Download - Harreman funtzioa-121102075256-phpapp02
HARREMAN - FUNTZIOA
NOLA EGITEN DUGU?
• Harreman-funtzioari esker, kanpoko ingurunean gertatzen diren aldaketei erantzuten diegu.
• Zentzumen-organoek informazioa hautematen dute.
• Garunak informazioa jaso, interpretatu eta nola jokatu erabakitzen du.
• Giharrek garuneko aginduak jaso dituzte eta gorputza mugiarazi dute.
• Garuna nerbio-sistemaren atal bat da, atal nagusia.
• Giharrek gihar-sistema osatzen dute eta hezurrek hezur-sistema. Bi sistema hauek lokomozio-aparatua osatzen dute.
• Zentzumen - organoek informazioa hartzen dute.
ZENTZUMEN - ORGANOAK• Zelula berezi batzuen bidez
hautematen dute informazioa.• Zelula horiek zelula errezeptoreak
deitzen dira.• Zelula errezeptoreek informazioa
bidaltzen dute garunera nerbioen bidez.
• Mota batzuk daude gure gorputzean:- ikusmen – nerbioak
- entzumen – nerbioak
- dastamen – nerbioak- usaimen – nerbioak
- larruazaleko - nerbioak
LOKOMOZIO - APARATUA
• Giharrez eta hezurrez osatuta dago.
• Hezurren muturrak kartilagoz estalita daude; elastikoagoak dira.
• Hezurrak artikulazioetan bidez lotzen dira: lotailuen bidez.
• Giharrak hezurretara lotuta daude, tendoien bidez.
NERBIO – SISTEMA• Nerbio-sistemak harreman-funtzioa zuzentzen
du.• Ehun mota bakar batez osatuta dago: nerbio-
ehunez.• Nerbio-ehuna gorputz osoan zehar banatuta
dago.• Nerbio-ehuna zelulez osatuta dago: neuronak.• Neuronek mezuak jaso eta bidaltzen dituzte.• Nerbio – sistemak bi zati ditu: nerbio-sistema
zentrala eta nerbio-sistema periferikoa.
NEURONAK• Oso forma bihurriak dituzte eta
luzakin asko dituzte alde guztietan.
• Hiru zati dituzte: gorputza, dentritak eta axoia
– Gorputza: nukleoa eta organuluak daude.
- Dendritak: Luzakin lodi adarkatuak dira. Dendriten bidez, neuronek informazioa jasotzen dute
- Axoia luzakin bakarra da. Informazioa bidaltzen die beste neuronei eta aginduak bidaltzen dizkie gorputzeko organoei.
NERBIO-SISTEMA ZENTRALA
• Bi zati ditu:– Entzefaloa– Bizkarrezur – muina
ENTZEFALOA• Gure gorputzeko kontrolgune
nagusia da. Pentsamenduaren eta oroimenaren organoa da. Buruan dago. Hiru zati daude:• Garuna: borondatezko
ekintza guztiak kontrolatzen ditu eta oroitzapenak gordetzen ditu.
• Zerebeloa: Mugimenduak eta oreka koordinatzen ditu.
• Bizkarrezur – erraboila: organo asko erregulatzen ditu.
NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA
• Nerbioz osatuta dago.• Gorputz osoan zehar banatuta
daude nerbioak.• Bi motatakoak daude:– Sentimen-nerbioak.
Zentzumen-organoetatik nerbio-sistema zentralera eramaten dute informazioa.
– Nerbio-motorrak: Nerbio-sistema zentraletik giharretara eta beste organo batzuetara eramaten dituzte aginduak.
BARNE-KOORDINAZIO• Barruan guztia daukagu: barne-
ingurunean• Gorputzak ondo funtzionatzeko, oso
inportantea da elkarren artean ondo koordinatzea.
• Hori da barne-koordinazioa eta nerbio-sistemak egiten du.
• Barne-koordinazioa egiteko, nerbio-sistemak atal hauetan eragiten du: ez-borondatezko giharretan eta sistema endokrinoan.
EZ-BORONDATEZKO GIHARRAK
• Ez-borondatezko giharrek gu konturatu gabe funtzionatzen dute.
• Organo hauek ez-borondatezko giharrak dituzte: bihotza eta digestio-aparatua.– Bihotzeko giharrak uzkurtzen eta
erlaxatzen dira.– Digestio-aparatuko giharren mugimenduei
esker elikagaik ahotik heste-lodira arte joaten dira.
• Nerbio-sistemak kontrolatze dute gihar horien funtzionamendua nerbioen bidez.
SISTEMA ENDOKRINOA
• Organo multzo batez osatuta dago: guruin endokrinoz.
• Guruin horiek substantzia batzuk sortzen dituzte: hormonak.
• Mezulariak dira.• Sistema endokrinoak funtzio batzuk
kontrolatzen ditu; adibidez, ugalketa eta hazkundea.
GURUIN ENDOKRINOAK• Hauek dira:–Hipofisia: garunean dago eta
hazkundearen hormona sortzen du.–Tiroidea: Tiroxina sortzen du. Hormona
honi esker, behar bezala erabiltzen ditugu mantenugaiak.–Pankrea: Intsulina sortzen du. Azukrea
erregulatzen du.–Emakumeen obulutegiak eta gizonen
barrabilak: sexu-hormonak sortzen dituzte,