Download - Intro to dosage_form_handout
1
รปแบบยาเตรยม และชองทางการบรหารยารปแบบยาเตรยม และชองทางการบรหารยา
Dosage form & Route of administrationDosage form & Route of administration
ออ..ภกภก.. กรพล แมนกรพล แมนววฒนววฒนกลกล
วตถประสงคการเรยนรวตถประสงคการเรยนร
บอกความแตกตางของการบรหารยาแบบตางๆ
ขอดและขอดอยของแตละการบรหารยาแตละแบบ
ชนดของรปแบบยาเตรยม และการใชงาน
How drug workHow drug work
Absorption
Drug intake
Distribution
Target organ / Receptor
Pharmacological effect
Elimination
Loss effect
Duration
Onset Metabolism
2
Route of administrationRoute of administration
Oral routeOral route
ใหผลการรกษาแบบ systemic effect และ local effect
ใ นยมใชมากทสด
ผปวยใชยาไดสะดวก
ผปวยสามารถใชยาไดดวยตนเอง
ปลอดภย (ถาใชอยางถกตอง)
Oral routeOral route
ขอดอย
ออกฤทธชา (slow onset)
การละลายของยาและดดซมยาจากทางเดนอาหารไมสมาเสมอ
การเคลอนทในทางเดนอาหารขนกบปจจยตางๆ
อาหารทรบประทาน โรค ทาทาง ฯลฯ
3
Oral routeOral route
ขอดอย
ยาบางชนดถกทาลายในทางเดนอาหาร
ยาถกทาลายดวยกระบวนการ first pass metabolism
ไมเหมาะกบผปวยทหมดสต หรอมอาการอาเจยน
BuccalBuccal routeroute
ใหผลการรกษาแบบ systemic และ local effect
ในชองปาก (Buccal cavity) มการดดซมยาไดด
มเสนเลอดฝอยจานวนมาก
มนาลายชวยละลายตวยา
BuccalBuccal routeroute
Sublingualบรเวณใตลน
Fast onset
Short duration
4
BuccalBuccal routeroute
Buccalบรเวณกระพงแกม หรอ บรเวณรมฝปากบนกบเหงอกบรเวณรมฝปากบนกบเหงอก
Slow onset
Long duration
BuccalBuccal routeroute
ขอด
ออกฤทธเรวเมอเทยบกบชองทางอน (ยกเวนการฉด)
ไมเกด first pass metabolism
สามารถใชกบผปวยไมรสกตว หรอมการอาเจยน
Inhalation routeInhalation route
สดเขาทางปากหรอจมก
Systemic effect
Inhaled Insulin (Exubera®)
Local effect
Anti-asthma
5
Inhalation routeInhalation route
ขอด
ดดซมยาไดรวดเรว เนองจาก......
ปอดมเสนเลอดฝอยมากมาย
ใชยานอยกวาการรบประทาน เนองจาก......
ไมเกด first pass metabolism
Nasal routeNasal route
Local effect
Nasal decongestant
Systemic effect
Calcitonin nasal spray (Miacalcic®)
Topical routeTopical route
การใหยาทผวหนง
สวนมากใหผลการรกษาแบบ local effect
สามารถใหผลการรกษาแบบ systemic effect ได
Transdermal Drug Delivery System
6
Rectal routeRectal route
ใหผลการรกษาแบบ systemic และ local
Rectum มเสนเลอดมาเลยง 3 เสน
Middle / Inferior rectal veins --> systemic circulation
Upper rectal vein --> portal system
Rectal routeRectal route
ขอด
เปนทางเลอกในกรณทไมสามารถใหยาแบบ oral
ใชกบตวยาทระคายเคองทางเดนอาหาร
ขอดอย
การดดซมยาไมแนนอน
ใชยาไมสะดวก
ผปวย (อาจจะ)ไมชอบใชยา
Vaginal routeVaginal route
นยมใชเพอใหผลการรกษาแบบ local
ไมเกด first pass metabolism จงมการพฒนาเพอนาสงยาแบบ systemic
7
ParenteralParenteral routeroute
การฉดยาเขาสรางกาย
Intravenous route, IV
ฉดเขาเสนเลอดดา
ออกฤทธเรวมาก (Very fast onset)
Subcutaneous route, SC
ฉดเขาใตผวหนง
ParenteralParenteral routeroute
Intramuscular route, IM
ฉดเขากลามเนอ
Solutions : ออกฤทธชากวา IV.
Suspensions : ออกฤทธชา แตนาน
8
ParenteralParenteral routeroute
Intraarterial
Intracardiac
Intradermal
Intrathecal – Spinal canal
Intraperitoneal
Intravitreal
EENT routeroute
Eye
Ear
Nose
Throat
Pharmaceutical Dosage formPharmaceutical Dosage form
9
Dosage formDosage form
รปแบบยาเตรยม
ตองเตรยมยาเปน dosage form เพอ ............???
ยาชนดหนงอาจมหลาย dosage form
หนาทของเภสชกร
รจก dosage form แตละชนด
เลอกใช dosage form ใหเหมาะกบผปวย
Dosage formDosage form
แบงตามสถานะ
ของเหลว (Liquid)
ของกงแขง (Semi-solid)
ของแขง (Solid)
กาซ (Gas)
Dosage formDosage form
แบงตามลกษณะทางกายภาพ
Solution
Suspension
Emulsion
10
SolutionsSolutions
ยานาใส
เปนสารละลายใส ไมมตะกอน
ตวยาสาคญ (active ingredient) และ สารชวยในตารบ (excipient) ละลายใน นากระสายยา (vehicle)
แบงออกเปนชนดยอยๆหลายชนด
ขนกบสวนประกอบและการใชงาน
SyrupsSyrups
ยานาเชอม
ยานาใสทประกอบดวยนาตาลปรมาณมาก
SyrupSyrup – สารละลายนาตาลเขมขน เปนสารใหความหวานในตารบยา (sweetening agent, sweetener)
Sugar freeSugar free – ใชสารใหความหวานชนดทไมใหพลงงาน เชน sorbitol / saccharin / aspartame
ElixirsElixirs
ยานาเชอมหอมหวาน
ลกษณะคลาย Syrups
ม alcohol เปนสวนประกอบ 5-15% เพอชวยละลายยา
11
TincturesTinctures
สารละลายของสารเคมหรอสารสกดจากธรรมชาตใน Ethyl alcohol
Tinctures iodine
Opium tinctures
LinctusesLinctuses
มนาตาลปรมาณมาก
มลกษณะเปนของเหลวขนหนด
บรรเทาอาการไอ เนองจากความหนดจะเคลอบผว และลดการระคายเคองในคอ
อาจมตวยาบรรเทาอาการไอในตารบดวยกได
ตวอยางตารบ...........
GarglesGargles
ยากลวคอ
นยมเตรยมใหมความเขมขนสง ตองเจอจางกอนใช
ใชสาหรบ กลวคอ แลวบวนทง
ใชสาหรบการรกษาบรเวณลาคอ
12
MouthwashsMouthwashs
ยาอมบวนปาก
ลกษณะคลายกบ gargles
ใชภายในชองปาก
EmulsionsEmulsions
ของเหลว 2 ชนดทไมเขากน ไดแก นากบนามน
มสารกออมลชน (Emulsifier)
มทงทเปน liquid และ semi-solid
มทงทใชภายนอก และใชรบประทาน
SuspensionsSuspensions
ยานาแขวนตะกอน
ตวยาสาคญไมละลาย แขวนลอยอยในนากระสายยา
มทงชนดทใชภายนอก และใชรบประทาน
Aluminium and magnesium hydroxide suspensions (Antacil®, Alum milk®)
Calamine lotions
13
AerosolsAerosols
ตวยาอยในรปสารละลายหรอสารแขวนตะกอน
ใ บรรจอยในกระปองอดความดน
มวาลวควบคมปรมาณยาทพน
ใหผลการรกษาแบบ local effect
InhalationsInhalations
ยาดมยาดม
ประกอบดวยตวยาสาคญทระเหยไดงาย
ใชสดดมโดยตรง หรอเตมลงในนารอนกอน
ใชรกษาความผดปรกตบรเวณทางเดนหายใจสวนตน
Nasal decongestant
InsufflationsInsufflations
มลกษณะเปนยาผงแหง
ใชเครองมอพเศษเพอพนยาเขาทางจมก (insufflator)
14
LotionsLotions
ยาเตรยมของเหลว ใชภายนอก
เปนไดทง solutions, suspensions, emulsions
Insect repellant lotions
Calamine lotions
Body lotions
LinimentsLiniments
ยาเตรยมของเหลว ใชภายนอก
มตวยาทมฤทธทาใหรอน แดง (rubefacient) เชน methylsalicylate, terpentine oil
บรรเทาอาการปวดเกรงของกลามเนอ
ปองกนกลามเนอบาดเจบ
CollodionsCollodions
รปแบบของเหลว ใชภายนอก
มสวนผสม polymer ททาใหเกดเปนฟลม
เมอทาทผวหนงจะแหงแลวเปนแผนฟลม
Collomack® - Salicylic acid
15
PaintsPaints
ยาปาย
เปนสารละลายใชปายทผวหนง หรอเยอบ เชน ในปาก
เมอตวทาละลายระเหยออกไป จะเหลอตวยาเคลอบผว
ทาใหตวยาอยในบรเวณทตองการไดนาน
Gentian Violet
Eye dropsEye drops
ยาหยอดตา
เปนไดทง solutions และ suspensions
เปนยาปราศจากเชอ
Eye lotionsEye lotions
ยาลางตา
มกจะเปน solutions
ใชปรมาณมาก เพอลางสงสกปรกออกจากตา
Eye cup, Eye bath
16
Ear dropsEar drops
ยาหยอดห
ใชเฉพาะท รกษาความผดปรกตในห
ตวยาอยในรป solutions หรอ suspensions
Olive oil และ almond oil : ใชหยอดทาใหขหออนตว
Nasal drops and spraysNasal drops and sprays
ยาหยอดจมก ยาพนจมก
ใชรกษาแบบ local และ systemic effect
บางชนดมระบบควบคมปรมาณยา
EnemasEnemas
ยาสวนทวาร
สารละลายในนาหรอนามนทใหทางทวารหนก
Constipation
Ulcerative colitis
X-ray examination
17
CreamsCreams
ยาครมยาครม
ยาเตรยมกงแขงทเปน emulsion
ใชภายนอก – ผวหนง, ชองปาก, ตา
ไมเหนยวเหนอะหนะ ไมเปนมนหรอเปนมนเพยงเลกนอย
OintmentsOintments
ยาขผงยาขผง
ยาเตรยมกงแขง ใชภายนอก
มสวนผสมของสารทเปนนามนหรอไข (wax)
มลกษณะขนหนด และเปนมนมาก
ยาหมอง
PastesPastes
ยาพอกยาพอก
ลกษณะคลาย creams กบ ointments
มสวนผสมของผงแปง ทาใหดดซบของเหลวไดด ใชกบแผลทมหนอง
Zinc oxide paste
ใชในชองปาก (Oral paste)
Triamcinolone oral paste
18
Gels, Gels, JellysJellys
เจลเจล เจลเจลล ล
ยาเตรยมกงแขง ใสหรอโปรงแสง
Local effect
Lubricant gel
Lidocaine HCl Jelly
Systemic effect
GelGel
Colloidal suspensions of drug
Aluminium and magnesium hydroxide
Antacil® gel
InjectionsInjections
ยาฉดยาฉด
solutions, suspensions, emulsions, powders
ปราศจากเชอ
19
IrrigationsIrrigations
ยาสวนลางยาสวนลาง
สารละลายปราศจากเชอ
ใหผลการรกษาแบบ local effect เปนหลก0.9% NaCl : ฆาเชอในทางเดนปสสาวะ
Amphotericin : ฆาเชอราในกระเพาะปสสาวะ
Doxorubicin : รกษามะเรงในกระเพาะปสสาวะ
TabletsTablets
ยาเมดยาเมด
เกดจากการตอกอดผงยาและสารชวยใหเปนเมด
สวนมากใชรบประทาน
Effervescent tabletsEffervescent tablets
ยาเมดฟยาเมดฟ
มสวนผสมของ carbonate salt และ acid ใ ทาใหเกดกาซ.........???
ทาใหตวยาละลายไดเรว
มผลตอความรสก
ชวยนากาซออกจากทางเดนอาหาร - ENO®
20
LozengesLozenges, , TrocheTroche
ยาอมยาอม
ยาเมดขนาดเมดคอนขางใหญ
ใชอมในปากใหยาละลายออกมาอยางชาๆ
ออกฤทธเฉพาะทบรเวณชองปากและลาคอ
ยาฆาเชอ ยาชาเฉพาะท
Mybacin®, Strepsil®
PastillesPastilles
คลาย jelly ทมเปลอกแขง อาจมเกลดนาตาลเคลอบอยชนนอก
ใ ใชงานคลายกบ Lozenges
PillsPills
ยาลกกลอน
เมดยาขนาดเลกทไดจากการปนดวยมอหรอเครองปน
ถกแทนทดวยยาเมดและแคปซล
21
PelletsPellets
เมดกลมขนาดเลก 1-2 mm.
บรรจในแคปซลหรอตอกเปนเมด
Medicated gumMedicated gum
หมากฝรง
ตวยาจะละลายในนาลาย
ออกฤทธแบบ local หรอ systemic effect
CapsulesCapsules
ยาแคปซล
เปลอกนอกทาจาก gelatin
Soft & Hard gelatin capsule
บรรจยาผง ของเหลว หรอ pellet
สวนมากเปนยารบประทาน
22
PowdersPowders
ยาผง
Dusting powders : ใชภายนอก ใชเพอหลอลน ลดการเสยดส
ใชฆาเชอกบแผลทไมลก
Oral powders : ใชรบประทานORS = Oral Rehydration Salts
PowdersPowders
แบงบรรจ 2 แบบ
Divided powders : บรรจยาสาหรบใชครงเดยว
Bulk powders : แบงใชไดหลายครง
Sachets
GranulesGranules
ผงยาจบกนเปนกอนขนาดเลก
บรรจเหมอน powders
23
InfusionsInfusions
ชาชง
มกจะเปนผงยาสมนไพร
ชงในนารอนเพอใหตวยาสาคญละลายออกมา
SuppositoriesSuppositories
ยาเหนบทวาร
ใชสอดทางทวารหนก
Local effect : รดสดวงทวาร ยาระบาย
Systemic effect : ยากบชก ยาลดไข
Vaginal doucheVaginal douche
สารละลาย สาหรบสวนลางชองคลอด
มสารฆาเชอ สารดบกลน สารปรบ pH
24
PessaryPessary (Vaginal (Vaginal supposuppo.).)
ยาสอดชองคลอด
รปทรงแบบ bullet shape
เวลาใหยาอาจจะใชเครองมอชวย (Applicator)
PessaryPessary (Intrauterine device)(Intrauterine device)
หวงสอดชองคลอด
คมกาเนด นาสงยา
ImplantsImplants
ยาฝง
ตวยาผสมอยกบ polymer
สอดใตผวหนงโดยการผาตด
ปลดปลอยยาอยางชาๆContraceptive : 3 ป
Testosterone : 4-5 เดอน
25
Medicated plastersMedicated plasters
พลาสเตอรยา
ใชแปะผวหนง
Local effect
ฆาเชอ + สมานแผล
บรรเทาปวด
TransdermalTransdermal drug deliverydrug delivery
แผนแปะผวหนงแผนแปะผวหนง
นาสงยาผานผวหนงเขาสกระแสเลอดอยางชาๆ
Systemic effectยาคมกาเนด
ยาลดความดน
TransdermalTransdermal drug deliverydrug delivery
ขอด
หลกเลยงการเกด first pass metabolism
ไมตองใหยาบอย
ระดบยาในเลอดคงท
26
“หยดแขวนปายหยดทารายประชาชน”
รวมสรางความภาคภมแหงวชาชพเภสชกรรมดวยกน