Hyrje
Shkenca e cila studion mënyrat e formimit bartjes,
regjistrimit, përpunimit dhe të shfrytëzimit të
informacioneve quhet Informatikë.
INFORMacion + AutomATIK
› Paraqitja dhe zhvillimi i informatikes jane te
lidhura me aplikimin e kompjutereve.
Paraqet një bashkësi të organizuar të pajisjeve dhe
programeve të cilat bashkërisht bëjnë përpunimin e të
dhënave.
Të dhënat dhe informacionet
Sistemi kompjuterik
Të dhënat kanë të bëjnë me përshkrimin e një dukurie,
Informacioni paraqet të dhënat e përpunuara.
Konceptet themelore
Performacat e kompjuterit
Komponentet e sistemit
PC, Hardware-i, Software-i, Lifeware-i, Orgware-i
Pajisjet Hyrëse / Dalëse / Hyrëse - Dalëse
Pajisjet për ruajtjen e të dhënave
Hardware-i – pjesa e fortë e kompjuterit.
› Miu, monitori, tastiera etj.
Software-i - pjesa e cila e bënë kompjuterin që tëpunojë, ndërlidhja e pjesës së fortë.
› Sistemi operativ, MS office etj.
Konceptet themelore
Lifeware-i – pjesa e ekspertëve;
› Shfrytëzuesit, operatorët, programerët etj.
Orgware-i - përfshinë pjesët organizative.
› Ndërlidhja e tri komponentëve në një tërësi
Nderlidhja e sistemit
kompjuterik
Sistemi Teknik
Kompjuteri
Pajisjet hyrje/dalje
Hardware
Sistemi i Programeve
Pajisjet per Programe
Software
Sistemi kompjuterik
Kapaciteti
› Shumë i fuqishëm
Shpejtësia
› Shumë i shpejtë
Kostoja
› I Shtrenjtë
Shfrytëzimi
› Kompanitë e mëdha
Mainframe
ENIAC I me 1946 nga IBM
Personal Computer – PC
› IBM 1981
› DOS (Disk Operating System)
› Microsoft windows (XP, Vista, Win 7 & 8)
Kapaciteti
› Hard disk (HDD) & RAM Memorie
Shpejtësia
› GHz
Kostoja
› I lirë
Shfrytëzimi
› Shtëpiak, Zyre etj.
Kompjuteri
Apple Mac
Nuk është PC
Shfrytëzon sistem operativ tjeter
I shpejt në rrjet,
Duhej kohe per të mësuar
Apple Mac e kundërta me PC.
Tani shume te afert ne perdorim
Laptop
Kompjuterë lëvizës me bateri
› Ekran special VDU (Visual Display Units)
Kapaciteti
› Hard disk (HDD) & RAM Memorie
Shpejtësia
› GHz
Kostoja
› Me te shtrejt se PC-t
Shfrytëzimi
› Biznes, njerez ne levizje, etj.
Touch screen – laps special,
Mund te kyqen ne internet me lidhje pa tela Wi-Fi.
Janë ndërtuar për përdorimin e kalkulatorit, kalendarit,
video incizime, adresar, GPS etj.
Kapaciteti
› Hapësirë e vogël.
Shpejtësia & Kostoja
› Te ngadalshem dhe te shtrejt
Shfrytëzimi
› Biznesmenet
PDA-Personal Digital Assistant
Kombinim i telefonit dhe PDA (minikompjuter)
Kyqje ne internet Wiereless,
Leximin e fajllave Word, Pdf etj
IBM Simon (1992)
Nokia communicator 9000 (1996)
Ericson R380 (2000)
BlackBerry (1990)
Apple Iphone (2007)
Smartphone –Telefonat e mençur
Të ngadalshëm,
Hapsirë të vogël dhe
Të shtrenjtë.
Kompjuter personal me te gjitha opcionet,
me te vegjel se laptopet,
Touchscreen,
Windows & Linux
Palmtop & Tablet PC
Kopmonentet e sistemit
ModemiKartela e rrjetitVideo kartelaAudio kartelaMonitoriTouchscreenPortet
- Monitorët- Altoparlantët- Shtypësit-Projektori-Plotter-i
- Miu- Tastiera- Skanerët-Joystick- Tracker ball- Lightpen- Mikrofoni- Web Kamera
Pllaka amëProcesoriRAM memorjaROM memorjaRom biosiHard diskuFloppy disqetFlash disk-uCD-romPower supply
Komponentete sistemit
Motherboard – Pllaka amë
› Vendosja e të gjitha pjesëve vitale
Procesori
› CPU (central processor unit)
› I kryen të gjitha operacionet
• Paisjet hyrëse - i japin urdhera per pune
• Paisjet dalese - i plason të dhënat
…vazhdim…
Memoria – ruhen të dhënat
› RAM, ROM, ROM-BIOS
RAM – Random Access Memory
› Memoria kryesore punuese,
› Të dhënat janë të paqëndrueshme.
Ekzistojnë dy grupe kryesore të RAM-it.
› DRAM-I (Dynamic Random Access Memory) dhe
› SRAM-I (Static Random Access Memory).
…vazhdim…
ROM (Read Only Memory – Memoria vetem per lexim)
› Është nje çipit special që permban software,
› Të dhënat mund vetem të lexohet,
› Vendosen informatave startuese të sistemit kompjuterik.
› Nuk e humb përmbajtjen.
ROM-BIOSI (Read Only Memory – Basic Input
Output System) -
› Është chip i vedosur në pllakën amë që përmban
software-in e nevojshëm në menyrë që kompjuteri të
punoj në sistemin operativ pas verifikimit paraprak
te tijë.
…vazhdim…
Hard Disku –HDD
› Ruajtja e të dhënave dhe modifikimi i tyre.
› Shpejtësia e leximit është mjaft e shpejt,
› Njësi matëse është Byte,
Floppy disqet
› Të njohura edhe si disketa
› Janë shum të ngadalshme në krahasim me hardsiqet
› Kapacitet të vogël 1.44mb.
Flash disku
› Paisje të jashtme të njohure si USB,
› Kapaciteti nga 128 MB deri 256 GB.
…vazhdim…
CD – ROM (Compact Disc-Read Only Memory )
› Është paisje e cila bëne leximin dhe shënimin e të
dhënave në cd-e (cd-writer),
› Hapësira nga 700 -800 Mb,
› CD-të janë rishkruese CD-RW (CD-Rewritable)
DVD (Digital Versatile Disc)
› Janë të njejta me CD-të
› Kapaciteti nga 4.7 GB deri 25 GB.
Power supply – Trafo elektrike
› Furnizues me energji elektrike.
…vazhdim
Miu
› Mundëson shëtitje nga njëra anë në tjetrën.
› Selektim, kapje dhe leshim të ikonave
Tastiera
› Mundëson futjen e informacioneve në kompjuter
› Tastet janë të grupuara në tri pjesë:
• pjesa kryesore,
• pjesa për lëvizje nëpër ekran dhe
• pjesa numerike elektronikë.
Paisjet hyrëse
Skanerët
› Lexojnë të dhënat nga letra dhe i përkthejnë në një formë
që është e njohur për kompjuterin.
Mikrofoni
› Është mjeti që shëndron zërin në sinjal të përpunueshëm për
kompjuterin.
Web camera – kamera e internetit
› Dergimi i videove dhe zërit në të njejten kohe
…vazhdim
Monitori
› Është lidhja më e rëndësishme në mes të kompjuterit dhe
përdoruesit.
› Rezolucioni i ekranit matet në piksela per inç
› Ekranet e 17 inçëve zakonisht kanë 1024 me 768 piksela
› Mund të paraqesin më shumë se 16milion ngjyra të
ndryshme.
› Madhësit e ekranit klasifikohen për nga gjatësia
diagonale, të shprehura në inç.
Paisjet dalëse
Altoparlantët
› shërbejnë për të përmirsuar performancën
Shtypësit
› Të dhënat në ekran i shtypin në letër.
› Kanë memorien e vet.
› Ekzistojnë lloje të ndryshme të shtypësve:
• Shtypësit Laserikë,
• Shtypësit Ink-Jet,
• Shtypësit Matricorë,
• Vizatuesi i Vijave (plotteri)etj.
…vazhdim
Modemi
› LAN/WAN
Kartela e rrjetit
Video kartela
Audio kartela
Monitori touchscreen
Portet
› Serik
› Paralel
› USB
› FireWire
Paisjet hyrëse-dalëse
Kompjuteri punon me procesimin e numrave binare 0 dhe 1
Binary Digit = Bit = 0 1 (PO JO)
B – Byte: › Përbëhet prej 8 bit-eve
KB - Kilobyte: › Përmban afërsisht 1024 B
MB - Megabyte: › Përmban afërsisht 1 000 000 B apo 1024 KB
GB - Gigabyte: › Përmban afërsisht 1 000 000 000 B apo 1024 MB
TB - Terabyte: › Përmban afërsisht bilion B 1024 GB.
Madhësia
y=2n
y=numri i kombinimeve
n= numri i biteve
CPU – taktet e punes
› Shpejtesia e kompjuterit dhe matet me MHz ose GHz.
› 1 MHz = me 1 milion cikle per sekond.
RAM – matet me MB
› Sa me e madhe aq me shpejt punon
HDD – ruajtje e te dhenave
› Shpejtesia e punes matet me shpejtesin e rrotullimit
deri 5700RPM (10 000 deri 15 000 RPM),
› Hapesira matet me GB (giga bajt) deri TB (Tera
bajt)
Performanca
Mbledhja e udhezimeve te cilat e bejne kompjuterin qe
te punoj.
› Ruhet në HDD, CD-ROM, DVD, USB etj.
› Nga HDD ngarkohet ne PC me anë të RAM-it
Software - Programi
Lloj i veçant programi i cili ngarkohet automatikisht.
Lejon përdorimin e kompjuterit pa patur nevoj për ti
mësuar të gjitha detajet.
Ka lloje të ndryshme të sistemeve operative
› DOS (Disk Operation System)
› OS/2 nga IBM
› Microsoft Windows 1,0 deri te Windows 7
› Mac OS X nga Apple
› Unix
› Linux - Ubuntu
Sistemi operativ
Lloj programi që përdoret pas ngarkimit të sistemit
operativ.
› Për përpunimin e e tekstit, për llogaritje, organizim të të
dhënave, për lojra përpunimin e fotove etj.
Veçojmë disa prej tyre:
› WORD
› EXCEL
› ACCESS
› POWER POINT
› OUTLOOK
Programet aplikative
› INTERNET EXPLORER
› PHOTO EDITOR
› LOJRA KOMPJUTERIKE
Sistemi operativ punon ngusht me pjesën hardverike.
Programet aplikative punojnë mbi sistemin operativ dhe
përdorin funksionet kryesore të tij.
Programet aplikative janë specifike për një detyrë të
veçant.
Diferenca mes sistemit operativ
dhe programeve aplikative
LAN (Local Area Network)
› Distanca e vogël
› Resurset e përbashkëta
WAN (Wide Area Network)
› Distancë e madhe
Klient/Server
› Server – Ofruesi
• Ofrimi i web faqeve
› Klienti – Kërkuesi
• Kërkimi i një web faqeje
Rrjetat kompjuterike
Dizajnuar dhe krijuar për ushtrinë Amerikane,
Rrjetë e kompjterëve në mbarë botën
Adaptuar për nevojat edukative,
Së fundmi për nevoja komerciale.
Rrjet global
Përdoret shumë për marketing
Interneti
Interneti – përfshinë WWW, protocolin për transferimin
e fajllave (FTP), e-mailat, newsgroups etj
WWW – World Wide Web – është vetëm një pjesë e
vogël e internetit.
Është pamja e tekstit dhe e fotove të cilat shihen në
shfletuesin e internetit (browser) si;
› Internet explorer,
› Mozilla Firefox
› Google Chrom,
› Safari
WWW dhe interneti