-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
1/187
T.C.
GAZ NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
ZEL HUKUK ANABLM DALI
VE
SOSYAL GVENLK HUKUKU BLM DALI
VE SOSYAL GVENLK HUKUKUNDA DAR SU VE CEZALAR
YKSEK LSANS TEZ
HazrlayanSelmi YILMAZ
Tez DanmanProf. Dr. Emine Tuncay KAPLAN
Ankara 2008
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
2/187
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
3/187
i
NSZ
inin Korunmas lkesinin rn olarak 4857 sayl Kanunu,2822 Sayl Toplu Szlemesi Grev Ve Lokavt Kanunu, 2821 Sayl
Sendikalar Kanunu, 854 Sayl Deniz Kanunu 5953 Sayl Basn
Kanunu 4447 saylsizlik Sigortas Kanunu ve 506 sayl Sosyal Sigortalar
Kanunu ile iinin haklarn korumak amacyla idari ceza hkmlerine yer
verilmitir. Bu almada baml alanlar asndan inceleme yaplm, bu
balamda sadece Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununda ngrlen
idari cezalar inceleme konusu yap
lm
t
r.
zellikle Kanununun idari ceza hkmleri blmnde idari para
cezas ngrlen fiiller incelendiinde, bu kanunun byk blmnn ihlali
halinde idari yaptrm altna alnd bu durumda yaplacak almada i
hukukunun btn kapsayc bir ekilde incelemenin faydal olduu
dnlerek tez almasnn konusu olarak ve Sosyal Gvenlik
Hukukunda dari Su ve Cezalar tercih edilmitir.
Bu almann ilk blmde ncelikle idari ceza kavram, idarenin
ceza verme yetkisi, idari ceza hukukunun temeline ilikin aratrma
yaplmtr. Bu balamda hem dare Hukuku hem de Ceza Hukuku kaynaklar
aratrlp incelenmi ve aklanmaya almtr.
Tez konusu gerei, para cezalarna, idari para cezas hkmlerini
genel kurallar koymak suretiyle kabahate dntren ve 01.06.2005
tarihinde yrrle giren 5326 sayl Kabahatler Kanunu incelendikten sonra,
sonraki blmlerde, 4857 Sayl Kanununda dzenlenen idari ceza
hkmlerine ilikin genel aklamalar, yaplmaya allmtr.
III. blmde ise Kanununda dzenlenen idari ceza hkmlerinin
ayr ayr incelenmesine geilmi, idari ceza hkmleri kapsamndaki
Hukuku kavramlar Kanunu ve her konuya ilikin ynetmelik hkmleri de
incelenerek aklanmaya alm, ihlal edilen hkme ilikin ngrlen idari
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
4/187
ii
para cezas miktarlar yeniden deerleme oranna gre artrlm 2007 yl
deerlerine gre belirtilmitir.
IV. Blmde Sosyal Sigortalar Kanununda dzenlenen idari para
cezalar ile birlikte Sosyal Sigortalar Kanunu kavramlar aklandktan sonra
ngrlen idari para cezalarnn miktarlar belirtilmitir.
V. Blmde ise, Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanunundan
dolay verilen idari para cezalarna kar hangi yarg yoluna
bavurulabileceine ilikin aklamalara yer verilmitir.
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
5/187
iii
NDEKLER
NSZ ...iNDEKLER ................................................................................................ iiiKISALTMALAR ............................................................................................. viiGR ............................................................................................................. 1
I. BLM
CEZA, YAPTIRIM VE DAR CEZA KAVRAMLARI,ZELLKLER VE CEZA YAPTIRIMLARINDAN FARKLILII
I. Genel Olarak............................................................................................... 3II.Yaptrm, Ceza ve dari Ceza Kavramlar ................................................... 5III.dari Cezalarn Nitelii ve Amalar .......................................................... 11
A. dari Cezalarn Nitelii ........................................................................ 11B. dari Cezalarn Kayna ve Amalar .................................................. 13C. dari Cezalarn zellikleri ................................................................... 16
IV. dari Cezalara Hkim Olan lkeler ........................................................... 16A. Kanunilik lkesi ................................................................................... 16B. ahsilik lkesi...................................................................................... 21C. Kusurlkesi ........................................................................................ 24D. Yarg Yolunun Ak Olmaslkesi....................................................... 26
E. Tek fiile Tek Ceza (Ne Bis n dem) ilkesi........................................... 27V. DAR YAPTIRIMLARIN CEZA YAPTIRIMLARINDAN FARKLILII........ 29A. Yaptrm Tr Bakmndan Farklar ..................................................... 29B. Cezay Uygulamaya Yetkili Organ ve Usul Asndan Farklar............ 32C. Sonular Asndan Farklar............................................................... 36D. Hukuki Nitelik Asndan Farklar ........................................................ 37
II. BLM
DAR CEZALARIN TR OLARAK DAR PARA CEZALARI VEETLER
I. PARA CEZALARININ TANIMI... 39II. PARA CEZALARININ ETLER ........................................................... 40A. Ceza miktarnn deiebilirliine gre para cezalar ................................ 40
1. Maktu Para Cezalar................................................................... 402. ki Had Arasnda Belirlenen Para Cezalar ................................. 403. Nisbi para cezalar...................................................................... 41
B. Cezay Uygulayan Makama Gre Para Cezalar ..................................... 421. Adli Para Cezalar....................................................................... 422. dari Para Cezalar...................................................................... 42
a. dari Para Ceza Kavram
............................................................ 42b. dari Para Cezasnn Hukuki Nitelii............................................ 43
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
6/187
iv
III. BLM
4857 SAYILI KANUNUNA GRE DAR PARA CEZALARI
I. DAR PARA CEZASI YKMLS ........................................................ 45A. veren ............................................................................................... 47B. veren Vekili...................................................................................... 49
II. DAR PARA CEZASI DENMESN GEREKTREN DURUMLAR.......... 50A. yerini Bildirme Ykmllne Aykrlk........................................... 50B. Genel Hkmlere Aykrlk.................................................................. 53
1. Eit Davranma lkesine Aykr Davranmak.................................. 532. Geici likisi lkelerine Aykr Davranmak............................... 553. ar zerine alma lkelerine Aykr Davranmak................... 564. alma Belgesi Vermemek ....................................................... 57
C. Toplu i karma le lgili Hkmlere Aykrlk ................................. 58D. zrl ve Eski Hkml altrmamak............................................. 60E. cretle lgili Hkmlere Aykrlk......................................................... 62
1.creti Kasten dememek............................................................ 622. Asgari cretin Altnda cret demek......................................... 643. cret Hesap Pusulas Vermemek............................................... 654. iye Usulsz cret Kesme Cezas Vermek.............................. 65
5. Fazla al
malara likin Hkmlere Ayk
r
l
k............................. 666. Hesap Pusulasn Vermemek ..................................................... 68F. Yllk cretli zin Hkmlerine Aykrlk ............................................... 69
1. Yllk cretli zni Blmek.............................................................. 742. zin cretini dememek .............................................................. 743. Yllk cretli zni Kullandrmamak ................................................ 75
G. in Dzenlenmesine likin Hkmlere Aykrlk................................ 761. Haftalk ve Gnlk alma Srelerine Uymamak...................... 762. Telafi almas Hkmlerine Aykrlk ....................................... 783. Ksa alma ve Ksa alma Hkmlerine Aykr Davranmak. 804. Ara Dinlenmelerini Uygulamamak .............................................. 82
5. Gece altrma Hkmlerine Uymamak.................................... 836. altrma Yana Uymamak...................................................... 847. Yer Altndaki lerde Kadnlar ve 18 Yan Doldurmam
Erkekleri altrmak................................................................ 868. Gebe veya Doum Yapm Kadnlarzin Vermemek ................ 889. i zlk Dosyalarn Dzenlememek ....................................... 89
H. Sal ve Gvenlii le lgili Hkmlere Aykrlk........................... 891. Kanun, Tzk ve Ynetmeliklerdeki iyi Koruma ve Gzetme
Borcuna likin Hkmlere Uymamak .......................................... 952. Kurma zni Ve letme Belgesi Almadan Biryeri Amak.......... 983. Faaliyeti Durdurulan veya Kapatlan yerlerini Amak............... 99
a. i Durdurma Nedenleri ....................................................... 100b. yerinin Kapatlmas ........................................................... 102
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
7/187
v
c. Kapatlan yerinin Yeniden Almas .................................. 1034. Sal ve Gvenlii Kurullarna likin Hkmlere Aykr
Davranmak ................................................................................ 1045. yeri Hekimi altrmamak ..................................................... 1056. Teknik Eleman Grevlendirme Ykmllne Aykr Davranmak1087. Ar ve Tehlikeli lerde 16 Yandan Kkleri altrmak..... 1088. Ar ve Tehlikeli lerde alan ilere Rapor Alamamak ...... 1109. Gebe ve Emzikli Kadnlar Hakkndaki Ynetmelik Hkmlerine
Uymamak................................................................................... 111I. i Bulma Hkmlerine Aykrlk ....................................................... 113. Hayatnn Denetim ve Teftii le lgili Hkmlere Aykrlk.............. 116
1. yerinin Teftiine likin Hkmlere Aykrlk .............................. 1212. Mfettilerinin Grevlerini Yapmasna Engel Olmak................ 122
III. DAR PARA CEZALARININ UYGULANMASI VE ZAMANAIMI ......... 123A. Kabahatler Kanununun Genel Hkmleri le Kanunu Arasndaki liki .. 123B. dari Para Cezalarnn Uygulanmas ve Zamanam ....................... 124
1. dari Para Cezalarnn Miktar ve Yeniden Deerleme.............. 1242. dari Para Cezalarn Uygulamaya Yetkili Makam..................... 1253. dari Para Cezalarn Uygulama Metodu................................... 1264. dari Para cezalarnn Tahsili ve Gecikme Zamm .................... 1265. dari Para Cezalarnda Zamanam ......................................... 128
a. Genel Olarak Zamanam ..................................................... 128b. Zamanam Sreleri.............................................................. 128
aa. Soruturma Zamanam Sresi....................................... 128bb. Yerine Getirme Zamanam Sreleri ............................... 129
c. Zamanamnn Balamas ve Sonular................................ 129
IV. BLM
SOSYAL SGORTALAR KANUNU'NA GRE DAR PARACEZALARI
I. DAR PARA CEZASI YKMLS ...................................................... 130A. veren ............................................................................................. 131B. veren vekili .................................................................................... 132
II. DAR PARA CEZASINI GEREKTREN DURUMLAR............................ 133A. yeri Bildirgesini Kuruma Vermemek............................................... 134
1. 506 Sayl Kanuna Gre yeri Kavram................................... 1342. yerinin Sosyal Sigortalar Kurumuna Bildirilmesi.................... 134a. Bildirimin ekli ve Sresi ......................................................... 135
B. e Giri Bildirgesini Vermemek ....................................................... 137C. Pirim Belgelerini Vermemek............................................................. 140
1. Aylk Sigorta Primleri Bildirgesi................................................. 140
2. Drt Aylk Sigorta Primleri Bordrosu......................................... 1413. Aylk Sosyal Gvenlik Destek Primleri Bordrosu ...................... 141
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
8/187
vi
D. Aylk Pirim ve Hizmet Belgelerini nternet Kanalyla Gndermemek 142E. yeri Kaytlarnbraz Etmemek ...................................................... 143
1.Kayt ve Defter Tutma Ykmll.......................................... 1432. Kayt ve Belge braz Zorunluluu.............................................. 145
F. Sigortallara Ait Listeyi yerine Asmamak........................................ 147G. Sigortalnn Salk lemlerine likin Ykmllkleri Yerine
Getirmemek..................................................................................... 148III. DAR PARA CEZALARININ UYGULANMASI VE ZAMANAIMI ......... 149
A. dari Para Cezalarnn Uygulanmas................................................. 1491. dari Para Cezalarnn Miktar ................................................... 1492. dari Para Cezalarn Vermeye Yetkili Makam.......................... 1513. dari Para Cezalarn Uygulama Usul ..................................... 1514. dari Para Cezasnn Tahsili...................................................... 152
B. dari Para Cezalarnda Zamanam................................................. 1521. Zamanam Sreleri ................................................................ 153
a. Tahakkuk Zamanam .......................................................... 153b.Yerine Getirme Zamanam Sreleri...................................... 154
2. Zamanamnn Balamas ve Sonular .................................. 154
V. BLM
KANUNU VE SOSYAL SGORTALAR KANUNU'NDA DZENLENENDAR PARA CEZALARINA KARI YARGI YOLU (TRAZ)
I. YARGI YOLUNA BAVURMA HAKKI .................................................... 155II. YETKL VE GREVL MAHKEME........................................................ 156
A. Yetkili Mahkeme............................................................................... 156B.Grevli Mahkeme .............................................................................. 157
III. TRAZ ARTLARI SRES VE YARGILAMA USUL......................... 162A. tiraz artlar..................................................................................... 162B. tiraz Sresi ...................................................................................... 163C. Yarglama Usul............................................................................... 164
IV. PTAL DAVASINA KARI KANUN YOLLARI ....................................... 164SONU...................................................................................................... 166
KAYNAKA ..173ZET ......................................................................................................... 168ABSTRACT................................................................................................ 171
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
9/187
vii
KISALTMALAR
AATUHK : Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun
Age : Ad geen eser
AHS. : Avrupa nsan Haklar Szlemesi
AY. : Anayasa
AYM : Anayasa Mahkemesi
BK. : Borlar Kanunu
C : Cilt
C.D : Ceza Dairesi
C.M.K. : Ceza Muhakemesi Kanunu
D.D : Dantay Dairesi
Der : Dergi
E : Esas
HUMK :Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu
.B.K : tihad Birletirme Karar
..H.F : stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi
K. : Kanunu
TT : Tefti Tz
M : Madde
K : Karar
Kab. K : Kabahatler Kanunu
KTK. : Karayollar Trafik Kanunu
R.G. : Resmi Gazete
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
10/187
viii
RTK : Radyo Televizyon st Kurulu
SPK. : Sermaye Piyasas Kurulu
SSK. : Sosyal Sigortalar Kanunu
TCK : Trk Ceza Kanunu
S : Say
Sh : Sayfa
s. k : Sayl Kanun
SPK : Sermaye Piyasas Kurulu
S.S : Sosyal Sigortalar
T : Tarih
T. L : Trk Liras
U.M : Uyumazlk Mahkemesi
v. b : Ve benzeri
v.d : Ve devam
Yar : Yargtay
Y.K.D. : Yargtay Kararlar Dergisi
Y.T.L : Yeni Trk Liras
Yn : Ynetmelik
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
11/187
1
GR
1982 Anayasasnn 2. maddesiyle Trkiye Cumhuriyetinin sosyal
bir devlet olduu, yine Anayasann alma hakk ve devi baln tayan
49. maddesinin 1. fkrasnda alma, herkesin hakk ve devidir.
denildikten sonra ayn maddenin 3.10.2001 tarih ve 4709/19 maddesiyle
deiik 2. fkrasnda da Devlet, alanlarn hayat seviyesini ykseltmek,
alma hayatn gelitirmek iin alanlar ve isizleri korumak, almay
desteklemek, isizlii nlemeye elverili ekonomik bir ortam yaratmak ve
alma barn salamak iin gerekli tedbirleri alr. Hkmn kabul etmitir.
Bilindii zere, lkemizde serbest piyasa ekonomisi
uygulamaktadr. Bu rejimin gerei olarak zel teebbsn iletme - iyeri
kurmas serbesttir, baka bir deyile izne tabi deildir. Kurulan iletmenin
iyerinin amac erevesinde, faaliyette bulunup kar elde edebilmesi iin, i
gcne ihtiya duyulmaktadr. Bu ihtiya da iiler araclyla
giderilmektedir. Szleme serbestsi erevesinde iyeri sahibi (iveren)
istedii kiilerle szleme yapabilmektedir. Szleme, genellikle i
szlemesi olarak ortaya kacaktr. sizlik orannn ykseklii de gz
nne alndnda, bir tarafta igc bulma konusunda sknts olmayan
iveren; dier tarafta ise, kendisinin ve ailesinin geimini bu hukuki szleme
karl grecei iten temin eden ekonomik olarak dier tarafa (iverene),
baml olan ii bulunmaktadr. te szlemenin bu zelliinin bir gerei
olarak, devletin; sosyal devlet anlayn gerekletirebilmesi alma
barn salamas iin, iiyi koruyucu tedbirleri almas gerekmektedir.
inin korunmas amacna ynelik tedbirler, i szlemesinin bir
zel hukuk szlemesi olmasndan tr, kanunun emredici hkm koymak
suretiyle alnabilir. Ancak emredici hkmlere ramen iilerin, gerek
ekonomik haklarnn gerekse salnn ihlalini nlemek mmkn olmayabilir.
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
12/187
2
te bu durumda Hukukunun kamusal yn ortaya kmaktadr.1 Bu amac
gerekletirmek iin Hukuku mevzuatnda iinin teminat altna alnan bir
ksm haklarnn ihlalini nleme bakmndan idari cezalar ngrmtr.
1 Hukukunun kamusal ynne ilikin tartmalar iin bkz., Hamdi Mollamahmutolu, Hukuku, Ankara 2004, s., 5 v.d
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
13/187
3
I. BLM
CEZA, YAPTIRIM VE DAR CEZA KAVRAMLARI, ZELLKLER
VE CEZA YAPTIRIMLARINDAN FARKLILII
I. Genel Olarak
Bireylerin toplum halinde yaamas kanlmaz bir zorunluluktur.
Toplum olarak yaamak ise belirli bir dzeni ve bu dzenin kurallarna
uyulmasn gerekli klar. Toplumda dzeni salamada etkili olduu dnlen
hukuki olmayan dier kurallar, ou zaman hemen sonu douracak etkili
yaptrmlar iermez. Bu kurallar, yalnzca belirli kiiler asndan ynlendirici
olduklarndan tm bireyleri balayc ve hemen etki douracak hukuk
kurallarnn varl, toplum yaamnn devam iin son derece nemlidir.
nsanln douundan beri sosyal sorumluluunu yerine getirmeyen insanlar
hep mevcut olagelmitir. nsanlarn topluluk halinde yaamalarnn bir gerei
olan toplumsal grevlerini yerine getirmeleri beklenmektedir. Ykmllklerini
yerine getirmeyenler ise, zorlayc kurallarla karlamaktadrlar. Bu zorlayc
kurallarn banda yaptrmlar gelmektedir.
Toplumsal dzeni bozan davranlar en bilinen ekliyle su olarak
adlandrlmaktadr. Bu almada, kavramlarn aklanmasnda karmaaya
yol amamak iin ceza kanunlaryla dzenlenen suu ifade ederken adli
su, bu su nedeniyle uygulanan yaptrm ise adli ceza kavramlarkullanlmtr. Su saylan davranlarn nlenebilmesi amacyla ok eitli
yollara bavurulmaktadr. Bozulan toplumsal dzenin hemen ve en hzl
ekilde salanabilmesi iin adli ceza yerine idari cezalar verilmesi yoluna
gidilmektedir. Bu yola iten sebepler ise, mahkemelerin i yknn fazla
olmasndan dolay cezann uygulanmasnda zaman kaybna urand ve
cezalandrmadaki caydrclk amacnn gereklemedii ileri srlmektedir.2
2 Selami Fatih Mahmutolu, Kabahatleri Su Olmaktan karma Eilimi ve DzeneAykrlklar Hukukunda Yaptrm Rejimi, stanbul 1995, s. 13
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
14/187
4
Hafif nitelikteki sularn ve kabahatlerin bir ksm, ceza kanunlarndan
kartlmasn ve dolaysyla adli su olmaktan karma yoluna gidilmi;
tmyle su olmaktan karlamayacak fiilleri ilikin ceza verme yetkisi, yarg
organ dnda yrtme organna yetki tannarak daha hzl ve mali cezalarla
zmn gerekli klmtr. Bir bakma nitelii itibaryla baz adli sular
ynnden yargnn i yk, yaplan yasal dzenlemeler ile idareye
devredilmitir.3
amz eitli adlarla anlmtr. Ancak gnmzde her alanda
(bilginin ak, teknolojik gelimeler, ulam vs.) hayat son derece
hzlanmtr, ayrntlara girmemekle beraber amz hz a olarak
adlandrabiliriz. Her alanda hayatn hzlanmas kurallarn ihlalini de
hzlandrmtr. Bozulan toplumsal dzenin yeniden salanmas iin yaptrm
uygulanmasnn da hzlanmasn gerektirmitir. Buna paralel olarak hzl bir
yaptrm ekli olarak idari cezalar ngrlmee balanmtr. Gnmz Trk
hukukunda idari ceza yaptrmlarnn gittike yaygnlat gzlenmektedir.
4857 sayl Kanunu (m. 98 v.d.) 3621 S. Ky Kanunu (m.5) 4054 saylRekabetin Korunmas Hakknda Kanunu, 5490 sayl Nfus Hizmetleri
Kanunu ve daha birok kanunda idari cezalar ieren hkmlerin bulunmas,
lkedeki hemen herkesi ilgilendiren bir yaygnlkta bavurulmasna neden
olmaktadr.
Gnmzde idari cezalar, gn getike artan bir nem
kazanmaktadr. Basnn promosyon uygulamalarn kontrol altna almak iin
byk meblalara varan yaptrmlarn zmler arasnda dnlmesi; belirli
srelerle televizyon yaynn durdurulmas ve belirli yerlerde sigara iilmesinin
yasaklanmas gibi yaptrmlar son zamanlarda, idari cezalarn daha sk
gndeme gelmelerine neden olmaktadr
Gnmzde idari yaptrmlar, bata dare Hukuku olmak zere,
Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku, Mali Hukuk, Mukayeseli Hukuk ve Avrupa
3 Ali Karaglmez, Gn Para Cezas Sistemi ve Adli Para Cezalar, Ankara 2005, s. 27
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
15/187
5
nsan Haklar Hukukunda temelini bulmaktadr. Avrupa Konseyi Bakanlar
Komitesinin idari yaptrmlar hakkndaki tavsiye kararnda da belirtildii zere,
devlet idaresinin bymesi ve belirli eylemlerin su olmaktan karlmas
ynndeki eilim, idari otoritelere belirli yaptrmlar konusunda tasarrufta
bulunabilme yetkisinin tannmas sonucunu dourmutur. Benzer grler
Viyana 14 nc Uluslararas Ceza Kongresi Kararlarnn giri blmnde de
ifade edilmitir. Ayrca, yasama organlar ve hukuk biliminin idari
yaptrmlarda istenmeyen artn engellenmesi ile bu alann snrlarnn ve
ilkelerinin belirlenmesi ynnde almalar yapmas gerektiine dikkat
ekilmitir.4
II. YAPTIRIM, CEZA VE DAR CEZA KAVRAMLARI
nsanln ortaya kmasndan bu yana insanlarn birbirine ihtiya
duymasndan tr toplu yaam domutur. Toplu halde yaamann gerei
ve birlikte yaamn devam iin belirli bir disiplinin olmas zorunluluk tekil
etmektedir. Bu disiplinin salanmas iin ise snrlayc kurallar
ngrlmtr. Konulan bu kurallarn etkinliini salamak iin ise zorlayc
tedbirlere bavurmak gerekmitir ve bylece yaptrmlar ortaya kmtr.
Yaptrmlarn iki yn vardr. Birinci olarak, disiplini bozucu insan fiilleri tesbit
edilir. Bu fiil, kuraln niteliine gre icrai davranla gerekletirilebilecei gibi,
ihmali davranla da gerekletirilebilir. kincisi ise, yaptrmn neden ibaret
olduu belirtilir.5 Yaptrmlar, gnmz hukukunda, bal olduu hukuk
sistemine gre eitli ekillerde ortaya kmtr. ada hukuk sistemlerinde
yaptrmlar hukuki ve cezai yaptrmlar olmak zere ikiye ayrlmaktadr.
Mesela, yaptrmlar Ceza Hukukunda hapis cezas veya adli para cezas
eklinde, Medeni Hukukta yaptrmlar tazminat vb. yaptrmlardan
olumaktadr. Yukarda deinildii zere gittike yaygnlaan yeni bir karma
4 Ycel Ourlu, dari Yaptrmlar Karsnda Yasal Korunma, dari Ceza Hukuku ve dari
Cezalara Kar Bavuru Yollar, Ankara 2001, s.175 Sulhi Dnmezer, Sahir Erman , Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Ksm, C.I,stanbul 1985, s.1
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
16/187
6
hukuk dzeni olarak dari Ceza hukukunda ve Hukukunda ise idari ceza
olarak varlk gstermektedir.
Ceza ise, topluma kar yaplan zararl bir fiilin karl olarak ve
toplum adna uygulanan toplum dzenini ihlal eden kiiye kar uygulanan bir
yaptrmdr. Ceza kavram u ekilde tanmlanmtr: sorumlu bir kimse
tarafndan, mspet veya menfi bir hareketle meydana getirilen ceza tehdidi
tayan, bir kanunda tanmlanm tarife uygun ve hukuka aykr bir fiildir.6
nceden belirlenen hukuk kurallara uyulmamas sonucunda, idaridzenin ve kamu dzeninin ileyii bozulur.7 Bozulan bu dzenin yeniden
kurulmas amacyla, idari dzeni bozucu davranlara, darece yaptrm
uygulanabilmektedir. Ceza Hukuku anlamnda adli su olarak kabul
edilmeyen ancak kamu dzenini bozucu bir ksm davranlara verilen
cezalarn adlandrlmas ve tanmnda bir ittifak olumam bizim idari ceza
olarak kabul ettiimiz bu yaptrmlar, eitli adlar altnda ve eitli ekillerde
tanmlanmtr. dari yaptrmlar kanunlarn aka yetki verdii ve
yasaklamad durumlarda, araya yarg karar girmeden, idarenin dorudan
doruya, bir ilemi ile ve dare Hukukuna zg usullerle vermi olduu
cezalardr.8 eklinde tanmlanm, bir baka yazar, idari su ve cezann
hkim yetersizliinden dolay idari su ve ceza olarak ayrldn esasndan
hareketle, bunlarn da su olduunu sadece usul asndan farkllk olduu
gerekesiyle su terimini 9 , baka bir yazar ise, darenin, kanuna bal olarak
ve tek tarafl iradeyle belirledii paraya idari para cezas, bu yetkinin nasl
kullanlacan, sosyal dzeni bozucu davranlarn neler olduunu ve
bunlara ne gibi yaptrmlarn uygulanabileceini gsteren hukuk daln ise
dari Ceza Hukuku olarak tanmlam10, idari su yerine dzen aykrlklar,
6 Dnmezer - Erman , a.g.e., s. 2977 Feyyaz Glckl, dari Ceza Hukuku ve Anlam, S.B.F Dergisi c. 18, Haziran 1963,
s.1178 l Han zay, dari Yaptrmlar, stanbul 1985 s.359 Nurullah Kunter, Muhakeme Hukuku Dal Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. bask
st. 1986, s. 3510 Sheyl Donay, Trk Hukukunda Para Cezalarnda Gelimeler, TCKnn 50. ylstanbul1977, s. 269
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
17/187
7
idari ceza yerine ise idari para cezas yerine ise para yaptrm terimleri de
kullanlmaktadr11. Ceza yaptrm armna neden olan bu kavram yerine
idari yaptrm kavramn tercih eden yazarlar12 ve idari cezalar sosyal
ceza13 olarak, Hukukundan kaynaklanan alma hayatn dzenleyen
kurallara aykrlk oluturan ihlallerden hareketle, alma Ceza Hukuku14,
alma dzeni aleyhine sular15 olarak adlandran yazarlar da mevcuttur.
dari suu bu tanmdan yola karak u ekilde tanmlayabiliriz:
Kanunen ykmllk altnda bulunan kimse tarafndan, iradi olarak yapmak
ya da yapmamak sonucu meydana getirilen, nleme ve ykmll garanti
etme amac ile birlikte idari ceza tehdidi tayan ve idari bir ilemle
uygulanan, kanunla tarif edilen tipe uygun hukuka aykr fiildir.
Ceza Hukukundan ayr birdari Ceza Hukukunun olup olmad bu
gne dein tartlmtr. Byle ayr bir hukuk dalnn olup olmamas bir yana,
Ceza Hukuku yaptrmlarna belirli zellikleri ile benzeyen, belirli zellikleri ile
de kendine zg olan, bunun yannda karar ve uygulanmalarnda idarenin
etkin olduu farkl bir yaptrmlar grubunun var olduu aktr. Yukarda da
deinildii zere; idari ceza hukukunu kimi yazarlar ceza hukuku
kavramlaryla tanmlam kimi yazarlar ise, idare hukuku kavramlaryla
tanmlamlardr.
dari cezalarn yaygnlamasyla uygulama da yava yava
oturmaya balamakta bu hukuk dal da geliim gstermekle birlikte, henz
ayr bir hukuk dal olduunun farkna varlmad grlmektedir. Uyumazlk
Mahkemesinin Kabahatler Kanununun yrrl girmesinden sonra, idare
11 Kayhan el, Sheyl Donay, Karlatrmal ve Uygulamal Ceza Hukuku Genel KsmI, stanbul 1995 s. 130
12 zay, a.g.e., s.36; Ourlu, a.g.e., s.1713 alma yaamn dzenleyen kurallara aykr hareket halinde uygulanacak ceza
yaptrmlarn inceleyen hukuk dalna sosyal ceza hukuku denir eklinde tanmlamtr.Sarper Szek, Hukukunun genel esaslar, Ankara 1998, s.152
14
Duygun Yarsuvat, alma Ceza Hukuku, stanbul 1978 s.1015 Hasan Bykl, Sosyal Ceza Hukuku ve alma Dzeni Aleyhine sular, iletmelerde ive Sosyal Gvenlik Hukuku, nsan Gc Ynetici, stabul 1985, C .VI., s.19
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
18/187
8
cezalarn itiraz yarg yolunu zen kararnn16 satr aralarnda bu konuda
tereddt olduu gzlenmektedir. Yksek Mahkeme, yapaca incelemenin
hangi hukuk alanna dhil olduu konusundaki deerlendirmesinde idari
cezalarn hukuk uyumazl erevesinde kabul etmitir. Bunun temel
sebebi, hukuk sistemimizin ve adli tekilatlanmann genel olarak hukuk ve
ceza olmak zere ikiye ayrlmasndan kaynaklanmaktadr. dari ceza
hukuku hukuk sistemine yeni dhil olmasna ramen yarg yolu sisteminin ikili
bir ayrma tabi olmasndan ve idari cezalar bakmndan zel bir yarg yolunun
ngrlmemesinden kaynaklanmaktadr. Nitekim sz edilen kararda
uyumazlk hukuk uyumazl olarak kabul edilmitir. Ancak idari cezalara
kar itiraz mercii olarak Sulh Ceza Mahkemeleri olduuna hkmedilmitir.
Oysa adli yargda hukuk uyumazlklarn grld mahkemeler, hukuk
(asliye, sulh, i, ticaret vs.) mahkemeleridir.
Ceza hukuku kavramlarndan yola karak tanmlayan yazarlara
gre idari ceza hukuku;dari Ceza Hukuku ya da dier adlandrmayla Cezai
dare Hukuku, idari faaliyetlerin icabnda meyyide zoruyla yrtlmesinisalayan, idare tarafndan izhar edilen iradelere riayetsizlik hlinde ceza
olarak meyyide tatbikini konu alan hukuk daldr17. Dier bir tanma gre;
dari Ceza Hukuku, idareye ait yetkilerin nasl kullanlacan, sosyal dzeni
bozucu davranlarn neler olduunu ve bunlar nleyici ne gibi ceza ve
tedbirlerin uygulanabileceini gsteren bir bilim daldr18.
Ceza hukuku kavramlarndan ziyade idare hukuku kavramlarna
dayanan bir baka tanma gre ise, Toplumsal dzeni korumak ve bu
amala dzeni bozucu davranlar nlemek iin devletlerin idarelerine
verdikleri yetkilerin nasl kullanlacan, sosyal dzeni bozucu davranlarn
16
U.M. 21.11.2005 T.,2005/76 E., 2005/102 K. (Eriim) www.adalet.org, 12 Mays 200617 Glckl, a.g.e., s.11818 el, Donay, a.g.e., s.31
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
19/187
9
neler olduunu ve bunlara ne gibi yaptrmlarn uygulanabileceini gsteren
bir hukuk dal olarak tanmlanmtr.19
Dzene Aykrlklar Hukuku'nu da20 ieren bu kavram, kriminal
ierik tamayan ve dolaysyla ceza tehdidi iermeyen, ancak bununla
beraber idari ihlal eylemi eklinde ortaya kan hukuk ihlalleri ve karlnda
uygulanabilen yaptrmlar konu edinen hukuk dal olarak tanmlanmaktadr.
Ancak kavramn idari yaptrm sisteminin tmn kapsaycekilde olmad
anlalmaktadr. Tanmdan Dzene Aykrlklar Hukukunun temel yaptrmnn
para yaptrm olduu, dier idari yaptrmlarn ise Dzene Aykrlklar
Hukukuna dhil edilemeyecei anlalmaktadr. Dzene Aykrlklar Hukuku,
dare Hukukundan ok, Ceza Hukukuna yakn ve oradan beslenen, kabahat
olmaktan karlan belirli eylemleri konu edinen ve Alman Hukuk sisteminde
yeni bir dal olarak gelime eilimi gsteren bir alan ifade etmektedir.21
Adli ceza yaptrmlaryla, idari ceza yaptrmlar arasnda, gerek
ortaya klar, gerek usul ve uygulayclar ve gerekse sonular asndan
nemli farklar vardr. Bu farklar zerinde daha sonra durulacaktr.
Gerekletirilen fiilin oluumu, zor kullanlarak failin cezalandrlmas ve
cebren icra edilmesi hususlar dikkate alndnda dari Ceza Hukukunun
ceza hukukunun bir paras olduu sonucuna varabiliriz. Ancak cezalandrma
makam ve uygulanan usuller dikkate alndnda ise, dare Hukukunun bir
paras olduu. Bu noktadan hareketle dari Ceza Hukukunun karma bir
hukuk sistemi olduu ortaya kmaktadr.
Farkl adlarla adlandrlmalarna karn darenin kendine zg bir
yaptrmlar sistemi olduu ortadadr. dari Ceza Hukuku, Cezai dare Hukuku
ve Dzene Aykrlklar Hukuku gibi farkl adlarla ifade edilmek istenen,
darece saptanan belirli fiil ve davranlar ile darece uygulanan
yaptrmlardan ibarettir.
19
el, Donay, a.g.e., s.11820 Mahmutolu, a.g.e., s.10121 Aktaran, Ourlu, a.g.e., s. 26
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
20/187
10
dari su denildiinde Ceza Kanunlarna idari dzeni korumak
zere konulan ve karlnda ceza yaptrmlarna hkmedilen su grubu akla
gelmektedir. Burada kavram konusunda, baz yazarlar idari su yerine idari
dzene aykr eylem ve davran ya da daha ksa ve tercme olmayan bir
tamlamayla idari ihlal kavramlar kullanlabileceini ileri srm ve buna
dayanak olarak da, 765 sayl T.C.K. 526 salahiyettar mercilerin emirlerine
itaatsizlik, 539543. maddelerinde ruhsatsz temaa yerleri ve sair umuma
mahsus yerleri amak, 552554 maddelerinde bina yklmas ve
tamiratlarda ihmal, 558559 uncu maddelerde teberi atma, 571575 inci
maddelerinde dzenlenen sarholuk hakkndaki dzenlemelerle
rneklenebilecek idari sular da idari dzeni korumay amalamaktadr.
Ancak bunlarn karlnda idari yaptrm deil, ceza yaptrmna
hkmedilmektedir.22 eklinde gstermitir. Ancak yazarn bu dncesi,
rnek olarak vermi olduu kabahat trnden sularn bazlar, 5326 sayl
Kabahatler Kanununda23 dzenlenmi ve ceza olarak da dari para cezas
ngrlmtr. Mesela ad geen kanunun emre aykr davran balkl 32.
maddesi aynen yledir: Yetkili makamlar tarafndan adli ilemler nedeniyle
ya da kamu gvenlii veya genel saln korunmas amacyla, hukuka
uygun olarak verilen emre aykr hareket eden 100 YTL idari para cezas
verilir. Yani idari dzeni bozan ancak nceleri adli su olarak addedilen fiiller
artk idari sua dntrlmtr. Bundan tr bu dncenin hukuki temeli
kalmamtr.
Yukar
daki grler
nda dari Ceza Hukuku iin karma birhukuk daldr denilebilir. Nitekim idari cezalara ilikin Dantay kararlar
incelendiinde, Dantayn kararlarnda Ceza Hukuku kavramlarna
bavurduu aadaki karardan anlalmaktadr. 24
22 Ourlu, dari, Genel Bir Bak ve dari Yaptrm-Ceza Yaptrm Ayrm, (Eriim)http://www.jura.uni-sb.de/turkish/e-ktphane.html (Makale) 23 Mays 2005
23 R.G., T.31.03.2005, S.2577224
u halde ncelikle zmlenmesi gereken, eylem tarihinden sonra yrrle giren biryasal dzenlemeye dayal olarak idari para cezas verilip verilemeyeceidir. Trk CezaKanunu'nun 2. maddesinde ifadesini bulan "su ve cezalarn kanunilii" ilkesinde gre,
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
21/187
11
III. dari Cezalarn Nitelii ve Amalar
A. dari Cezalarn Nitelii
dare, kamu ihtiyalarn karlama, kamu dzeni ve gvenliini
salama, kamu saln koruma gibi geni bir faaliyet ve tasarruf alanna
sahiptir. Bu fonksiyonlarn yerine getirirken bir yarg kararna gerek
olmakszn kararlarn re'sen icra edebilme gcn elinde tutar. darenin
ilemleri, crai nitelik tadklarndan, hukuki sonularn dourmalar iin
ilgililerin rza ve kabullerinin varl aranmaz.25 crai bir ilemin kanunda
belirtilen bir yaptrm varsa, bu yaptrm dorudan idare tarafndan uygulanr.
Re'sen icra yetkisi, nleyici tedbir alma yetkisi ve idari kararlarn
icras iin zora bavurmann nihai amac, idari cezann baland
ykmlln, zorla riayet ettirme yoluyla yerine getirilmesini salama
amacn gder. Bir baka ifadeyle, ceza uygulanarak idari faaliyetin
yrtlmesi amalanmaktadr.
Ksaca, dari emir ve yasa bozan bir fiil26 olarak tanmlanan idari
ihlalin ortaya kmasyla idari dzen bozulmaktadr. Mesela 4857 sayl
Kanunun 3.maddesi, Kanunun kapsamna giren nitelikte bir i yeri kuran
kiinin kanun ngrd dier hususlarla birlikte bir ay iinde bildirme
kanunun aka su saymad bir fiilden dolay ceza vermek mmkn olmad gibi,crm ve kabahatin ilendii zamann kanunu ile sonradan karlan kanunun hkmleribirbirinden farkl ise, failin lehine olan kanunun uygulanmas esastr. Davacnn, ilendii
tarih itibariyle su nitelii tayan eylemlerine ar para veya hapis cezas ngrlen yasaldzenleme, 4487 sayl kanunla yrrlkten kaldrlarak, eylem su olmaktankarlmam, sadece bu sua karlk verilecek cezann nitelii ve bu cezay verecekmakam belirtilmemitir, dier yandan, hukukta genel olarak kanunlar yrrle girdiitarihten sonra gelecei ynelik olarak uygulanma alan bulan metinlerdir.Dava konusu ileme neden olarak gsterilen davac eylemleri, 4487 sayl kanununyrrlk tarihi olan 18.12.1999 tarihinden nce ilenmi olmakla birlikte, 4487 saylkanun ile anlan eylemler nedeniyle daval sermaye Piyasas Kurulu'na idari para cezasuygulanma yetkisi verildiinden, bu tarihten itibaren gelecee ynelik olarak idari paracezas uygulanma olana bulunmaktadr. Bu durumda, davacnn su olan ve mevcutbelgelerle sabit olan eylemi nedeniyle davaya konu kararn alnd tarihte yrrlkte olanyasal dzenleme gereince adna para cezas verilmesinde hukuka ve mevzuata aykrlkolmad sonucuna varlmtr.D. 10. Daire T 23.10.2002. ve 2001/2834E., 2002/4024K.,
(Eriim) www.adalet.gov.tr., 11 Ocak 200525 Metin Gnday, dare Hukuku, Ankara 2002,s.11226 Glckl, a.g.e., s.121
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
22/187
12
zorunluluu getirmitir. Kanunun amac alan i yerlerini kayt altna almak
ve iilerin sosyal gvenlik haklarn korunmasn salamaktr. Eer iveren
bu ykmlln sresi iinde yerine getirmezse idari dzeni ihlal etmi
olacaktr. Dier taraftan, idari ilemlerin idari cezalarla glendirilmesi gerei
aktr. Uygulanacak idari ceza, caydrc bir etki doururken ayn zamanda
ilemin sonularn kabul ettirici zorlayc bir zellik de gsterir. Aksi halde,
yaptrmla desteklenmeyen idari ilem ou kez uygulanmama ve ciddiye
alnmama riskleriyle karlaabilir.
dari cezann tanmnda dikkate alnan en nemli kriterin cezaya
hkmeden makamn olduu grlmektedir. Bir hukuk normunda belirtilen
idari ihlali ileyen kimse hakkndaki yaptrma idare tarafndan karar verilmesi
ve uygulanmas imkn tannmtr. Bu yaptrmlar, src ehliyetinin geri
alnmas, para cezas, yurt dna kma, snr d edilme, msadere ve el
koyma gibi yaptrmlar grubu idari yaptrmlar olarak belirtilmitir. Ancak,
bunun idari ceza kavramn tek bana aklamaya yeterli olmayabilecei de
isabetli olarak ileri srlmtr.27
5271 sayl Ceza Muhakemeleri Kanunundurumann dzen ve disiplini balkl 203. madde maddesine gre hkimin
duruma dzenini salamak amacyla duruma dzenini bozan kiiyi
duruma salonunun dna karabileceini ve drt gne kadar disiplin
hapsine hkmedebilecei dzenlenmitir. Bu hkme paralel bir hkm
HUMKta da mevcuttur. HUMK. madde 150 hkmne gre, mahkeme
disiplinini bozan kiiye yarglamann idari dzenini salanmas amacyla
hakim taraf
ndan disiplini salamak iin, d
ar
karma ve hapis cezas
ylacezalandrabilecei ngrlmtr. Burada kanunun amac disiplini salamak
olduundan verilen ceza idari ceza niteliindedir. Ayrca Ceza Muhakemeleri
Kanunun 109 ve devam maddelerinde, mahkeme tarafndan adli kontrol ad
altnda yine idari ceza niteliinde bir cezaya hkmedebilmektedir. O halde
cezaya hkmeden makama bakarak verilen bir cezann idari ceza olarak
adlandrmak her zaman isabetli olmayabilir. Buna ramen, Uyumazlk
27 Dnmezer, Erman, a.g.e., s. 337
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
23/187
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
24/187
14
cezalandrlmasndaki ama bu davranlarn nlenmesi, bir baka ifadeyle,
su eilimi tayanlar sua ynlenmeden nce caydrmaktr. dari cezalar da
idari dzenin ihlalinden nce hukuk araclyla gzda vererek idari dzeni
koruyucu bir ara olmakta, idari dzenin bozulmasndan sonra ise bastrc,
zorlayc niteliiyle, toplumun korunmas ve ihlalden sorumlu kiinin slahn
da salamaktadr.
te, adli ceza yaptrmlar, toplum dzenini koruma ve salamay
amalarken, idari ceza yaptrmlar ncelikle, kiilere dare karsndaki bor
ve ykmllklerini yerine getirmelerini hatrlatmay ve bylece idari dzeni
salamay hedeflemektedirler. Bu yaptrmlar, cezalandrmak amacn
tamaktan ziyade, idari ihlalin kamu dzenin de yol at eksiklii gidermek
amacndadr.31 Hukukunda ngrlen idari para cezalarnn amac da
ncelikle iveren ve iveren vekiline ykmllklerini gsterip yerine
getirilmesini salamak, eer bu ykmllklere uyulmam ise ortaya kan
eksiklii gidermektir.
Kanunlarda yer alan gerek anlamda adli su olmayan belirli eylem
ve davranlarn, ceza mahkemelerinde yarglanmas, su failleri ile basit
ihlallerin ayn yarg dzeninde ve ayn usule tabi olmalar ve sonu olarak
hak edilenden fazla bir manevi yaptrma uramalar idari yaptrmlara ihtiya
duyulmasnn nedenlerindendir. dari organlara yaptrm uygulama yetkisinin
tannma amac, baz hafif ihlallerin adli su olmaktan karlarak
mahkemelerin ykn azaltmakla birlikte, yaptrmlarn en ksa zamanda
uygulanarak etkinliklerinin artrlmasdr32.
dari cezalar ile adli ceza yaptrmlar arasndaki en nemli farkllk
cezaya hkmeden makamlarn farkl olmasdr. Dier bir fark ise iki kurum
arasndaki ama farklldr. Adli cezalar kefaret, ektirme ve caydrma
amalarna ynelikken, idari adli yaptrmlar kiiye grev ve ykmllklerini
hatrlatmay amalar, ikinci olarak misilleme amacna ynelirler. Bu
31 Ourlu, a.g.e., s. 3732 Sahir Erman, Ticari Ceza Hukuku, I Genel Ksm, stanbul 1992, s.177
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
25/187
15
hatrlatmann amac, dzeni bozucu davranlarn nlenmesidir. dari cezalar,
idarede grev alanlarn iledikleri sular engellemeyi hedeflemedii gibi,
idarenin tecavzlerden korunmas amacn da tamamaktadr. ncelikle
amalanan, idari faaliyetlerin, yaptrm tehdidiyle gvence altna alnmasdr.
Bir baka ifadeyle, korunan deerin idari olmasndan ok, dzenlemenin
ierdii emir ve yasaklamalarn idari nitelik tamas ve bunun yannda, idari
faaliyetlere ve dzene ilikin olmas idari cezalarn belirleyici bir unsuru
olarak dikkat ekmektedir.
Sz edilen genel ama dnda Anayasa ve zel kanunlar
asndan bir irdeleme yaplacak olursa zel amalarn gdld de grlr.
rnein, Anayasann 135 inci maddesinin 1 inci fkras, kamu kurumu
niteliindeki meslek kurulularnn meslek mensuplarnn birbirleri ve halkla
olan ilikilerinde drstlk ve gveni hkim klmak, meslek disiplini ve
ahlakn korumak ve meslek dzenine aykr davranlar engellemek
amalaryla disiplin cezalarna bavurabileceklerini kabul etmitir. Nitekim
barolar ve meslek odalarnca idari yaptrmlara bavurulmaktadr. 1136 saylAvukatlk Kanunu madde 134 vd. hkmlerine gre kanun ngrd
hallerde avukata disiplin cezas, para cezas gibi cezalar verilebilecei
ngrlmtr.
karlan zel kanunlarn byk bir oran, belirli bir alanda idari
dzeni idari yaptrmlara bavurarak korumaya ve uygulanrlln salamaya
almaktadr. rnein iilerin sosyal gvenliinin salanabilmesi bugnk
sisteme gre, sosyal sigorta primlerinin denmesine baldr. Primlerin
dzenli denmesi verimli ve dzenli sosyal gvenlik asndan gereklidir.
Bunu salamak iin Sosyal Sigortalar Kurumunun idari para yaptrmlarna
bavurabilecei 506 sayl SSK' nun 140 nc maddesiyle kabul edilmitir.
Bu yaptrmlar, ierdikleri tehdit ve zorlamayla dierlerinin
zgrlklerini salamay amalar ve bir taraftan da etkin bir idarenin
gerekletirilmesi amacna hizmet ederler. Grld zere, zel ya da genel
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
26/187
16
olsun sonu olarak zgrlklerin korunmas ve kamu dzeninin salanmas
amalar ne kmaktadr.
C. dari Cezalarn zellikleri
dari cezalarn zellikleri unlardr; dari cezalar, ahsidir,
cezalandrclk ve nleyicilik zellii tarlar.Hkim kararna dayanmakszn
idarece re'sen uygulanabilirler33 ve yaptrmlar idari makamlar tarafndan
infaz edilirler. idari yaptrm uygulanmasnda usul dier yaptrmlarn
uygulanma usulnden farkldr. Kanunilik ilkesi geerlidir.34 Adli sicile
kaydedilmezler. Tekerrre esas tekil etmezler.35 Baka bir cezaya
evrilmeleri ve tecil edilmeleri mmkn deildir.
Zamanam sreleri, ceza hukukundan farkl olarak Kabahatler
kanunu hkmlerine tabidir.
IV. dari Cezalara Hkim Olan lkeler
A. Kanunilik lkesi
Bireylerin toplum kurallarna tam olarak riayet etmeleri veya
etmedikleri hallerde cezalandrabilmeleri iin, hukuk kurallarnn ak ve
herkes tarafndan anlalr ve bilinir olmas gerekmektedir. Btn hukuk
kurallarnda var olmas gereken kanunilik ilkesinin, adli cezalar bakmndan
daha fazla bir nem arz ettii bilinmektedir. Bu, hukuk devletinin en nemli
temel ilkelerinden birini oluturmaktadr. Bireylerin yasak olan fiilleri ve bu
fiillerin karl olan yaptrmlar bilmesi hukuk devleti olmann gereidir. Bu
ilkenin anlam, kanunsuz su ve ceza olmaz ilkesi olarak ifade edilmektedir.
33 Glckl, a.g.e., s.13634 Yavuz Nazarolu, Genel Olarak dari Para Cezalarnn Para Cezalar indeki Yeri ve
Nitelii Dantay Dergisi, Yl 4, say 14-15, 1974, s.10335 Ancak, idari cezaya ilikin kanun kendi iinde yeralan idari cezalar asndan tekerrre
esas olabilirler. rnein, 2857 sayl evre Kanunun 23.maddesi, 2918 sayl KTKnn36/3 maddesi tekerrrden (tekrardan) dolay cezay artrmay ngrmektedir. Fakat farklkanunlardan dolay verilen idari cezalar bakmndan tekerrrn uygulanmas mmkn
deildir. rnein Kanunundan dolay verilmi olan bir idari ceza evre Kanunundankaynaklanan bir idari ceza bakmndan tekerrre esas kabul edilip cezann artrlmasyoluna gidilemez. Mahmutolu; a.g.e., s.154
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
27/187
17
Anayasa(m.38), uluslararas metinler(AHS. m.7) ve Ceza Kanununda(m.2/1)
ifadesini bulan syleyile, bir kimsenin iledii zaman yrrlkteki kanunun
su saymad bir fiilden dolay cezalandrlmaz.
Kanunilik ilkesi dari ceza hukukunda da geerlidir. nk bu
hukuk dalnda da devlet erki kullanlarak hrriyeti balayc ceza verilmese de
parasal ve iyeri kapatma ve benzeri yaptrmlar uygulanabilmektedir. Her ne
kadar kanunilik ilkesi aklanrken baz cezalarn ar klfetler getirmesine
dayandrlmaktaysa36 da bir yaptrmn uygulanmasnda cezann miktarna
bakmaya gerek yoktur. Hakkn veya caza miktarnn az ya da ok olmas
hukuk dzeni iin bir farkllk oluturamaz. Burada nem arz eden konu
devlet erkine dayanlarak bir kiinin cezalandrlmasdr. Sorumluluk
ngrlyorsa bireyin yasaklanan fiilden haberdar edilmesi gerekmektedir.
Kanunla, davran gerekletirmekten kanmas iin bireye bir eit ihtarn
yaplmas ve bireyin de yasak olan bu fiilleri ilemekten kanmas iin ona
frsatn tannmas zorunludur.
Kanunilik ilkesi, belirli normlarn yalnzca kanunlarla
dzenlenebilecei anlamn tamaktadr. Cezalarn kanunilii denildiinde,
yasak fiillere ancak kanunlarda belirtilen cezalarn uygulanmas anlamna
gelen ve kiilerin, yasak eylemleri nceden bilmesini amalayan, ada
Kamu Hukukunun ana ilkelerinden biri akala gelmektedir.
Kanunilik ilkesi, Ceza Hukukunda olduu gibi idari cezalar alanna
da egemen bir ilkedir. Dier taraftan, cezalarn kanunilii ilkesi, ceza ieren
kurallarn bir kanunla konulabileceini ngrmektedir. ster dareyi ister ilgili
baka bir alan dzenlesin, Bakanlar Kurulu, dorudan bir yaptrm ngren
bir kural koyamaz. dare Hukukunda bu ilkenin ister kat, isterse gevek bir
ekilde uygulandn kabul edelim, sonuta kanunilik ilkesinin idari cezalar
alannda geerli bir ilke olduu aktr.
36 Mahmutolu, a.g.e., s.105
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
28/187
18
dari cezann, kii zgrln snrlandrmasa da, birey ve
topluluklarn kii hak ve zgrlkleri dnda kalan zgrlklerini
snrlandrabileceinden bahisle, kanuni dayana olmas gerektii ileri
srlmtr.37 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin idari yaptrmlara ilikin
91(1) sayl tavsiye kararnda da, ilk ilke olarak, idari yaptrmlar gerektiren
apak bir ekilde belirlenmesi gerektii zerinde durulmutur.38 Esasnda
ceza hukukuna zg kavram olan kanunilik ilkesi, yukarda ayrntl olarak
aklad zere ceza hukukunun bir paras saylan idari ceza hukukunda da
geerlidir. Her ne kadar dzenleyici ilemlerle idari cezalar konulabilirse de
bu dzenleyici ilemin temelini oluturan ve idari ceza ieren hkmlerin
kesin, ak ve belirli olmalar gerekmektedir.39
Kanunilik ilkesinin kabul edilmemesi, lkenin her yannda farkl
idari birimler tarafndan yeni ve birbirinden farkl dzenlemeler yaplmas ve
kiilerin zgrlk alanlarnn yasama deil, yrtme tarafndan daraltlmas
gibi sonular dourur. dari yaptrmlarn keyfi olarak ihdas edilememesi
hukuk devletinin bir gereidir. Keyfilik, hukukta istikrarn ve gveninbozulmas ve sonuta hukuk devletinin amalarna ulalamamasna yol aar.
dari cezalarla kiinin alma zgrlnden, mlkiyet ve eitim hakkna
kadar birok hak ve zgrlk etkilenebilir. Her bir idari ceza, bu hak ve
zgrlklere getirdii snrlandrmalar ancak kanunlara dayanarak
yapabilmektedir. Aksi halde, para yaptrm, el koyma ve msadere ile kiinin
malvarlna, disiplin cezalaryla memurun alma zgrlne ve
rencinin eitim hakk
na Anayasa ve kanunlardan g al
nmadandokunulmu olacaktr. Bu nedenle, idari yaptrmlarda kanunilik ilkesinin Ceza
Hukukundaki kadar kat olmasa da, mutlaka uygulanmas gereken bir
ilkelerin banda gelmektedir.
Bir fiilin, idari ihlal olarak yaptrma tabi tutulmas, ya kanunun ak
tanmlamasyla yada kanunun izdii snrlar iinde idari bir mercie
37
Gnday, a.g.e., s.20238 Ourlu, a.g.e., s.5939 Dnmezer, Erman, a.g.e.,s.16
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
29/187
19
braklmas ile olmaktadr. Belirlemenin idari bir mercie braklmas, aslnda
bir istisna olmakla beraber, idari yaptrmlar alannda ska bavurulan bir
yoldur. Baz Kanunlarda Bakanlar Kurulu'na, Bakanlklar, yerel ynetimler,
valilikler, kaymakamlklar gibi baz idari mercilere snr izilerek su yaratma
yetkisi verilmitir.40 dari cezalar kapsaml olarak dzenleyen ve btn idari
cezalar bakmndan genel hkmler41 (5326 s.k. m. 5) ieren 5326 sayl
Kabahatler Kanununda da Kanun tarafndan belirlenen ereve
hkmnn ieriinin idarenin genel ve dzenleyici ilemleriyle
doldurulabilecei esasn kabul etmitir. darenin, bu genel ve dzenleyici
ilemleriyle ereve hkmn ieriini doldurma yetkisinin, kanunilik ve
yrtme grevinin kanunlar erevesinde yerine getirilecei ilkelerine aykr
olup olmayaca da tartlmaya muhta konulardan birini oluturmaktadr.
Bunun anlan ilkeler aykrlk oluturmayacan, nk darenin salk ve
trafik gibi bir alanda dzenleme yapmasnn, bata kolluk alan olmak zere
bu ilkeyle dayand belirtilmektedir.42 Kabahatler Kanununun kanunilik
ilkesini dzenleyen 4. maddenin gerekesinde de kanunilik ilkesine ramen
ilgili hkmn kanuna esneklik getirmek amacyla bu dzenlemenin yapld
belirtilmektedir. Bylece idare genel ve dzenleyici ilemleriyle deien
artlara uygun hzl deiiklikler yapabilme imknna sahip olmaktadr.
dari organlara bu tr bir yetkinin verilmesi, yasama yetkisinin devri
olarak kabul edilemeyeceini Anayasa Mahkemesi aadaki kararyla
dzenlemenin Anayasaya dolaysyla kanunilik ilkesine aykrlk
oluturmayaca
na karar vermitir. Anayasa Mahkemesinin karar
;...zamann gereklerine gre sk sk deiik tedbirler alnmasna lzum
grlen hallerde yasama organnn yaps bakmndan yava ilemesi ve
gnlk olaylar izleyerek zamannda gerekli tedbirler almasnn gl
karsnda, kanun koyucunun esasl hkmleri tespit ettikten sonra, ihtisas ve
40 Glckl, a.g.e., s.12141 Ali Karaglmez, Su Olmaktan karma- dari Para Cezalar- Aklamal Kabahatler
Kanunu,Ankara 2005, s.22442 Turan Gne, Trk Pozitif Hukukunda Yrtme Organnn Dzenleyici lemleri,Ankara 1965, s. 128
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
30/187
20
idare tekniine taalluk eden hususlarn dzenlenmesi iin hkmete yetki
vermesi yasama yetkisini kullanmaktr. Bunu yasama yetkisinin devri saymak
doru olmaz.43 eklindedir. Grld zere Yksek Mahkeme de
gerekesini deien artlara hzl bir ekilde uyum salamaya
dayandrmaktadr. Anayasa Mahkemesi, bir baka kararnda44 ise, ynetim,
yasal belirleme ve dayanak olmadan herhangi bir davrann yaptrm
gerektirdiini takdir edip, kendi yetkisiyle bu konuda kural koyamaz...
Ynetim kendiliinden su ve ceza yaratamaz eklinde karar verirken yasal
belirleme artna dikkat ekmitir.
Genel nitelikteki dzenleyici ilemlerle idari ihlalin yaptrmnn
ihdas edilmesi yada yaptrmn nedeni olan eylem ve davranlarn
saptanmasnda darenin tasarrufu etkili olabilmektedir. 1567 sayl Trk
Parasnn Kymetini Koruma Hakknda kanun (madde 5) ve 1705 sayl
Ticarette Taiin Men'i ve hracatn Murakabesi Hakknda kanun (madde6)
gibi zel kanunlarda Bakanlar Kurulu'na idari ihlalleri saptama yetkisi
verilmitir.
5326 sayl Kabahatler Kanununun 32 inci maddesinde bir genel
yetki kural olarak, yetkili makamlarn kanunda belirlenen amalar salamak
zere verecei emirlere uymayan ve alnan nleme uymayan kii iin belirli
bir yaptrm ngrlmektedir. Bu kanunlarda, ihlalin ihdas deil, kanununun
snrlarn izdii fiil ve davranlarn saptanmasnn dareye braklmas
ngrlmektedir. Esasnda, Kabahatler Kanununun 32 inci maddesi ile l
zel daresi Kanununun 66 nc maddesi gibi benzeri dzenlemelerde, ak
ceza normlar ile idare daha fazla yetki ile donatlmtr. dari yaptrmn
kanunda ngrld hallerde zel hkmn genel hkmden nce
uygulanaca ilkesinden hareketle Kabahatler Kanununun 32.inci madde
deil, zel dzenlemedeki yaptrm uygulanacaktr. Burada bir idari ceza
uygulamasna gidilmesi, kanunda ak dzenlemenin bulunmasna ve
43 Aktaran Ourlu, a.g.e., s.6344 AYM., E.1987/16,.1988/8, R.G., T.23.08.1988, S.19908
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
31/187
21
kanunun izdii snrlar ierisinde kalnmasna baldr. Kanunilik ilkesinin
doal bir sonucu olarak, kyas yoluyla yeni bir su ihdas edilemeyecei gibi,
idari cezay gerektiren davranlar da kyas yoluyla uygulanamayacaktr.
Dantay, bir kararnda idari yaptrm trlerinden olan disiplin cezasnn kyas
yoluyla uygulanamayacan belirtmektedir.45
lkemizde de dier birok lkede olduu gibi, idari yaptrm
uygulama konusundaki darenin yetkileri ve bu yetkinin kapsam gn getike
genilemektedir. Bu bakmdan idari mercilere ok hzl deien artlara bir an
nce uyum salamak ve bozulan idari dzenin yeniden salanmas amacyla
idareye genel ve dzenleyici ilemlerle geni bir hareket alan verilmitir.
Nitekim yukarda da deinildii zere idari cezalar asndan genel hkmler
ieren 5236 Sayl Kabahatler Kanununun 4. maddesinde kanunilik lkesi
dzenlenmitir. Birinci fkrada, Ceza Hukukundaki suta kanunilik ilkesine
nazaran, kabahatler asndan daha esnek bir sistem kabul edilmitir. Ceza
Hukukunda, idarenin dzenleyici ilemleriyle su ihdas edilemez; ceza
konulamaz; deitirilemez ve kaldrlamazken (5237 S. TCK m.2/2);kabahatler ynnden, hangi fiillerin kabahat oluturduunun, kanunda aka
tanmlanabilecei gibi; kapsam ve artlarn kanunun belirledii ereve
hkm ieriinin, idarenin genel ve dzenleyici ilemleriyle de
doldurulabilecei kabul edilmektedir.46 Buna ramen, kabahat oluturan fiiller
iin ngrlen yaptrmlarn tr, sresi ve miktar, ancak kanunla
belirlenebilir. Bu konuda idarenin dzenleyici ilemleriyle tasarrufta
bulunulamaz.
B. ahsilik lkesi
Cezalarn ahsilii, su ile ceza arasnda bir orann bulunmasn
gerektirir. Su ile cezann orantl olmas ise, ceza yaptrmnn
bireyselletirilmesi ile gerekletirilmektedir. Kanunlarda yasaklanan fiilleri
gerekletiren kim ise yani fail onun cezalandrlmasn ifade eder. Bunun
45
D.1.D., T .25.11.1998,E.1998/335,K1998/357,D.Der..,S.100,s.4046 Zekeriya Ylmaz, Trk Ceza Kanunu ve Kabahatler Kanunu(Tm DeiikliklerleGetirdii Sistem ve yeniliklerle), Ankara 2005, s.370
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
32/187
22
sonucu olarak da, failin fiilinden dolay onun mensup olduu aile ya da sosyal
grubu paylaanlarn cezalandrlmalarn nlemesi, lm ile cezann dmesi,
bir baka deyile miraslara gememesi ve cezann sulu dndaki kiileri
en az etkileyecek seviyede tutulmas salanmaktadr.
dari ceza hukuku alannda ahsilik ilkesi Ceza Hukukundaki
mutlak anlamyla uygulanmamaktadr ve bu oranda kesin deildir. Ancak ok
az istisnai durumlar dnda sz konusu ilkeye uyulmakla birlikte, idari cezalar
alannda bu ilke kendine has bir kural grnmndedir. rnek olarak idari
yaptrmlardan para yaptrmlar ele alnrsa; para yaptrmlarnn idare
asndan bir kamu alaca olduu aktr. Bu alacak, idari ihlali ileyen
kiinin malvarlndan alnr. Ancak malvarlnn pasifini oluturmamakta ve
ahsi niteliini korumaktadr. Bu durumda para yaptrm, len sulunun
miraslarna gemeyecektir. Aka grlmektedir ki; idari ceza
yaptrmlarnda ahsilik ilkesi geerlidir. Eer bu alacak malvarlndaki bir
pasif olarak dnlseydi, o zaman sradan bir bor gibi miraslara
geecekti.
Dantay'n birok karar da bu dnceyi desteklemektedir;
Yksek Mahkemenin bir karar, naatn maliki olmad anlalan davac
hakknda 6785 sayl kanunun 20 inci maddesi uygulanarak para cezas
tahakkuk ettirilmesinin kanuna uygun olmad eklindedir. Kanuna gre
inaat malikine ynelmesi gereken idari bir yaptrm, malik olmayan bir kiiye
yneltilmi ve ilem sakatlanmtr. Bu nedenle, Yksek Mahkeme ilk derece
mahkeme kararn bozmutur. Bu karar Dantayn; ahsilik ilkesini, aka
benimsediinin ak bir gstergesidir.
Bir dier kararda ise, Para cezas, cezal har alnan ahslar
adna verilmelidir. Hissedarlar adna cezal harc alnan yapnn paydalarnn
biri adna tm para cezas salnamaz denilerek ismen sz edilmese de bu
ilkeye bavurulmutur. Dier bir kararnda ise, Cezalarn ahsilii ilkesine
gre varisler bu para cezasndan sorumlu olmayacandan, l ile mteselsil
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
33/187
23
sorumlu olacak ekilde adna para cezas salnmasnda mevzuata uyarlk
bulunmad belirtilmitir.47
Hukuk sistemimizde idari cezalar asndan ahsilik ilkesine istisnai
saylabilecek bir dzenleme, 4926 Sayl Kaaklkla Mcadele Kanununun
31. maddesinde yer verilmitir. Sz konusu edilen madde hkm msadere
kararnn usuln dzenlemektedir. Buna gre; ceza davas dm olsa bile
mahkemece msadere karar verilebilecektir. Burada mahkeme tarafndan
l alnacak kstas ise, eyann su konusu olup olmaddr. Yani eya
kaak ise msadere edilecek, kaak deil ise msadere edilmeyecektir.
Msadere konusu eyann kime ait olduunun nemi bulunmamaktadr.
Burada dzen bozucu fiilin nlenmesiyle idari dzenin korunmas
amalandndan nc kiinin elindeki eyann msaderesine
bavurulabilmektedir.
Bir yaptrmn idari ceza olarak nitelendirilebilmesi iin idare ilevi
iinde olmasnn yannda organik kritere de uymas gerektii sonu olarak
sylenebilir. Bunun anlam idari faaliyeti ilgilendirmekle birlikte idarece karar
verilerek uygulanmasdr. Adli cezalar ile bu idari cezalar arasnda her ne
kadar maddi sonu asndan benzerlik bulunsa da, hukuki sonular
asndan farkllklar derindir.
Anlatlan ilkeler karsnda sonu olarak, idari cezalarda kanunilik
ve ahsilik ilkelerinin adli ceza yaptrmlarndan farkl grnmlerde
uyguland, buna karlk tek fiile tek ceza kuralnn ise uygulanmad
grlyor. ahsilik ilkesi, Ceza Hukukundaki kadar kat deilken, kanunilik
ilkesi tam anlamyla hayata geirilmeye allmaktadr. Bu haliyle idari
cezalar, adli ceza yaptrmlarndan ayrlmaktadrlar. Hereyden nce hukuki
nitelik asndan belirlenen bu farkllklarn nedeni idari cezalarn amacndaki
farkllklarda aranmaldr. Bu ekilde belirlenmeye allan ve zellikle
kendilerine balanan ar sonular nedeniyle adli ceza yaptrm ile idari
47 Aktaran Ourlu, a.g.e., s.56
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
34/187
24
cezalar gn getike birbirinden uzaklaan ve farkllklar belirginleen, bu
nedenle de birbirlerinin yerine kullanlmalarnn nne geilmeye alld
yaptrmlardr.
C. Kusurlkesi
Yukarda ifade edildii zere, dari ceza hukuku karma bir hukuk
daldr ve idari ceza hukukuna hkim ilkelerin aklanmas bakmndan ceza
hukukuna ilikin kavramlara bavurulmas zorunludur. Yukarda belirtildii
zere yarg kararlarnda da olduu gibi idari sua ilikin kavramlar ounlukla
Ceza Hukuku ilkelerine bavurularak aklanmaya allmaktadr. Bu
sebeple bu ilkenin yorumunda da Ceza Hukukuna bakmaa ihtiya vardr.
Modern hukuk sistemlerinde hem adli hem de idari suun nemli
unsurlarndan birini kusur ilkesi oluturmaktr.48 Kusuru bulunmayan bir failin
cezalandrlmas mmkn deildir. Yani kusursuz su ve ceza olmaz.
Ceza Hukukumuzda kusur, temel olarak kast ve taksirden
olumaktadr. Ancak 2005 ylnda yrrle giren 5237 sayl Trk CezaKanunu, kast ve taksire ilaveten olas kast ve bilinli taksiri de kusurluluk hali
olarak ngrmtr.
dari cezaya konu olan fiillerde ise kusur, emir ve yasak
bilinmesine ramen bu emir ve yasaklara itaatsizlii oluturan iradenin dikkat
ve zen eksikliine dayanmaktadr.49 Buradan anlald zere, Ceza
Hukukundan farkl olarak manevi unsur aranmakszn fiilin ilenmesi ile idari
48 765 sayl Trk Ceza Kanununun sistemine gre, failin cezalandrlabilmesi iin, kabahattekil eden fiilin gereklemi olmas yeterli saylmtr. Kabahat trnden bir suunilenmesi asndan failin kasten mi yoksa taksirle mi hareket ettiinin aratrlmasnagerek yoktur (m.45, f.2). Objektif sorumluluk rejiminin benimsendii 19 uncu yzyl cezahukuku anlaynn bir rn olan bu dzenlemenin doru olmadn ifade etmek gerekir.Aslnda bu dzenleme, kabahat trnden bir su ileyen kii aleyhine olan bir sonuortaya karmaktadr. yle ki, rnein bir bakasnn malvarlna taksirle zarar verilmiolmas durumunda kii cezalandrlmayacaktr. nk, bakasnn malvarlna zararverme (nas zrar) suu ancak kasten ilenebilir (m.516). Buna karlk, kamumakamlarndan gerekli izin alnmakszn bakasna ait binann duvarlarna afiyaptrmak, yaz yazmak gibi fiiller dolaysyla failin cezalandrlabilmesi iin kastnn
sabit olmas gerekmemektedir(m. 536). Cumhur ahin, zzet zgen, Trk CezaHukuku Mevzuat, Ankara, 2007, s.76249 Mahmutolu, a.g.e., s.110
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
35/187
25
suun tamamland ve neticesine gre failin cezalandrlmas yeterli
olacaktr.50
Kusur ilkesi konusunda idari cezalarn genel kanun niteliindeki
5326 sayl Kabahatler Kanununun kusurlulua ilikin 9. maddesinde
Kabahatler, kanunda aka hkm bulunmayan hallerde, hem kasten hem
de taksirle ilenebilecei belirilmitir. Bu hkm gereince idari ceza
bakmndan failin, en azndan taksire dayal kusurunun bulunmas
gerekmektedir.51 Getirilen bu snrlamann doal sonucu olarak idari
cezalarda objektif sorumluluun kabul edilmedii sonucu kmaktadr.52 Bu
dzenlemenin bir anlam da Ceza Hukukundan farkl olarak, taksirin esas,
kastn ise; istisna olduudur. Kanunda aka belirtilmedii takdirde
sorumluluun oluumu iin failin taksirle hareket etmesi yeterlidir. Ancak baz
idari sular bakmndan taksir yeterli olmamakta; suun kasden ilenebilecei
ngrlm ise, bu durumda idari ceza ykmlsnn kusurunun kast
derecesinde olmas gerekmektedir. Nitekim 4857 Sayl Kanununun 102/a
maddesinde ayn kanunun 32 nci maddesinde belirtilen cret ile iinin buKanundan veya toplu i szlemesinden veya i szlemesinden doan
cretini sresi iinde kasden demeyen veya eksik deyen iverenin idari
para cezasyla cezalandrlacan dzenlemitir. Dolaysyla bu suun
oluabilmesi iin kastn varl aranmaldr.
Kanun tarafndan yaplan tanma uygun fiilin gereklemi olmas
yani olumlu ya da olumsuz davrann vuku bulmu olmas cezalandrlmak
iin yeterlidir. Ancak ceza hukukunda da var olan ilkelere gre de kusurluluu
50 Glckl, a.g.e., s.13851 Necati Meran, Kabahatler Kanunu ve Kabahat eren Kanunlar, Ankara 2007, s. 3052 Sular kural olarak ancak kasten ilenebilirler. Ancak, kanunda aka belirtilmi olmas
halinde, taksirle ilenen fiil de istisna olarak su oluturabilir.Buna karlk, Tasarda benimsenen sisteme gre, kabahat trnden hakszlklar kuralolarak hem kasten hem de taksirle ilenebilir. Ancak, sadece kasten veya taksirleilenebilen fiilin kabahat oluturabilecei konusunda kanunda hkm bulunabilir.Fakat, Tasarnn sisteminde, kabahatler asndan da idari ceza sorumluluunun kabul
yani idari para cezasna karar verilebilmesi iin, fiili ileyen gerek kiinin en azndantaksire dayal kusurunun varl gerekir. Baka bir deyile, kabahatler bakmndan objektifsorumluluk kabul edilmemitir.ahin, zgen, a.g.e., s.772
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
36/187
26
ortadan kaldran sebeplerin (mcbir sebep, nc kiini kusuru ) varl
halinde failin sorumlu tutulmamas gerekir. rnein, KTK madde 48/6
gereince uyuturucu madde alnarak ara kullanlmas halinde fail
cezalandrlmaktadr. Eer failin iradesi dnda uyuturucu madde almas
salanmsa failin cezalandrlmamas gerekir.
D. Yarg Yolunun Ak Olmaslkesi
dari cezay uygulayan makamn idare olmas ve ceza ieren
yaptrmn idari ilem olmas bu ilemin yarg tarafndan denetlenmesi
zorunlu olmaktadr. Bu, demokratik sistemlerin en nemli ilkelerinden olan
hak arama zgrlnn de gereidir.
Yukarda da belirtildii zere, idari ceza bir idari ilemle
belirlenmekte ve uygulanmaktadr. 1982 tarihli Anayasann 125. maddesiyle
de bu husus gvence altna alnmtr. Anayasa bu hkmne gre: darenin
her trl eylem ve ilemlerine kar yarg yolu aktr. Anayasa Mahkemesi
bir kararnda idarenin ilemlerine kar yarg yoluna bavurmann hukukdevletinin gerei olduuna vurgu yapmtr.53
Ayrca, idari ceza ngrlen hemen hemen btn kanunlarda
verilecek cezaya kar bavurulacak yarg yolu gsterilmitir. rnein
53 AYM., .01.10.1991, E.1991/40, K. 1991/33 ;dari yargda dava ama sresi, pek okincelemeye konu olan nemli bir sorundur. Bu salt bir yarglama yntemi sorunu deildir.
Hukuk devleti, niteliinin, en doal gerei olan hukuka uygunluu salama, aykrlgiderme iin yararlanlan hak arama zgrlnn gereklemesi, yaama geirilmesikoullarndan balcasdr. Bunu ksaltarak, hak arama, zgrln kstlaypgletirmek toplumu ve bireyleri en salkl gvence olan hukuk yarg gvencesindenyoksun klar. ptal davalar; hak arama zgrlnn kullanl biimlerinden biridir.ptal davasna konu olabilecek idari ilemlere kar itiraz yolunun bu biimde almasdurumunda, kamu yarar ile kii yarar arasnda korunmas gereken hassas dengebozulaca gibi, hak arama zgrl, idarenin yargsal denetimi, yarg gvencesi,mahkemenin bamszl ve giderek hukuk devleti ilkesinin zedelenecei aktr. Anayasa, Trkiye Cumhuriyetinin demokratik bir hukuk devleti nitelii tadnvurgularken, devlet iinde tm kamusal yaam ve ynetimin yarg denetimine balolmasn aklamtr. nk yarg denetimi demokrasinin olmazsa olmaz esidir.Yasama organnn kimi ilemleri de yarg denetimi iinde bulunduundan, bu kanunda
yukarda aklanan belirginliin bulunmas denetim ynnden zorunludur. (Aktaran AliKaraglmez, Aklamal ve Uygulamal Adli ve dari Para Cezalar, Ankara 2001 s.455)
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
37/187
27
Kanununda ngrlen hkmlerin ihlalinden dolay verilecek idari cezaya
kar bavurulacak yarg yolu aka belirtilmitir.( K. m. 108/2)
E. Tek fiile Tek Ceza (Ne Bis n dem) ilkesi
Ne Bis n dem, ayn fiil ve konudan dolay mkerrer yarglama ve
cezaya arptrmaya izin verilmemesi anlamna gelen bir Ceza Hukuku
ilkesidir. Bunu ksaca tek fiile tek ceza verilememesi olarak adlandrabiliriz.
Yukarda ayrntl olarak anlatld zere adli ceza ile idari ceza arasnda
eitli farklklar bulunmaktadr. Ancak hukuka aykr bir fiil hem idari cezay
hem de adli cezay gerektirebilir. rnein alkoll ara kullanma halinde fiil,
failin ald alkol miktarna gre 5237 sayl TCKnn 179 maddesinde
dzenlen adli suu oluturabilecei gibi 2918 sayl Karayollar Trafik
Kanununun 48/5 maddesindeki idari para cezasn da gerektirmektedir. Bu
durumda her iki cezann faile uygulanp uygulanamayaca konusunda
tereddt olumaktadr.54 dari ihlal, Ceza Hukukunda su saylabilir. Bu
durumda, idari yaptrm yannda ceza yaptrmnn uygulanmasna bir engel
yoktur. Bu iki yaptrm tr, sebep, sonu, hukuki dayanak, ama ve usul
alarndan farkldrlar.55 Bu farkllklar nedeniyle sz geen kuraln, idari
yaptrmlar alannda snrl bir geerlilie sahip olmasnn doal karlanmas
gerekir.
Bu kuraln idari yaptrmlarda geerli olmamasnn nedeni, adli
cezalar ile idari cezalarn deiik alanlar dzenlemeleri, ayrca amalarnn
da farkl
oluudur. lkenin idari yapt
r
mlarda geerli olmamas
, cezamahkemesi karar ile idarenin karar verdii yaptrmn birbirini etkilememesi
sonularn dourmaktadr. Bylece, idare ile ceza mahkemesi, ayn olay
hakknda birbirinden bamsz olarak farkl sonulara ulaabilmektedir. Ancak
somut olayda sulunun bir kere daha bu eit bir olaydan sorgulanm
olmasnn idari yaptrmn hakl olduunu gstermeyecei de
unutulmamaldr.
54 Karaglmez, Su olmaktan karma, s.24955 Gnday, a.g.e., s.202
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
38/187
28
dari yaptrm uygulanmasn gerektiren bir fiilin varl halinde,
ceza hkiminin hukuki nitelendirmesi ve sonuta verdii karar idari yaptrma
karar verecek olan idari merci balamaz. Bunun nedeni, adli ceza
yaptrmnn, idari yaptrmla tamamlanmas istei yannda ayn eylemle
toplumun genel karlarna ve bununla birlikte zel karlara da verilen
zararlarn engellenmesi isteidir. dari cezalarn darece kendi ilevine uygun
olarak, deiik alanlarda deiik amalara ynelik olmas, idarenin yine kendi
ilev ve amalarna uygun yetkiye sahip olmas gereinden domutur. Bu
nedenle idare bir kimseye iki farkl nitelii ve durumunu gz nne alarak
ayn eylemden tr iki ayr yaptrm uygulayabilmektedir. Bu durumda, ayn
kiiye biri idari biri yargsal iki ayr yaptrm uygulanabilecei gibi birden ok
idari yaptrm da uygulanabilir.
Hlbuki ceza hukukular bu konuda farkl grtedir. Doktrinde
baz yazarlar, idari yaptrmla birlikte ceza yaptrm uygulanmasnn bu ilkeye
aykr olduunu dnmekte ve kabul edilemez bulmaktadrlar. Bir ihlale
kar yalnzca bir yaptrm uygulanmas gerektiini ileri srmektedirler. Cezayaptrm ile cezasn eken bir kiinin ayn eyleme dayanarak dier bir
yaptrma daha maruz kalmas ynyle eletirerek tr olarak farkl
yaptrmlarn uygulanmasna deil, ihlalin ama ve unsurlarndaki aynlk
konusuna dikkat ekmektedirler56.
Yargtayn her iki gr destekleyen kararlar bulunmaktadr. Bir
kararnda, idari yaptrmlarda ne bis in idem kuralna uyulmas gerektiini,
idari yaptrma karar verilmiken ikinci bir yaptrma karar verilmemesi
gerektiini belirterek ilk derece mahkemesinin kararn bozmutur57. Aksi
ynde bir kararnda58 ise, mar Kanunu ile birlikte evre Kanununu da ihlal
eden eylem hakknda her iki kanunun da uygulanarak birden ok yaptrma
karar verilebileceini belirtmitir.
56
Kunter, a.g.e., s. 81557 Yrg. 2.C.D.,T. 04.05.1993, E.1993/4731, K.1993/6024, YKD, C.20,S.2, 1994, s. 29229358 Yrg. 2.C.D.,T.19.04.1993, E.1993/12, K.1993/4836, YKD, C.19,S.6, 1993, s. 932934
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
39/187
29
14. Uluslararas Viyana Ceza Kongresinde Muhakemeye likin
Esaslar bal altnda alnan kararlar arasnda idari yaptrmla karlaan
bireyin ayn fiil ya da davran nedeniyle hem idari ceza yaptrmna hem de
adli ceza yaptrmna arptrlmasnn yaplan yasal dzenlemelerle
engellenmesi ve idari yaptrmn yargsal kararla verilen cezadan mahsup
edilmesi gerektii belirtilmitir.59 Bunun anlam idari yaptrmlarda tek fiile tek
ceza kuralna uyulmasnn beklendiidir.
Bu konudaki tereddt, Kabahatler Kanununun yrrle girmesiyle
ortadan kalkmtr. Her ne kadar bir fiil, hem TCK hem de idari cezay
gerektirir nitelikte olmas durumunda iki yaptrm trnn, sebep, sonu,
hukuki dayanak, ama ve usul alarndan farkl olduu gerekesiyle idari
yaptrm yannda, ceza yaptrmnn uygulanmasna bir engel olmadn
dnsek de; sz edilen kanunun itima baln tayan 15. maddesinin
son fkrasna gre, bir fiil hem kabahat hem de su olarak tanmlanm ise,
sadece sutan dolay yaptrm uygulanabilir. Ancak, adli sutan dolay
yaptrm uygulanmayan hallerde kabahat dolaysyla yaptrm uygulanr. Buhkm karsnda, fiil veya davran gerekletirene adli ceza uygulanmal,
eer adli sutan beraat ederse bu defa idari ceza uygulanmaldr. Yani Ceza
Hukukunda dzenlenen fikri itima hkmne benzer bir uygulama yaplarak
ar olandan ceza verilemez. Sonu olarak bu gibi durumlarda ncelikle adli
ceza uygulanmaldr.
V. DAR YAPTIRIMLARIN CEZA YAPTIRIMLARINDAN
FARKLILII
A. Yaptrm Tr Bakmndan Farklar
dari yaptrmlar, ihlalin nitelii, uygulayan merci ve uygulanan usul
ile hukuki sonular itibariyle ceza yaptrm uygulamalarndan farkldrlar.
59 Aktaran Ourlu, a.g.e., s.83
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
40/187
30
Konu ynnden idari ihlal eylemi ile gerek anlamda su arasnda
hukuka aykrlk noktasnda bir fark yoktur. Tecavz konusu sularda
malvarl, hayat hakk ya da zgrlklerdir. Aslnda burada sosyal dzenin
temelleri ihlal edilmekte ve anti sosyal bir tehlike ortaya kmaktadr. dari
yaptrm sonucunu douran fiil ya da davranta da, sosyal gereklerin dikkate
alnmamas sonucunda ortaya kan sosyal iddet ve sonuta hukuken
korunan varlklarn dolayl da olsa ihlal edilerek hak ve menfaatlerin
inenmesi sz konusudur. Buradaki zarar zel bir sosyal zarardr.60 Hi
kukusuz sularn idari ihlallere gre daha ar yaptrmlar gerektirmeleri
hukuken korunan bu varlklarn dorudan ya da dolayl zarar grmeleriyle
ilgilidir. Son tahlilde her iki yaptrm grubu da sosyal dzeni korumay
birbirlerinden farkl nceliklerle de olsa amalamaktadr.61
Adli ceza yaptrmlar ile idari ceza yaptrmlar arasnda yaptrm
tr ve arl asndan farkllk vardr. dari ceza yaptrmlar, idari ihlallerin
karl olarak fonksiyonel ve kurumsal olarak adli sulardan ve adli ceza
yaptrmlarndan ayrlan yaptrmlardr. Her eyden nce idari cezayaptrmlar bir idari ilemdirler ve yapsal adan ceza yaptrmlarndan
farkldrlar.
Adli ceza yaptrmlar, sosyal dzeni ar bir ekilde bozan
nitelikteki ihlallerin karln oluturmaktadr. Hlbuki idari cezalar, genellikle
60 Ourlu, a.g.e.,s.4361
Hakszlk oluturan bir fiilin su veya kabahat olarak tanmlanmasn da, izlenen supolitikas etkili olmaktadr. Ancak, bir fiilin su veya kabahat olarak tanmlanmasnda,bunun esasen hakszlk ifade etmesi gerektii hususu gz nnde bulundurulmaldr.Esas itibaryla hakszlk ifade etmeyen, hukuka aykr olmayan bir fiilin hibir surete suveya kabahat olarak tanmlanamaz.Hakszlklar arasnda bu ynde bir tasnif yaplmas durumunda; bu tasnifte, hukuka aykrolan fiilin ifade ettii hakszlk ierii esas alnmaldr.Bu bakmdan, esasen hukuka aykr olan ve hakszlk ifade eden fiiller arasna su veyakabahat olarak bir ayrm yaplmas, bir nitelik fark oluturmamaktadr. Sz konusutasnif, hakszlklar arasndaki nicelik farkna dayanmaktadr. Bu tasnif, hakszlklararasna sadece bir ilem farkll dourmaktadr.rnein, sular kural olarak ancak kasten ilenebilirler. Eer kanunda akabelirtilmise, taksirle ilenen fiil de istisna olarak su oluturabilir. Buna karlk, Tasarda
benimsenen sisteme gre, kabahat trnden hakszlklar kural olarak hem kasten hem detaksirle ilenebilirler. Ancak, sadece kasten veya taksirle ilenebilen fiilin kabahatoluturabilecei konusunda kanunda hkm bulunabilir. ahin, zgen, a.g.e., s.761-762
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
41/187
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
42/187
32
zere daha hafif nitelikte yaptrmlar alanyla snrldr. dare, hapis cezas gibi
hrriyeti balayc bir cezaya karar veremez. nk bu tr bir yaptrm, ceza
yaptrmdr ve byle bir cezaya ancak bir mahkeme kararyla
hkmedilebilir.(Anayasa madde 19). nk idari bir yaptrmn konusu kii
hak ve zgrlklerini tamamen ortadan kaldran bir ceza olamaz. Viyana 14
nc Uluslararas Ceza Kongresi kararlarnda da snrlandrmalar bal
altnda, idari yaptrmlara ister bir koruma tedbiri isterse asl yaptrm olarak
bavurulsun zgrlkleri kaldramayaca vurgulanmtr.67 Bunun bir dier
nedeni de, baml ve yeterli gvencesi olmayan darenin bu tr yaptrmlara
yetkili klnmamas ve bylece hiyerarik silsile iinde muhtemel bir bask ile
yaptrmlarn amalarna ters decek bir kullanma engel olunmak
istenmesidir.
B. Cezay Uygulamaya Yetkili organ ve Usul Asndan Farklar
Bir tanma gre, idari yaptrmlar, tatbiki idari otoritelere braklan
yaptrmlar olarak tanmlanmaktadr.68 dari yaptrmlarn ancak idare
ierisindeki makam ve mercilerin, idari ilem niteliindeki kararlarndan
olduu da ifade edilmitir. dari ihlali izleme ve saptama, idari makamlarn
yetkisindedir. Ayn ekilde, yaptrma karar verme ve uygulama yetkisi de
idari organlara tannmaktadr.
dari yaptrmlar ceza davasna ihtiya gstermez. Bata disiplin
hukukundaki yaptrmlar olmak zere idari yaptrmlar, yargsal bir ileme
dayanmamalar yznden ceza yaptrmlarndan ayrlrlar. dari yaptrm
uygulama yetkisini zellikle yargya brakan bir Anayasa hkmnn var
olmad belirtilmekte ve bu yetkinin dareye braklmas olaan
grlmektedir. Bunlar ceza yaptrmlarnn aksine, mahkeme kararna gerek
olmakszn darece dorudan doruya uygulanabilirler. Adli ceza yaptrmlar
ise, adli sularn bir yaptrm olarak ceza yarglamas sonucunda mahkeme
kararyla verilebilen kararlardr.
67 Ourlu, a.g.e.,s.4468 Ourlu, a.g.e.,s.45
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
43/187
33
dari yaptrmn dare tarafndan belirlenmesi ve uygulanmas ve
yarg organna bavurulmasn gerektirmemesi idari nitelikte olduklarn
gstermektedir. Bu organ, valilik, belediye encmeni, trafik zabtas, orman
iletme efi, evre l Mdrl, ticaret ve sanayi odas meclisi, baro, RTK,
SPK, Cumhuriyet Savcl, Rekabet Kurulu vb. olabilmektedir.
Anayasa Mahkemesinin kararnda69 belirtildii gibi dari nitelikteki
bir yaptrmn idarece uygulanmas sz konusudur. Bundan tr, olayda
genel anlamda ceza kanunlarna aykr davranm olan bir kiinin ceza
kanunlarnca ngrlen bir cezaya arptrlmas sz konusu olmad iin
yarg yetkisinin kullanlmasndan artk sz edilemez... Burada, yaptrma
temel olan hukuka aykr davran, yalnzca kolluk ileri snr iinde, ve
uygulanan yaptrm ise, idari nitelikte bulunduundan, kanunun byle bir
yaptrmn idarece uygulanmasn ngrm olmas yarg yetkisinin
kullanlmas olarak nitelendirilemez. Grlen i, bir yarg yetkisinin
kullanlmas deil, baka deyimle idari bir yasaa aykr davranan kiiye kar
idari bir yaptrmn uygulanmasdr. Yani idarenin uygulad yaptrm bir idariilemdir.
dari yaptrmlar ceza yaptrmlarndan uygulanma usul asndan
da farkldrlar. Kararlatrlmalar gibi uygulanmalar da dare Hukuku
usullerine gre yaplmak zorundadr. Ceza mahkemesinin incelemesi ile
idari soruturma srasnda yaplan incelemelerin farkleyler olduklarn dile
getiren Dantay karar da ilemin usulndeki farklla dikkat ekmektedir.70
Yaptrmn karar veren taraf ve uygulaycs olmas asndan
dareye tannan bu yetki, idari cezalarn ceza yaptrmlarndan ayrldklar
noktalardandr. Bu durumda, idari yaptrmlarla dier yaptrmlar arasndaki
ayrmn asl lsnn organik olduu sonucuna varlabilir. 71 Yaptrma karar
69 AYM.,T.06.01.1970,E1969/46,K.1970/2,AMKD.,S.8, s., 173-17470
D.12.D.,28.4.1977 T,1971/859 E., 1977/1202,D.D.,C.1,1978,S.2, s.2571 Sheyl Donay, darenin Ceza Verme Yetkisi Konusunda Anayasa Mahkemesinin BirKarar zerine Dnceler, ..H.F. Mecmuas, C.XXXVII,1972, S.14, s.424
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
44/187
34
verilmesi ve uygulanmas usul dnda, idari yaptrm uygulanmasnda usul
aralar da farkldr;
u anda bizde, ceza yarglamas usulndeki etkin savunma
imkn, idari yaptrma maruz kalan kiiye tannmamtr. Szl savunma
imkn henz asli deil istisnaidir. Ceza yarglamasnn aksine, bir n
yarglama aamas bulunmadndan, ispat ykmll idareden bireye
gemektedir. Baka bir deyile, masumiyet karinesi kabul edilmemektedir.
dari yaptrmn iptali, maddi olayn yokluu ya da kanuna aykrln
ispatlanmasartyla istenebilmektedir.
Hlbuki Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin idari yaptrmlar
hakkndaki 91(1)R. Tavsiye kararnda, ispat yknn ithamda bulunan
idareye ait olduu belirtilmektedir. Sana yaptrm uygulanabilmesi iin
...ihlalin her trl pheden arnm olarak ispat edilmesinin aranmas
gerektii Uluslararas Viyana 14 nc Ceza Kongresinde Muhakemeye
likin Esaslar bal altnda nerilmitir. Bireyin, ispat aralar hakknda
bilgi sahibi olma ve delil getirme imkn olmaldr72. Ceza sonucunu douran
eylem ve davranlara verilecek yaptrmlar konusunda ceza yarglamas
yapacak olan mahkemeler yetkilidir. Fiil ya da davrann nitelendirilmesinde
idare geni bir takdir yetkisine sahipken, daraltc yorumla bal olan ceza
hkimi asndan byle bir takdir yetkisi yoktur. Yaptrmn seilmesinde de
ceza hkimi asndan bal yetki geerlidir.
dari yaptrmlarda idare, yarg mercilerinin bir karar olmakszn
yaptrm uygulayabilmektedir. Ayrca bu karar uygulamas iin idarenin
fiilinden zarar grmesi art da bulunmamaktadr.
Yukarda belirtildii zere, adli cezalarla idari cezalarn salamaya
alt disiplinler birbirinden genellikle farkldr. Toplum disiplinin ana
hatlarn Ceza Hukuku izerken, idari cezalar izilen bu ana hatlar arasndaki
boluu doldurmaktadr. Dier taraftan, yarg tasarrufu olduu dnlrse
72 Ourlu, a.g.e., s.48
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc Ve Cezalar the Managerial Fines in the Work and the Social Security Law
45/187
35
Anayasaya gre bu faaliyetin yarg organlarnca yerine getirilmesi
gerekecektir. Aksi hal, Anayasaya aykrlk oluturacaktr. Ayrca bu mesele
bir devletin ynetim sistemiyle de ilgilidir. Demokratik sistemlerde bilindii
zere kuvvetler ayrl ilkesi mevcuttur. Bu erevede yarg yetkisi bamsz
mahkemelerce kullanlmaktadr. dari organlarn hrriyeti balayc ceza
vermesi ncelikle yetki gasp oluacaktr. Bu sebeplerle, aradaki ayrmn
yalnzca organik-ekli bir ayrm olduu kabul edilmelidir. Nitekim idari
cezalar ounlukla, Ceza Hukukunun dzenlemedii daha hafif ihlalleri
yaptrm altna alrken ayn sahada farkl seviyede toplum dzenini korumay
amalamaktadr. rnein, 2918 sayl Karayollar Trafik Kanunu trafik, yaya
ve yolcu gvenliini salama amacna ynelirken gerek ceza yaptrmlarna
gerekse idari yaptrmlara yer vermitir. Trafik zabtasna idari para yaptrm
uygulama yetkisi tannrken, daha ar ihlaller iin hafif ya da ar para
cezalar, hafif hapis cezas, belgelerin geri alnmas ya da iptal edilmesi gibi
yaptrmlar verilebilmektedir. Hapis cezas dndaki yaptrmlar idari
makamlarca da uygulanabilmekteyse de uygulayc makam, usul ve sonular
asndan farklar ortaya kmaktadr.
zet olarak; dari yaptrmlarn ceza yaptrm olarak kabul
edilemeyecei ortadadr. Bu halde, idari yaptrmlara yukarda uygulanlan
kstaslar, bu yaptrmlarn tr ve uygulayc makam asndan ceza
yaptrmlarndan farkl ve kendine zg dare Hukuku uygulamalar olduunu
gstermektedir. Bir yaptrmn ceza hukuku yaptrmm yoksa idari ceza
yapt
r
m
m
olduu, cezay
uygulayan makam
n idare mi mahkeme miolduudur. Yani ceza, idari makamlar tarafndan ve idari usullere gre
verilmekteyse idari ceza; ceza, adli makamlar tarafndan adli usullere gre
verilmekteyse Ceza Hukuku yaptrm olan adli cezadan sz edilebilir. kinci
olarak; kanun tarafndan ngrlen cezann adlandrlmas baklarak cezann
tr belirlenebilir. 31.03.2005 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan ve 1
Haziran 2005 tarihinde yrrle giren 5252 sayl Trk Ceza Kanununu
Yrrlk Ve Uygulama ekli Hakknda Kanununun 7/1 maddesine gre hafif
para ve hafif hapis cezalar, dari para cezasna dntrlmtr. Yani
-
8/3/2019 Is Ve Sosyal Guvenlik Hukukunda Idari Suc