Hizkuntz eduki berriaknola aurkeztu klasean
Gai monografikoa
Gai monografikoa9
SARRERA
Edozein hizkuntz item berri aurkezteak nolarebait item hori gorputz handiagoaden hizkuntzatik isolatzea esan nahi du. Zein hizkuntz eduki irakatsi behar den aukeratzea Syllabusari buruz erabakiak hartzea da, eta Syllabusa gehienetan irakasleakez beste norbaitek ezarria izaten da. Irakasleari dagokio garrantzia zeri eman erabakitzea eta ikasleari behar hainbat ariketa egiteko aukera ematea.
Irakasleak baditu bere esku bere ihardueran aurkezpena eta lanketa erraztukodioten zenbait teknika eta metodo eta hauen sorburu diren eta beroietan eragina duten faktoreak, ikasleari zein irakasleari dagozkienak; horiek eta hainbat hizkuntz sistema aztertzen ditu artikulu honek. Hizkuntz ítem berriak aurkezteko ikuspegi desberdinak aztertzen ditu artikuluak irakaskuntzaren historiaren argitan eta irakaslearentzat eskuragarri bihurtzeko bideak arakatzen, hauetako bakoitzaren abantailaketa alderdi txarrak ikertuz. Teknika asko analisatzen da eta, analisi hau argitzeko,hainbat adibide eta argibide eskaintzen.
Medio askoren bitartez buru daiteke hizkuntz itemaren aurkezpena, ikuspegiazein denaren baitan, baina seguraski irakasleak ikasaioa ikasleak lehendabizi hizkuntza ikusi eta entzuteko, gero ulertu eta nola edo halako kontrolpean erabiltzekomoduan antolatuko du; azkenik, ikasleak bere esaera propioak sortuko ditu, ítemberriez baliatuz.
Iharduera honen helburua, azken finean, lau aldi horien azkenekoari bideak zabaltzea da. Begien bistakoa dirudi, beraz, irakaslearen egitekoa ikasleari maila horiahalik eta azkarren lortzen laguntzea izango dela. Hizkuntz itemean zer eta nola aurkeztu ulertzea oso probetxugarria da irakaslearentzat lan hori egiterakoan, honelabiziago eta onuragarriagoa bihurtuko bait da irakaskuntza. Ideia eta iradokizunpraktikoen osagarriaz zer eta nola hori sakonago ulertzea da artikulu honen xedea.
Gai monografikoa 11
Hizkuntz eduki berriaknola aurkeztu klasean
Jill de Gruchy / Jim Rudy
1. Zer da hizkuntza?2. Nola ikasten dira hizkuntzak?3. Zein beste faktorek du eragina
ikaskuntzan?4. Aurkezteko bideak5. Hizkuntz edukiak aurkezteko tek
nikak
6. Hizkuntzaren aurkezpenerako baliabideak
7. Sumaria: Zeintzu dira aurkezpenonaren funtsezko ezaugarriak?
8. Eranskinak9. OharrakBibliografia / Bibliografia gehigarria
l. ZER DA HIZKUNTZA?
Burutazio asko azaldu da hizkuntzazertan datzan adierazteko, hauetarikasko elkarren kontrakoak. Milioika lagun beren hizkuntza propioa (L1) -iaerabat- menderatzera iristen direnarren eta bigarren eta hirugarrena eskuratzeko bidean jartzen diren arren,esanguratsua da hizkuntza bera zer denari buruz hain iritzi desberdinak egotea.Begibistakoa da hizkuntzak garrantzi
handia duela eta hizketa hizkuntzarenalderdi funtsezkoetariko bat dela. Anthony Burgesse-k dio hizkuntza ez delabakarrik gizarteko talde jakin bateanerabiltzen den komunikazio-sistema,baizik eta talde edo gizarte hori ezingolitzatekeela izan komunikaziorik gabe.Jakina da eraginkortasun ezberdinekomedioak daudela komunikatzeko; adibidez, eskuari eragitea, bizkarra jasotzea, imintzioak egitea, etab. Agian hitzidatzia erabiltzea ere bigarren mailako
ZUTABE 13 (1987), 9-48orr.
zerbait dela pentsa daiteke, nahiz etajendeak hizkuntza bat ikasten dueneanidatzia entzundakoa baino garrantzítsuagokoa eta esanguratsuagoa dela usteizateko joera duen. Askotan ahaztenda, ordea --edo agian jakintzat ematenda-, hizkuntza batez ere ahozkoa dela,eta sinbolo eta begizko zeinuak erabiltzeak aurrez hizkuntza gisa moldatutakohotsak badaudela esan nahi duela.Ikertzaileek hizkuntzari buruz propo
satu dituzten definizio eta iritzi batzu aztertzen baditugu, behin eta berriz azaltzen da funtsezko beste zenbait ezaugarri. Saussure-k, esate baterako, hizketahotsaren eta pentsamenduaren artekolotura bezala definitu zuen eta hizkuntzsistema (langue) eta hizketa errealekogertaerak (paro le) garbi bereizi zituen.Vigotsky, psikologo errusiarrak, pentsamendua eta hizketa elkarrengandikbanatutako bi prozesu bezala hartu zituen; hitzaren esanahian batzen zireneta esanahi hau ez da, beraren ustez,zerbait finkoa, baizik eta bilakaera eta
12
garapena duen zerbait. Jesperson, ingeleslari danesak, ohitura-multzo bezaladefinitu zuen batipat hizkuntza, baipentsamenduak eta sentimenduak adierazteko eta baita hauek besteri komunikatzeko tresna bezala erabiltzen dena.Postura honek izan zuen gero oihartzuna B.F. Skinner-en teorietan, honekhizkuntza giza portaera zabal baten zatia zela esan bait zuen eta funtsean ohituren fruitu zela. Konduktisten (behabioristen) arabera, honako elementuhauek adierazten dute hizkuntza ohitura dela: 1) behagarria izateak eta 2) automatikoa izateak, hots, espontaneokigauzatzen dena. Chomsky, hizkuntzalari amerikarrak, bere aldetik, aurrekoetatik jasotako «blueprints» * kopurua aipatzen du, denok ornen daukaguna barnean eta hizkuntzari aurkeztatuak izatean suspertzen direnak. Hauek dira oinarriak eta, hauetatik abiatuz, iristengara hizkuntz arauen multzoa menderatzera. Hizkuntz arauak menderatzea da,hain zuzen, gero hizkuntzaren erabilerasortzailea ahalbideratzen duena. Storketa Widdowson hizkuntzalari ingelesekbereziki azpimarratzen dute hizkuntzaetakulturaren arteko erlazioa. Bat datozhauek ere etengabeko bilakaeran daudela biak, gizartearekin batera oso-osorik aldatu eta garatzen direlarik.Gauza nabarmena da hizkuntzahotsak
elkarri lotzea baino askoz konplexuagoadela. Esparru sozio-kultural baten barrúan izan ohi da sistematikoa eta esanguratsua hizkuntza, eta normalean aitortzen da gizakiak, hitz egin ahal izateko,hotsak eratu eta onartzeko moduan elkarri lotzearen alderdi fisikoaz gain baduela barneratuta arau-sistema bat, osokonplexua, arau hauen konszientziarikgabe ere hizkuntzaren egitura oinarrizkoak ezagutu eta zuzen eta sormenezerabiltzeko bidea ematen diona.
Zernolako inplikazioak ditu guzti honek hizkuntz ikasle/irakaslearentzat?Hizkuntza lortzea beronen arauak barneratzearen baitan baldin badago, berehala sortuko da zenbait galdera: Zein
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
da arau hauen izakia? Zein ongien irakasteko era? Eta irakats ote daitezke?Harrigarria ez da eta, teoriek hiz
kuntz arauei buruz duten ikuspegia etaberorien irakaskuntzaren aurrean dutenjarrerak elkarrekin zerikusi handiadute. Teoria hauen araberako iritzietansakon erroturik daude bata bestearenondoren ikuspegi pedagogikoak. Pedagogia eraginkorraren bila ibiltzea etaikuspegi bat edo bestea onartu eta arbuiatzea irakasleek beren iharduneandesoreka teoriko edo gehiegizko generalizazio erizten diotenaren aurkakoerreakzio edo zuzendu nahitzat jo daiteke. Historian zehar hizkuntzako arauenizaerari buruz bi ildo nagusi daudela dirudi. Wilga Rivers-ek aktibista eta formalista deitu bazituen ere, hizkuntzarenazterketa eta erabileraren aldetik erearaka zitezkeen.Joera formalistak, izenak berak adie
razten duenez, formaren arauak azpimarratzen ditu eta XIX. mendean etaXX.aren lehen erdian nagusi zen Gramatika-Itzulpena metodoa da adibideargia. Garrantzi handia ematen zitzaionarau gramatikalen eta formen analisiarieta, ondorioz, zuzen edo zeharbidezkoitzulpen-ariketen bitartez aplikatzeari.Irakurri eta idazteak zuen indarra eta
itzulpenaren justutasuna zen aurrerapenaren adierazgarri nagusia.Joera aktibistak hizkuntza benetan
erabiltzen den modua azpimarratzen dueta arazoaren alderdi bat besterik ezdira arau formalak. Berrikiago arretaberezia eman izan zaio hizkuntza beronek betetzen dituen funtzioen araberaerabiltzeari. Funtzioak oro har honelabana daitezke makro-funtzioei jarraiki:
zuzentzaileadeskriptiboaadierazgarria
• Arkitektoen planoak. Chomskykhitz honekin pertsonak berez dituen adimeneko abildadeak adierazi nahiditu edo hizkuntza lortzeko mekanismoak.
Gai monografikoa
Zuzentzailea: gauzak eragin, zerbaitiburuzko informazioa lortu.
Deskriptiboa: gertaerak kontatu,txisteak etab.
Adierazgarria: norberaren sentimenduak eta iritziak azaldu.
Fatikoa: kortesiazko hizkera, adibidez: «egun on», Hitz egite alde hitzegitea, informazio gutxi igorriz.
Poetikoa: «berez hitz egiten duen»hizkera.
Metalinguistikoa: irakasleak nagusiki,eta ikasleak -agian- erabiltzenduten hizkera, hizkuntzaz berazmintzatzeko behar dena.
Hymes-ek bereziki 70. hamarkadarenhasieran, Chomsky-ren teoriei jarraituzeta berauek garatuz, behin eta berrizzioen, Chomsky-ren ustez, guztiokgeurebaitan genituen gerezko arauak -araugramatikalak- ez zirela aski. Horienbitartez hizkuntzaren erabileraren alderdi bat bakarrik argitzen zen. Beharrezkoa zen, hala uste zuen berak, hizkuntzabere testuinguruan ikusi eta entzutea,eta testuinguruak bakarrik eman zezakeen esanahia argi. Horregatik, garrantzizkoak ez ziren hizkuntz formak bakarrik, baizik eta baita arau sozialak ere;eta, ondorioz, egokitasun-arauak. lkusdezagun esanahia honako testuinguruotan:
l. Egoera: Bi lagun gelan eserita.Bata(a) egunkaria irakurtzen arida; zabalik dagoen atearen ondoan dago bestea(b) ezer egingabe.Esaldia.-(a) Hotz dago hemen.Esanahia: ltxi ezazu atea, okupatuta nago eta.
2. Egoera: Bi lagun gela handi etaargi gutxiko batean. Beldurrezkofilmea ikusi berria dute telebistan.
13
Esaldia.- Hotz dago hemen.Esanahia: Uste al duzu etxe hausorgindua dagoela?
3. Egoera:Bi Iagunmin hauetako baten etxe zahar eta hotzean zurrutean. Batak jertsea jantzi berriadu.Esaldia.-Hotz daga hemen.Esanahia: Utziko al didazu jertsebat?
4. Egoera: Ezkonberrien etxera joanda bisitarekin amaginarreba.Esaldia=- Hotz daga hemen.Esanahia: (Agian gaitzezpenez)Ez al duzue berogailurik? (erosteko dirurik?)
Adibideek erakusten dutenez, esaldibatek berak esanahi desberdinak izanditzake, segun eta nolakoak diren testuingurua, solaskideak eta hauen amankomuneko ezagutzak.Hizkuntzaren erabileran hainbeste
arau dagoenez (formari buruzkoa, egokitasun-arauak etab.), arau hauek irakasteko nola antolatu da kuestioa.
• Hizkuntzaren sistemak
D.A. Wilkins-ek dio: «hizkuntzazkosormena ahalbideratzen duten sistemafinitoak menderatzea da hizkuntza ikastea». (ikus l. oharra) Hau esatearen ondorio zuzena litzateke hizkuntza bat hitzegitea sistema horren arauak erabiltzeadela, arau hauek, hiztunak zein entzuleak, idazleak zein irakurleak ezagutzendituztenek, ematen bait diete hauei komunikatzeko ahalbidea. Beraz, hizkuntzako arauak antolatzeko metodoa hizkuntzaren sistema partikular gisa hartzean datza.Sistema horiek eta gidatzen dituzten
arauak era honetan laburbil daiteke:
14 Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
/sitaxi-sisterna grarnatikala »: --------arauak
i------morfologi -:
. Lahoskera-
sernantikoa fonologikoa "'- azentuazio- arauak'---- HIZKUNTZAREN SISTEMAK / intonazio-)
esanahiaren arauak le: /\ \ ortografitestuinguru sozialari fil ortografikoa /punwazi~ arauakgramatikari J:¡ \"kurts1ba- :?o rnaiuskula-
fonologiari .g'lexikoari
~
urruntasunaren arauak
paralinguistikoa .ikurrak
zeinuak
solasaren abiadurasistema soziala
testuinguru sozialen
solaseko araue~(etenak, txandak etab.)
solaseko topikoen
funtzioen
eraginpean dauden
hizkuntz portaerako arauak
Eskema honek hizkuntz arauen ikuspegi orokorra ematen du, hauen izaerari buruz lehen egin den galderari erantzunez. lrakatsi behar diren ala ez etanola irakatsi gero azalduko da, aurkezpen-tekniken atalean.
2. NOLA IKASTENDIRA HIZKUNTZAK?
Ezer gutxi dakigu hizkuntza ikasterakoan benetan martxan dauden prozesupsikologiko eta buruzkoez. Gaur egungo teoriek ikaskuntz prozesuaren konplexutasuna azpimarratzen dute, ikaslearen iharduera aktiboa eta komunikazioaren garrantzia markatuz.Ikerketak, oraindik aurrerapen han
dirik egin ez badute ere, gero eta argiagotzen ari dira bigarren hizkuntza ikastea lehenengoa ikastearen antzekoa dela:bietan dago «suite» edo segida bat, orohar behintzat, hizkuntzako item espezifikoak lortzerakoan. Egiatan logikoa-
goa izango da agian hizkuntzaren lorpena esatea eta ez hizkuntzaren ikaskuntza. Bestalde, eta honetan ere baduteantza bi ikaskuntza edo lorpenok, bigarren hizkuntzaren eskurapena ez da betiberdina eta era bakarrekoa; bai ikaslearekin eta baita irakaslearekin ere zerikusia duten faktore askoren baitan dago.Instrukzio formalak eskurapen-pro
zesuan duen eginkizunari buruzko akordio teorikoa goitik beheiti erortzen hasia da. Inork ez du zalantzarik hizkuntzajakinaren gainean ikasteak gauzak azkartu egiten dituela esateko, baina askidesberdinak dira iritziak hizkuntzarenfuntzionamendua eta hastapenak elkarrengandik banandu eta esplizitoki jakinaren gaineko egitearen eraginkortasunari dagokionean. (ikus 2. oharra)Jarrera teoriko kontrajarri hauek ba
dituzte beren ondorio metodologikoakere. ltem berrien aurkezpenari buruzargudioak txoil elkarren aurkakoak dira.Adibidez: No/a sartu beharko liratekeitem berriak? Isolatu egin beharko lirateke eta horrela aurkeztu ikasleari ala
Gai monografikoa
hau hasiera-hasieratik hizkuntzan murgiltzera bultza behar litzateke? Noizsartu behar dira item berri horiek? Lehenbizi isolatu egin beharko lirateke eta horrela aurkeztu ikasleari, gero testuinguruan landu edota ikasleen arteko elkarreraginak inputaren aurretikjoan beharko luke eta honen beharra azpimarratubeharko litzatéke? Era berean sortzenda Syllabusaren arazoa ere. Zer da egokiena: irakasleak mailakatutako Syllabusa ala ikasleak markatutakoa?Ikasgelan irakaslea da, azken finean,
galdera hauei erantzuna ematen diena.Bide anitz daga metodologia konkretubatera iristeko: irakaslearen beraren esperientzia hizkuntza ikasterakoan, norbere prestakuntza eta teoria eta metodologia desberdinekin izan dituen harremanak, ikasle-talde jakin baten behareta nahien ezagutza eta intuizioa, ikaskuntz egoeraren eskakizunak, materialeta baliabideen nolakoa eta eskurakoitasuna eta taldeen zenbatekoa barne.Elementu hauetan denetan datza ikasgelako iharduera benetakoa.Gure xedea hemen, hizkuntzaren
ikaskuntza aztertzerakoan, hainbat metodologiaren osagaiak eta hauen euskarri teoriko eta historikoak aurkitzea litzateke, eklektizismo-rnodu hatera iristeko.Hasieran esan dugun bezala, seguras
ki hizkuntza aurkezteko metodorikarruntena isolamenduaren printzipioanoinarritutakoa da, hots, hizkuntzarenosagaiak (egiturak, espresioak, hiztegiaetab.) hizkuntzaren gorputzetik isoladaitezkeela eta isolatu egin behar direlanabarmentzeko, eta banan-banan asi-.milatu behar direla beren arauekin hatera. Eta ez da beti hau horrela eginizan. XIX. mendearen hasieran sustrai-sustraiko iritzia zen isolamenduarenairakaskuntzan eta, zenbait aldaketarekin bada ere, horixe da gero Gramatika-Itzulpena metodoa (gaur atzeratutzatjotzen dena) izenarekin ezagutzen denaren oinarria.Geroztik, hizkuntz input isolatuak
ematearen aldeko joerak izan du berebilakaera historian zehar, hizkuntzalaritzaren alorrean eta hizkuntzen irakas-
15
kuntzari buruzko teorietan gertatutakoaldaketen isladaz. Azkenengo honetazesan daiteke ikuspegiak bi muturren artean dabiltzala: 1) ikaskuntza deduktiboa (hau da, arau orokor, nozio eta legetik abiatuz, kasu bakoitzerako bideaegitea) eta 2) ikaskuntza induktiboa(hau da, kasuetatik abiatu.z, arau orokorrera iristea). Beharbada , Grarnatika-Itzulpena, 1840-1940bitartean hizkuntza arrotzen irakaskuntzan nagusi zena,izango da ikuspegi deduktiboaren eredurik argiena. Hizkuntza ikastea hiztegia eta arau gramatikalak buruz ikasteazen. Hauek bere ama-hizkuntzan adierazten zitzaizkion ikasleari, eta geroesaldiak xede-hizkuntzara itzuliz lantzen ziren.Esanguratsua da, geroagoko meto
doen ikuspegitik begiratuta, ikusteaikasleei ez zitzaiela eskatzen irakatsitako arauak aplikatzeko behar zenaz bestetan burua asko nekatzerik; buruarenahalegina, bestalde, ez zen aintzakotzathartzekoa ere. Xede-hizkuntzako literatura irakurtzeko abildadea lortzeaedota beste zenbait adimen-ekintzatanaplika zitekeen disziplina mentala eskuratzea ziren oinarrizko helburuak.
Denboraren joanean aitortu zirenikuspegi deduktiboaren zenbait mugapen. Gramatikako arau sinpleek ez zuten eragozpenik sortzen, baina araukonplex'uagoek azalpen luzeak eskatzenzituzten eta, horrela, ama-hizkuntzairakaslearen tresneriaren zati bihurtzenzen. Bestalde, ez zuten, edo ez dute, askotan ikasle guztiek arau gramatikalaklantzeak eskatzen duen hainbateko hiztegirik, ikasleak ez bait dira nahita-. nahiez beren lehen hizkuntzako gramatikaren ezagule izango.XIX. mendearen azken aldean, Eu
ropako lurraldeen artean komunikatzeko aukeraren zabaltzea zela medio,ahozko adierazpenaren eskaria handituegin zen eta horrek Gramatika-Itzulpena metodoaren baztertzea ekarri zuen.Gero eta gehiago proposatzen zen jarraitu beharreko eredu gisa umeak ama-hizkuntza ikasteko duen era; horregatik sortzen da ikaskuntza induktiborakojoera. Eta Gramatika-Itzulpenaren bi-
16
dezko irakaskuntza, artean nagusi izatenjarraitzen zuen arren, euskarri teorikoa galtzen hasi zen. Metodo Berezkoaeta Metodo Zuzena pentsakera berriaren bi adibide dira. Bietan nabarmenazen klasean ama-hizkuntza inoiz ez erabiltzea eta arau gramatikalen azalpenakargi eta garbi saihestea.Estatu Batuetan 50. hamarkadaren
erdi aldera azaldu zen Metodo Audiolinguala izan daiteke ikuspegi induktibo«garbiaren» eredu deitzeko modukoa.Hizkuntz teoría estrukturalista, prozedura audioralak eta psikologia konduktista ziren metodoaren oinarriak. Hizkuntz teoriako printzipioetan bat, garrantzizkoa, zen hizkuntza azpikoz gaindagoen piramidearen gisa egituratutakosistematan analisa daitekeela, fonetikoetatik hasiz, morfemen analisia eginez eta, azkenik, sintagma, perpaus etasubordinazioen sistema gorenetara iritsiz. Elementuak eta hauek elkarri lotzeko arauak menderatzea zen hizkuntzaikastea. Honekin bat zetorren jarrerakonduktista ere, ikaskuntza portaera-ohituren formazioan ere bazetzala esaten bait zuen, eta formazio hori «estimuluei» emandako «erantzunak» indartuzegiten zela. Honi jarraiki, ikasleek hizkuntz klasean «eredu estrukturalen» edo
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
estimuluen testuingurutik ateratako adibideak lantzen dituzte eta errepikatzen.
Esaldi zuzenak behin eta berriz errepikatzeak, behar bezala indartuz, erantzun automatikoetara (hizkuntz ohiturak) eramaten du ikaslea eta egiturahau, haren inguruko (edo dagokion)egoeren eremua zabalduko duten hainbat «drill-en laguntzaz, gauza izangoda, analogía dela medio, ohitura horiekbeste zenbait egoera eta testuingurutanaplikatzeko. Horrela, ikasleak berak induzitzen ornen ditu, umeak egiten duenbezala, egituraren erabilera gobernatzenduten arauak. Metodo audiolingualeanez zaio ikasleari arauen prozesuan buruanekatzerik eskatzen, pentsatzen bait daadimenak, adimen bezala, ez duela zeregin handirik prozesu horretan.
Formazio analogikoaren printzipioakonduktismoaren beste printzipioekinargi eta garbi kontrajarria dago, bainabada ikuspegi induktiboari, metodo honetan azaltzen den bezala, egiten zaionbeste kritika bat ere, hori baino garrantzi handiagokoa. Arauak ez azaltzeakeskatzen du ereduek islada ditzatela argieta garbi azpian <laudenegiturak, arauakoker ondoriotu ez daitezen. Ikus dezagun, esate baterako, honako eredu hau:
Familiafikdatorkio lanerako gogoa. Umetatikdatorkio lanerako gogoa.
Honek eraman dezake ikaslea «Amatik jaso du lanerako gogoa» esatea erezuzena dela uste izatera.
Hizkuntzaren erabileraren eta ikaskuntzaren azpiko printzipioak berriroeta sakon-sakonetik aztertzeari ekin zioten, eta era berezian ekin ere, NoamChomsky-ren teoriek. Chomskyk zioenezin zitekeela hizkuntza ohitura-egituratzat jo, hizkuntza portaera normalabenetako inobazioan eta arau-multzokonplexu eta oso abstrakto baten arabera esaldi eta eredu berriak sortzean zetzalako. Hau adierazteko esan zuen,bere ustez, gizaki orok dituela berezkoadimen-abildadeak (bere «blueprints»edo «hizkuntza eskuratzeko mekanismoak») hizkuntzaren erabilera (perfo-
mantzia) ahalbideratzen duten arau-multzoa (gaitasuna) eskuratzeko bideaematen dutenak. Eskurapen-prozesua,beraz, «hipotesien baieztapen»-prozesua da: esaldiak ez dira errepika eta imi-.tazioaren bitartez ikasten, baizik eta«sortu» egiten dira, ikasleak bere baitanduen «gaitasuna»ri esker.Chomskyk berak esan zuen bere teo
riek ez zutela pedagogiarekin zuzenekoloturarik, baina ondorengo eztabaidakeragin nabaria izan du hezkuntzaren filosofian. Geroztik kaleratu diren elementu nagusienen artean azpimarratzeamerezi du ikaskuntz prozesuan ikaslearipartaide aktibo bezala eman zaion garrantziak. Aho batez esaten da benetako garrantzia duela eskurapen-proze-
Gai monografikoa
suan, ikasleak lehenengo aldiz hizkuntzitemen arau edo ereduekin topo egitenduenean, beroriek ezagutu eta ulertzeko jakinaren gainean ala oharkabeanegiten duen ahalegin mentalak. Honakoera honetan gauzatzen da ahalegin hori:1) informazio berriari buruz pentsatuz,2) informazio berria lehendik ezagunadenarekin parekatuz, 3) informazio berria barneratuz, 4)gero gogoratzeko moduan buruan hartuz.Psikologia humanistikotik sortutako
zenbait irizpidek areagotu egiten dituburutazio horiek, batez ere ikaskuntzprozesuan motibazioari ematen zaioneginkizuna. Motibaturik dagoen ikasleabeste ezer gabe da hizkuntzarekikohartzaile hobea, eta ziurrago da horrekhizkuntza ikasiko duela. Hau egia da baiepe luzeko motibazioari dagokionean(esate baterako, ikasleak helburu jakinak dituenean ageri dena eta aurrerapena ikusteak eragiten duena) eta baitaberehalako, unean uneko motibazioaridagokionean ere. Berehalako edo uneanuneko motibazioaren ezaugarrien arteandaude ikaslearen arreta eta interesa, etaguzti honetan eragin nabarmena du ikasleak ikasterakoan akuilagarriren batedukitzeak. Ikaskuntz prozesuan adimenaren ahaleginak garrantzi handiaduela eta motibazioak ikustea erraztenduela uste izatea da, hain zuzen ere, biteoria hauek bat etorrerazten dituena.Aipatu ditugun ideia hauek praktikan
ekarri dute ikuspegi bat ez erabat induktiboa dena eta ez eta erabat deduktiboaere. Irakasleak ikaslea gidatu eta animatzekoa, alegia, honek arazoei irtenbide emateko arreta bere gain har dezan. Ikusiko dugunez, ikuspegi honek ,«induktibo gidatua» edo «aurkikuntzagidatua» izenez ezagutzen denak, batzutan induktiboaren aldeko joera handiagoa izaten du eta bestetan, berriz, deduktiboaren aldekoa, segun eta ikaskuntz egoerako beste gorabeherak nolakoak diren. Azpimarratu, hala ere,aurkikuntza azpimarratzen du, ikasleakongien ulertzen eta gogoan hobeto hartzen duena berez ediritakoa delako ustea bait dago printzipio legez jokabidehonen oinarrian.
17
Eduki berrien aurkezpenaren ikuspegiarekin oso loturik dago esanahiari testuingurua ematearen arazoa. Lehen bigauza hauek elkarrekin lotura organikoa zutela esaten bazen ere (egoeren bidez aurkezten zuen eduki berria ikuspegi induktiboak Metodo Audiolingualean), orain bestela egiten dira gauzak.Funtsean hiru bide daude:
a) Egoera: Era askotako egoerakmolda daitezke (ikusizko materialen, bideoaren, mimoaren eta abanen bitartez); ikasgelan gertatzendena ere barnean sartzen da.
b) Azalpen gramatikala: Era hau lotuagoa dago, itxura denez, ikuspegi deduktiboarekin (adibidez, aditzaren aldien esanahia adierazteko denboraren lerroak erabiltzendira). Baina, nolanahi ere, ikuspegi induktibo gidatura ere jo daiteke, esate baterako, elkarrekinnahasteko arriskua duten hizkuntzitemak parekatuz, zenbait arazoriirtenbidea emateko. Adibidez:«Gaur goizean joan naiz» eta «Xabier naiz (ez Pedro)» edo «Madrilera joateko asmoa dut eta Madrilera joango naiz»,
e) Testua (idatzia zein ahozkoa):Arestiko berrikuntza da testuakmedio gisa erabiltzea. Teknika honek testuinguru esanguratsuakeman eta ulertzeko gaitasuna landu nahia isladatzen du (ikus adibideak).
Eduki berriak azaltzekoan, beraz,ikuspegi asko ditu irakasleak bere eskueta, klaseko egoerari egoki daitekeenmedio askoren bitartez, hainbat eratanantola ditzake. Aukera egin aurretik,dena den, bada kontuan hartu beharkoden zenbait faktore.
3. ZEIN BESTE FAKTOREK DUERAGINA IKASKUNTZAN?
Gaur arte hizkuntzen ikaskuntza ikusteko moduak eta horietatik sortutakoikerketa, gogoeta teoriko eta esperientzia praktikoak behatu ditugu aurreko
18
atalean. Baina hizkuntz ikaskuntzarenalderdi orokorrak azpimarratu ditugu,batez ere bigarren hizkuntzaren irakaskuntzarenak, hots, seguraski ikasle guztiei gertatzen zaizkienak. Oraingo atalhonetan, ordea, ikaskuntzan desberdintasunak sortzen dituzten faktoreak aztertuko ditugu, talde batetik bestera etaikasle batengandik beste ikasle batengana diferenteak direnak. Faktore hauetako batzu aldatzea ez dago irakaslearenesku, ikaslearen edo irakaslearen adinakasu. Beste batzu alda daitezke, eta irakasleak bere klaseko ihardunean kontuan hartzen dituen heinean handitu edotxikitu egingo dute ikasteko ahalmena ·edo aukera.Ikaskuntzan eragina duten faktoreen
artean asko har daitezke kontuan; gukhizkuntz eduki berria sartzearen arazoaaztertzerakoan irakasleak hautatzen dituen aukerarekin loturarik dutenak bakarrik aztertuko ditugu xeheki.
3.1. Ikaslearen adina
Honek mugatuko ditu, hein handian,ikasleen xede orokorrak (hemendik dator irakasleak egoerak, testuen edukiaketab. aukeratzea) eta haiek interesgarriaurkitzen dutena (hau da, irakasleakhizkuntz elementu berriak sartzekoduen ikuspegiaren arrazoia). Ikaslerikgazteenek gutxiago onartuko dituztearau gramatikalak (ez bait dira besteakbezain gai arauok aplikatzeko eta horietatik abiatuz generalizatzeko), nahiz etahonek esan nahi ez duen besteek bainologika eta argitasun gutxiago behar dutenik -seguraski besteek baino beharhandiagoa izango dute-. Edade handiagoko ikasleek, bestalde, agian eskertuko dute ikuspegi tradizionalago bat,gramatikan oinarritutako ikuspegi deduktiboa, alegia, eta baliteke hori espero izatea ere, ikaskuntzan lehendik duten eskarmentua eta altzinak direla medio. Adin handiagoko ikaslea, era berean, arreta jartzeko gaitasun handiagoaren jabe izan ohi da, hau beti-betigertatzen dela pentsatu behar ez denarren.
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
3.2. Itxaropena
Lehen esan den bezala, oso hezkuntzgiro desberdinetatik etortzen dira ikasleak (eskolak, unibertsitateak ... ) etairitzi edo uste aski finkoak izan ohi dituzte ikastea zer denari buruz. Beraz,zer lortu nahiko luketen badakite. Girotradizionalagotik datoztenek ezagutzeniturburu gisa ikusiko dute irakaslea etapasiboagoak izango dira, ez dute berentaldearekiko hainbesteko erantzunkizunik hartuko. Beste muturrean «ikasleonak» dei genitzakeenak <laude edoikasteko une guztiak aprobetxatzen dituztenak. Irakaslea ez da horrelakoentzat hizkuntza berriko inspirazio-iturribakarra, beraiek eta beren lagunak ereiturri dira. Batzu zein besteak, eta hainbat arrazoirengatik, jo ditzake etsipenak: lehenengoak arauak irakatsi ordezarazoei irtenbide emateko eskatzen bazaie, eta besteak ikasgaiaren benetakomuineraino, hau da, praktikara, besteezertan denbora galtzen ibili gabe heldunahi dutelako. Epe luzeko arazoa dahau, baina epe luzerako azterketak(adibidez, hizkuntz eduki berrien aurkezpena prestatzen denean) kalte handia egin dezaketen frustrazioak saihesten lagunduko du. Egoki dateke, horretarako, ikasleei estrategia jakin bat zergatik hautatu den eta nolako onurakekarriko dituen azaltzea.
3.3. Ikasteko gaitasuna eta estiloak
Lagun batek berak abil Jade desberdinak ditu eta estrategia eta norabidedesberdinetara jotzen du ikaskuntzaerrazteko. Bigarren hizkuntzaren eskuratzearen ikerketan konplexua da alorhau eta nahasi samarra ere bai, bainaedozein irakaslek aipa ditzake araueijaramon handirik egin gabe jariotasunalortzen duten ikasleen kasuak, edo arreta guztia justutasunean jartzen dutenenak, edo, behin entzunez gero, hitz edoesaldiak errepikatzeko gauza direnenak, edo idatzita ikusi arte ezer gogoanhartzen ez dutela ematen duenena.Kuestioa ez da alde hauek zertan datzaten aztertzea, baizik eta badaudela ikus-
Gai monografikoa
tea eta batzutan ez datozela bat irakasleak duen ikuspegiarekin. Honek esannahi du irakasleak adi-adi egon beharduela desberdintasunen aurrean eta,behar bada, horiei doitu beharko dielabere lana.
3.4. Ikaslearen maila (hasiberria, erdimailakoa, aurreratua etab.)
Beti egingo du topo ikasleak hizkuntzeduki berriekin behe mailetan (syllabusa, testuliburua edo ikaskuntz programadena delarik). Normalean hizkuntz itemaren aurkezpenak esanahia, forma etaahoskera azaltzea eskatuko du. Horregatik, irakasleak esanahia argi azaldukoduen egoera edo testua aukeratuko duseguruenik (edo esanahi edo erabilerabat, anitz baldin badira) eta praktikarako adibide edo aukera anitz emangoduena, hizkuntz itemaren alderdi guztiei behar duten hainbateko arreta emandakien. Termino gramatikalak (metahizkuntza) ahalik eta gutxien erabiliko dira,eta kontzeptuak egiaztatzeko baliabidehitzezko eta ezhitzezkoetara joko da(ikus beherago). Maila aurreratuagoetan posible izango da, eta agian eraginkorrago ere bai, ikuspegi deduktiboagoa, arreta item isolatuetan jartzeko,ikasleak baditu eta item berrientzat erreferentzi puntu izango diren oinarriak,lehendik jasoak. Hauxe bera esan daiteke zuzenketarako zenbait hizkuntz eduki berriro sartu behar den kasurako ere,honetan hizkuntz itemaren zernolakoakzerikusi handia baldin badu ere.
3.5. Hizkuntz itemaZenbait hizkuntz item -ekintza fisi
koen (ibilkera, korri, salto egitea, pasiatzea, estropuz egitea etab.) deskribapenean erabiltzen den hiztegia, adibidez- aurkezteko modurik onena, zalantzarik gabe, irudien bidezkoa izangoda, bideoaren edo mimoaren bitartez,esate baterako. Zuzenketa, horrelakoetan, ikuspegi deduktiboagoaz egin daiteke, hiztegiko definizioak erabiliz.«Nola duzu izena?» argi eta garbi lehenengo egunean klasean gertatuko denegoeraren bitartez aurkeztuko da; eta,egiatan, hasiberrientzako ikasgai askok
19
testu edo egoeratan izango du oinarriaeta arrazonamendu induktiboa eskatuko dio ikasleari. Alderantziz, lotura-hitzak («nahiz», «hala ere» eta horrelakoak) ongien aurkezteko modua, seguraski, deduktiboa izango da edo gramatikako arauen gidapean aurkitu eta azaltzea, ez bait da mimo, marrazki edoegoerarik horrelako hitzen esanahia(hots, funtzioa) argi eta garbi ikasleariadieraziko dionik.
3.6. Ikaslearen beharrak
Adinak, ikasteko estiloak eta mailaknolarebait ikaslearen hezkuntz beharrak mugatuko dituzten arren, ondorenazalduko ditugun behar-rnota hauekikaslea bere osotasunean hartzen dutekontuan: motibazioa, komunikazioa(bai linguistikoa, bai soziolinguistikoa),afektibitatea, kultura, egoera fisikoa.Horiek guztiek dute beren eragina erabatean edo bestean klasean; eta, ondorioz, irakasleak horiek guztiak beharditu buruan eduki itemen aurkezpenaegiteko moduari so. Esate baterako,ikasleak motibaturik al daude ala motibazioaren premian? Eta, horrela bada,zein litzateke item jakin bat aurkeztekoerarik erakargarriena? Zertarako beharda hizkuntza berria (azterketarako, lanerako, gizarterako)? Zein funtzioadierazi behar du ikasleak? Ze erroreegiten ditu? Seguru sentitzen al da? Seguru ez badaude, nola sinpletu edo argiago daiteke aurkezpena, ikasleeigehiago laguntzeko? Ikasleek irakasleaikus al dezakete? Zeintzu <liraikasleeninteresak, zaletasunak, xedeak, gustuak, hobespenak etab.? Erabil al daitezke beren barnean elementu hauek di-
1 tuzten materialak?Alderdi hauetako batzuk begien bis
takoak emango dute eta beste batzuk ezhainbeste. Eskarmentu handiko irakasleak edo bere ikasleak ondo ezagutzendituenak, normala denez, elementu horietako gehienak izango ditu kontuaneta horiei dagokien eran antolatuko dubere irakaskuntza. Kontua da irakaslea,nahiz eskarmentuduna nahiz gabeaizan, pertsonak eta hauen beharrak ezagutzen baldin baditu, askoz ere gaitua-
20
goa dagoela ikasleari bere ikaskuntzagauzatzen laguntzeko, batez ere prozesuaren lehen mailetan.
4. AURKEZTEKO BIDEAKSartu nahi den hizkuntz itema, ikas
kuntzan eragina duten faktoreak etaegoera aztertu ondoren, ikuspegi eta biderik egokienak aukeratu behar dituirakasleak, ikasleak hizkuntza eskuratzeko modua izan dezan. Ondorengo lerroon xedea hizkuntz eduki berriak aurkezteko bide batzuren ereduak emateada, horien abantailak eta alde txarrakparekatuz.
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
4.1. Hizkuntz edukiak esposizioz aurkezteko modua
4.1.1. Transformazioaa) Rektangelu eta laukien erabilera
Koldo Bilbon bizii(ialKoldo Bilbon bizi~esan didate.
Kolorez baliatzen da irakasleatransformazioa argitzeko eta, galdera aproposak eginez, arau gramatikaletara zuzentzen du ikaslearen arreta.
b) Hizkuntz eduki ezagunak erabiliz
Asko ikasi arren, ez nuen azterketa gainditu.Nahiz eta (asko ikasi nuen/ez nuen azterketa gainditu).
Bi esaldiek esanahi berbera dutela esaten zaie ikasleei, eta gero
4.1.2. Denboraren marrak
Lehena 'fN.', ,x 1oraina
hauek, irakaslearen argibideen laguntzaz, bigarrena moldatzen dute.
geroa
Azterketak zuzentzen ari nintzen (~) telefonoak jo zuenean (x).
Ikus kontzeptuen ziurtapenari buruzko atala, prozedura zehatz eta mehatz
4.1.3. Kontrastea
azaltzeko.
Etorri zirenerako kotxea garbitua nuenEtorri zirenean, kotxea garbitzen ari nintzenEtorri eta gero garbitu nuen kotxea.
Kasu bakoitzean bi ekintzen arteandagoen denborazko lotura desberdina
aurkitu behar du ikasleak eta gero irakasleak guztia argituko du.
Gai monografikoa
4.1.4. Testuinguru batetik abiatuz
Ba al duzu hoqei duraren kanbiorik?Ez. Barkatu. Benetan ez dut.
Ikasleak ahalik eta gozoen esan nahidu «ez». Hau, begien bistan azaltzen denez, oso egokia da gramatikalak bainoareago funtzionalak diren hizkuntz egituren kasuan.
4.1.5. Hutsegiteetatik hasitaIkasleek binaka edo taldean aztertzen
dituzte hutsegiteak eta gero konklusioak eztabaidatzen.
4.2. Egoeraren bitartez hizkuntz edukiak sartzeko moduak
a) Aditzak: - Zeharo harritu gaituprentsan azaldutako iragarki honek.
- Alexander zen ezkondu behar zuen nire laguna.
- Gasolinarik gabe geratu nintzen.
- Trafikoan kateatuta geratu nintzen.
- Sentimendu horrek iahilabete iraungo du.
Mimo eta istorioa: irakasleak mimozazaltzen du istorioa eta behar den hiztegia sartzen, ahoskera azpimarratuz(ikus gero), praktika eta indargarri legez ikasleei istorioa behin eta berrizkonta eraziz.b) Bat/batzulrik
Egoera eta elkarrizketa. (Hormairudia - dendan; gauza errealak baliabide gisa.)
e) Baliteke, ate da, agian(Asmakizunak, marrazki arraroak,foto eta irudi desfokatuak ... )
d) Informazio eskeaZer ordu da? noiz... ? non ... ? etab.(Bideoa -tren-geltokian, hitzikgabe-.)
Irakasleak egoera ematen du, bideoazenbait iruditan geraraziz. Lehenengo,
21
jendeari eta egoerari buruzko galderakegingo ditu, gero berriz hasierara itzuliko dira eta prozesu osoa errepikatukoda, baina hizkuntz edukiak azalduz/sartuz.e) Konparatiboak/superlatiboak
(Gelako ikasleak.)f) Ezinezko baldintza
lrabazi izan balu, zukeen.
Egoera: ez zaio loteria erori. (Elkarrizketa, arbelean marrazkiak eginez.)g) Adjektiboa+ ... gi(a)
(Istorioa: gizona/emakumea dendan arropa saiatzen.)
Egoera arbelean marrazkiz eman daiteke edo argazkiz edo ikasleei hasieratikparte har eraziz. Kontzeptuak laburbildu, aurkitu eta ziurtatzeko aukera emanez (ikus geroago). Egoeran, ikasgaidagoen itemen bat edo gehiago baleude(hots, egoera sortzailea baldin bada),ikasleek izango dute ulertutako kontzeptuak praktikatu eta ondoren ziurtatzekoaukera.h) Iradokitzeko moduak
Zergatik ez... Eta beste hau ...
Egoera zail bat aurkeztu (adibidez,irakasleak ezin du gauez lorik egin).Irakasleak problemaren bat duela esa
ten die ikasleei eta iradokizunak eskatzen ditu. Berak emango ditu behar diren hizkuntz edukiak, ikasleei hitz egiten laguntzeko.
4.3. Testuen bitartez hizkuntz edukiberriak sartzeko moduak
a) «Egin nahi dut» eta «norbaitek egitea nahi dut» aurrez aurre
Entzuteko testua: buruzagia/idazkaria, buruzagia/langilea elkarrekin hizketan.b) Telefonoz hitz egiten
Hitz egin al dezaket...?Ni...naiz/Nor zara zu?
22
Entzuteko testua: telefonozko elkarrizketa.e) Lehen egiten zena adierazteko mo
duak (ohi nuenl zuen ... )Entzuteko testua: sana handiko lagu
nen bat ere haurtzaroaz hizketan.d) Gertaeren jarraipena adierazten
duten hitzak: orduan, ondoren, azkenean, gero...
Irakurtzeko testua: istorioak.e) Baldintzazkoak
....... egiten badu, gertatuko da.
Irakurtzeko testua: lagun bati gutuna, lana utzi eta bidaiatzen hasteko asmoa azalduz.Oharra: Testuak hemen ez dakar hiz
kuntz eduki berririk; aurkeztuko den edukiari dagozkionegoerak sortzeko erabiliko dahizkuntza.
Testuak erabiltzen direnean, lehenbizi ulerketa orokorra lantzeak badu beregarrantzia, ikasleek edukia ustiatu etatestuinguruko arrastoen bitartez hizkuntzeduki berria uler dezaten. Beheko mailetan bi galdera zingleren bitartez egindaiteke:
1) Zenbat lagun ari dira hizketan?2) Non daude?Testuek, era berean, bai hizkuntz
edukia bidenabar ematen denean, c)nbezala, bai esplizituki ematen denean,hizkuntz edukien hainbat adibide emandezakete, arauak argitu eta erabiltzeko(ikus geroago kontzeptuen ziurtapenaeta emaitza).
4.4. Abantailak eta desabantailak
4.4.1. Aurkezpenaka) Abantailak
• Berehala jartzen da begien bistan ikasgaiaren xedea, edukia(egitura, hiztegia, funtzioa) aurrez aurre jartzen bait da eta azpimarratzen.
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
e Aurkezpenari denbora gutxiagoemateak ikasleari praktikarakoasti gehiago ematen dio, eta horrela iharduera haren beharreiegoki dakieke.
• Ikuspegi helduagoa ematen du,espero denari egoki dakiokeena.
• Gramatikarekiko gogoeta sustatzen du eta zenbait ikaslerenestiloari egoki dakiokeen ereduidatzia ematen.
o Zenbait item/egituratarako osoaproposa da; adibidez, loturetarako .
• Aukera-aukerakoa da hizkuntzkontrasteak egiteko, batez eregoreneko mailetan.
• Ikaslearengan ardazturiko zuzenketarako aurkezpen/errebisiorako egokia.
b) Desabantailako Gogoan hartzeko zailagoa izanohi da, ikasleak arreta handiajartzen ez badu.
• Ikasgaiak ahula edo funtsik gabea eman dezake; ondorioz, ezdu interesik sortzen, eduki isolatua ez bada bere .testuinguruanematen.
11 Ikasleek pentsa dezakete, agian,araua ikasi dutela eta interesagutxi dakieke.
• Ikasleentzat izan daiteke nahasgarri gramatikako terminologia.
• Irakaslea azalpen gehiegi eta osoaspergarriak egitera eraman dezake.
4.4.2. Egoerak
a) Abantailak
11 Ikasleen esperientzia kontuaneduki daiteke eta esanguratsuagoa izan ondorioz.
e Interes edo arreta handia sortzendute, esanahia/egoera eraikitzenedo lantzen, ikaslearen partehartzeko dinamika informal etaegintzaileak hala eskatzen duelako.
Gai monografikoa
• Ikusizko materialek interesaareagotu egiten dute eta oroimenari lagun diezaiokete.
• Egoerak direla eta ikasi nahi denaren eredu asko sor daiteke.
• Testuinguruak indar handiagodu fonologi lanetarako: azentuak, intonazioa, loturak ...
e ltem linguistikoari lotutako funtzioarentzat testuinguru esanguratsuagoa.
b) Desabantailak• Umekeria eman dezake ikuspegihonek eta, ondorioz, ikasleekitxaroten zuenari ez egokitu.
e Ikasgaiaren helburua ez da agianargia gertatuko, egoera konplexua baldin bada.
• Ikaslearen nahasmenduak eraman dezake hau asmakizunetanibiltzera eta arreta galtzera,egoera hizkuntzari buruz zalantzazkoa/argitasunik gabekoa baldin bada.
e Irakaslearen gehiegizko aktuazioaren (mimoa) arriskua.
4.4.3. Testuaka) Abantailak
• Gaia izan daiteke benetan interesgarria ikasleentzat.
• Benetako materialak hizkuntzitemaren «balio erreala» haunditu egiten du.
• Testuingurutik hartutako testuak esanguratsuagoak dira.
• Abildadeak landuz hasteak emandezake motibazioa gero hizkuntzaren analisia lantzeko.
• Entzundako testuak egokiak diraalderdi fonologikoa bistaratzeko.
• Ikaslearengan ardaztuagoa izandaiteke testuen azterketa.
b) Desabantailak• Testua izan daiteke hizkuntzedukia argitzeko egokia bainaikasleentzat interesik gabekoaeta, ondorioz, motibazioarenaurkakoa.
23
• Ulerkaitza izan daiteke (hitzgehiegi), azalpenetarako denbora luzea eskatuko duena edo,ulertzen ez delako, motibazioakentzen duena.
• Zenbait testu entzuterakoan kalitatearen arazoa dago tartean.
5. mZJflJNTZ EDUKIAK AURKEZTEKOTEKNIKAK
Lehen ere azaldu dugun bezala, hizkuntza sistematan egituratuta dago. Etahizkuntza ikastea eta hizkuntz horrekinbenetan komunikatzeko gauza izateaksistema horiek menderatzea esan nahidu, arautzen dituzten arauak barneratuz. Hau gertatu ahala, gero eta zabalagoak dira hizkuntz sormenerako ahalbideak.Arau horiek ikasleari noiz eta nola
aurkeztu eta aurkezpena oso berezikiegin ala ez lehen aipatu diren faktore askoren baitan dago: irakaslea, ikaslea etabere ikasteko estilorik hobetsiena, ikastaro-mota etab. Arauak azaltzeareneraginkortasunari buruz era askotakoiritziak <laudenarren, gaur egungo teoriek diote hori uneren batean egin beharrekoa dela. Baina esan behar da arauaezagutzeak ez duela esan nahi berau formulatzeko gai izatea eta adibideak ernatea, baizik eta, arauak benetako kornunikazioan aplikatzen direnean, beraueijarraitzeko gauza izatea. «Jakitea» ez damenderatzearen pareko; hizkuntz zatibat praktika eta errefortzuaren bitartezbakarrik geratuko da ikaslearen ezagutzen artean itsatsirik eta une hartatik aurrera egongo da erabiltzeko moduan.Azpimarratu beharreko zera bat da
ez dirudiela beharrezko, eta agian zuhurra ere ez dela izango, hizkuntz item jakin baten inguruko arau guztiak azaltzea, batzu beste batzu baino garrantzitsuagoak izango bait dira, itema nolakoa denaren arabera eta ama-hizkuntzan(L1) horren antzeko forma edo kontzepturik dagoen ala ez dagoen neurrian(ikus 3. oharra). Adibidez: honako esaldi hauetan, non espainiera eta ingelesa
24
parekatzen bait dira, ingelesa ikastenari dena ikasle espainiarra delarik:• Era berean eraikitzen da lehenaldiperfektoa gaztelaniaz eta ingelesez: Ihave eaten - He comido.Zenbait egoeratan, ordea, kontzep
tua oso desberdina da; gaztelaniaz orainaldia erabiltzen da igelesak lehenaldiperfektoa eskatzen duenean: I have hadthat carforo year - Tengo este coche durante un año.Hemen, beraz, erabileraren araua az
pimarratu beharko litzateke.
• Zehar estiloa berdina da ingelesez etagaztelaniaz. Forma, bestalde, askozkonplikatuagoa da ingelesez, oinarrizkodenbora bakoitzak berari dagokionlehenaldira itzultzea eskatzen bait du:is, are was, weredo, does diddid had donehas done had done etab.Oraingoan beharrezko litzateke for
maren arauei erreparatzea.
• Galderak bereziki dira zailak ingelesez. Alderdi formalaz aparte, hau da,do, does, has, had eta antzeko aditz laguntzaileak erabiltzeaz gain, badagodesberdintasun formala ere. Ahotsabehera joaten da wh-duten galderen azkenean, gaztelaniaz, alderantziz, igoegiten den bezalaxe: Where are yougoing? - ¿A dónde vas?
~imarratzekoa da formaren arauezaparte intonazioaren araua. Galderaidatziz egin behar balitz, ikasleen aurrean azaldu beharko litzateke galdera-zeinuen arau ortografikoa ere.Ikaslek hizkuntza berria bereganatze
rakoan lau fasetako ereduari (ikusi/entzun, ulertu, landu, sortu) jarraitzen diola onartzen baldin badugu, irakaslearenlehenengo kezka hizkuntza aurkezterakoan item jakinaren sistema semantikoaeta esanahiaren arauak izango dira.Lehen uste zen egitura gramatikalak
ikastea zela guztia hizkuntza menderatzeko arazoan; baina, jakina, egin daitezke grarnatikaren aldetik zeharo zuzenak diren esaldiak, baina ia zentzurik ezdutenak. Adibidez: Have you got afire,
Hizkuntz eduki berriak nota aurkeztu
please? (Zigarroa pizteko sua eskatzendenean, light esan behar da.)Ondorio daitekeenez -batez ere er
darazko «tienes fuego?»rekin parekatzen baldin bada-, itemaren esanahiaez ezik esan nahi ez duena ere garrantzitsua da ikaslearentzat. Arreta bereziamerezi dute esanahiaren mugek: zeinneurritan diren erabilgarriak item batzubeste testuinguru batzutan eta zertandatozen bat eta zertan ez item batzu beste batzurekin. Garrantzikoa da, beraz,hizkuntzaren esanahia edo kontzeptuaazpimarratzea eta ziurtatzea ikasleekondo ulertzen dutela aurkezpen-etapanez ezik gero ikaskuntz prozesuaren beste aldietan ere. Ez da uste izan beharikasleek hizkuntzaren parteren bat behinaurkitzearekin bakarrik ikasiko dutenik; garrantzizkoa da berezko testuinguru asko ematea esanahiaren mugakazaltzeko; eta, ikaslea gero ere hizkuntzari aurkeztatuz, esanahia etengabe zuzendu eta indartzea da irakaslearen egitekoetan bat (ikus behean).Alabaina, ikasleei itemaren pean da
goen esanahiaren ezagutza zehatzaemango diela uste den testu edo egoeraren batez hizkuntzaren eduki berrirenbat sartzen denean ere, seguraski ikasleek gehiegi generalisatuko dute.Agian, gainera, gaizki interpretatukodute edo ez zaie erraza gertatuko lehendik dakitenarekin lotzen. Horregatiketa ikasleek zerbait ulertzen ez duteneanisilik geratzeko ohitura dutelako, beharrezko gertatzen da ziurtapena, denekongi ulertu dutela ziur egoteko.Ondoren datorrena irakasleek ikas
leei zailtasun hauek garaitzen laguntzeko dituzten eren zerrenda bat da. Iradokizunik gehienak xede-hizkuntzan egiteko dira, ikasleek bigarren hizkuntzanpentsa dezaten lortzea berauek hizkuntzari aurkeztatzea bezain desiragarri baitda. Denak dira hasiberriekin erabiltzeko bezain zingleak eta, dudarik gabe,ikaskuntza integralaren atal bat «problemei irtenbidea nork bere kabuz ematea» dela esan dezakegunez, nahiz etairakaslearen gidaritzapean egin, kontzeptuak egiaztatzeko ahalegin mentalak gauzak gogoan hartzeko laguntzabide izan beharko luke.
Gai monografikoa
5.1. Kontzeptuak, egiaztapena eta errefortzuak ezartzen
• Kontzeptu-galderak• Denbora-rnarrak (denbora irudikatzeko marrak) (Aditzaren aldietarako eta egitura nagusietarako)
• Bereizketa• Esaldien luzapena• Esaldien zuzenketa• Ezetzaren bidezko ziurtapena• Galde-erantzunak• Erantzun fisikoa• Ikusizko baliabideak• Azalpena• Zuzeneko itzulpena• Zuriguneak betetzeko ariketak• Errepika-drillak• Miniegoerak• Mailak• «Ulertzen duzu?»
25
Normalean, hizkuntz itemak lehenengo aldiz aurkezten direnean, irakasleak behin eta berriz ziurtatzen du ikasleek kontzeptuak ulertu dizkioten alaez. Horretarako, era bat baino gehiagoizan ditzake. Alabaina, irakasleak, ziurtatzeko metodoa aukeratzerakoan, arrazoi sakonez aparte, zuhurtasuna erebeharko du, ez bait dira metodo guztiakitem guztietarako egokiak (egitura, lexikoa, funtzioa).Denek balio dezakete ariketak, zu
zenketak edo zuzenketarako aurkezpenak egiteko.
5.1.1. Kontzeptu-galderakEgoera: irakasleak etxean egindako
lana zuzendu nahi du, baina ikasle batekez du egin.
Esaldi-eredua: «Zure lana egin beharko zenuen»
Esaldi-eredua bideratuko duen galdera-kontzeptua:
1) Esan al zizun irakasleak lana egiteko?Erantzuna: Bai.
2) Egin al zenuen lana?Erantzuna: Ez.
Zer esan nahi du, orduan, esaldi-ereduak?1) Lana egiteko halako obligazio-modu bat zenuen.2) Ez zenuen bete eginbeharrekoa.Edo sinpleago: lrakasleak lan bat egiteko esan zizun eta zuk ez zenuen egin.
Irakasleak arestian agertu diren galderak egiten baldin baditu eta ikasleakzuzen erantzuten baldin badu, ulertu dugalderen esanahia. Hauek dira kontzeptu-galderak deitutakoak eta honela erabiltzen dira.
Hau da galderak moldatzeko prozesua:- Hizkuntz itemaren esanahia pentsatu.
- Esanahi hori bi edo hiru perpaus zingletara mugatu.
- Esaldi edo perpaus horiek galdera
zingle bihurtu, ahal bada bai/ez erantzutea eskatzen dutenetakoak.
Oharra: Saihestu beharreko bi arrisku:a) Galderetan, irakatsi nahi denitemekoa baino hizkera zailagoa erabiltzea. Adibidez: «Ezal derizkiozu egoki zitekeelazeure lana egitea?b) Galderetan, irakatsi nahi denitemeko hizkera bera erabiltzea.
Ezin ziurtatu da hizkuntz item ezezaguna ulertu den ala ez, horretarako hizkuntz ezezaguna erabiliz.
26 Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
5.1.2. Denbora-marrakHauek dira gauzarik egokienak den
bora edo aditzaren aldiak irudikatzeko,baina zenbaitetan gertaeren ordenaadierazteko ere erabil daitezke.
a)
Lehena 1986 1987 Geroa
Paris Orain
b) bururatu zitzaidan karta botatzea
Lehena Oraina2 Ge roa
karta botatzea gogoratu zitzaidan
Oraina Ge roaLehena 2
Ikaslea normalean konbentzio honetara jarri beharrean aurkitzen da eta,aldi berean, marra horiek ikasleekin hatera eraiki beharko lirateke. Horretara-
ko biderik egokiena, seguraski, kontzeptu-galderak egiten diren aldi berean marraztea izango litzateke.
a) Marraz ezazu lehenbizi denboraren marra nagusia
OrainLehena Ge roaeta ikasleekin balera jarraitu:lrakasleak: Noiz jarri nintzen Parisen bizi izaten? (Markatu marran.)lkasleek: 1986an.lrak.: Parisen bizi al naiz orain? (Marra trinkoa «oraln» adierazteko.)lkas.:Bai.lrak.: Parisen bizi izaten jarraituko al dut?lkas.: Seguraski. (lehengo marra jarraitu, baina puntuz.)lrak.: Zenbat urte daude 1986tik 1987ra?lkas.: Bat.lrak.: Entzun: Urtebete daramat Parisen bizi izaten. (Esaldi-eredua.)
b) Lehenbizi denboraren marra egin irudikatutako bi ekintzekin.Gero esaldi-eredua azaldu, galdetuz:lrak.: Karta bota nuen?lkas.: Bai.lrak.: Zer gertatu zen lehenbizi?lkas.: Gogoratzea.lrak.: Eta gero nik...lkas.: Karta bota nuen.lrak.: Beraz, esan daiteke: Karta botatzea gogoratu zitzaidan. (Esaldi-eredua.)Bigarren marrarekin parekatu:lrak.: Karta bota nuen?lkas.: Bai.lrak.: Zer gertatu zen lehenbizi?lkas.: Karta botatzea.etab.
Gai monografikoa
5.1.3. BereizketaAskotan egiten da bereizketa, esaldi
ezagunen eta ezezagunen arteko aldeakazaltzeko edo berrikusteko edo bi egitu-
27
ra ezezagunen arteko aldeak azpimarratzeko.
Parisen izan naiz. (Orainaldi burutua.)Joan den urtean Parisera joan nintzen. (Lehenaldia.)
Galdetu ikasleei ea zein den aldeaedo azaldu galdera-kontzeptuen bitartez. Gero ariketa bat egingo litzateke
ikasleek aditz-forma bat ala bestea aukeratu beharko luketelarik.
Munduko leku askotan (bizi izan) Pablo. 1981ean (hasi) balera eta bestera bidaiatzen,unibertsitatetik (atera) bezain laister. 1982ko udan Brasilen (lortu) lana eta bi urtean han(lanean ari). Pablok Ertamerika eta Estatu Batuak ia osorik (ikusi). Kanadan, Japonen etaAustralian ere (lanean ari). Balera eta bestera ibiltzea gustatzen zaio eta (ez jakin) noizitzuliko den bere herrira.
5.1.4. Esaldien luzapenaEsaldiak luzatuz, ondorengo esaldio
tan bezala, ziurtatzen eta indartzen dahasierakoaren ulerkuntza.
" Lehenaldiko ohitura bat adierazteko «ohi izan» aditzaren erabileralrak.: Lehen erre ohi zuen gure aitak, baina orain ...lkas.: ez du erretzen.
utzi egin dio." -koe izan lantzerakoan, asmoa bete ez deneanlrak.: Disko bat erostekoa nintzen, baina ...lkas.: ez nuen erosi.
Erantzunak ziurtatzen du lehenengoesaldia ulertu dela.
5.1.5. Esaldien zuzenketaBereizketaren antzeko sistema da,
esaldi zuzena eta gaizki moldatutakoaparekatzean ezik.
Honako esaldi hauek zuzendu behar ditu ikasleak:Nire aitek etorri dira.Zure ahizpa ikusi nuen, Mikel.Liburuak eman diot Mireni.
Oraingoan ere ikasleei pentsatu etaesan erazi beharko litzaieke zergatik da-
goen gaizki esaldi bat. Honek formazein kontzeptua zuzentzeko balio du.
28 Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
5.1.6. Ezetzaren bídezko ziurtapenaBalio berezia du lexikoko itemen esa
nahia ulertu dela ziurtatzeko. Marrazki,benetako gauza, hitzen bitartez egindaiteke.
• Liburua, lapitza ... itemak sartu ondoren, irakasleak liburu bat edo liburuaren irudia eskuan duela esaten du:lrak.: Hau lapitza al da?lkas.: Ez.
••Gizena, argala, poto loa... adjektiboak aurkeztu ondorenlrak.: Liz Taylor argala al da?lkas.: Ez.lrak.: Miguel Bose gizena al da?lkas.: Ez.
5.1.7. Galde-erantzunakHauxe da ulertu den ala ez den ziur
tatzeko erarik sinpleenetakoa eta erabi-lienetakoa; ikasleak berak inplikatzenditu.
«Zeln da zure/nire lanbldea» itema sartu ondoren, irakasleak ikasle bat seinalatuz:lrak.: Zein da honen lanbidea?lkas.: Psikologoa da.
Lan hau binaka ere egin daiteke. hau oso egokia, seguraski azalduko diren hiztegia eta egiturak direnak direlako.5.1.8. Erantzun fisikoa
Behe mailetan da ziurtapen-sistema
lrakasleak agindu batzu ematen ditu ikasleek bete ditzaten.lrak.: Zutik. (lkasleak zutitu egiten dira.)lrak.: lkutu lurra. (lkasleek lurra ikutzen dute.)
Era berean hiztegiari dagokionean:
lrak.: lkutu begiak, belarriak, sudurra etab.
5.1.9. Ikusizko baliabideakEra askotan erabil daitezke.
" Kirola gai duten zenbait argazki eta marrazki ematen zaizkie ikasleei. Hauek hitzak etaemandako irudia elkarri lotu behar dizkiote: igeriketa, belontzia, ziklismoa etab.
" Kaleko norabideak itema sartu ondoren, «segi zuzen, zoaz ezkerretara/eskuinetaraetab», mapak ematen zaizkie ikasleei. lrakasleak zenbait norabide esaten ditu ozenki,ikasleek beren mapan jarraituko dituztenak. Azkenean irakasleak galdetzen du: «nondago ...?» lkasleek erantzuten dute: «Banketxean, zinean etab.» lrakasleak igerriko dioulertu duten ala ez duten.
Gai monografikoa
5.1.10. AzalpenaIrakasleak lexiko eta egitura. eta fun
tzioetako itemak azaldu ordez ikasleeieskatzen die azal ditzatela. Honek bideemango die aurreratu samarrei berenzalantzak, galderak eta abar kanporatzeko. Alabaina, metodo hau zenbaitetan zaila gerta daiteke erabiltzen denmetahizkuntzagatik. Baliteke ikasleekitemak ulertzea, baina hitzez azaltzekogauza ez iza tea.
5.1.11. Zuzeneko itzulpenaAzalpena bezala, itzulpena ere balia
garria eta onurakorra izan daiteke elebakardunentzat, bi hizkuntzetan esa-
29
nahi bereko hitzen bat dagoenean. Begibistakoa denez, hau errazagoa da hitzmugatuetan (mahaia, aulkia eta antzekotan), baina hitzak abstraktuagoak direnean zailagoa gertatzen da. Esate baterako, «pelikula ikaragarria da». lkaragarri eta txar hitzek ez dute esanahi bera.Irakasleak kontu handiz erabili behar duitzulpena, esanahia ulertu den ala ezziurtatzeko bigarren edo hirugarren bidebezala (lehenengo bide bezala bainoareago), ikasleei beren kabuz pentsaerazteko.
5.1.12. Zuriguneak betetzeko ariketakldatziz edo ahoz egin daiteke, eta le
xikoa zein egiturak lantzeko balio du.
(ldatziz) Gaur goizean jaiki naizenean, komunera joan naiz garbitzera.(Ahoz) lrk.:Gaur goizean jaikinaizenean, komunera joan nahiz hortzak .
lk.: ·······················································································································
Hau bera argazki edo marrazkiz ereegin daiteke.
lkasleek arbelean txano urdina, jertse txuri-gorria,gona gorria eta zapata beltzak soineandituen neska baten argazkia dute. lkasleek zuriguneak betetzen dituzte.Nexka honek urdina txuri-gorria .gorria dauka soinean.
Edo gela baten marrazkia gainean,azpian, ondoan eta antzeko hitzak Jan-
tzeko.
Mahaiaren aldizkari bat daga, aulkiaren katu bat .
5.1.13. Errepika-drillakAriketa hauek irakasleak edo ikasle
batek zuzen ditzake, eta askotan epeamarkatzen da, lana gustagarriagoa izan
dadin (hau da, 45 segundotatik minutubatera, aukeren zenbatekoaren arabera).
•/lrak.: Esan fruta berde baten izena. lkas.: Udarea.lrak.: " " " " " lkas.: Mahatsa.lrak.: u " " " " lkas.: Sagarra .
••lrak.: Hegan ibiltzekotresna. lkas.: Helikopteroa, globoa.lrak.: Urgainean ibiltzekotres na. lkas.: Txalupa, belontzia.
30
5.1.14. MiniegoerakBereziki dira egokiak hizkuntzaren
erabilera soziala probatzeko .
Hizkuntz eduki berria k; n <::::>laaurkeztu
•• lrak.: Pentsa ezazu 1 ezezagun bate_kin
1
ari zarelazure arrebarekln hl k tlagun baten aitarekin tz e an.
Nola galdetuko zenioke ordua?lkas.: Aizu, zer ordu da?/ Zer ordu dun?
• lrak.: Pentsa trenean zoazela eta zure ondoan eserita dagoen edadeko emakuroak dagoela. Zer esango zenuke? rnea be-
lkas.: Nahi al duzu leihoa irekitzea?lrak.: Trenean zoaz eta zure lagunak beroak dagoela dio.lkas.: lreki dezagun leihoa.
5.1.15. MailakZerbaiten mailaketa adierazten du
ten item lexikalak argitu eta ziurtatzekodira oso aproposak. Mailak arbelean ma-
1
rraz daitezke, eta banaka ecto binakamarraz ditzakete ikasleek beren koadernoan.
b) Beste adibide honekin ere gauza bera egin dezake irakasleak• Asko gustatzen zait.• Gorroto dut.• Ez dut begien bistan ikusi nahi." Gustuko dut." Ez zait gustatzen.
atsegina(a)
(b)(e)
(d)(e)
Gorrotoa
du arbelean:k hau marraztena) lrakasleak hona o
(a)-_boma-_ (b)-_ (o)-_ hotza-
---- (d)lrak.: Non jarriko da «apela»?lkas.: (b)n.
5.1.16. Ulertzen duzu?Azkenik, hitz bat ikasleak ulertzen
duen ala ez jakiteko erarik erabilien etazuzenenetako bat («ulertzen duzu ?»galdetzea, alegia). Ikasleak ondo ezagutzen direnean eta hauek irakaslearekin eta, agian garrantzitsuagoa dena,beren lagunekin eta beren buruarekinkonfidantza dutenean, bai ala ez esangodute zintzo eta, beharbada, item batiedo besteri buruzko argibideak eskatuko dituzte. Zoritxarrez, ohizkoena bes-
terik da: ikasleek ez dutela gogorik izaten ikasgelako lagunen aurrean zerbaitulertzen ez dutela esateko eta baiezkoaemango dutela burua mugituz, besterenaurrean lelo bezala ez azaltzeagatik.
5.2. Zerbait nabarmentzeko teknikak
Orain arte esanahiaz (sistema semantikoaren arauen ziurtapenez) aritu gara,ikasgaia aurkezterakoan edo beste uneren batean edo ikaskuntz prozesuan.
Gai monografikoa
Baina zer esan beste sistemei buruz?Ikasle batek «zer egiten ari zara?» galdera oso ongi uler dezake irakurtzenduenean. Ahoz eta azkar «zeitenaizen?» esaten denean ulertuko al du? Etagauza izango al da hori bera ulertzekomoduan errepikatzeko? Era berean,gauza izango al da esaten dena eta horren ortografia elkarri lotzeko? Hizkuntzaren sistema fonologiko, ortografikoeta gramatikalen alderdi hauek esanahiabezelaxe azaldu behar dira. Ikasleekikusiak eta entzunak izango dituzte hasierako aurkezpenerakoan, baina ez dituzte ezagutu eta identifikatu. Beraiekere ziurtapenaren beharrean daude, etahorri deitzen diogu azpimarratu eta nabarmentzea.
5.2.1. Aran gramatikalen nabarmentzea
Bi ikuspegitatik hartu behar da kontuan item bakoitzaren formulazioa: barrutik, hau da, itema bera, eta kanpotik,hau da, itema beste hitzen testuinguruan. Hau garbi ikusten da ingelesezkoadjektiboen kasuan. Adjektiboa ez daaldatzen izena pluralean dagoenean;adibidez: a cold day (egun hotza) etacold days (egun hotzak). Hau adjektiboaren barruko zera bat da. Hitz egite-
31
rakoan edo idazterakoan «izan» hitzaerabiltzen da (1am cold =Hotzak nago),gaztelanian «tengo frío» bezala. Haugramatikaren kanpoko alderdi bat da.Adjektiboak zuzen erabiltzeko, alderdibiak ezagutu beharko ditu ikasleak.Orain, hizkuntzaren arau gramatika
lak argi azaltzeko medioen zerrenda batematen dugu:• Arauen formulazio esplizitoa• Ordezkapen-taula• Azalpena edo aldaketa-diagramak• Aldaketa-drillak• Ordezkapen-drillak• Perpausen zuzenketa• Behatzez eta kolorezko erregletezargitasunak ematea.
a) Arauen formulazio esplizitoaGrarnatika- Itzulpenezko metodoan
hau .askotan kontzeptuen formulazioarekin hatera egiten da.Adibidea: Ingelesez orainaldi sinplea
ohizko ekintzak adierazteko erabiltzenda (kontzeptua), eta subjektuak eta infinitiboak osatzen dute, hirugarren pertsonan ezik, honetan «S»eransten baitzaio.Gaur eguo hau argiago adierazten da
honela:
Subjektua1,you, we, you, they +
Aditzalive (ni bizi naiz,zu bizizara, gu bizigara, zuek bizi zarete,haiek bizi dira)lives (hura bizi da)he,she, it +
b) Ordezkapen-taulakMetodo Audiolingualen ondare dira,
askotan inolako argibiderik gabe erabiltzen diren arreo.
Ikasleei hizkuntz eduki berriak idatziz emateko erabil daitezke, bai gramatika azpimarratzeko bai berrikusteko.
ni naizhi hondartzara haizhura dagu oinez joan garazu dendara zarazuek zaretehaiek harategira dira
32
Irakasleak hasierako errepika/ariketan ere erabil dezake, ahoz «nondik-norakoak» emanez edo arbela seinalatuz,
Hizkuntz eduki berria k no la aurkeztu
eta ikasleek hainbat erantzun emangodituzte.
Argitasun gehiago ere e man daiteke
• joango (geroa/dia)lzenordea + joango + izan (orainaldian)
Ni joango naiz.• /ehenaldi progresiboalzenordea + aditz-erroa + ten + izan + izan (orainaldian)
tzenZu zinea ikusten izan zara.
Irakasleak erabaki behar du zer nabarmendu eta no/a. Lehenaldia ingelesez «he's» (he has) alde batetik eta«he's» (he is) bestetik bereiztea izatenda hasierako mailetan egitekorik garrantzizkoenetakoa. Gure forma progresiboa zein aditzek erabil dezakeeneta zeinek ezin duen argitzekoa izango
da eta, horrekin batera, adberbioen lekua zein den.
Adibidez: «I've just been swimming. »(Igeri ibili berria naiz.) eta ez «I just havebeen swimming.»
e) Azalpena edo aldaketa-diagramak
laguntzailea
Helcorelrlto school by bus. Doje1slhelcorelto school by bus?
lkastolara autobusez etortzen da.lkastolara autobusez etortzen al da?
Koloreen bitartez irakasleak diagrama bat egin dezake arbelean, ikasleei aldaketak nola egiten diren azaltzeko.
d) Aldaketa-drillakIkasleak hizkuntza ikasten hasiberri
tan ariketak egiten jartzeko erabil daitezke eta formak manipulatzeko gauzadirela ziurtatzeko.
lrak.: Joan zazpietan joaten da lanera.lkas.: Zazpietan joaten da lanera?lrak.: Joan autobusez joaten da lanera.lkas.: Nolajoaten da Joan lanera?
(Galdera)
(Galdera: nota?)
e) Ordezkapen-drillakOrdezkapen-taulei dagozkie. Forma
nabarmentzen dute, aldi berean ikasleak berauek manipulatzen trebatuz.
lrak.: Elena zortzietan jaikitzen da.lrak.: Huralkas.: Hura zortzietan jaikitzen da.lrak.: Zulkas.: Zu zortzietan jaikitzen zara.
Gai monografikoa
Hasierako perpausaren hainbat zatialda daiteke , ordezkapena zailagotzeko, akuilagarriagoak egiteko; adibidez:Janegitera joan, kafea hartu etab.
33
f) Perpausen zuzenketaPerpausen zuzenketa esanahia ulertu
dela ziurtatzeko bezalaxe erabil litekeforma gramatikala, osakinen ordena etaortografia bera ere ulertu direla ziurtatzeko.
• Berandu ornen etorri da. (lkasleek behar den bezala esango dute edota gaizki zergatikdagoen adieraziko.)Berandu etorri ornen da. (Osakinen ordena.)
• Joan eta Kepa atzo gure etxera etorri ornen dira.Joan eta Kepa atzo gure etxera etorri ornen ziren. (Laguntzailea gaizki erabili da.)
Honekin batera arauen azalpen argiagoa ere egin daiteke.
• Ornen (zalantza adierazteko erabiltzen den hitza) aditzaren ezkerraldean jartzen da.• Atzo erabiltzeak ziren erabiltzea eskatzen du.
Irakaslearen esku egongo da arauenkonplexutasuna eta justutasuna erabakitzea. Askotan, gero zuzendu eta zabalduko den arauren bat emango dabehe mailetan, berorren zailtasunakedo azaltzeko behar den gramatika-hiztegiak horrela eskatzen duenean. Komeniko da, hala ere, ikasleei zenbaithitz azaltzea, sarritan erabiliko direla-
ko; adibidez: plurala, adjektiboa, sujetoa, aditza eta beronen aldien izenak.
g) Behatzez eta kolorezko erregletezargitasunak ematea
Hau da ikasleek eduki bat lehenengoaldiz entzuten dutenean arau grarnatikalak zein fonologikoak nabarmentzeko erarik eraginkorrenetakoa.
l'd rather go home. (Esaldi-eredua.)(Nahiago nuke etxera joan.)
Ikasleek askotan ez dute «d»entzutenedo ez diote erreparatzen. Orduan perpausa bere elementuetan bana liteke,
benetako forma adierazteko, eta geroberriz elkartu, kontrakzioa argitzeko.
34
Teknika hau hasierako aurkezpeneanerabil daiteke eta berdin-berdin ikasaioaren barnean zuzenketak egitekoere.
1 went to home. (Etxera joan nintzen.)
5.2.2. Arau fonologikoen nabarmentzea
Xede-hizkuntzan komunikatzeko gaiizatera iristeko, ikasleak esaldia osatzenduten hotsak entzun/ezagutzen trebatu
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
behar du, hala ulertzeko nola zuzen berresateko/berreraikitzeko. Agian zenbait kontsonante-andanak edo zenbaithitzen bukaerak arreta berezia eskatuko du, eta orobat hitzen arteko hotsenelkarketak eta kontrakzioek ere.Zenbait hotsen zailtasunaren edo
ama-hizkuntzako interferentzien arabera edo ama-hizkuntzan antzeko hotsikez dagoelako, beharrezko izan daitekehots batzuren ahoskeran gehiago arretatzea, edo agian baita bereiz lantzea ere.Garrantzi handia du eredu on eta ar
giak, ikasleei hizketaren zorrotonetikhots zailak bereizteko bide emango dienak. Arestiko g) atalean bezala, ikasleek, hor dagoen «d» entzuten ez dutelako, agian «I rather ... » esango dute.Behatzez azpimarratzeko teknikakarreta har eraziko die eta entzungo dutela ziurtatuko. Hori egin arren zailtasunik duten hotsak isola daitezke eta honako era honetan landu:
/ / I 1-renaurrean edo/ / /-ren aurrean.
Gutxienezko pareak lantzeak, ez baitdute ahozko erantzunik eskatzen, hotsakbereizten eta gero ezagutzen lagundukodu.
Irakasleak / 1 / / 2 I idazten duarbelean eta hotsak markatzen ditu esaten dituen aldi berean. Gero hots horiekberak nahasian errepikatuko ditu.
Ikasleak entzuten duena adieraztendu, «1»ala «2»esanez edo hitzik gabekoerantzunak emanez, zenbakidun tarjetak jasoz, esate baterako. Horrela,erraz konturatuko da irakaslea zeintzudiren zailtasunak dituzten ikasleak. Irakasleak orduan hots horiek hitzetan sartuko ditu edo ikasleak konbidatuko arbelean dauden hots horiek dituzten hitzakidaztera: txoria, menditsu, txikia, euritsu.
Gero hitzak eta hotsak errepikatukodira.Zenbaitetan hots zailen bat nola mol
datzen den xehekiago azaltzea lagungarri izango da, diagrama edo ereduen bitartez, esate baterako, edo ikasleeimihia non ipini esanez eta abar; bainanolanahi delarik ere, azalpen horiek sinpleak izan beharko lukete eta hizkuntzalaritzako terminologiarik gabekoak.Azentua ere, hitzetan zein perpause
tan, ingelesaren ahoskeran garrantzihandikoa da eta nabarmentzea merezidu, hots ahulekin egin behar den era berean.Oraingoan ere ezagutzea da lehen
pausua. Ikasleei eska dakieke entzundezatela hitz edo esaldiren bat eta esandezatela azentu nagusia non dagoen.
ophotograph
a) Wh~re are you g~ng? - Nora zoaz?o o
b) photographer photogenic
Gai monografikoa
Ikasleek ortografiari jarraitzeagatik,hitzak gaizki ahoskatzen dituzteneanegoki izango da silaben zenbatekoa entzun eta idatz eraztea; ingeleseko hitzaskotan, izan ere, silaba bat edo besteahul bai daiteke erabat galdu arte.Adibidez: e) vegetable /ved J tsblAzentua adierazteko lauki edo zirku
IU txiki eta handiagoen sistema erabildaiteke. Beraz, e) adibidean Oo; b)noüoo, ooüo, Ooo. Irakasleak era berean azentua marka dezake (golpe arinbat eginez edo eskuaz gidatuz) bai hitze-
35
tan eta baita perpausetan ere, edo azentu nagusia adierazteko, txalo joaz.Badira sistema fonologikoan zenbait
arau hitzen azentuaziorako, esaldienazentuaziorako, pluralaren bukaerakoahozkerarako /s/ /z/ /iz/ eta aditz erregularren lehenaldiaren bukaerarako /ti Id/lid/; arau hauen aurkezpena aurkikuntzagidatuaren erakoa izan daiteke, azalpengramatikalak egiten direnean bezala.Intonazioak ere baditu bere arauak,
eta azentuazioarenak bezalaxe azal daitezke.
Wh~re are you g)g? (Wh erako galderek normalean beherakako azentua izan ohidute.) JX ·
Are you gtg? (Bai/ez erantzutea eskatzen duten galderek normalean gorakako azentua izaten dute.)
Ingelesaren hiztunek ahots-aukerazabala izan ohi dute; eta interesa, fintasuna, asperra eta abar intonazioaren etadoinuaren bitartez adierazten dira normalean. Alderdi hauek eta fonologi sistemaren beste zenbait bereiz landu litezke.
5.2.3. Arau ortografikoen nabannentzea
Ikasleak bereziki idazmeneko trebetasunak eskuratu behar dituenean, hitzidatziari dagozkionarauak irakatsi beharko zaizkio.
Plurala nola egin izenetan. Normalean «S» eransten zaio singularrari. Esate baterako:boy/ boys, chair/chairs.• Azken hotsa /ks/ /si !tsl /dzJ /e/ baldin bada, «es» eransten da: box/boxes, watch/watches,wish/wishes etab.
• «y»ren ondorengo kontsonantea «ies» bihurtuko da: party/parties.Era berean, badira zenbait plural arauz kanpokoak ere: man/men.
Azalpenaren bidez aurkez daitezkearau hauek. Lehenbizi singularreko formaren aldamenean pluralekoak aurkeztuz eta pluralekoak nabarmenduz. Gerozenbait izen emango zaie ikasleei, plurala aurki diezaioten.Behin ikasleak arauz kanpoko plura
letara jarri direnean, hauek nabarmendu beharko lirateke, aldi berean singularra lehen lekuan azaltzen delarik.Orobat, nabarmentzekoak dira letra
maiuskulen eta puntuazioaren idaztarauak; hau item linguistikoaren beste
zenbait alderdi azaldu ahala egin daiteke.
5.2.4. Guztia arbelean idatzitaBanan-banan azaldu dira hemen hiz
kuntzaren barneko sistema guztiak, etaagian beharrezko izango da horietakoren bat edo beste isolatzea, ítem bakoitzaren azalpena egiten denean. Bestalde, hainbat saioren joanean egin daiteke hori, eta zabaldu eta argitu, aurkezten denaren nolakoak eskatzen dueneran. Guztiak jarri behar zaizkio au-
36
rrean ikasleari ikasgairen batean edoikasgai-multzo baten zabalean, ikasleekhizkuntzaren erregistro argia behar baitdute eduki. Banan-banan laburtu ordez,
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
arbelean argi azaltzea izan daiteke aldiberean bat baino gehiago ulertzeko bidea.
Erabakiak azaltzeko
~
j objektua 1 +o
Kafea hartuko
+ 1 adizlaguna 1
dut.
6. HIZKUNTZAREN AURKEZPENERAKO BALIABIDEAK
6.1. Testuliburua
Beste ezer gabe ikaslearentzat nahikoa izateko moduan moldatua izaten danormalean. Syllabus bat izaten du,ahozko eta idatzizko ariketak dituena,eta ekoizpen lanetarako eta harreralantzeko zintaz eta testuz hornitua.- Baliagarria izan ohi da zer irakatsi
jakiteko eta praktikarako materialakemateko; baina, segun eta nolakoa den,osagarriak beharko ditu. Adibidez, estrukturei jarraiki moldatua baldin bada,irakasleak sistema sozialeko osagarriaksartzeko materialak bilatu beharko ditu(esponente funtzionalak etab.). Era berean, ez dira testuliburu asko hizkuntzaren sistema fonologikoaz arretatzen direnak.
6.2. Testo osagarriak
- Arlo jakinen bat lantzeko moldatuak izaten dira (hau da, irakurtzeko,entzuteko trebetsunak etab.) eta jeneralean ariketa-aukera, ikusizko materiala, idatzi eta irakurtzeko testu erdi-benetakoak izaten dira.
6.3. Arbela
- Hizkuntzako zenbait puntu ikusizargitzeko atentzioa erakartzeko egokia(adibidez, kolorezko lapitz edo klerenbitartez).
- Diagramak, taulak, laburpenak egiteko balio du eta ahozko lana indartzeko.- Egoera azaltzeko edo istorioa edo
elkarrizketa moldatzeko marrazkiak eginedo materiala esekitzeko.
6.4. Argazkiak, marrazkiak, horma-irudiak
- Hizkuntz eduki berriak sartzekoakuilagarri dira eta arre taren erakarle,baina denek ikusteko bezain handiakbehar dute izan; edota, txikiak badira,ikasleak banaka edo taldeka beren eskuedukitzeko modua egin beharko da.- Oso baliagarriak dira hizkuntz edu
ki berriaren esanahia ulertu edo argitzeko.
6.5. Retroproiektorea
- Hizkuntz itemak testuren batetikabiatuz aurkezteko edo gramatika azaltzeko da egokia, itemak oso erraz ikusten bait dira; baina izkutatu ere berdinegin daitezke, behar izanez gero, komeni dena estaliz.- Arbelaren ordez ederki erabil dai
teke idatzizko laburbildumetarako etaberauen indargarri (materialak aldezaurretik presta litezke, denbora aurreratzeko ).
6.6. Magnetofoia
- Hizkuntz item berriak sartzeko bideizan daitezkeen era guztietako testuak
Gai monografikoa
entzuteko aukera ematen du (irakaskuntzarako materialetatik hasi eta irrati-programa benetakoak, abestiak, zuzeneko grabazioak).- Fonologiako zenbait alderdi berezi
ki lantzeko egokia da, batez ere azentuazio eta entonazio-arauak, behin etaberriz errepika bait daiteke, inolako aldaketarik gabe.- Ikasleek esandakoa graba daiteke,
gero erroreak aztertzeko.
6.7. Bideoa
- Apropos-aproposa da egoerak moldatu eta hizkuntzaren erabilerarekinbatera ematen diren alderdi paralinguistikoak lekutzeko etab., soinua isilduzeta irudia hormatuz.- Magnetofoiak bezala, era askotako
testuak entzuteko aukera ematen du,baina ikusizko osakinak izan daitezkeentzuterakoan trabagarri.
6.8. Realia (benetako gauzak)
- Gauzak: hizkuntz item berria bizitueta argitzeko baliagarriak.
- Pertsonak: hizkuntz item berria bizitzeko eta beronen iturri gisa.
6.9. Irakurtzeko testuak
- (Liburu, egunkari, aldizkari etaabarretatik aukeratuak.) Hizkuntz itemberriaren susperbide izan daitezke.
6.10. Gramatika-Iiburua
- Ikasgaia prestatzeko, hizkuntz kontzeptuak argitzeko egokia, bai ikaslearentzat bai irakaslearentzat.
6.11. Hiztegia
- Gramatika-liburuaren parekoa irakaslearentzat.- Hizkuntz item berriaren iturri baka
rra agian ikaslearentzat ikasgelatik kanpo (jendea salbu).
37
7. SUMARIA: ZEINTZU DIRAAURKEZPEN ONAREN FUNTSEZKO OSAGAIAK
Asko dira aurkezpen onaren ezaugarriak -ikasleen iduriko ona- horrenondoren ez bait dute hizkuntz eduki berriaz inolako zalantzarik izaten. Edukihorren esanahia, ahoskera, ortografiaeta nola eta noiz erabiltzen den, guztiageratzen da argi.Faktore nagusiak laburbildu ditugu
hemen.
7.1. Aukeratutako ikuspegia
Deduktiboa, induktiboa ala gidatutako aurkikuntza, irakasleari dagokiozein aukeratu, itemaren zernolakoaren,ikasleen adin-mailaren eta iteresen arabera. Ikuspegi deduktiboa hobesgarriaizan daiteke, eta denbora aurreratzenlagunduko du, araua erraz eta azkarulertzen baldin bada. Induktiboa beharrezkoa izango da, esanahia argitzekobiderik egokiena egoera denean edotatestuinguru argiagoak garrantzia duenean. Aurkikuntza gidatuak ikasleabehartzen du bere kabuz arauak aurkitzera eta azkenean hizkuntzaren ideiaargia uzten dio buruan.
7.2. Aurkezteko medioa
Arestian esandakoarekin lotura handia du honek, eta hizkuntz item bakoitzari begira aukeratu behar da.Istorio edo egoeraren bitartez egiten
denean, hauek argiak, errazak eta moldatzen azkarrak behar dute izan. Gogoan hartzeko modukoak izan behardute eta argi nabarmentzen den eredua(edo ereduak, hobeto) eduki beren baitan. Istorioa edo egoera ikasleen adina,eskarmentua eta interesak kontuan harturik aukeratu behar lirateke, honelaizango bait da garrantzizkoa eta esanguratsua.Gramatikaren bidetik jotzen baldin
bada, ikuspegi argia eta globala emanbehar da -hau da, gramatikaz beste alderdi batzu ere azaldu; esate baterako,«zein egoeratan esan dezakegu hori ho-
38
rrela»- eta, batez ere, ulerterreza. Esanahiaren, formaren eta ahoskeraren alderdiak ukitu behar ditu, eta ulertu denala ez jakiteko frogak ere tartean izangodira.Testuak erabiltzen badira, naturalak
izan behar dute eta ez egituraz zamatuak edota hitz zailez jositakoak. Interesgarriak eta esaguratsuak izan beharlukete, ikaslearen esperientziarekin zerikusia dutenak, eta argi eta garbi nabarmendu beharko luke hizkuntz edukiberriaren esanahiak. Testuko hizkera,dela inplizitoa dela esplizitoa, indartuegin behar da (hizkuntz arauen azalpenaren eta praktikaren bitartez).Nolanahi ere, ikaslearen sormenari
eta pertsonalizazioari lekua utzi beharlitzaieke edo berez praktikak egiteraeraman.
7.3. Baliabideak eta materialak
Irakasleak aukeratutakoak, edozerdelarik ere, ikasle guztientzat argia etaikusteko modukoa izan behar du. Magnetofoiko grabazioak badira, naturalakizan behar dute eta ondo entzun. Askotan ongi etorriko da ikasleei hizkuntzitema aurkeztu ondoren testu batentranskripzioa ematea, hauek ikus dezaten hizkuntza bere testuinguruan nolaerabiltzen den.
7.4. Aldiak
Sekuentzia lojiko bati jarraitu beharko litzaioke ikasleek, erabiltzen hasi au-
Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
rretik, hizkuntz eduki berria ikusi edoentzun eta uler dezaten. Honek prozesua etapaz etapa moldatzea eskatzen du(ikus diagrama).
7.5. Ziurtapena, indartzea
Lan hauek ere aurkezpenaren barnean sartu behar lirateke, eta formakzuzen erabiltzea eta kontzeptuen konprobazioa sartu horíen barnean.
7.6. Praktikarako aukera
Drill-en bitartez eta hasierako sorrnena edo pertsonalizazioa dela bide landubehar lituzkete ikasleek bai hizkuntzaren formak eta baita esanahia ere.
7.7. Adimen-ahalegina
Ikasleek hobeto hartzen dute buruanberen kabuz aurkitzen dutena. Beraz,aukera eta astia behar dute hizkuntzapentsatu eta sailkatzeko. Ihardun lasaiada onena.
7.8. Arbelaren aldia
Ikasaioko uneren batean ikasleek laburpen bat behar dute, argia, motza etaulerterreza izango dena eta esanahiaren, formaren, ahoskeraren eta besteedozein ezaugarriren arauak nabarmenduko dituena.
* * *
Ulertu
llkusi/entzun
lUlertu
1
Egoera edo testuren baten bitartez (esplizituki ala inplizituki) testuingurua ematen da; hau izan daiteke esanahira heltzeko lehen urratsa.
Testutik hartutako edo egoeraren batean lehenengo aldiz azaltzen denitemari ematen zaio arreta; azalpena baldin bada, lehenengo aldiz entzundako/ikusitako itemari berehala jartzen zaio arreta.
Unean ikusi nahi den edukia gobernatzen duten arauak behar den neurrian nabarmentzen dira.
Esanahia: kontzeptua ematen du.KontrastearenEzezko frogaket;;:en- birtartez.lkusizko baliabideen /
Gai monografikoa
Forma:Ordezkapen-taularenAzalpenaren --' bitartez.Zenbait arauren ~
Ahoskera: Kontradikzioak etab. behatzez azalduz.Azentua (hitzena zein perpausena) azpimarratuz eta arbelean idatziz oOo.Jariotasunari laguntzeko errepika eta drill-en bidez.
Sistemasozia/a: Testu eta elkarrizketetan nor norekin ari den eta hiztunen ar
teko harremanari arreta jartzeko galderak.
Ortografi arauak azaldu eta nabarmentzen ditu: puntuazioa,maiuskulak, etab.
Hitzezkoa zein idatzizkoa, arauak indartzeko moldatua, berauen erabileraren frogak ere barnean dituena.
Oharra: Dela irakaslearen alabantza dela zuzenketa, hemen doazenekintza hauek indar dezakete sistema honen zenbait alderdi.
Esanahia: Galde-erantzun drillakEgoera !aburren ~Hedapen horizontalaren- bitartez.Zuriguneak betetzearen/
Ortografisistema:
Hasierakolanketa
Sormeneradaramate Forma: Esakunezuzenen
Trensforrnazlo-arlketen-c...; bitar!Ordezkapen-ariketen ~ ez.Cloze-ariketen _--
Ahoskera: Orain arte aipatutako edozeinek, ahoz egiten bada, lantzendu ahoskera.
Sistemasozia/a: Kontrastearen
Cloze-ariketen ::::::.bitartez.Elkarrizketaren /
Ortografisistema: Esandako edozein ariketa, idatziz egiten denean eta írakas
leak zuzendurik.Sormena
Hasierako aurkezpena edo zuzenketakoaren ondoren ahalik etagehien aurkeztatu behar zaio ikasleari hizkuntzaaskotariko testuinguru naturaletan, aldiberean hizkuntza egoera esanguratsu,gidatu edo irakasleak zuzendutakoetanerabiltzeko parada emanez. Hau beharrezkoa da esanahia eta forma argiakgerta dakizkion ikasleari, ia batere adimena nekatu gabe hizkuntza erabiltzeko gauza izateraino alderdi guztietatikindartzeko.
Hau gutxitan gertatuko da hasierakoaurkezpena eta lanketa eman bezain las- 'ter. Lan hau, irakasleek ondo dakitenez,luze joaten da. Ikasleei hizkuntz edukiberriak bereganatzeko behar dituztenpraktika eta euskarriak emateko, ezinbestekoa da denbora kontuz planifikatu,mailakatu eta banatzea (astetan ez ezik,baita hiruhilabeteka eta kurtso osorakoere) sartuberria den hizkuntz edukiaarauz birpasatu eta berrikusteko moduan.
39
40 Hizkuntz eduki berriak nota aurkeztu
Piramidearen ereduak argitzen duikasaio bakoitzean edo lekzio-multzoanekintza bakoitzari emango zaion denbo-
ra. Ikusten denez, hizkuntz item berriaren aurkezpena icebergaren muturrabesterik ez da.
Esanahia, forma, ahoskera, ortografia,egokitasuna ezarri eta ziurtatzen ditueta guzli hori nabarmentzen. AURKEZPENA
Ekintza kontrolatua, ataza, arlketa -idatzi zein ahozkoenbidezko lana-, lehen esandena indartzeko. Zuzenketaasko.
PRAKTIKA KONTROLATUA(justutasunean oinarritua)
AURKEZTAPENATestuinguru eta egoeradesberdinetan entzun, idatzieta hitz eginez. lrakaslearenzuzenketak.
Hizkuntza testuingurudesberdinetan erabili,ezagutu eta ulertzeko
:~:::~. esperimenta-/¡zio eta feed-backerakoaukera. ., _
PRAKTIKA ASKEA
lkasleak badu konfidantza bere buruarekin eta gauza da hizkuntza bere kabuz bizitzaerrealeko egoeratan erabiltzeko. ·
8. ERANSKINAK
8.1. Ikasgaiaren plangintza
Mai/a: Erdiko aurreratua.He/burua: Loturazko hitzen lehen sarrera (nahiz, hala ere, behintzat...).Denbora: 45 minutu.Materia/a/balíabideak: Arbela, berriemankizuneko testuak, loturak kenduta, egunkarieta
ko zenbait titular beren galdera-gidekin.Ustea: lkasleek testua ulertzen dute lehengo ikasaioetan egin den lanari esker.
Badakite loturazko hitza zer den.Aurreikusten diren arazoak: Fonologikoak: although hitzaren ahoskatzea.
Egiturazkoak: perpausaren barrengo loturak, perpausen artekoekin parekatuz (although eta however).
Prozedura
• Esanahiaren eraikuntza1. Arbelean esaldi-eredu bat idatzi:
lt was snowing, but she didn 't wear a coat. (Elurra ari zuen, baina hark ez zuen berokirik.)
2. lkasleei eskatu bi esalditan bana dezatela.lt was snowing. She didn't wear a coat. (Elurra ari zuen. Hark ez zuen berokirik.)
Gai monografikoa
3. ldatzi perpausok arbelean eta azaldu lehenengo esaldia bigarrenarekin kontrasteandagoela.lrk.: Esaldion esanahiak elkarren antzekoak dira ala kontrakoak?lk.: Kontrakoak.
4. Azaldu hau arbelean:
(+)ltwassnowing.(Elurra ari zuen.)
(-)She didn't wear a coat.(Ez zuen berokirik.)
5. Galdetu ikasleei but hitzak nola funtzionatzen duen ideia hauek lotzerakoan.6. Azaldu hori sinboloz arbelean.
( + ,but (baina) -)
• Forma nabarmentzea7. ldatz arbelean:
(Although +,-)(-, although +)
(+).(However,-)(+).(Nevertheless,-)
8. Eskatu ikasleei bi esaldiak konbina ditzatela, lotura horiek erabiliz.+
Erantzunak: - Although it was snowing, se didn't wear a coat. (Elurra ari zuen arren,
ez zuen berokirik.)
+- She didn't wear a coat, although it was snowing. (Ez zuen berokirik
elurra ari bazuen ere.) .+
- lt was snowing. However h did 't tNevertheless s e 1 n wear a coa .
(Elurra ari zuen. Saina hark ez zuen berokirik.
9. ldatz arbelean:In spite of the snow, she didn 't wear a coa t. (Elurra zen arren, ez zuen berokirik).Despite
• Esanahia ulertzeko gida
1O. Galdetu ikasleei zeren ordez dauden loturak in spite of/despite.· Erantzuna: Although.
11. Galdetu ikasleei ea although (nahiz eta) eta in spite of/despite berdin-berdin funtzionatzen duten.Erantzuna: Ez.Galdera: Zertan dago aldea?Erantzuna: in spite ofeta despite-ren atzetik izena doa/ although-en atzetik perpausa.
12. Galdetu ikasleei ea «In spite of the snow, she didn 't wear a coet» (elurra zen arren, ezzuen berokirik) beste era honetan idaztea zilegi den: «She didn't wear a coat in spiteof the snow.»Erantzuría: Bai.
13. Esan ikasleei beren esku dauzkatela arau guztiak.lkasleek beren koadernoetan idazten dute arbelean dagoena.
41
42 Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
(+, but-)lt was snowing, but she dldn't wear a coat.
(+).(However, -)(+).(Nevertheless, -)
lt was snowing. However,Nevertheless, she didn't wear a coat.
(Although +,-)(-, although +)
Although it was snowing, she didn't wear a coat.She didn't wear a coat, although it was snowing.
(In spite of + noun/noun phrase, -)(Despite + noun/noun phrase, '-)(-in spite of/despite + noun/noun phrase)
In spite of the snow, she didn't wear a coa!.Despite the snow, she dldn't wear a coat.She dldn't wear a coat in spite of the snow.
despite
• Hasierako lanketa14. Zabaldu zeure ikasleei berriemanaldien testuak, zenbait zurigune dutelarik. lkasleek
osatu egin beharko dituzte, juntura-hitz egokiak erabiliz.
15. Erantzunak zuzenak direla ziurtatu.
• Ondorengo praktika16. Eman ikasleei egunkaritako titularrak eta zenbait galdera-gida, horiekin balera. lkas
leek istorioak asmatuko dituzte horien bitartez. Gero idatzi egingo dituzte, lehen landudiren loturak erabiliz, arestian erabili direnak barne. Adibidez: because, so, and, besides, although, however ...
• Denboraren banaketa ikasaioetan
l. eguna 2.eguna 15. eguna
Gaia: Berri-emankizunak Gaia: Berri emankizuna Gaia: Esperientziak eta lorpe-nak
Helburua: • Hiztegia berri- Helburua: Lotura hitzak sar- Helburua: Idazketa lantzeakustea tzea eta lotura-hitzak
• Entzunketa ideia berrikusteaorokorrak atze-mateko
Trebetasuna: Entzumena Trebetasuna: Idazmena Trebetasuna: IdazmenaMintzamena Irakurmena
8.2. Ikasaioaren plangintza
Maila: Erdikoa.He/burua: lrakurtzeko testu baten bidez, hotsak deskribatzeko hiztegiko item batzu sartzea.
Denbora: Ordu bete.Materia/ak / ba/iabideak: Arbela, poema batzuren fotokopiak, lan-orria eta Cloze-ariketak.
Usteak: lkasleak jarriak daude poemako hitz eta egitura gehienetara; espirituen eta ira-txoen gaia eta istorioak gogokoak dituzte.
Aurreikusitako arazoak:Zenbait hitz elkarren antzekoak dira esanahian, hitzok non jarri dakoska.
Gai monografikoa
Prozedura
" Gaiari buruz zaletasuna sortu
Beldurra ematen dieten gauzez eztabaidatu bikoteka. lrakasleari feed-backa.
43
" Testuak eskatzen duen hiztegia badakitela ziurtatuldei jasa egingo dute ikasleek binaka, «tantasmak» gai direla.Feed-backa arbelean.lrakasleak to haunt, ow/s, superstition eta antzeko hitzak elizitatzen ditu ikasleengandik.
" lrakurketaPoema eta lan-orria banatzen ditu irakasleak.
The Haunted House
They said the housewas hauntedBut he laughed at lhem and said«Tul tul! l've never heard such tittle tattleAs ghosts that groan
5 And chains that rattle-And jusi to prove l'm in the righlPlease leave me here to spend the nighl!»They winked absurdly, tried to smother
Their ignoran! laughter and nudgedeach other1O And left him - justas dusk was falling
Wilh a hunchbackmoon and screechowls calling.(Not that this troubled himone bit -In fact, he was quite glad of il,Knowing it's every sane rnan's mission
15 To contradict all superstition).But what was that?
Outside it seemed as if chains rattledSomeone screamed!
«Comecome, it's merely nsrves» he's certain20 But jusi the same he draws the curtain
The stroke of twelve - but there's no clock!He shuts the door and turns the lock...Of course he knows lhere's no-one thereBut no harm's done by takingcare.
25 That noise again! he makesapause,Shutters lhe windows, bolts the doorsAnd seeks the safest place lo hide ......The cupboard's strong-He creeps inside.
30 Not that there's anything to fearHe tells himselfWhen al his earA voice breathes softly«Howdo you do?
35 1 am the ghost,Pray-who are you?»
Etxe azliatua
Aztiaturik zegoela zioten etxea,baina trufaren trufaz bera"Tul, tut» zebilen; ez dut inoiz halako kontakeriarikentzun, marrumatzen duen iratxorikezta binbilikatzen duen katearik,eta, egian nagoela frogatzearren,laga iezadazu bertan gaua igarotzen, arren.
Zentzugabeki beren farra keinukasaiatu ziren ilotzen, bata besteari ukondoka,eta utzi zuten, erortzear arrastiriadeika hontza, konkortua ilargia.Honek ez zuen batere kezkatzen;alderantziz, pozaren pozezzegoen lehertzen,jakinean gizon zuhurraren lana delasineskeria oro ukatzea.
Saina zer da hori?Kanpoan kateak direla binbilikatudirudi, norbaitek duela oihukatu!
"Tira, lira! urduritasunadal», ziur daga,baina, halere, kortinari ekin dio.Hamabi kanpaikada-baina erlojurik ez!Atea itxi du, zerraila irauli kolpez.Badaki, noski, ez dagoela inor,baina nori egin diezaioke kalte izateak ardurakor?
Zarata hori ostera! Geratu zaigu,leihoak itxi, ateak trankatu dizkigueta ezkutatokirik seguruena aurkilu nahian dabilkigu.Armairua, bai, armairua!Narraztuz doa barrura.«Ezdago ezertaz beldurtu beharrik»dio berekiko,bere belarriaren albolikahots batek dionean xamurkiro«Nola zaude?lratxoa natzaizu,Nor zaitut, arren?»
44 Hizkuntz eduki berriak nota aurkeztu
lkasleek poema irakurri eta honako galderak erantzuten dituzte:- Non dago istorioko gizona?- Zergatik dago hor?- Fantasmatan sinisten du? iritziz aldatzen da?
lrakasleari feed-backa.
• Hiztegi-lanalkasleek hitzen esanahia ateratzen dute, bikoteka, testuinguruaren laguntzaz.
• 1 Hiztegiaz arretatzera eramango duen ulerketa zehatzagoaLan-orriko C eta D ariketak agiten dituzte ikasleek binaka eta gero feed-backa ematendiote irakasleari.Adibidea: ldatz itzazu soinua deskribatzen duten poemako hitzak eta zein hitzi lagun
tzen dioten. Beste hitzik deskribatu al dezakete?
• Arbeleko aldialrakasleak hitzak esan erazten dizkio ikasleari eta ahoskera konprobatzen du, arbeleanidatzi aurretik.Erantzunak: calling - screechowls, a person (hontza, pertsona)
rattled - chains, coins (kateak, txanponak)laughter - a person (pertsona)screamed - someone (norbait)stroke - aclock (ordularia)
lkasleek beren artean eztabaidatzen dute hitzok aditzak ala izenak diren eta taula batbetetzen dute beren koadernoetan.
Noun Verb Regular //Irregular
cal! tocall l Xrattle to rattle Xlaughter tolaugh XScream toscream XStroke to strike, Struck/Struck X
• Hiztegiaren aurkezpenalrakasleak mimoz azaltzen ditu ekintzak eta hotsak: creak, groan, slam, tick, crack, rattle, rustle, strike.
• Ahoskera lantzeko errepikakAdibidea: He slammed the door angrily. (Atea zakar itxi zuen umore txartuta.)
He rattled the matches in the box. (Poxpolo-kaxa astindu zuen.)
• Hasierako lanketalkasleek binaka cloze-ariketa batzu egingo dituzte hiztegia finkatzeko.Adibidea: The chair ... as he sat down. (Aulkia ... hura eseri zenean.)lrakasleari feed-backa.
• Formak eta hitzen lekua nabarmentzealkasleek eta irakasleak taula bat moldatzen dute:
aditza erregularra irregularra lekua
toslam bai bai a door, awindowtoratle bai bai/ez a chain, matches, coins
stones, bottlesto groan bai ez aperson
Gai monografikoa
•• Hurrengo ariketaJarraipen-drilla
lrak.: What slammed? lkas.: The car door slammed.window
lrak.: What rattled? lkas.: The chains rattled in the box.matches
o Denboraren banaketa ikasaioetan
l. eguna 2.eguna 15.eguna
Gaia: Ikara Gaia: Espirituak Gaia: Etxebizitza, nolakoaden
Helburua: Lehenaldiaren bir- Helburua: Hitz berriak sartzea Helburua: Pasiba lantzeapasa eta narrazioko Hotzen hizregiaaditzaldiak lantzea
Trebetasunak: Entzumena Trebetasunak: Irakurmena Trebetasunak: IrakurmenaMintzamena Mintzamena
8.3. lkasgaiaren plangintza
Mai/a: Hasierakoa.
Helburua: «Used to» (ohi zuen) aurkeztea, lehengo ohiturak deskribatzeko.Denbora: 35'
Materíalak / balíabídeak: Arbela, tarjetak.
Usteak: lkasleek badakite orainaldia eta lehenaldia eta hiztegia ere ezaguna dute.
Aurreíkusten díren arazoak: «Used to» eta lehenaldi burutuaren arteko aldea.
Prozedura
• Esanahia lantzeko gida
1. Moldatu eta elizitatu arbelean marrazki/argazkien bitartez honako esaldi hauek:
John is a very rich man.He's got a Rolls Royce.
a big house in the country.He drinks champagne.He eats in expensive restaurants.He smokes Havana cigars.
Joan oso aberatsa da.Rolls Royce-a dauka eta baserri ederbatlandan.Txanpaina edan ohi du.Jatetxe garestietan jan ohi du.Habanoak erre ohi ditu.
Esan erazi perpaus gehiago ikasleei.
2. Last year he robbed a bank and the police caught him. He's in prison now. (Joan denurtean lapurreta egin zuen banketxe batean eta poliziak harrapatu zuen.)(Orain kartzelan dago.)
3. Galdera-kontzeptuak:
So, does he drink champagne? No. Beraz: Txanpaina edaten du?did he in the past? Yes. Lehen edaten zuen?veryoften? Yes. Maiz?
45
Ez.Bai.Bai.
46 Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
4. Formak eta ahoskera azaltzeaEntzun: He used to drink champagne. (Txanpaina edan ohi zuen.)
• Hasierako lanketa5. Errepika, denok balera eta banaka.
Ordezkapena arbelean.
6. Arbeleko aldiasubject + used to + bare infinitiveHe used to drink champagne. Hark ohi zuen: Txanpaina edan.
eat in expensive restaurants. Jatetxe garestietan jan.smoke Havana cigars. Habanoak erre.
«Used to» + infinitiboa iraganeko ohiturak adierazteko erabiltzen da.
7. Hedapenalkasleek errepika egiten dute eta esaldiak luzatzen «but» (baina)tik hasita.Txanpaina edan ohi zuen, baina orain ez du edaten.
orain ura edaten du.
• Pertsonalizazioalkasleak beren iraganeko zenbait pasadizoz mintzatzen dira.
• Denboraren banaketa ikasaioetan
l.eguna 2.eguna 15.eguna
Gaia: Iraganari buruz hitz egi- Gaia: Iraganeko ohiturez Gaia: Sinisteez hitz egiteatea mintzatzea
Helburua: Lehenaldi sinplea Helburua: «Used to» Helburua: «Used to»eta ekintzei (ohi zuen) sartzea berrikusteadagokion hiztegiaberrikusi
Trebetasunak: Mintzamena Trebetasunak: Mintzamena Trebetasunak: IrakurmenaIrakurmena Mintzamena
9.OHARRAK Agian Stephen Krashen izango da hizkuntzariburuz ikasteak hizkuntza ikasten batere laguntzenez duela esaten dutenen eredu edo ordezkaririk jatorrena. Krashenen ustez, ikasleak input ulergarriaren bitartez eskuratzen du hizkuntza. Hizkuntza«ikasteak» (hots, arauak ikasteak), bestalde, baditubere egitekoak, mugatuak, baina: 1) beren hizketamenderatzeko gauza diren ikasleei berau kontrolatzeko ahalbidea ematen die, baina oso era mugatuan, ez bait <lagobigarren hizkuntzako arau gutxibatzu besterik ikasterik; eta 2) ikasleak bigarrenhizkuntzako gramatikari buruz duen jakinminaasetzen da. Krashenek irakaskuntza eraginkorradefinitzerakoan dio horrelako irakaskuntza inputulergarri askorekin balera komunikaziorako aukera ugari ematen duena dela (ikasleei gustatu etahauek erakartzeko).Oso bestelakoa da Stevick eta Sharwood-Smith
en jarrera. Hauen ustez, gramatikako arauak jaki-
(!) Hizkuntza hainbat sistema finitok osatzenduela dioen ikuspegiak sortzen dituen burutazioekematen dute Syllabusa antolatzeko oinarrria. Ez daartikulu honen xedea gogoeta horiek aztertzea eta«zer hizkera-modu irakatsi behar da?» galderarierantzun ematea. Alabaina, esan dezagun hizkuntzprograma eraginkorrak askotariko Syllabusak eskatzen dituela (lexikala, estrukturala, funtzionala,fonologikoa, trebetasunei buruzkoa etab.) ikasleenbeharrei erantzuteko.(2) Auzi honetan jarrera asko <lago, bigarren
hizkuntza bere ildo propioari jarraiki -irakasleren«eskuak» zerikusik ez duela- ikasten dela dioenetik hasita, ikasleei hizkuntzaren aurrean analitikoak izaten irakasteak lagundu egingo diela esatendutenetaraino.
Gai monografikoa
teak benetan laguntzen du bigarren hizkuntza eskuratzen eta laster-bide izan daiteke komunikazio-gaitasuna lortzeko. Bestela esan, ikasleak arauakbe tez hizkuntz ariketak egin ditzake harik eta trebakuntzaz komunikazioan oharkabean baliatuko denarte. Beraz, garrantzia ematen zaio arauak azaltzeari eta ariketak behar adinako aukeran emateari.
Ellis eta beste batzuk beste postura bat hobetsidute, lehengo biak bateratzen dituena. Hauentzatgarrantzia irakaskuntzaren ardatza eta irakastekoera bateratzean dago. Hizkuntza continuum batenluze-zabalean aztertzen da, mutur batean solas automatiko/berezkoa dagoelarik eta estilo zainduabestean. Irakaskuntza ikaslearen helburuetatikabiatuz moldatuko da; helburu hori continuum horretako puntu bat da. Beraz, helburua estilo naturala baldin bada, irakaskuntza Krashenek markatutako bidetik ibíliko da; baina helburua estilo zainduadenean, irakaskuntzaren ardatza arauak azaltzeaizango da eta ariketak egiteko aukera ematea.
Hizkuntz eduki berriak aurkezteari dagokionean, Krashenek esandakoari jarraitzen diotenakikuspegi «sintetikoaren» alde daude, ikasleak hizkuntz «zatiekin» lan egitearen alde alegia, item iso-
47
latuekin baino areago. Artikulu honek , nahiz etaitemak isolatzean eta nabarmentzean eta «arauakazaltzean» oinarritutako aurkezpen-tekniketan oinarritua izan, ez du ikasleari «hizkuntza zati liserikorrak» emateak duen baliorik ukatzen. Ikasgelarako eritziak, azken finean, funtzionatuko duteneta irakaslearen beharrei erantzungo dieten metodoak dira. Helduei gagozkielarik, begi bistakoa dirudi beharrezkoa dela forma, esanahia, ahoskeraeta erabilera azaltzen duten moduei aurkeztatuaizatea eta baita berezko hizkera egitaratu gabeaere.
(3) Teoría konduktistaren arabera, pentsatu zenbigarren hizkuntzaren ikaskuntzan ama-hizkuntzazela interferentzien iturri nagusia, pentsatuz ama-hizkuntzako egiturak bigarren hizkuntzakoekintrabatzen zirela. Geroztikako azterketek, ordea,argitu dute ikasleek laguntza handia izaten dutelaama-hizkuntzan oinarritzearekin. Ama-hizkuntzako arauek bigarren hizkuntzan beren antzeko araurik ez dutenean sortzen dira oztopoak; ikasleak orduan, seguraski, bigarren hizkuntzako ítem edo egitura horiek erabiltzea saihestu egingo du. Era berean, errazago da interferentzia bi hizkuntzatan elkarren antzeko egiturak direnean.
BIBLIOGRAFIA
ELLIS, R. (1985): Understanding Second LanguageAcquisition, Oxford, Oxford University Press.
BRITISH CouNCIL (1982): Humanistic approaches:an empírica/ view, London, The British Council.(ELT Documents, 113. zenb.).
HARMER, J. (983): The Practice of English Language Teaching, London, Longman.
HoWATI, A.P.R. (1984): A Historyof Eng/ish Language Teaching, Oxford, Oxford UniversityPress.
KRASHEN, S.D. (1985): The Input Hypothesis: lssues and lmplications, London, Longman.
R!CHARDS,J.C.; RODGERS,T.S. (1986): Approachesand Methods in Language Teaching, Cambridge,Cambridge University Press.
RIVERS, W. (1981): Teaching Foreign Language
Skills, Chicago, University of Chicago Press (2.ed.).
lNTERNAT!ONALHouss (1985): RSA Distance Training Programme, London, International House.
SWAN,M.; WALKER, C (1984): The Cambridge English Course, Cambridge, Cambridge UniversityPress.
VvGOTSKY, L.S. (1962): Thought and Language,Cambridge, Mass.: The MIT Press.
WrLKINs, D.A. (1972): Linguisticsin Language Teaching, London, Edward Arnold.
STORK,F.C.; WIDDOWSON,J.D.A. (1979): Leamingabout Llnguistics, London, Hutchinson.
WALLWORK,J.F. (1969): Language and Linguistics,London, Heineman.
PRESENTACION DE LENGUA
La presentación de cualquier ítem lingüísticonuevo supone generalmente aislarlo, de algúnmodo, del cuerpo principal que constituye la lengua. Qué contenidos lingüísticos hay que enseñar escuestión que atañe al syllabus, la mayoría de las veces impuesto por alguien que no es el profesor.Cómo enseñar, qué destacar y cómo proporcionar alos estudiantes la práctica suficiente atañe, sin embargo, a este.
Este artículo considera los múltiples sistemas dela lengua, desde el semántico y social al fonológico,y los factores del aprendizaje como del aprendiz queinfluencian e inspiran los métodos y técnicas que unprofesor tiene a su disposición para facilitar la plani-
ficación y ejecución de la presentación. Examina lasdiversas orientaciones en torno a la introducción denuevos contenidos lingüísticos, así como los mediosmediante los cuales los nuevos contenidos se hacenaccesibles al aprendiz, de acuerdo a sus inherentesventajas y desventajas. En él se discute una gama detécnicas para el resaltado del significado y la forma.A fin de que la discusión resulte clara, se proporcionan diversos ejemplos e ilustraciones. Se examina,igualmente, la variedad de recursos de enseñanzaexistentes hoy día-desde el video a los objetos reales, pasando por el libro de texto. El resumen finalsitúa el momento de la presentación de nuevositems lingüísticos dentro de un marco más ampliodel aprendizaje y la enseñanza formal de la lengua.
48 Hizkuntz eduki berriak nola aurkeztu
LANGUAGE PRESENTATION
The presentation of any new item of languageusually involves isolating it in sorne way from themain body of language. What language to teach isa syllabus decision, and most often determinad bysomeone other than the teacher. How to teach it,what to highlight and how to give the learners sufficient practica concerns the teacher.
This article considers the multiple systems of language, ranging from semantic and social to phonological, and the learning and learner factors that influence and inform the methods and techniques ateacher has at his disposal to facilitate the planningand execution of his presentation. lt looks at the va-
rious approaches to introducing new language inthe light of teaching history and linguistic theory,and it examines the media by wich new language ismade accessible to the learner, according to theadvantages and disadvantages inherent in each. Avariety of techniques for highlighting meaning andform are discussed, and examples and illustrationare provided to make discussion clear. The curren!range of teaching aids, from video to coursebook toreal objects, are examinad as well, anda final summary locales the language presentation stage within a broader framework of formal language teaching and learning.
PRESENTATION DE LA LANGUE
La présentation de tout item linguistique nouveauimplique, d'une certaine [acon, son iso/ement ducorps principal que constitue la langue. Dire quelsson/ les contenus linguisttques qu'il [aut enseignercela concerne le sy/labus, imposé laplupart du tempspar quelqu'un qui n'est pas le professeur,
Cet article envisage les mu/tiples systémes de lalangue, depuis le sémantique et le social jusqu' auphonologique, et puis aussi les facteurs de l'apprentissage, comme ceux de/' éléve, qui influencent et inspiren/ les méthodes et les techniques qu'un professeur dispose en vue de faciliter la planifica/ion et/'exécution de la présentation. 11examine d' autre par/les diverses orientations concernant l'introduction denouveaux contenus linguistiques ii la lumiére de l'his-
toire de l'enseignement et de la théorie linguistique,ainsi que les moyens ii travers /esquels les nouveauxcontenus deviennent accesibles ii l'éléve, tenant encompte ses avantages et désavantages inhérents. Unegamme de techniques pour [aire ressortir la significa/ion et la forme y es/ étudiée, et puis elle est accompagnée d'exemples et d'illustrations. On y examine,éga/ement, la variété de ressources d'enseignementqui existent de nos jours =despuis le vidéoscope jusqu' aux objets réels, en passant par le manuel.
Le résumé final situe le moment de la présentationde nouveaux items linguistiques dans un cadre pluslarge de /'apprentissage et de l'enseignement forme/de la langue.