Mutfak gereçleri AND
/____şekil XOR
/ |____bombeli karıştırma kasesi, tencere,
/ | çorba kasesi, bardak
/ |____düz tabak, doğrama tahtası, tava
/____fonksiyon OR
{____hazırlama karıştırma kasesi, tabak, doğrama tahtası
{____pişirme tava, tencere,
{____yeme XOR
|____yemek için : tabak, çorba kasesi, güveç
|____içmek için : bardak
‘/|{’ dallanma türleri için kullanılmıştır. Sırasıyla AND, OR, XOR simgelerini göstermektedir.
TDH Tekillik kuralı
Diyagram tüm nesneleri ayırt ediyor mu?
Örnek tabak:
Mutfak gereçleri/şekil(düz)/fonksiyon{hazırlama,yemek}/
Mutfak gereçleri AND şekil(düz) AND fonksiyon{hazırlama OR yemek}
Başka bir açıklama uymamaktadır.
Eylemlerinde taksonomisi vardır:
Mutfak Görevleri OR
|____ hazırlama: dövme, karıştırma
|____ pişirme: kızartma, haşlama
|____ yemek: yemek, içmek
Soyutlama ve Budama
Detaylı bir taksonomi oluşturulduktan sonra görünümün biraz budanması gerekebilir.
Yani, alt seviye dalları yoksayın. örnek. ‘şekil’ ve ‘yemek’ kısmını sildiğimiz zaman, ‘tabak’ için oluşan cümle:
Mutfak gereçleri/fonksiyon{hazırlama,yemek}/
Bu terim Bilgi Gösterim Gramerinde(KRG) kullanılmaktadır.
Daha da karmaşık olabilir
örnek. ‘karıştırma kasesinde ezmek’:
mutfak işleri(hazırlık) =>
mutfak gereçleri/fonksiyon{hazırlık}/
Varlık-İlişki Teknikleri
Nesneler, Eylemler ve bunların ilişkilerine odaklanmıştır
Nesne Yönelimli(OO) Analize benzemektedir. Fakat; Bilgisayar dışı ilişkileri içerir
Uyarlama yerine etki alanının anlaşılmasını vurgular
Örnek ‘Vera's Veggies’ – bahçıvanlık firması
sahibi/yönetici: Vera Bradshaw
çalışanlar: Sam Gummage ve Tony Peagreen
Çeşitli araçlar ve bir traktor`Fergie‘
İki tarla ve bir sera
Yeni bilgisayar kontröllü sulama sistemi
Nesneler
Nesnelerin sıralamakla başlayıp onları sınıflandıralım
Somut nesneler Basit nesneler: kürek, pulluk, sera
Oyuncular İnsan aktörler: Vera, Sam, Tony, müşteriler
Birleşik nesneler Setler: takım = Vera, Sam, Tony
kayıtlar: traktör < Fergie, pulluk >
Öznitelikler
Nesnelere öznitelikler atanır:
Nesne Pompa3 basit – sulama pompası
Nitelikler:
statü: açık/kapalı/hatalı
kapasite: 100 litre/dakika
25.11.2012
6
Eylemler
Eylemleri listele ve her biriyle ilişkilendir
ajan – görevi icra eden
etkilenen – eylem ile statüsü değiştirilen
araç – eylemi gerçekleştirmek için kullanılan
Örnek
Sam(ajan) ağaç(etkilenen) dikti(eylem)
Tony kürekle(araç) tarlayı kazdı
Eylemler
Örtülü ajanlar –
`tarla sürüldü' – kimin tarafından?
Dolaylı ajan – gerçek ajan?
`Vera tarlayı sulamak için denetleyiciyi programladı.'
Mesajlar – özel bir tür eylemdir
`Vera Sam’e söyledi(kazacağını) '
Roller – bir ajan çeşitli rollerde yer alır.
Vera çalışandır yada yöneticidir
Örnek: Nesneler ve Eylemler Nesne : Sam insan aktör Eylemler: S1: traktör sürücüsü S2: ağaç dikmek
Nesne : sera basit Özellik: nem: 0-100%
Nesne : Vera insan aktör – Sahip Eylemler: çalışan olarak V1: tohum yetiştirmek V2: sulama denetleyicisi programlamak Eylemler: yönetici olarak V3: Sam’e ağaç dikmesini söylemek
Nesne: Sulama Denetleyicisi insan dışı aktör Eylemler: IC1: Pompa 1 çalıştır IC2: Pompa 2 çalıştır IC3: Pompa 3 çalıştır
Nesne : Çalışanlar karma Kapsam: Sam, Tony
Nesne : Bitki basit Eylemler: M1: filiz vermek M2: büyümek
Olaylar
… bir şeyler olduğunda
bir eylemin gerçekleşmesi ‘olay’ olarak nitelendirilir.
Örnek :‘Sam ağaç dikti’
Spontane olaylar
Örnek: Bitkiler yeşermeye başladı’
‘nem oranı %25’in altına düştü’
Zamanlanmış olaylar
Örnek : ‘gece yarısında denetleyici çalışmaya başlar’
İlişkiler
Nesne-Nesne sosyal – Sam Vera’ya bağlı olarak çalışmaktadır.
Mekansal - pompa 3 Seranın içindedir
Eylem-Nesne ajan (nesneye beraber listelenmiş)
patient ve aletler
Eylemler ve Olaylar Geçici ve nedensel
‘Veranın ona söylemesinden dolayı, Sam ağaçlardı dikiyor’
Geçici İlişkiler Bunlar için HTA yada Diyalog notasyonları kullanılabilir.
Görev sıralaması gösterilir
Nesnenin yaşam çevirimi gösterilir
Örnek: Olaylar-İlişkiler Olaylar: Ev1: nem oranı %25’in altına düşmesi Ev2: Gece yarısı
İlişkiler : eylem-olay
Öncesi ( V1, M1) Bitkiler filiz vermeden önce
ekilmelidirler.
Tetikleyenler ( Ev1, IC3 ) Nem %25’in altına düştüğü
zaman, denetleyici pompa 3’ü
çalıştırır.
Nedenler ( V2, IC1 ) Vera’ nın onu programlamasından
dolayı, denetleyici pompayı
çalıştırır
İlişkiler: nesne-nesne lokasyon(Pompa3, sera ) lokasyon(Pompa1,Parker’s Parçası)
İlişkiler : eylem-nesne patient ( V3, Sam ) –Vera Sam’e ağaç dikmesini söylüyor patient ( S2, ağaçlar) – Sam ağaç dikiyor... aletler ( S2, kürek) - ... kürekle
25.11.2012
7
Bilgi Kaynakları
Dokümantasyon Analistler için ulaşabilecek en kolay bilgi kaynağı kılavuzlar,
talimat kitapçıkları, eğitim materyalleridir.
Gözlem Formal / Informal yada Sahada/Laboratuvar şeklinde olabilir
Görüşmeler uzman: yönetici yada çalışan (her ikisi)
Erken Analiz
Yazılı Suretlerden Çıkarım Yapma isimler (nesneler) ve fiiller (eylemler) listele
Metine ve teknik dile dikkat etmek gereklidir.
Sıralama ve Sınıflandırma Kartlardaki kelimeleri grupla ve düzenle
Nesneleri/eylemleri görev ilgilerine göre derecelendir
Anahat düzenleyicisi kullan
Yinelemeli Süreç Veri kaynakları / analiz
Kullanım-klavuzlar ve Dökümantasyon
Kavramsal Klavuz Bilgi yada varlık – ilişki tabanlı analizden çıkarılabilir.
Tamamlanmış görevler için uygundur
Procedurel ‘Nasıl Yapılır (How to do it)’ Kitapçığı HTA tanımlarından
Acemiler için kullanışlıdır.
Tüm görevlerin bildiğini varsayar.
To make cups of tea
boil water –– see page 2
empty pot
make pot –– see page 3
wait 4 or 5 minutes
pour tea –– see page 4 –– page 1 ––
Make pot of tea
warm pot
put tea leaves in pot
pour in boiling water
–– page 3 ––
once water has boiled
Kullanıcı Gereksinimi-Tasarım
Gereksinim Yakalamak ve Sistem Tasarımı Odak noktamız sistem yerine onun kullanımı olmalıdır
Hangi nesne/görevin sistemde yer alması gerektiğini söyler
Kullanıcı için kavramsal modeli ortaya çıkarır
Detaylı Arayüz Tasarımı Taksonomiler yardımıyla menü düzeninin nasıl olacağı ortaya
çıkar
Nesne/eylem listesi arayüz nesnelerini ortaya çıkarır
Görevlerin sırası, diyalog tasarımında yardımcı olur
NOT görev analizi hiçbir zaman tamamlanmaz
Sabit göreç tabanlı tasarım esnek olmayan sistem
Kaynaklar
http://www.w3.org/TR/task-models/
http://classweb.gmu.edu/ndabbagh/Resources/Resources2/taskanalysis2.htm
http://www.slideshare.net/fcatak/grev-anaki
http://books.google.com.tr/books?id=tjPHVhncBzYC&pg=PA68&lpg=PA68&dq=hta+human-computer+interaction&source=bl&ots=mpcA-9JlFl&sig=aslwaA2FzakQ9tunL03R0bSLyfE&hl=tr&sa=X&ei=4TuSUI7xNsbLhAeltIHYDw&ved=0CHIQ6AEwCA#v=onepage&q=hta%20human-computer%20interaction&f=false
http://www.class.uidaho.edu/psy562/Readings/Shepherd(1998).pdf
http://www.ils.unc.edu/~acrystal/AMCIS04_crystal_ellington_final.pdf
http://www.citeulike.org/user/MetalMASK/article/8411381
http://edutechwiki.unige.ch/en/Task_analysis
http://vcell.ndsu.nodak.edu/~ganesh/seminar/off%20topic/2000_Paterno_Model-Based%20Design%20and%20Evaluation%20of%20Interactive%20Applications.pdf
http://www.usabilitynet.org/tools/taskanalysis.htm
http://gorevanalizfh.blogspot.com/
http://www.dsc.ufcg.edu.br/~lula/index.htm/Lawrence%20Erlbaum%20Associates%20The%20Handbook%20of%20Task%20Analysis%20for%20Human%20Computer%20Interaction.pdf