jansuR korZaia
rCeuli lirika
Tbilisi
2002
Tanamedrove qarTul poeziaSi
filosofiuri lirikis SesaniSnavi
warmomadgenlis jansuR korZaias rCeuli
Sedgenilia avtoris mier wina wlebSi
gamocemuli krebulebis (`Sen ukve Sen xar~
_ 1998w., `es saukunec~ _ 1988w., `jer
mxolod erTxel~ _ 1989w., `kvlav vibadebi~
_ 1990w., `im dReebis qronika~ _ 1992w.,
`Semodgoma-1993~ _ 1994w., `balada gia
abesaZeze~ _ 1995w., `azris monologebi _
1997w~., `saukunis dasasrulTan~ _ 1998.,
`Sen Cemi sxva xar~ _ 2000w.) bazaze.
redaqtori naTela xurcilava
2
jansuR korZaias poezia
jansuR korZaiam qarTuli poezia
`daamZima~ bevri iseTi filosofiuri
problemiT, romlebic manamde TiTqmis ar
dasmula CvenSi. amiT, man, SeiZleba Tamamad
iTqvas, axal simaRleze aiyvana erovnuli
filosofiuri lirika, gulisa da grZnobis,
fiqrisa da ocnebis quraSi gamoatara goni
Tu logosi, gansja Tu sazrisi, yofiereba
Tu gaucxoeba da yovelive es gaiazra,
rogorc TviTon ambons, `zRapris logikiT~.
swored am `zRapris logikam~ gaxada
SesaZlebeli is, rom uamravi axali
mxatvruli saxe, Sedareba, metafora, epiTeti
gaCeniliyo mis poeziaSi. mkiTxveli rom
davarwmunoT naTqvamis WeSmaritebaSi,
ramdenime magaliTs gamovyof sagangebod:
`Sen miabijeb _ uTvalav mzeSi,
ulurjes mwuxrSi, uTeTres TovlSi,
Seni xilvebiT savse sivrceSi
da Seni ltolviT frTaasxmul droSi~
(`ver damimoneb~)
an
`anTia gremi qedanis ferSi,
mwuxris fers erTvis
nangrevis feri~
(`gremi~)
3
jansuR korZaia is poetia, romelsac
xelewifeba TviT urTulesi filosofiuri
sakiTxebic ki araCveulebrivad martivad,
sadad da saCino mxatvruli ostatobiT
gagvixsnas.
urTulesi sakiTxebi-meTqi imitom
vTqvi, rom mis poeziaSi dasmulia iseTi
maradiuli filosofiuri problemebi,
rogoricaa: vin var me, rogorc adamiani,
raSi mdgomareobs adamianuri sicocxlis
sazrisi, aris Tu ara igi Semecnebadi,
arsebobs Tu ara RmerTi, ra aris goni,
gansja, goneba, suli, ocneba, fiqri. saiTken
midis kacobrioba, anu rogori iqneba misi
xvalindeli dRe, ra aris siyvaruli, raze
fiqrobda hamleti, marTali iyo Tu ara
eklesiaste, ra aris, visTvis arsebobs da
visTvis ar arsebobs dro da sivrce: ratom
dakarga samyarom goni da SevZlebT Tu ara
gondakarguli samyaros wvdomas. ratom
awamebs adamianebs gaqrobis SiSi da riTi
unda gadalaxos igi?
es CamoTvla usasrulod SeiZleba
gagrZeldes. es xom swored is sakiTxebia,
romlebic WeSmarit filosofoss unda
awvalebdes, aki ambobda kanti: filosofosi
is ki ar aris, vinc filosofia icis, aramed
is, visac samyaros arsSi Cawvdoma surso.
TviTon poetis mixedviT, filosofoss unda
hqondes dauokebeli survili `samyaros SreTa
aswios farda~, imavdroulad `awamebdes
gaqrobis SiSi~:
`mainc gawamebs gaqrobis SiSi
araraobis pirdapir dgaxar,
gawamebs pirvel da bolo fiqrSi
Seucnobeli: vin xar da ra xar?~
(`ver damimoneb~)
4
diax, Seucnobelia adamianisaTvis: vin
aris an ra aris igi, magram amis gamo am
kiTxvisadmi interesi jerac ar ganelebia da
arc odesme gauneldeba (sanam igi
Semmecnebeli arseba iqneba). es is maradiuli
kiTxvaa, jer kidev sokratedan rom iRebs
saTaves (`Seican Tavi Seni~) da dRemde modis.
jansuR korZaiac ar Ralatobs tradicias da
masTanac adamianis Semecneba dgas rogorc
problema, rogorc kiTxva:
`arc araferi vici,
arc imedi maqvs ramis,
ver gamovtace dro-Jams
saocnebari wami
da Seuwyvetel fiqrSi
mawamebs sulis gminva
viT daumcxrali eqo,
vin var, vin var da vin var?~
(`warwera kantis `wminda
gonebis kritikaze~)
es kiTxva laitmotivad mihyveba mTel
mis poezias. sakuTari `me~-s, sakuTari Tavis
Semecnebis problemebis mxatvrul gamosaxvas
didi adgili eTmoba mis leqsebSi. pirveli
rac adamianma icis Tavis Tavis Sesaxeb, is
aris, rom igi iseTi arsebaa, romelsac ar
asvenebs Tavisi sicocxlis sazrisis, sakuTari
`yofnis fesvebis~ Secnobis survili, anu
samyaros uRrmes SreebSi SeRwevis survili.
da mxolod maSin, roca adamiani am survils
aRisrulebs, roca misi azri da gansja,
5
fiqri da ocneba sinamdvilis dasabams, anu
samyaroseul pirvelmizezs miagnebs, adamianic
miwvdeba Tavis Tavs, amoicnobs da gaigebs
sakuTar `me~-s.
es Zieba dagvirgvindeba imiT, rom
poeti Cawvdeba samyaros arsebas, dainaxavs,
rom am samyaros RvTiuri gangebiT qmnis
adamianis azri, fiqri, ocneba, gasja. gvxiblavs
poetiseuli qebaTa-qeba azrisa:
`Sen qmni samyaros! RvTiur gangebiT,
azro, da naTlis svetad enTebi,
da elvareben Seni taZrebi,
rogorc samyaros everestebi~.
(`me Cems Tavs veZeb . . .~)
tradiciuli Temebidan j. korZaias
SemoqmedebaSi pirvel rigSi Semodis
samSoblos siyvarulis Tema.
saocrad amaRlebulia j. korZaias
SemoqmedebaSi qarTuli enis motivi. misi
RvTiuri warmomavlobis xotba marTlac rom
galobasaviT Caesmis mkiTxvels. poeti
gveubneba, rom pirvelad iyo sityva da es
sityva RvTis sityva iyo (`pirvelTgan iyo
sityuai da sityuai igi iyo RmrTisa Tana, da
RmerTi iyo sityuai igi~, ioane 1.1). rogorc
am pirveli sityviT iSva mTeli samyaro, ise
qarTuli sityvidan iSva sruliad
saqarTvelo.
diax! swored am RvTiuri qarTuli
sityvidan iSva saqarTvelo, radgan qarTuli
enis wiaRSi aris davanebuli qarTuli sulis,
qarTuli azris, qarTuli fiqris saidumlo.
aseTia qarTuli ena, rogorc `gulis,
grZnobis da logosis triada~. swored man _
6
qarTulma sityvam Sekra qarTul miwad es
qveyana friadi. `kiTxulob am striqonebs da
gagondeba giorgi merCules sityvebi `grigol
xancTelis cxovrebidan~, sityvebi, romlebic
qarTuli enis udides rolze miuTiTebs
qarTveli eris Camoyalibebis saqmeSi:
`qarTlad friadi qyeyanai aRiricxebis,
romelsa Sina qarTuliTa eniTa Jami
Seiwirvis da locvai yoveli aResrulebis~.
Tavisebur, SeiZleba iTqvas erTgvar
filosofiur gaazrebas iZens j. korZaias
poeziaSi siyvarulis tradiciuli Temaa:
`miyvarxar! axla es siyvaruli
saxea mTeli Cemi arsebis.
dvritaa Cemi, dvrita faruli
samyaros aRqmis da gaazrebis~. . .
(~miyvarxar!~)
siyvarulis maRali grZnoba, satrfoze
mudmivi fiqri da grZnoba, misi mudmivi
natvra poets gaazrebuli aqvs, rogorc
Tavisi arsebobis wesi. amitomac ar JRers
alogikurad es mSvenieri striqonebi:
`kvlav uSenod var, uSenod! magram
swored amitom ar var uSenod~.
(~variaciebi Senze fiqrebidan~)
aseTia _ azriT, sibrZniT, siRrmiT,
simarTliTa da sinaTliT gamorCeuli es
mSvenieri leqsTa krebuli. am wignis analizi
7
gvinda davasruloT poetisadmi sityvebiT,
romlebic man didi galaktionis misamarTiT
Tqva: `man poeturi ardaridebiT samyaros
SreTa aswia farda~. gvinda ase davamTavroT
imitom, rom es sityvebi kargad esadageba
TviT jansuR korZaias, rameTu man, poetma _
filosofosma swored rom poetur
ardaridebiT samyaros uRrmes SreebSi
Cagvaxeda, adamianis sulis idumal moZraobas
axada farda, rac WeSmarit poetebs
xelewifebaT mxolod.
revaz balanCivaZe
8
xom miagen
raRas eltvi,
ra gafrenas,
ra ocnebis frTiT da,
romel zaris Camorekvas,
romel mecxre cidan?!
kvlav ra gixmobs,
sad mihyavxar
Sens Jamsa da sivrces,
romel ucnob mwvervalisken,
romel ucnob gzisken?!
xom ainTe lurji zeca
fiqris cisfer gzebze,
xom miagen gaxsnil caSi
Seni yofnis fesvebs?!
xom aqcie dro da wami
Sens Jamad da wamad,
xom dareke elvis zari
Seni qrolvis zarad?!
xom gadawvdi usazRvrobas,
sivrceebad gaSlils,
da xom Cawvdi JamTa farul
da idumal kavSirs?!
xom ainTe lurji zeca
ocnebaTa gzebze,
xom miagen azrSi Seni
yofnis RvTiur fesvebs?!
xom xelT gepyra saWreTeli_
fiqri _ taZris amgebs,
xom Camohkar SeZrul suliT
sims, ebans da Cangebs?!
9
xom Sexvedi kelaptrebiT
usazRvrobis nislSi,
xom gaSifre sinamdvile
Sens yofaSi _ fiqrSi?!
xom ainTe lurji zeca
uankares gzebze,
xom miagen siyvarulSi
Seni yofnis fesvebs?!
raRas eltvi,
ra gafrenas,
ra ocnebis frTiT da,
romel zaris Camorekvas,
romel mecxre cidan?!
* * *
magram es ltolvac da ocnebebic
ar Tavdeba da veRar Tavdeba,
aRar Tavdeba axal mzeebiT
axal sivrceTa aferadeba.
aRar Tavdeba!
da inawilebs
yofna ocnebebs drod da sazrisad,
. . . ocneba uZRvis Cems sinamdviles
metafizikur pirvelsawyisad.
10
* * *
sanam sulerTi ar aris SenTvis
siRrme gelaTis ulurjes zecis,
sanam sulerTi ar aris SenTvis
sworupovari simaRle breTis,
sanam sulerTi ar aris SenTvis
gancda, sionis zarebs rom erTvis,
sanam sulerTi ar aris SenTvis,
manamde . . . SenTan iqneba RmerTi.
* * *
. . . da Cemi sicocxlis xvedrad
samyaro,
samSoblo,
Sen da . . .
samyaro _ auxsneli,
samSoblo _ dauxsneli,
Sen _ Cemi natvra da sevda.
* * *
veRar avage naocnebari
samyaros burji, cixe da koSki,
. . . mainc ocnebiT galobs ebani
mzeSic, wvimaSic, qarSic da TovlSic.
warmosaxvebSi mainc usazmno,
11
ZaliT varisxeb zars Cemi taZris,
. . . mainc vocnebob da am usazRvro
ocnebebSia sicocxlis azri.
* * *
samyaro aris, magram, rom aris,
mxolod axlaa namdvilad cxadi,
...Sen modiodi
da mzisfer TmebiT
gangebis axal saswauls hgavdi.
da Sedga wami,
wamic da gulic,
gulic da quCac,
quCac da martic,
...samyaro aris, magram, rom aris,
mxolod axlaa bolomde cxadi.
sinamdvile
ixsni da wamsve sxvas isxam,
ase TamaSob niRbebiT,
aTasfrad gardisaxebi,
aTasfrad gardaiqmnebi.
Sens niRbebs iqiT ver mogwvdi
verc erTi warmosaxviTa,
ra ar vcade da ver gnaxe
Seni namdvili saxiTa.
12
* * *
eli, kvlav eli Jamis moqcevas,
magram vai, rom mainc ar gesmis
is xma,
logosi da saocreba _
idumali xma uzenaesis.
vai, rom mainc, mainc ver xedav
gadamtaneli amden vaebis,
im nebas,
ciur da maRal nebas _
cxad da erTaderT nebas RvTaebis.
Ze kacisa: avtoportreti
/ciklidan ~adamiani~/
vocnebob! ese igi, vbedav
vitvirTo Semoqmedis roli,
am azris gaelveba _ elda _
rwmenaa _ ukvdavebis toli.
vocnebob! sinamdvile _ sfinqsi
guls mixsnis amomcnobs da misans,
da alyad garSemortymul fiqrSi
vatyveveb moelvare mizans.
vocnebob! sawyisebad vanTeb
Cems xilvebs, warmosaxvebs, gznebas,
wyvdiadSi abrialebs sanTlebs
ocnebiT damuxtuli vneba.
vocnebob! ese igi, vwvdebi,
dafarul diademebs vagneb,
13
ocnebis aRtacebiT vxvdebi
ocnebiT amozidul sagnebs.
vocnebob! ese igi, viltvi,
mawameb, sivrceebze fiqro,
da sityviT, mignebuli sityviT
samyaros usazRvrobas vipyrob.
vocnebob! siyvaruli Trgunavs
simZafres gadambugvel vnebis,
Cems irgvliv yvelaferi brunavs
Cems sulSi gamokveTil nebiT.
* * *
axla Cemia hamletis eWvic
da avTandilis anderZis sibrZnec,
sokrates mier nayari kenWic
ukanaskneli mimwuxris pirze.
gaukvdavebul wuTebis gala _
dro _ SiSvelia rogorc borkili,
da ukve aRar da veRar faravs
verafers Cemken Tvalmopyrobili.
erTi marWvali _ hamletis eWvi,
erTi marWvali _ anderZis sibrZne,
erTi marWvali _ sokrates kenWi,
nayari sikvdil-sicocxlis pirze.
14
* * *
manam
sul unda
vcado, rom avxsna: samyaro risken
da risTvis iltvis,
es sinamdvile, viT Tavkiduri yvela sastik
da ulmobel kiTxvis,
manam
sul unda vZebno sazrisi,
am qveynad Cemi yofnis sazrisi _
Cemi namdvili pirvelmizezi, da dasabami,
da dasawyisi,
manam
sul unda
vusmino zarebs, sasowarkveTiT
darekil zarebs,
gangaSiT, urviT da tkivilebiT avsebul xmebs
da damuxtul qnarebs,
manam
sul unda
vicocxlo mxolod warmosaxvebiT _
TeTri sanTlebiT,
TeTr da usazRvro ocnebebiT da ferad
fiqriT
da ferad landebiT,
manam
sul unda
gadaviazro aw gamovlili Jamni
da droni...
sanam
samyaro
ar gadiqceva,
samyarod
gonis, gonis da gonis.
15
da yvela is droc... warwera `Zveli msoflios
istoriis narkvevebze~
...da yvela is droc xsnis gzas eZebda,
axlac rom eZebs dro dRevandeli,
da aRzevebda da aRmerTebda
imeds fiqris da azris kandeli.
yvela...
Cavlili
mRvrie morevad,
nislian caze gamkrTal mTiebad,
samefoebis ConCxad _ morenad,
taxtebdalewil dinastiebad.
...is droc,
is Jamic faraonebis,
piramidebad cisken wasuli,
dro _ iWviT savse mZebnel gonebiT
datyvevebuli da dadaRuli.
...gawamebuli droc gilgameSis,
sulis uRrmesi urvis damtevi,
...Jamic _
aziis SeSlil RameSi
bedTan mebrZoli miTridatebis.
...droc israelis,
qceuli cremlad,
xelapyrobili vedrebac cisken,
ieremias godebac velad
da sjulmdebelis maRali sibrZnec.
...Jamic eladis _
mzeze naxtomi
gadumqrali da maradiuli
mziuri, rogorc gansja platonis,
sanTeli, rogorc xilva RvTiuri.
16
...da romic,
Jami kerpebis msxvrevis
da motortmane sisxlSi tiviviT,
sicocxleebze gavlili kevri,
kacis da RmerTis didi tkivili.
da maRldeboda JamTa vedreba
JamTa fiqri da JamTa kandeli,
yvela dro,
yvela,
xsnis gzas eZebda
axlac rom eZebs dro dRevandeli.
* * *
sicocxle, rogorc fiqri gabmuli
da gaxlarTuli fiqrebSi goni,
gaognebuli da dazafruli
amomSifravis amao roliT.
amao roliT!
da ver xsnis niRabs
am sinamdviles verc erTi fiqri,
...da yvela fiqrSi varvarebs kiTxva
da arc erT fiqrSi pasuxi kiTxvis.
17
raRac aklia
raRac aklia am sinamdviles...
anTebs, kvlav anTebs ferebs gogeni,
kvlav uxmobs suli ucxo napirebs,
isev daeZebs kacs diogeni,
ebrZvis, kvlav ebrZvis RmerTs gilgameSi,
eZeben frTebs da frTebs ocnebebi...
da varskvlavebiT savse RameSi
hqrian da hqrian lurja cxenebi,
Sifravs, kvlav Sifravs guliT da gansjiT
kacs nicSe da dro, dro ulmobeli,
kvlav eZebs namdvil sicocxles azri,
azri _ sicocxlis azris mpyrobeli,
isev amaRlebs kolumbi afrebs,
uxmobs, kvlav uxmobs zeca gagarins,
isev swyuriaT sicocxle zRaprebs,
suls kvlav awamebs fiqri maRali.
poezia
siTamamiT gamostaca
frTebi
JamTa brunebas
da yvelaze adre gascda
miwis mizidulebas.
18
me Cems Tavs veZeb... (ciklidan `adamiani~)
me var!
me vcocxlob!
sicocxlis azri
CemSi ucxades sicocxles eZebs,
eZebs, me rac var, im yofnis sazriss,
eZebs, me rac var, im yofnis fesvebs,
me Cems Tavs veZeb!
da suli wvdeba
samyaros Sreebs da Cems Tavs vwvdebi,
da usazRvrobis gadaSlil gzebad
anTia Cemi sicocxlis gzebi.
me Cems Tavs vwvdebi! da sinamdvilis
dasabams vwvdebi, Cems Tavs rom vagneb,
mze egebeba Cemi tkiviliT
da ocnebebiT frTaaSlil afrebs.
Sen hqmni samyaros! RvTiur gangebiT,
azro, da naTlis svetad enTebi,
da elvareben Seni taZrebi,
rogorc samyaros everestebi.
Sen hqmni samyaros! fiqro da erTvi
Sens gzebad erTvi Jams da droebas,
me, me vaqcie samyaro erTi
uTvalav ferTa samyaroebad.
Sen hqmni samyaros! ocnebav, Sen... da
anTeb miriad uwmindes kocons,
ramdenic cocxlobs Ze kaci qveynad,
samyaroc imden samyarod cocxlobs.
Sen hqmni samyaros! grZneulo gansjav,
Sen, ukmarobis vnebav, maRalo,
me xelT mipyria samyaros maja
19
da samyaroobs Cemi samyaro.
me Cems Tavs veZeb!
sicocxlis azri
elvarebs Cemgan gadaSlil gzebze,
vwvdebi, me rac var, im yofnis sazriss,
vwvdebi, me rac var, im yofnis fesvebs,
me var!
me aq var!
samyaros zRvarTan,
me Cems Tavs veZeb da Cems Tavs vwvdebi:
aweulia samyaros farda
mihqrian Cemi sicocxlis gzebi.
viltvi! da ltolvas ara aqvs bolo,
Cems samyaroSi, Cems gzebze mival,
Cemi samyaro rom samyaroobs
iq rekavs zari da vici: vin var!
hamlet!
yofna-ar yofnis Seni dilema,
dilema, rogorc jvarcma gonebis,
da eWvi, rogorc ganamdvileba
Seucnobeli amaoebis,
kvlav cocxlobs!
da Senc
Jamsa da fiqrebs
sulis wamebas kvlav unawileb,
da aqsov SiSs da aqsov tkivilebs
sicocxles, sikvdils da sinamdviles.
kvlav cocxlob: da kvlav iwirav msxverplad
20
araraobad qceul didebas,
da isev eZeb miwad Tu zecad
yofnis umaRles WeSmaritebas.
yvelaze maRals! ganawamebi
fiqri kvlav eltvis fiqriT wamebas,
isev rekaven Seni zarebi
yofna-aryofnis gabmul zarebad.
isev rekaven! isev im xmebiT
dResac maRali eWvis gangebiT,
dResac,
rodesac golgoTis gzebiT
sicocxlis
namdvil
azrs
mivageniT.
maRal azrs!
yofna!
yofna, rom azri
miwvdes samyaros arssa da arxes,
da qveynad yofnis idumal sazriss _
yofnas RvTaebis xatad da saxed.
Sen mainc cocxlob!
mainc!
da cxadad
amaRlebaSic xedav fantomebs,
kvlav rekav zarebs kvlav sulis jvarcmad,
da suls arasdros ar miatoveb.
cocxlob, viT sulis SiSi da Zrwola,
da suli
eWviT da imedebiT
yofna-aryofnis
sazomiT
zomavs
simaRles
Tavis
21
Semoqmedebis.
zomavs gzebs mecxre samzeos iqiT,
zomavs gafrenebs,
zomavs naxtomebs,
Sen cocxlob
mtanjvel tkivilad fiqris
da fiqrs
verasdros ver miatoveb.
ver miatoveb! ukvdavi eWvi
mihyveba sulis Jamsa da sivrces,
sicocxle
kvlavac,
isev,
viT SenSi,
yofna-aryofnis kiTxvidan iwyebs.
Canaweri haidegeris kiTxvisas
suli aimRvra RamiT da SxamiT,
zedized rekavs zars uaryofa,
da uaryofis demonis zariT
geslidan dgeba yofna-aryofna.
jvarze gakruli sivrce da Jami
araraobis miraJebs eltvis
da uazrobis Secnobil wamiT
imsxvreva yvela maRali sveti.
SiSiT avsebul yofnaSi glova,
miusafrobis nisli da gesli...
sicocxle, rogorc pirveli codva,
amaoebad micuravs bnelSi.
aRar Tendeba! uTvalav sfinqsad
22
qceula fiqris mravalwiloba,
da mizans, rogorc amao mizans,
dumiliT glovobs sulis Wriloba.
suls wewavs kiTxva: `ratom~? da fantoms
emsxvreva suli, sivrce da Jami,
rad kravs kamarad ganwirul naxtoms
maRali vnebis cecxli da rvali?
suli ivseba nisliT da gesliT,
gaCenis wyevliT, natvriT aryofnis,
sicocxliT, rogorc sikvdilis TesliT,
amao gansjiT da uaryofiT.
SiSSi da bnelSi fiqri sisinebs,
SeZrwunebuli amao locviT,
me da Sen, is da... yvela isini...
amao suliT, amao xorciT...
da sivrceebze nagebi xidi
rCeba maradis gauval xidad
da gzad, romelic arsad ar midis
amoebis Sekruli wridan.
suls mainc unda, suls... gzac... da peSviT
Sesmuli SxamiT fiTrdeba suli,
uazro yofnis nislSi da geslSi
gadagdebuli da ganwiruli.
suli martoa, codvebiT savse,
da sikvdils elis da wamebs iTvlis,
mitovebuli gzaze, im gzaze,
rom midis, magram arsad ar midis.
reks uaryofa!
da uceb eldad
Seni Rimili inTeba sulSi,
rogorc yvelafris wamleki elva
ugzoobaSi, zarebSi, mwuxrSi.
23
inTeba _ eldad da SeZrwunebad,
tkivilad _ wamiT rom ar maxsovdi,
viT usazRvrobis Semobruneba
savse SeniT da mzis kalmasobiT.
Sen xar!
da gzebi miriad mzisken
Seni
zarebis ZaxiliT migyavs!
...RamiT da SxamiT alanZul fiqrebs
vicileb, rogorc sxviseul niRabs.
* * *
zeca mZimea, mRvrie da blanti,
usaxo, rogorc feri Waobis,
zantad da nela gvSordeba marti
dReTa gayinul sanaxaobiT.
sul unda: Sori dasalieri
da zeca, aTas xilvis mToveli,
da mzenasvami Tvalsawieri
dasasrulebis uarmyofeli.
ver damimoneb!
(poeturi oratoria)
me var!
Sors,
sadRac
arsebobs zRvari,
24
sicxade, savse amRvreul nisliT,
dauZleveli da garduvali
bolo samani drois da sivrcis.
samani!
da dro,
viT ltolvis gancda
gaigmireba eldis maxviliT,
maxviliT! zRvarTan, im bolo zRvarTan,
zRvarTan sicocxlis da sinamdvilis.
da sivrce!
feri,
aTasi feri
gaqreba drois gamgmirav wamiT...
me var!
da vici: is wami melis,
melis dumilis SeSlili zariT.
melis!
iq melis!
rogorc napiri,
drois da sivrcis usaxur zRvarTan,
damsxvreul zRvarTan da sinamdvilis
ukanasknel da Seucnob karTan...
...Zeo _ kacisav!
gaqrobis SiSSi
cocxlob da zRvaris pirispir dgaxar,
maxvilad elavs am molodinSi
wyeuli kiTxva: vin xar da ra xar?
Sen miabijeb _
uTvalav mzeSi,
ulurjes mwuxrSi,
uTeTres TovlSi,
Seni xilvebiT savse sivrceSi
da Seni ltolviT frTaasxmul droSi,
25
midixar!
sulSi aRmdgari Zrwola
migafrens, qceuls umweo fiqrad,
iqiT,
risganac
jer ase Sors xar,
magram rasTanac
ucilod mixval.
da Tumc gabruebs vardebis feri,
gesmis ivnisis bgeraTa Cqami,
da siyvarulis galobas mReri
siyvarulisgan anTebul wamiT.
da Tumc
mihyvebi afrebs da qarebs
idumalebis povnad da wvdomad,
yvelaze ufro umZafres wamebs
uZRvni yvelaze unaTles xsovnas,
mainc
gawamebs gaqrobis SiSi,
araraobis pirispir dgaxar,
gawamebs pirvel da bolo fiqrSi
Seucnobeli: vin xar da ra xar?
mainc gawamebs kiTxva wyeuli,
kiTxva _ maxvili _ ratom da risTvis?
da uazrobiT suldamsxvreuli
arsebob mxolod xorciT da sisxliT...
...melis!
iq melis!
magram Ze kacSi
cocxlobs poeti, cocxlobs da iwvis,
viT Semoqmedis maRal nebaSi
uarmyofeli drois da sivrcis.
26
ver damimoneb!
radgan
is,
rac var,
cocxlobs samyaros mziur gangebad,
cocxlobs Tvalxilul samyaros jvarcmad
da naocnebar qveynis amgebad.
ver damimoneb!
sulis tkivilSi
da sulis cecxlSi, gzebs rom minaTebs,
Cems siyvarulSi da siZulvilSi
iwvis poeti rogorc sinaTle.
iwvis!
da suli,
viT naTlis sveti
elavs RvTiuri da miwieri,
da Jami _ droa mxolod poetis,
sivrce _ poetis Tvalsawieri.
ver damimoneb!
sicocxlis azri
cocxlobs
frTebSi
da
cocxlobs gznebaSi
da sinamdvile
civi da mkacri
iwvis poetur amaRlebaSi.
da ucxadesi sizmrebiT vxedav
sivrces _
gafrenils
poetis etliT,
da dros,
romelsac
ar Tvlian RmerTad
27
mxolod
RmerTi
da
mxolod
poeti.
da gzac
poetis gzaa mZebneli,
gza, dadaRuli mziT da fiqrebiT,
gza _ mpovneli da gza _ mimgnebeli
mxolod
poetur
WeSmaritebiT.
ver damimoneb!
elavs maxvili
da yvela sazRvars duelSi viwvev,
rom
Cemi xilviT da sinamdviliT
usazRvroebis mwvervalebs mivwvde...
da me mabruebs vardebis feri,
mesmis ivnisis bgeraTa Cqami,
mzisferi qalis galobas vmReri
siyvarulisgan anTebul RamiT.
mivyvebi cisfer afrebs da qarebs
idumalebis povnad da wvdomad,
yvelaze ufro
umZafres wamebs
vuZRvni
yvelaze
unaTles
xsovnas.
da mivabijeb uTvalav mzeSi,
ulurjes mwuxrSi, uTeTres TovlSi,
usazRvroobad qceul sivrceSi,
dausrulebel da ukvdav droSi.
28
Sen ukve Sen xar
Sen ukve Sen xar! da Sen xar, radgan
miwvdi, rom qveynad Seni gaCena
niSnavs am zecis isev da axlad
kidev erTxel da kvlav gadarCenas.
miwvdi! da Jami iSleba gzebad,
gzebad, risTvisac xar gaCenili,
da xedav, rogor ixsneba zeca
zeca Sens mier gadarCenili.
yinwvisSi
ferebgadasul freskebSi cocxlobs
sulis maRali tkivili _ fiqri,
wamic da qristes xelaxla mosTxovs
dro sisxls da... isev mowveTavs sisxli.
yvela freskaSi jvarcmis qaragma,
tkivili _ wvdomis da vermignebis,
da kvlav eZeben: arss da araras
freskebi, rogorc fiqris niRbebi.
29
warwera g. tabiZis ArCeulzeA
iyo atmis yvavilebi,
vardisferi fifqi,
iyo, magram . . . Asinamdvile
ar yofila TiTqmisA.
iyo lurja cxenebi da
sivrceebze fiqri,
iyo, magram. . . Asinamdvile
ar yofila TiTqmisA.
iyo mTvare mTawmindaze
blandad qceul bindis,
iyo, magram . . . Asinamdvile
ar yofila TiTqmis.A
nawyveti protagoruli fiqrebidan
eWvma, es yofna rom gaaora,
yofnam, romelic eWviT ordeba,
agivso suli . . . da protagora,
rogorc mesia, giaxlovdeba.
mesia! da Sen erTbaSad wvdebi
am sinamdvilis sawyiss da bolos,
samyaro, rogorc gzebi da gzebi,
iwvis,
radganac Sen xar da cocxlob.
30
baraTaSvili
(Asulo borotosA daweris Semdeg)
miusafroba - usaxo tevri,
xilva - undo da eWvi - SeSlili,
akivlebuli fiqri - viT nervi,
nervi - sxeuls da suls mowyvetili.
momiaxlovdi, mdevaro, bedad,
rom ganwiruli amaRldes suli,
da viT namdvili mawamebs vneba,
ise namdvilad viZio Suri.
aTasjer gavCndi
aTasjer gavCndi!
da yovel JamSi,
axlad gaCenis uaxles gzebzec
kvlav vpoulobdi Cems arsebaSi
axal gzebis da sicocxlis mZebnels.
kvlav vpoulobdi
axal simaRles,
axal siRrmes da
axal gansasjels,
da sulis axal SreTa mignebiT
sicocxlis gzebze gavCndi aTasjer,
kvlav vcocxlob!
da kvlav qrian qarebi,
gadaxsnilia Jami da sivrce,
da axal gzebiT miveqanebi
isev axali gaCenis dRisken.
31
warsulSi, rogorc JamTa nangrevSi
warsulSi, rogorc JamTa nangrevSi,
Sevdivar Cemi mziTa da xilviT,
rom nangrevebis mdumar zarebSi
Cavwvde Sens suls da vnebas da tkivils.
me vici: vin var!
da Sens suls veZeb,
Sens suls . . . da zarebs Seneul gzebis,
suls, rom elavda Sens ganvlil gzebze,
viT tkivilebi, ltolva da frTebi.
xilva _ es Cemi mzis siTamame
ferflSi kvlav anTebs sizmrebis wyebas,
da stacebs wuTebs da stacebs wamebs
nangrevebs, qaoss da daviwyebas.
zRvars veZeb!
Cvens zRvars!
da JamTa nangrevs
vaRviZeb Cemi mziTa da zariT,
sicocxle eZebs da unda Cawvdes,
sad aris Cveni namdvili zRvari.
zRvars veZeb!
mTavars!
veZeb sxvaobas
Cemi da Seni vnebis da gzebis,
vamaRleb fiqris gambedaobas
da Sens gadamqral sicocxles vwvdebi.
sad aris zRvari?!
sad?
sad?
ltolvaSi?
fiqrSi? sizmarSi? sulis tkivilSi?
sulis frTebSi da sulis qrolvaSi?
sad?siyvarulSi da siZulvilSi?
32
sad aris zRvari?!
sad?
sad?
mizanSi?
zRvari _ survilSi? zRvari _ vnebaSi?
SemarTebaSi? gaxsnil ciskarSi?
dacemaSi da amaRlebaSi?
mzis siTamame!
mzis siTamamiT!
mzis siTamamed iwvis sicoxle,
da xilva, rogorc mzis karnavali,
warsulo, Suqad gadmogiwode.
me Cvens zRvars veZeb da Camqral mzeSi
Sevdivar Cemi mziTa da fiqriT,
xels giwvden JamTa gauval tevrSi
saukuneTa miRma da iqiT.
gixmob! me minda survilebs namarxs
mivapyro mziur survilTa mzera,
sulSi Cagxedo da sul erT wamad
vaqcio drois usazRvro dena.
sad aris zRvari?
zRvari _ gznebaSi?
zRvari msxverplSi da zRvari jvarcmaSi?
sad?
sad?
cecxlSi da SemarTebaSi?
gardaqmnaSi da gardasaxvaSi?
sad arsi zRvari?
zRvari _ locvaSi?
zRvari _ xilvaSi? mecxre zecaSi?
zRvari _ povnaSi?
zRvari _ xsovnaSi?
gzebis da gzebis gadakveTaSi?
me mzis Svili var da mzis CqeraliT
33
vanTeb warsulis nangrevs da dumils,
da frTaasxmuli, rogorc merani,
Cemsken mocuravs warsulis suli.
me mzis Svili var da viT cdunebas
lurj cas vagebeb nangrevis sizmrebs
da tkivilebi saukuneTa
sulis ucxades TvalebiT mimzers.
micqers! da cxadad elvarebs vneba
Seni da mainc mTlad Cemeuli,
da zRvari,
rogorc qimera, qreba
sivrceebisgan TavdaRweuli.
vxedav anTebul vnebebis wyebebs
gamqral JamTa da Camcxral zecisas
da ver vasxvaveb sakuTar vnebebs
drogadasuli sulis vnebisgan.
Seni sulisgan! waSlili zRvari
da nangrevebSi aRmdgari fiqri
iwvis, viT Cemgan wasuli kvali
saukuneTa miRma da iqiT.
sicocxle! iqac qrolva da ltolva,
iqac _ fiqri da iqac tkivili,
iqac Zieba da iqac povna
da siyvaruli da siZulvili.
sicocxle! iqac elva mizanSi
elva _ survilSi, elva _ vnebaSi,
elva _ frenaSi, gaxsnil ciskarSi,
dacemaSi da amaRlebaSi.
sicocxle! iqac _ sulis maxvilebs
aSiSvlebs maRal sicocxlis qarga:
ar unda dagrCes es sinamdvile
iseTi, rogorc iyo da dagxvda.
34
sicocxle! iqac _ usazRvrobaSi
naxtomi, povna da damkvidreba
da usasrulo gzebze ltolvaSi
Senad qceuli WeSmariteba.
da mekargeba dro da sazRvari
Sen sad Tavdebi, me sad viwyebi,
da rekavs Cemi d Seni zari,
rekavs erTad da TavdaviwyebiT.
iwvis Cemi mzis siTamameSi
suli Jamidan JamSi mdinari
CemSi grZeldebi:
Sen _ gilgameSi,
Sen _ promeTe da
Sen _ amirani!
ramdeni fiqri agixda ukve
ramdeni fiqri agixda ukve
da ramden zecas Seaxe xeli
ramdenjer mowydi gadaTvlil wuTebs
da samans gascdi usazRvro freniT.
ramdenjer! magram axdenil fiqrebs
Zveli tkivili igonebs mxolod,
da mainc isev,
da mainc isev,
auxdeneli fiqrebiT cocxlob.
35
* * *
dagvxvda smaragdis zeca da mTebi,
mzis naTeli da sizmrebi mTvaris
da xmebi, sulis amwewi xmebi,
drois zaris da sicocxlis zaris.
da unda iqces: zeca Sens zecad,
da mzis moqceva: Seneul Jamad,
sicocxlis dvrita: Sens gulis feTqvad
da zari: Seni gafrenis zarad.
* * *
ras ewireba suli tarigad,
ra hkravs, ra, droTa darRveul kavSirs,
ram Searkina RmerTebs amiran,
ram aamaRla ieso caSi?
ram, ram uarhyo sokrates sulSi
TavgadarCenis mTvare da gzebi,
ram daTmo mwuxrSi, im bolo mwuxrSi,
eladis mze da eladis mTebi?
ra anTebs sulis miriad sanTlebs,
ra iwvis sulis siTamameSi,
ra wvas, ras Cahyva jojoxeTs dante
da empedokle etnis kraterSi?
ra amaRlebda im amay jvarcmas
da galileis tkivils da urvas,
inkviziciis winaSe warmdgars
ram aTqmevina ~is mainc brunavs~?
ra xma esmoda salaSqro dafTan,
awewil sulSi da daxSul zarSi,
36
ros saakaZem iranis SahTan
TavmosakveTad datova vaJi.
ram miiyvana cotne urdoSi
anisis zecis cecxlSi da rvalSi. . .
ra anTebs axal mzes sawuTroSi,
ra hkravs, ra, droTa darRveul kavSirs?
* * *
im ocnebebiT savse xar axlac,
kvlav grZeldebi da kvlav im fiqrebad,
rac ar asrulda da rac ar axda
da rac arasdros ar agixdeba.
savse xar da kvlav da isev iTxov
zecisgan RmerTs da sulisgan taZars . . .
. . . Sen ar SegeZlo sxvagvarad im dros,
ar SegiZlia sxvagvarad axlac.
* * *
mxolod Sen ar xar!
sxva yvelaferi,
sxva yvelaferi aris ucvleli,
kvlav SeRameba . . . marjniT naferi,
kvlav gemi . . . portSi Semousvleli.
magram Sen ar xar!
xar Sors da sadRac . . .
da es ca ar hgavs cas im aprilis,
37
es zRva da talRa im zRvas da talRas
da im zRvis napirs es zRvis napiri.
ocnebiT mainc (ciklidan ~adamiani~)
Sen gaCndi! da am gaCeniT isic,
is garduvali samyaroc gaCnda,
romelic gixmobs . . . da ferad sizmriT
anTebs Sens mzes da Seni mzis marjans.
da mijaWvuli sivrces borkiliT
da tyve Seucnob drois niJaris
da dadaRuli da SeboWili
imiT, rac pove da Seicani _
Sen,
erTxel mainc,
ocnebiT mainc,
Sens Tavs ocnebiT mainc miagneb,
ocnebiT mainc miawvden Zaxils
ocnebis sivrcis meridianebs.
ocnebiT mainc daipyrob mwvervals,
taZars ocnebiT mainc aigeb,
ocnebis caSi ocnebis elvas
ocnebiT mainc daaTariReb.
ocnebiT mainc daraxtav merans,
ocnebiT mainc daamsxvrev borkils,
ocnebiT mainc miitan RmerTTan
sulis usazRvro tkivils da lodins.
ocnebiT mainc . . .
ukidegano
38
ltolvas Seawvden Seni mzis marjans,
rom sinamdviled iqces samyaro,
Sens gaCenasTan erTad rom gaCnda.
rad gawameben horizontebi
rad gawameben horizontebi
usasrulobis idumal zRvebze,
rad ver scildebi,
rad ver Sordebi
fiqrebs Soreul da ucnob gzebze.
rad feTqdebian simaRleebad
vneba _ wvdomis da vneba _ mignebis,
rad geZaxian lurj sivrceebad
gaSlil varskvlavTa paradigmebi.
ratom miuzRe maradis jvarcmad
pirvelsawyisTa Zebna gonebas,
rad eltvi yvela sazRvaris waSlas
da dasrulebul usazRvroebas.
ukve daadgi fexi mTvareze
ukve daadgi fexi mTvareze
da eziare mTvaris fantomebs,
da mainc, marad moaspareze _
suli mieltvis axal naxtomebs,
axal horizonts axali sivrcis,
39
usazRvrobaSi gaSlil planetebs,
. . . is ukve iyo, mTvares rom miwvdi
da rom daadgi fexi mTvareze.
* * *
raRac gawamebs . . . sxva misawvdomi,
sxva gza, sxva zeca, sxva molandeba,
sxva sivrceebi da sxva naxtomi,
sxva siyvaruli da monatreba.
sxva saocreba, sxva zmanebebi,
sxva napiri da sxva dasapyrobi,
sxva gaelvebis cecxlis enebi,
sxva elvarebiT savse mnaTobi.
sxva sicocxle da sxva amaRleba,
sxva gazafxulTa mwuxris ferebi,
sxva ocnebaTa amonaTeba,
sxva zari, sxva xma, sxva simRerebi.
sul sxva sawyisi da sul sxva bolo,
sxva gangeba da sul sxva RmerTebi,
. . . ewame, sulo! esaa mxolod,
riTac samyaros gzebs uerTdebi.
40
mwvervalebi siyrmis megobrebs
isev aq var, Cems bagratze, Cemi yrmobis
parnasze,
CaxCaxa mze aelvarebs siWabukis darbazebs,
isev aq var, am naTelSi, am unazes ferebSi,
kvlav anTebul zmanebebSi, gacocxlebul
bgerebSi,
hei, ltolvav, im dReebis, - mwvervalebis
dapyrobis,
ltolvav zRvarTa gadalaxvis, horizontTa
gaqrobis,
ra namdvili iyo fiqri aq anTebul
mwuxrebSi,
ra namdvili tkivili da ra namdvili nugeSi,
ra namdvili ocnebebi, ra namdvili feri da
ra simaRle _ atyorcnili namdvil
imedebidan,
ra namdvili aRtaceba, ra namdvili qadili,
ra namdvili monatreba, molandeba _
namdvili,
hei, ltolvav, im dReebis sulis gamonaTebav,
hei, ltolvav, im dReebis RvTaebav da
gangebav,
maSin, roca mwvervalebze gaelvebas
vnatrobdiT,
roca gvZravda biZgi maRal mwvervalebis
dapyrobis,
ros sizmrebi mnaTobebad maRldebodnen
zecaze,
maSin vmdgarvarT umaRles da unamdviles
mwvervalze,
. . . isev aq var, Cems bagratze, Cemi yrmobis
parnasze,
CaxCaxa mze aelvarebs siWabukis darbazebs.
41
ukanaskneli foTlebi
ukanaskneli Wkneba foTlebi,
sivrce ivseba yviTel fantomiT,
Tvalsawiero, kvlav imosebi
qariT, noembriT da SemodgomiT.
erTad atotebs miriad argans,
awydeba xeebs noembris qari,
da foTlebs rCebaT sul erTi . . . magram
usazRvrobaSi gafrenis wami.
sad var yvelaze metad maRali
sad var yvelaze metad maRali,
mcxeTis jvarze Tu cotnes anisSi,
Tu iq, sad elavs mzis karnavali _
qarTuli leqsi _ SoTas SairSi,
didgors SemarTul xmalis gznebaSi,
yinwvisis freskis naTel RimilSi,
lurja cxenebis gaelvebaSi
da sulxan-sabas sulis tkivilSi,
mernis frenaSi gzebze qariSxlis,
Sumeris mzeSi mignebul fesvSi,
banas zarSi Tu velze krwanisis
Tu iq, Sirazis anTebul cecxlSi,
sad var yvelaze metad maRali,
suls unda misi dasturlamali,
sad var yvelaze metad maRali,
sad var yvelaze metad maRali?. .
42
* * *
xom marTla iyo da CemSi iyo
siyrmis dReebi, zeca, sizmrebi,
is usaxelo da uTariRo
mwvervalebi da kaTarzisebi.
xom xelSi mepyra rionis talRa,
xom mmorCilebda arsi yoveli,
rac CemSi iyo . . . rad gaxda axla,
ase Sori da miuwvdomeli . . .
* * *
kvlav cocxalia yvela is mwuxri,
yvela is gza da yvela tkivili,
im martis Tovlic da zamTris susxic,
is mTebic da is talRac yvirilis,
im natvris sevdac, usazRvro sevdac,
yvela Sexvedra da ganSoreba,
kvlav cocxalia . . . radgan im dReTa
eqoa mTeli Cemi cxovreba.
es saukunec . . .
rogorc sxva yvela iesos win da
rogorc sxva yvela iesos Semdeg,
es saukunec . . . im pirvel dRidan
da jvarcmis gzebiT . . .
da jvarcmis gzebze
43
eZebs,
kvlav eZebs
da isev eZebs,
imedis napirs, koncxebs, Suqurebs,
da miabijebs
im sastik
gzebze,
Ziebis gzebze . . .
es saukunec.
. . . da erTxel ukve
da erTxel ukve jvars vacvi Rame,
da erTxel ukve davRvare sisxli,
da erTxel ukve mivagen, hamlet,
pasuxs, Sens mier dasmuli kiTxvis.
ram gaaSiSvla axla es wami -
moulodneli da ucabedi,
vin Camoreka xelaxla zari,
vin dasva isev kiTxva hamletis?
* * *
axlac sanTeli mipyria, axlac,
Tumca mze koSkebs zenitze agebs
da usaSvelo sinaTle axlavs
zecas da miwas, nivTebs da sagnebs,
Tumc yvelaferi kaSkaSebs mzeSi,
44
Tumc yvelaferi mzis sxivebs miaqvs . . .
mainc usanTlod am sinaTleSic
ver Seabijeb samyaros wiaR.
* * *
Sen xar!
Sen cocxlob!
da radgan cocxlob,
garduval nebiT zecis da miwis,
Sen
sakuTari sicocxle mogTxovs
pasuxs
pilates sastiki kiTxvis,
pasuxs
keisris sastiki kiTxvis,
pasuxs
hamletis sastiki kiTxvis.
da mainc . . .
ukve aRar Tvli saocrebebad,
ukve aRar Tvli saswaulebad,
. . . arc tkivilebad da imedebad
da ocnebebad gaSlil bunebas,
aRarc sisxlian JamTa qaosSi
cisken aRmarTul TeTr piramidebs
arc Secnobil da cxad samyaroSi
Sens sicocxles da Sens sinamdviles,
45
aRar gaocebs wvdoma logosSi _
sakuTar Tavis ZebniT da wvdomiT,
arc gakvleuli gzebi kosmosSi,
arc miuwvdomel varskvlavTa xomli,
aRarc umwvanes rtoTa StrixebiT
aelvarebul alvis Sriali,
arc usasrulo galaqtikebis
triali, brunva da xetiali,
veRar gakvirvebs feriscvaleba
zRvis moqcevisas cdomil mnaTobis,
verc mrume caze fermkrTal qarvebad
amotvifruli irmis naxtomi,
verc daZleuli Jami da sivrce
verc xmebi, Sori da mkveTri xmebi,
da Sen
yvelafers
saocrad mtkice
da Seuvali simSvidiT xvdebi.
. . . aRarc Sens ltolvas da ocnebebad
gafrenil mernebs da ferad aprils,
ukve aRar Tvli saocrebebad . . .
. . . da mainc
eli
saswauls
namdvils.
Sebindebisas (fiqri)
mwuxrSi irRveva droTa kavSiri,
mwuxrSi irRveva JamTa logika . . .
46
. . . rad gaCnda axla fiqrSi _ taSiri . . .
da rogor mohyva taSirs _ mobidan.
ras, ras gadahyavs hamletze fiqri
fiqrSi sinaTlis uswrafes sxivze
an basianSi daRvrili sisxli
ram amoanTo fiqrebis mZivze.
riT daixata _ TeTri alJiri,
Cemi da mainc ucnobi xanZTa . . .
darRveulia droTa kavSiri
darRveulia logika JamTa.
* * *
. . .da ki ar vnatrob, mwams da moveli,
rom kvlav amavsebs, isev amavsebs
dRevandel dReTa uarmyofeli
sxva gazafxuli da silamaze,
sxva zeca da sxva zecaze sxva mze
(rom aaelvebs sxva meteorebs),
sxva siyvaruli, romelic arc erT
winandels
aRar
gaimeorebs.
47
* * *
Zala Tu hqonda qveynis gaCenis,
Zala Tu hqonda naTlis mofenis,
rom hqondes Zalac
sastik damsjelis
da am samyaros uarmyofelis?!
maSin,
o, maSin . . . sasjels saSinels.
wamidan wamze unda velodeT,
da, aha, RmerTo, es sinamdvile,
da minda Seni marTla mjerodes!
azris monologebidan
. . . da mainc ar hgavs es sinamdvile
imas, romelsac ocnebiT vxatav. . .
ramdenjer unda gafiTrdes fiqri
yofna-aryofnis dawyevlil zRvarTan,
ramdenjer,
TeTri piramidebi
ramdenjer unda gafrindnen cisken,
ramdenjer unda SeZras sikvdilma,
RmerTis da sulis sikvdilma nicSe,
ramdenjer unda SeZrwundes goni
uRvTod wamebul macxovris xatTan,
. . . da mainc ar hgvs es sinamdvile
imas,
romelsac ocnebiT vxatav.
48
minaweri Seqspiris samocdameeqvse sonetze
vkiTxulob Seqspirs!
tribunaze,
drois pirispir
xelaxla vuxmob
oTxasi wlis
tribuns da poets,
da rogorc dasturs
poeziis
maradJamobis _
dRevandeli dRiT
vaTariReb
Seqspiris sonets!
jer mxolod erTxel
jer kvlav Sorsaa is sinamdvile,
jer mxolod erTxel ewama qriste,
jer mxolod erTxel
tatos meranma
erTxel moaswro naxtomi mzisken,
jer mxolod erTxel,
sicocxlis azri
erTxel gansaja eWviT hamletma,
codvil samyaros codvili gzebi
warRvnam jer mxolod erTxel waleka,
jer mxolod erTxel
mostaca cecxli
promeTem zecas da RmerTad iqca,
jer mxolod erTxel Tqva gilgameSma
arsis siRrmeTa mxilvelis sityva,
49
jer mxolod erTxel
daeca romi,
erTxel aiRo van gogma funji,
jer mxolod erTxel movida mose
da Ze kacs erTxel Caxeda sulSi,
jer mxolod erTxel
aanTo kanti
varskvlavebian ciT gaocebam,
jer mxolod erTxel aRmarTa Subi
wminda giorgis TeTrma ocnebam,
jer mxolod erTxel
umRera muzam
mamis tkiviliT SeZrul aqilevss,
. . .jer kvlav Sorsaa,
jer kvlav Sorsaa _,
jer kvlav Sorsaa
is sinamdvile.
* * *
amoxsnilia amosaxsneli,
Secnobilia Sesacnobeli,
anTebulia yvela sanTeli,
gaSifrulia arsi yoveli,
da mainc,
mainc
gadauSleli
kvlav rCeba raRac am Sreebs iqiT,
kvlav idumali da auxsneli,
viT yru da munji patimris fiqri.
50
demokrite
me Tvalebs viTxri! da gadaqreba
es mzec, es zecac da es ferebic,
da parTenonis svetebis wyebac,
da SegrZnebaTa efemerebic.
unda gadaqres! . .
elvarebs lurjad
almodebuli mxurvale rvali . . .
me Tvalebs viTxri, samyaros unda,
Sevxedo
mxolod
gonebis
TvaliT.
parTenoni
es sicxadea Tu eCveneba
zecac sxvaa da mzec sul sxvagvari,
da ganTiadic . . . sul sxva ferebad
sxva zRvis napirze nakalmasari.
nuTu ise, viT warRvnis zRaparSi,
samyaros bWeni marTla SeiZra,
da mas . . .
sxva mzis qveS, sxva qveyanaSi,
da sul sxva mTaze gamoeRviZa.
51
boroti saukune
uaryo RmerTi,
viT absurdi
jvarcmul gonebis,
cecxli Seugzno
qristes gzebs da
qristes samarTals,
viT aiazma,
sisxli Sesva
milionebis
da mzis bomonze
kaligulas
Zegli aRmarTa.
uaryo azri,
viT Ze kacis
samyaros arxe,
rogorc
usazRvro grigalebis
pirvelsawyisi,
sikvdili uzRo
sicocxlisTvis
SemarTul grakxebs,
da CiraRdnebiT
izeima
es kaTarzisi,
dro, dro SeboWa,
rogorc gvelma
laokooni,
da cisfer miraJs
mianiWa
JamTa dideba,
gzajvaredinebs
daeufla,
rogorc drakoni
da sukunod
daatyveva
WeSmariteba.
uaryo fiqri!
Ze kacisa
52
dadaRa eldiT
da moTmineba CauRvara
sulSi iobis,
wamebul gansjas
Tavs daadga
gvirgvini eklis
da daaviwya
istoria
kacobriobis.
uaryo RmerTi,
viT absurdi
jvarcmul gonebis,
cecxli Seugzno
moses gzebs da
moses samarTals,
viT aiazma,
sisxli Sesva
milionebis
da mzis bomonze
kaligulas
Zegli aRmarTa.
* * *
. . .da araferi,
sul araferi,
aRaraferi
aRar Secvlila,
im dRidan, roca
yofna-aryofnis
kiTxva dausva
ufals Seqspirma.
. . . da araferi
sxva da ucnobi,
53
da araferi
sxva da siaxle,
im dRidan, roca
amaoebad
gaSifra yofna
eklestiastem.
. . .da araferi
Sesacnobi da
gamosacnobi
rogorc mizezi,
im dRidan, roca
cecxlad ainTo
JamTa wrebrunva
heraklitesi.
* * *
Sens fiqrSi axlac naTlad Cans kvali
qristes fiqris da demonis fiqris,
da krTeba zari, eqo da zari
eklesiastes mwuxare wignis.
da unda Candes!
Sens fiqrSi
zarad
unda usmende bibliis striqons,
radgan samyaro isaa marad,
rac iyo . . . erTxel da ukve iyo.
54
* * *
varskvlavTmricxvelno!
galaqtikebis
mzeebs rom ipyrobT teleskopebiT,
roca zeimobT
ciur mignebiT,
roca maRldebiT
ciur ocnebiT,
SexedeT zecas: lurji tatnobi
gadauqargavT wvrilTvala qarvebs,
da aris mTvare _ zecis mnaTobi
da aris kidev
mTawmindis mTvare.
heraklites monologebidan
goni rom Cawvdes samyaros logoss,
pirvelsawyisebs rom miwvdes azri,
sulma rom axsnas: riTi da rogor
agebs kamaras sakuTar taZris,
rom davinaxo kosmiur gzebze
maradi cecxli rogor gizgizebs,
me uars vambob
Cems RvTiur xvedrze _
mefis taxtze da mefis gvirgvinze.
55
azris apologia
. . . da sinamdviles
aujanya
gilgameSi da
eklesiaste
aumxedra
drosa da sivrces,
sicocxlis dvritad
gaielva
jvarcmis freskidan
da sikvdiliTa
sikvdilisa
daTrgunvis sibrZned.
Jami misia!
da Jamidan JamSi
gadadis
Jamad sicocxlis,
Jamad ngrevis,
Jamad Senebis,
da Jams daeZebs,
Jams RvTaebrivs,
ukvdavs,
maradiss,
Jams _ mzis zeobis
da gafrenil
lurja cxenebis.
misia arsi . . .
da elvarebs
azri _ sityvaSi,
azri _ gansjaSi.
siyvarulSi,
taZris TaRebSi,
azri _ maxvilSi,
azri _ fiqrSi,
azri _ mizanSi.
azri _ locvebSi,
ocnebebSi,
warmosaxvebSi.
56
da sinamdviles aujanya
amirani da
baraTaSvili
aumxedra
drosa da sivrces,
hqmnis da uaryofs,
da isev qmnis,
kvlav da Tavidan
sinamdvileebs,
viT sakuTar
samyaros niRbebs.
kvlav aujanyebs,
kvlav uaryofs,
kvlavac daamxobs,
kvlav gadalaxavs
Seucnoblis
zRvars da napirebs,
rom sakuTar Tavs
piramidad
wamoumarTos,
fiqrSi rom xedavs,
mziur fiqrSi _
is sinamdvile.
kvlav vibadebi
kvlav vibadebi . . .
rocaa irgvliv,
rasac tyved hyavda azri da gansja,
yvelafers vSifrav ganmkiTxvel fiqriT,
yvelafers erTad vusinjav majas.
yvelafers erTad vacileb niRabs,
yvelafers erTad vuSiSvleb saxes,
57
yvelafers erTad, viT axsnil igavs,
yvelafers varqmev mis namdvil saxels,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
da vibadebi.
* * *
samyaros, rogorc TvaldaTxril ciklops,
gza aebna da axla brmad midis,
da sinamdviles,
viT velur ciklons,
qaosebisken miafrens bindi.
mxolod Sen ZalgiZs,
ZaliT grZneuliT,
azro, brma Tvalze kverTxis Sexeba,
Torem samyaro gzaareuli
bnel ufskrulebSi gadiCexeba.
* * *
es is ferflia. . .
im fiqris kocons,
abrialebul kocons rom darCa,
roca danebdi sves, rogorc monRols,
roca satanad movida gansja.
da darCa ferfli! Jami ki mihqris,
viT sivrceebze cxeni ubelo,
isev aRsdgeba fiqri, viT sfinqsi,
58
da am ferfls . . .
suli ar Seubero.
* * *
es kosmiuri usazRvroebac,
es unazesi vardis konebic,
amRvreuli da Smagi droebac
da SeSlil JamTa stiqionebic,
es zaric, sivrces gadanafeni,
es fiqric gzebze, miuwvdom gzebze,
. . . rogor lagdeba suyvelaferi
sakuTar Tavis mignebis Semdeg.
* * *
ara, ar axda fiqri arc erTi,
ocneba mainc ocnebad mrCeba,
da miuwvdomlad _ cis sasarkeTi,
da es qveyana _ auxsnel qveynad.
da gzebi isev miuval gzebad
da gauSifrav anad da hoed,
. . . raRacas mainc xom vtoveb qveynad, -
am auxdenel ocnebebs vtoveb.
59
* * *
gadian wlebi
da saukunec
uaxlovdeba zRvars dasasrulis,
dReebi miaqvs Jamis ukuneTs,
Sen ki,
Sen
mainc ar gaqvs warsuli.
ar gaqvs! da kvlavac da isev is xar,
is xar, vinc pirvel bWesTan iyavi,
isev ar ixsnis samyaro niRabs
da isev rCeba gauSifravi.
ar ixsnis niRabs! . . bgera da feri,
da mocimcime varskvlavT krebuli . . .
da isev is xar _ Semmecnebeli,
da isev is xar _ Seyvarebuli.
minaweri platonis dialogebze
davtove mRvime!
da es qveyana
mainc landia, landi da landi,
landi gzebad da landi zekarad,
landis aprili da landis marti.
landia!
. . . CemSi sicocxlis dvrita,
namdvilad awrTobs namdvil maxvilebs,
. . . imis landia, rac msurs da minda,
imis landia es sinamdvile.
60
monanieba
es iyo rwmena!
mere ki, roca
gansjam eWviT da eWvma ZiebiT
niRbebi moxsnes sisxlian droJams,
suli SeZrwunda monaniebiT.
da vinanieb!
rom im mxurvale
rwmeniT rekavdnen zecis zarebi
da saukunis wlebi brunavdnen,
rogorc oqtombris Tanamgzavrebi.
niRbebi
niRbebi gvesxa . . .
da viT
amay triumfatorebs
gundruks vukmevdiT
tribunebze
Semdgar niRbosnebs,
da gvTxovda Jami,
rogorc
morCil gladiatorebs,
mis mier
Seqmnil arenaze
sisxls da sicocxles.
niRbebi gvesxa . . .
da vuZRvnidiT
maRal sonetebs
niRbis parnasze
amaRlebul
niRbebs _ cezarebs,
qveynad
avznian grigalebad
61
mosul oqtombers,
Tebervlis caze
bediswerad
mbrwyinav kentavrebs.
niRbebi gvesxa . . .
da SiSisgan
naboZeb niRbebs
zecad ahqondaT
taSis xma
da taSis kamara. . .
da drom akrZala
WeSmariti eWvi
da nicSe,
akrZala eWvi
da drom
gansja daasamara.
brunavda Jami. . .
dro _
niRbebis karnavali da
Jami qceuli
niRbis qveynad,
azrad, miznebad,
da suls ferflavda
demonuri
cecxlis ali da
inkviziciur
koconebis
agizgizeba.
niRbebs iqiT ki . . .
SeSliliviT
kioda fiqri,
SiSis kldeebze
gadaCexil
fiqris kiviliT,
kioda fiqri _
siZulvili
satanur niRbis,
62
fiqri _ gankiTxva,
fiqri _ glova,
fiqri _ tkivili.
kioda fiqri. . .
da iTxovda
sastik Jamisgan,
dakargul zecas,
dakargul jvars,
dakargul zarebs,
namdvil sicocxles,
namdvil jvarcmas,
namdvil qariSxals,
namdvil siyvaruls,
namdvil mwuxrebs
da namdvil mTvares.
kioda fiqri . . .
da dakargul
RmerTs daeZebda,
miznad,
sawyisad,
Tavkidurad,
pirvelmizezad,
gankiTxvad mosuls
miriadi niRbis
fesvebTan _
gaucxoebul
da gulborot
sinamdvilesTan.
me vixsni niRabs!
morCilisa
da munjis niRabs,
niRabs zeimis,
aRtacebis
da imedebis,
da maxviliviT
vaelvareb hamletis kiTxvas,
RmerTs veZeb CemSi
63
da RvTis mZebnel
gansjas vnebdebi.
me vixsni niRabs!
Jamis mier
naboZeb niRabs,
mignebul RmerTis
da frTagaSlil
fiqris imediT,
da RvTis im sityvas,
qveynis Semqmnel
im pirvel sityvas,
viT Cemi sulis
imperativs, -
vemorCilebi.
* * *
. . . da SenSi, rogorc imperativi,
arsebobs raRac da ar gaviwyebs
arc erT sixaruls da arc erT tkivils,
saxeebs, xilvebs, gzebs da TariRebs.
da ar gaviwyebs . . .
im yrmobis dReebs,
gelaTis zarebs da Sebindebebs,
im martis TovliT anTebul mzeebs,
im guliT napovn WeSmaritebebs.
ferebs, im ferebs, mowameTaze
lurj gazafxulad mosul iebis,
RvTaebriv ferebs yrmobis zecaze
varskvlavTa pirvel misteriebis.
64
da piramidis qviSisfer tanis _
caSi atyorcnil xvamlis _ xatebas,
da utkiviles Wrilobas _ krwaniss,
viT bedisweris gamocxadebas.
xmebs, im vardebTan im naCurCulevs,
zurmuxtisferad gaSlil ivnisebs,
didgoris mTebis fiqrs da siCumes
ar, ar gaviwyebs. . .
da ver iviwyeb.
da yvela xilva,
da yvela saxe
maradisia da uTariRo,
ar SeiZleba Tan rom ar gaxldes,
ar SeiZleba SenSi ar iyos.
* * *
da meordeba . . . kaenis codvac
da amiranis brZolac arwivTan,
tanjvis igavic _ sizifes lodad,
moses udabnoc da Tavganwirvac,
qristes jvarcma da iudas vercxli _
sxva paradigma ra aqvs samyaros?!
isev inTeba Camqrali cecxli,
da ase: kvlav da dausabamod.
65
* * *
WeSmariteba, viT maradisi
samizne, ezRo azrs da gonebas,
. . . Sen _ sparazeni mSvildiT da isriT,
da dro _ tyorcnebis ganmeoreba.
tyorcni da tyorcni! Cubinobs Tvali,
isari mizans rom ar agicdes. . .
sxvagan miafrens Sens isrebs qari,
yvela isari scdeba samiznes.
poezias
sinamdvile,
naZerwi
Seni siTamamidan,
Seni gadaelvebiT anTebuli wamidan,
sinamdvile,
Seqmnili
Seni mziT da ritmebiT,
SeniT aelvarebul cisfer WeSmaritebiT,
sinamdvile,
nagebi
Seni warmosaxvidan,
SeniT amotyorcnili sivrcidan da Jamidan,
sinamdvile,
Seqmnili
Seni xmiT da himnebiT,
namdvil zecis siRrmis da namdvil RmerTis
mignebiT,
zeobs
sulis sicocxlis
dvritad,
arsad,
66
mTiebad,
yofnis eWvze ueWvo yofnis SurisZiebad.
* * *
erTxelac kidev mozide mSvildi,
erTxelac kidev daZabe Tvali,
erTxelac, sanam dadgeba bindi,
erTxelac, sanam cxelia kvali.
erTxelac, sanam yvelafers xedav,
sanam Seni dro Seni gziT midis,
sanamde RmerTi gegulvis RmerTad,
erTxelac kidev mozide mSvildi.
* * *
droo, gaxsovs, im lamaz
ocnebebiT droobdi,
mzisfer qalze RvTaebriv
fiqriT sawuTroobdi.
axla mogonebiT da
uRrmes sevdiT droob da . . .
sevdiT . . . Jamze . . . romelic
im dros samyaroobda.
67
pirveli nawyveti ciklidan ~ dro~
yvelafris amxsnel
azrs
ar ZaluZs
axsnas is faqti,
rom arsebobda,
rom cxadad da
namdvilad iyo
dro _ Cemi,
magram dro _ Senadeli.
meore nawyveti ciklidan ~dro~
yvelafris damtev mogonebas ar SeuZlia,
rom gaixsenos dro,
romelic namdvilad iyo,
magram rodesac ar iyav CemSi.
JamTa wamebad qceulo fiqro
kvlav grZneul xelSi gipyria kenWi
xelT gipyria da kvlavac gemonvis
darRveul JamTa cxraTvala eWvi,
eWvi, viT daSlil JamTa demoni.
dro ki, Cemi dro, jvarze gakruli
gyavs da dro gzas da horizonts iTxovs.
ahyare kenWi, ixsen jvarcmuli
JamTa wamebad qceulo fiqro.
68
* * *
rogor TandaTan qarwyldeba eWvi
miriad eWviT dawyevlil fiqrSi,
rogor TandaTan gadneba xelSi
gardauvali sikvdilis SiSi.
rogor TandaTan ecvleba feri,
feric da bgerac drosa da sivrces,
cis gaxsnas rogor imediT eli,
rogor TandaTan miiwev RvTisken.
Seican Tavi
Seican Tavi! da Semoqmedi
aelvardeba Secnobis wilad
da amaRldeba namdvili RmerTi,
rogorc pasuxi kiTxvaze _ vin var?
da Sen mixvdebi, rom Seni gzebiT
datvifrulia Seni droeba,
rom Seni frTebiT, gaSlili frTebiT
cocxlobs sivrceTa usazRvroeba.
vaterlooze sdums saukune
vaterlooze sdums saukune,
viT obeliski, mwuxare saxiT,
da mtvrad qceulebs sZinavT ukuneTs
avangardebis cecxlsa da maxvils.
69
da es dumili, cisken wasuli,
aris bilingva gangebis nebis,
epitafiac mZleveli sulis,
epitafiac daZleul vnebis.
vaterlooze sdums dro . . . da frTxilad
Jami dumilSi bilingvas Sifravs,
da rac orives rgebia wilad,
mxolod da mxolod Sendobas niSnavs.
sulo, verasdros ver damSviddebi
sulo, verasdros ver damSviddebi,
radgan ar ici naTlad da cxadad:
Tu sad,
rodis
da rogor
miwvdebi
mSvenierebas ucnobs da axals.
sulo, verasdros ver damSviddebi,
radgan,
qceulma maRal xilvebad,
ar ici,
romel xilviT miwvdebi
axal da ucnob WeSmaritebas.
70
sicocxle
sul gzebs eZebs, ucnob da
ucxo gzebs da traversebs,
ekvatorze, polusze,
sigrZedze da ganedze,
da maRali fiqrebiT
sawyisze da RmerTebze,
miabijebs usazRvrod
gaSlil kontinentebze.
eZebs gzebad qceul
da miznad qceul mizezebs,
mwvervalebze, qvesknelSi,
zRvebze, materikebze.
afrialebs ocnebis
uspetakes merdinebs,
dros swiravs da suls swiravs
wyeul gzajvaredinebs.
verc faravs da arc faravs
maradiul cdunebas,
ebrZvis aTasferian
miwis mizidulobas,
zmanebaSi frTebi da
usazRvroba rialebs.
xedavs: gadalaxul da
mimqral meridianebs.
da kvlav ise SevdivarT. . .
da kvlav ise SevdivarT. . .
miTosidan _ miTosSi,
fiqrebidan _ fiqrebSi,
TiTqosidan _ TiTqosSi,
naocnebar sivrcidan _
naocnebar sivrceSi,
burusidan _ burusSi,
71
sizmrebidan _ sizmrebSi,
lodinidan _ lodinSi,
imedidan _ imedSi,
taZrebidan _ taZrebSi,
zvirTebidan _ zvirTebSi,
qaosidan _ qaosSi,
xilvebidan _ xilvebSi,
. . . viT Zvel sinamdvilidan
axal sinamdvileSi
erTxelac kidev. . .
erTxelac kidev
dareke zari,
mZebnel da mpovnel fiqrebis
zari,
erTxelac kidev ocnebis qnarebs aubi gansjis
simi da lari,
erTxelac kidev
suls STaagone
Semmecnebelis xvedris gaZleba,
sawuTros aRqmad, sawuTros wvdomad,
gaazrebad da gadaazrebad
erTxelac kidev
aabriale
usazRvro ltolvis Wiakokona,
rom yvelaferi gadaanaTos cas miwvdenilma
borjRla
koconma,
erTxelac kidev
miugde yuri
samyaros xmebiT savse niJarebs,
72
erTxelac, raTa idumalebis yvela Sre erTad
gadaiSalos,
raTa faruli gadiqces cxadad da uCinari
gaxdes saCino,
erTxelac,
kidev erTxelac, raTa
sulSi RvTaeba aRmoaCino.
meore nawyveti fiqridan ~saocrebani~
is Svidi sxvaa . . .
es ki TviTon RvTaebam Seqmna
saxed
zeciur wamosaxvis da silamazis,
da
unamdvils saocrebad
aanTo RmerTma
stiqionebad moelvare
veli alaznis.
suli saganZuri
suli saganZuria
natif margalitebis,
mziur qvesknelebidan
amozidul kiTxvebis.
elvareben kiTxvebi
sulis uRrmes Sreebad,
sulis saunjeebad,
73
sulis simaRleebad.
rialeben xmebad da
rialeben ferebad,
sulis usazRvroebad,
sulis bediswerebad.
gizgizeben kiTxvebi
umZafresi vnebebis
sulis _ Semoqmedis da
sulis _ Semmecnebelis,
sulis _ moasparezis,
sulis _ RmerTis mmosvelis,
sulis _ meocnebis da
muxlmodrekil mlocvelis,
sulis _ Tavganwirulad
mZebnelis da mpovnelis,
sulis _ aRmomCenis da
sulis _ uarmyofelis.
elvareben kiTxvebi,
rialeben kiTxvebi,
sulis tkivilebi da
sulis megaliTebi.
da ha, isic _ kiTxvebis
gvirgvinic da mwvervalic,
sulis Tavkiduri da
maradisi mdevari.
sulis dasabami da
urva dausabamo:
~saiT viltvi, sad mival,
saiT mimyavs samyaro?~
. . . suli saganZuria
natif margalitebis,
misi qvesknelebidan
amotyorcnil kiTxvebis.
74
gapaeqreba eklesiastesTan
swored dRes vdavob!
gaugonari
drois mxilvelis SeZrul gonebiT,
ros dailewa msasoovari
taZrebi velur stiqionebiT.
ros moskda Jami _
aRmgveli lava,
moskda _
yvelafris wamleki zvavi,
da rCeba cecxlis grigalis kvalad
nangrevis buRi,
mtveri da
Svavi.
xelTa maqvs Seni RvTiuri wigni,
Cavyureb JamTa Seneul qargas,
gaognebisgan qvavdeba fiqri
es dro
qargaSi
arc erT dros
ar hgavs . . .
Sens ganuzomel da maRal sibrZnes
me qeds vuxridi da axlac vuxri,
sibrZnes . . . da xilvis usazRvro sivrces,
sibrZnes . . . da sulis usazRvro wuxils.
da Seni gansjis da gulis msjavri
CemTvis arafers tovebs sadavod:
. . . rom yvelaferi devnaa qaris,
. . . rom yvelaferi aris amao. . .
me sul sxvas vdavob!
xom marwmunebdi
mmosveli moses sjulis da taZris,
rom miageni JamTa brunebis,
JamTa trialis azrsa da sazriss.
75
rom isev im gzebs,
rac gaviareT,
xelaxla mivdevT kvlav da Tavidan,
rom yvelaferi wreze trialebs
ukunisamde _ dasabamidan.
droc!
da aq vdavob.
aq, dRes da axla,
ros dro _ucnobi, dro-uecari,
moskda, viT velur stiqiis talRa,
da sisxlSi curavs Cemi taZari.
es dro,
Cemi dro,
ugono Jami,
Jami qaosis, ngrevis da SiSis,
cecxlisfrTiani avi grigali
ver vpove me Sens RvTaebriv wignSi.
ar gyvedri!
Sen xom gaSifre asgzis
dro, yoveli Sris wvdomis imediT,
warmoudgenels rogor da ra gziT,
risTvis da ratom warmoidgendi?
xom gagiSala gonebam Tvalwin
yvela gamovlil drois naxati,
ukve arsebul yvela Jams gaswvdi,
aryofils rogor dainaxavdi?
JamTa da droTa niSans da detals
Semmecnebelis WvretiT arCevdi,
Jams,
rac ar Canda
arsad da . . . versad,
ra ZalisxmeviT aRmoaCendi?
xom dagafiqre!
76
da me ki ara,
sul ucnobma drom Tavis zvavebiT,
Cvens mkerdebze rom gadaiara
Tavawyvetili dinozavrebiT.
Jami,
es Jami,
Sens qargas mirRvevs,
da eWvi mimRvrevs suls da gonebas,
rom yvelaferi _ albaT da iqneb _
ar aris Zvelis ganmeoreba.
ras brZanebT axla?
Sen rom gansaje
arc erT dros
es dro,
Cemi dro
ar hgavs,
da vxedav: Seni suli gangaSebs
da Cems dros frTxilad usinjavs majas.
. . . dro ucnobi da verCaxatuli
Sens wignSi da Sens JamTa gammaSi,
vernafiqrali,
verdanaxuli,
vermignebuli
warmosaxvaSic.
dro,
roca gundruks ukmeven Ralats,
dro,
roca ufals ar cnoben RmerTad,
dro,
roca kraven codvebis galas
da
yvela mcnebas arRveven erTad.
dro_
cecxlovani stiqiis zvavi,
dro_
77
saocreba JamTa brunebis,
dro_
kacis mier sakuTar Tavis,
sakuTar sulis ganadgurebis.
. . . Sens ganuzomel codnas da sibrZnes
me qeds vuxridi da axlac vuxri,
sibrZnes. . .
da gansjis RvTaebriv miznebs,
sibrZnes . . .
da grZnobis usazRvro wuxils,
da momiteve es Sesityveba
(Sens wigns CarTuli Strixi mciredi). . .
. . . . . . . . . .
Cven gadavrCebiT!
naTel miznebad
davrekavT zarebs . . . RmerTis imediT.
sionTan ~jvars ecvi Tu ginda, saSveli
ar aris, ar aris, ar aris~.
g. tabiZe
sionTan dgaxar,
da veRar arkvev,
bindi dgeba Tu dila Tendeba,
mwuxrisferebi eSveba cidan Tu ganTiadis
SemoTeTreba.
gadigriala drom
Tavawyvetil
da gaxelebul remis floqvebiT,
78
sivrce ixrCoba Sxamian buRis
sulSemxuTav da
yomral bolqvebiT
veRar ixseneb
im siSoridan
rogor moxvedi bWesTan sionis,
RmerTTan moxvedi da sulSi kivis
jvarcmis
striqoni galaqtionis.
da ise dgaxar,
viT nangrevebSi
moyolili da gamosresili,
dakargulia yvela imedi,
yavlgasulia yvela
veqsili.
gadigriala drom
Tavawyvetil
da gaxelebul remis floqvebiT,
sivrce ixrCoba Sxamian buRis
sulSemxuTav da
yomral bolqvebiT,
mainc aq dgaxar
da sionia
TavSesafari ukanaskneli _
sulmac da dromac aq unda povon
unamdvilesi xsna
da saSveli.
79
* * *
dro
uswrafesad moiTxovs pasuxs,
uzustessa da unaTles pasuxs,
amomwurav da erTaderT pasuxs,
azri ki,
azri,
Jamisagan eldanacemi,
velis wyaluxv mdinaresaviT,
deltas
miRweul
mdinaresaviT
mRvried
da zantad
miizlazneba.
jer gaCnda. . .
(mistikuri gansja)
mawvalebs azri. . .
azri macduri,
azri Semcode da mkrexeluri,
gansjis da gonis zRvars gadasuli,
dauokebi, rogorc veluri.
mawvalebs azri. . .
da modis Rame
inkviziciis mZvinvare cecxlad,
. . . . .. .
jer gaCnda kaci da mere mTvare,
jer kaci, mere miwa da zeca.
80
kidev erTi saswaulic . . .
kidev erTi saswaulic
kidev erTic, gangebav,
sanam suli ukanasknel
samsjavroze warsdgeba.
ocnebebSi sinamdvilis
ra xatebac Sevqmeni,
ra zeciT da ra mziT _ zecis
moelvare refreniT,
ocnebebSi ra taZrebic
ra xomlebad avanTe,
ra sivrceebs, usazRvrobad
gaSlils, gadavanaTe,
ocnebebSi sinamdvile
ra gzebiTac davraxte,
ra sicocxled mivaniWe
bedisweris qaragmebs,
ra ferebi gadavagzne
mokaSkaSe aprilebs,
sinmdvile swored imgvar
saxiT gaminamdvile,
imgvar saxiT . . . amomtyorcne
am sastiki droidan,
daundobel vnebebis da
sisxlis Teatronidan,
qariSxlebad gaduqrole
uborotes fiqciebs
da ocnebis sinamdvile
sinamdviled miqcie,
kidev erTi saswaulic,
kidev erTic, gangebav,
sanam suli ukanasknel
samsjavroze warsdgeba.
81
saukunis dasasrulTan
sul mcire droc da
dasruldeba
es saukunec,
bolo akordebs
aiReben
JamTa qnarebi,
. . . ocdameerTe
ukve anTebs
ucnob Suqurebs
da Cvenc
Seucnob sivrcisaken
miveqanebiT.
asi wlis win ki . . .
imedebis
TeTri zarebi,
zari _ ocnebad
gadaqceul
ganmsjel gonebis,
zari _
ocnebiT mooqrovil
warmosaxvebis,
zari _
ocnebiT daunjebul
metaforebis.
dro iwyeboda . . .
uspetakes
idealebiT.
Tavisuflebis
fsalmunebad
qceul odebiT,
ajanyebebis
sagaloblad
gabmul larebiT,
mZafr
orkestrebad
aJRerebul uaryofebiT.
82
ra siRrmis fiqriT _
ra feradi
saswaulebiT.
saswaulebiT _
RvTaebrivad
amqveyniuriT,
gonis samyaros
Seqmnisa da
xilvis cdunebiT,
sulis SemZvrel
da amaRlebul
uvertiuriT.
naTel miznebiT
Seabjruli
avangardebiT,
qvesknelebidan
amofrqveul
cecxliT-miTebiT.
aelvarebul
da zecisken wasul
sanTlebiT _
mrwamsis,
zneobis,
gankacebis piramidebiT.
rogor ibrZoda . . .
ra qariSxlis
agangaSebiT,
ra Smagi gancdiT,
Smagi JiniT
Smagi gonebiT,
revoluciis
awyvetil da
velur raSebiT.
usazRvro ltolviT
da usazRvro
zeSTagonebiT.
83
ra SemrCa xelSi . . .
damsxvreuli
iluziebi,
fantastikuri
ocnebebiT
savse izmebi,
miuRweveli
miznebi
da yalbi mTiebi,
amao sisxli
da
amao kataklizmebi.
gawamebulTa
da jvarcmulTa
misteriebi,
apokalifsis
mZvinvarebiT
mqroli omebi,
atomur bombiT
Zalmosili
imperiebi,
xirosimas da
nagasakis
Teatronebi.
xedav, sad moxvel?
kvlav sawyisTan,
kvalav am bWeebTan.
isev im zRvarTan,
im samanTan,
kvlav im diresTan,
isev dasamxob
bastiliis
simagreebTan,
kvlav tkivilebiT
guldaseril
sinamdvilesTan.
84
aha, Sescqeri
isev cocxal
eklesiastes,
dro kvlav trialebs,
kvlav vaebad,
da kvlav wamebad,
da sinamdvile
isev,
kvlav
da axlac rialebs
milionobiT
niRbosanTa
karnavalebad.
isev iq dgaxar. . .
da sisxls giSrobs
kiTxva _ maxvili:
nuTu amao
ltolvas niSnavs
ltolva yoveli?
da zecas wvdeba
Semzaravi
Seni Zaxili,
da RvTis wamyofas
da cis gaxsnas
erTad moeli.
sul mcire droc da
dasruldeba
es saukunec,
bolo akordebs
aiReben
JamTa qnarebi,
. . . ocdameerTe
ukve anTebs
ucnob Suqurebs
da Cvenc
Seucnob
sivrcisaken
miveqanebiT.
85
* * *
Cemi am wuTis cnobiereba
CiraRdnad inTebs
idumal `TiTqoss~,
. . . TiTqos iq var da TiTqos ise var,
rogorc Cems nebas
unda da iTxovs.
TiTqos amqveynad batonobs goni,
da mxolod goni
marTavs cxovrebas.
adamianTa nabijebs, zraxvebs, vnebebs,
ocnebebs da STagonebas.
TiTqos gons,
yovlis garegadamwvdoms,
aRumarTia kverTxi grZneulad
da sinamdvile adamianur
sinamdviled da qveynad qceula.
TiTqos amoxsna yofna-aryofnis
yvela kiTxva da
yvela dilema
WeSmaritebis, mSvenierebis
da saTnoebis Zalmosilebam.
TiTqos iq var da TiTqos ise var,
sadac da rogorc
unda viyo da
TiTqos mamaRlebs Cems arsebamde
gonis mofenis gzebis miyola . . .
eocnebebaT damkvidrebuli
gonis sufevis Jami
rafsodebs _
cnobierebam fiqrSi `TiTqosi~,
rom ar ainTos aRarasodes.
86
meordebian
meordebian
ocnebebidan
amonTebuli warmosaxvebi.
kvlav iRviZeben Zveli ltolvebi,
Zveli miznebi, Zveli zraxvebi.
meordebian
Zveli fiqrebi,
Zveli ferebi, Zveli natvrebi,
kvlav cocxldebian sulSi odesRac
amotvifruli Canaxatebi.
meordebian
Zvel tkivilebSi
Cabudebuli Zveli wylulebi,
meordebian saswaulebi _
sulSi aRZruli sinanulebi.
kvlav maRldebian
Zvel kvarcxlbekebze
varskvlavTmricxveli Cemi mogvebi,
meordebian im siyvarulTa
prologebi da epilogebi.
meordebian
frTebi da frTebi,
da gafrenis da qrolvis vnebebi,
kvlav elvareben daviwyebaSi
CaZirul JamTa mogonebebi.
meordebian
sparazenebi
bneli, undo da uRvTo eWvebi,
sulSi, gancdaSi, grZnobaSi, azrSi,
sicocxlis gzebis anabeWdebi.
meordebian
87
ganTiadebi,
rogorc gafrenil
drois zvirTebi,
meordebian sadRac, odesRac
tanjviT ganvlili labirinTebi.
meordebian kvlav amaRlebul
cisken wasuli
TeTri gedebi
da kvlav vnebdebi, qrolvis da ltolvis
elvare vnebebs isev vnebdebi.
iluziebi
Rameul fiqrSi
suls ipyroben da
gons atyveveben iluziebi,
iluziebi _ ise brwyinvale,
rogorc maRali zecis mTiebi.
aha, sacaa amaRlebuli
xilva ulurjes cargvals miwvdeba,
TiTqos gadaxsnil cis karnavali
mxolod axla da CemiT iwyeba.
CemiT iwyeba . . .
da vafrialeb da vaelvareb
lurj bairaRebs,
rogor iolad vwvdebi da vSifrav
yvela siRrmes da yvela simaRles.
ra iolia
frTebis gaSla da
88
gaukvalavi gzebiT gafrena.
da sivrceebze axal ferebis
amziureba da gadafena.
viT Semoqmedi,
vqmni da verTvebi
sxva sivrceebSi sul sxva droebebs,
da gamarjvebul mzeriT vacileb
landiviT gamqral amaoebebs.
ra advilia rwmenad aqcio
is, rac aqamde
eWvebiT gklavda,
ra advilia dacxres tkivili,
yvela tkivili droTa da JamTa.
ra advilia
miuwvdomelis
damorCileba, wvdoma, gageba,
ra advilia naocnebaris
ganamdvileba da gasagneba.
iluziebi . . .
ise brwyinvale,
rogorc maRali zecis mTiebi,
da mimafrenen, da mamaRleben,
da matyveveben iluziebi.
* * *
gasagnebuli fiqria . . . mcxeTis
maRali cisken aRZruli jvari,
fiqri, romelSic elvarebs RmerTi,
RmerTi da zecis Sexsnili kari.
89
fiqrSi sawuTros wamebs Tvlis zari
da gaSlil sivrces Jamad moeltvis,
gasagnebuli fiqria jvari _
idumal gzebze mfiqral poetis.
* * *
Cemi gamocdileba,
Cemi cnobiereba
zust formulas mkarnaxobs;
`mwams gonis Zliereba~.
xsnis samyaros SreebSi
yvela daxSul karibWes,
yvela idumalebas
azrs da sazriss aniWebs.
imoseba qveyana
mokaSkaSe ferebiT,
gonis ZalmosilebiT
da gonis ZlierebiT.
da sicocxles, ocnebebs
axvevs bediswerebad,
. . . mwams gonis Zliereba,
. . . mwams gonis Zliereba.
90
fiqri
Sen cocxlob . . . da fiqria
Seni pirvelsawyisi,
miabijeb
Sens fiqrSi
gamokveTil sazrisiT.
fiqrSi _ qveynis mZerwavo,
fiqrSi _ qveynis misano,
fiqrSi unda ewamo,
fiqrSi unda iwamo.
Seni sulis taZari
iSva Seni fiqridan.
fiqris gzebze miiltvi,
fiqris gzebze miqrixar.
fiqriT aqcev idumals
da dafaruls saCinod,
xvdebi: ra da rogor da,
ratom aRmoaCino.
fiqrSi _ qveynis mZerwavo,
fiqrSi _ qveynis misano,
fiqrSi unda ewamo,
fiqrSi unda iwamo.
Seni sulis taZari
iSva Seni fiqridan.
fiqris gzebze miiltvi,
fiqris gzebze miqrixar.
fiqriT aqcev idumals
da dafaruls saCinod,
xvdebi: ra da rogor da,
ratom aRmoaCino.
91
fiqrSi _ qveynis mZerwavo,
fiqrSi _ qveynis misano,
fiqrSi unda ewamo,
fiqrSi unda iwamo.
fiqri zustad gamokveTs
rac iyo da ar iyo,
dro da Jami riTi da,
rogor daaTariRo.
magram, vaiTu . . .
vici, dadgeba is bolo wamic,
is, Cemi bolo wamic dadgeba,
da Seuvali nebiT da ZaliT
RmerTTan warmadgens dro da gangeba.
mere gankiTxva . . . da viT RvTis neba . . .
suls mobjenili RvTaebis msjavri,
magram vaiTu Tavis migneba
im wardgomamde ver movaswari.
warwera kantis ~wminda gonebis kritikaze~
roman Sengelias
arc araferi vici,
arc imedi maqvs ramis,
ver gamovtace dro-Jams
naocnebari wami.
92
da Seuwyvetel fiqrSi
mawamebs sulis gminva,
viT daumcxrali eqo,
vin var, vin var da vin var?
rad, rad ar axsovs?
gamarjvebuli Semodis romi,
Semodis romi, viT zecis Zleva,
me ki RmerTebis da zecis wyromiT
Zleuli, magram... jer isev me var.
dalewilia Cemi javari,
roms moaqvs risxva, Zrwola da SiSi,
da ikargeba Crdili galavnis
legionerTa droSebis CrdilSi.
me suli mtkiva da Sen ver mismen
triumfatoris amayi smeniT,
me cremli mtkiva, mware da mqise,
zeciT ganwirul Zekacis cremli.
...rad, rad ar axsovs roms is triumfi?
mcxeTa ki... isev TvalnaTliv xedavs:
roms, Zlevis niSnad mze rom miuZRvis,
da Surisgebad wamomdgar mcxeTas.
93
`galobani sinanulisani~
mogvyveba qari, yinva da marti
da SeRameba megzurad gvavs,
saqarTveloSi uwmindes adgils _
vuaxlovdebiT _ daviTis saflavs.
vuaxlovdebiT! da gamToS mwuxrSi,
gelaTis zarTa idumal xmaze,
`galobis~ xmebi Semodis sulSi
da zeciuri siwmindiT gvavsebs.
gazafxuli qarTlis gzaze
Sexede, erTi wamic da,
gadaielvebs zedized,
mzeSi mze gamoiRviZebs,
amomzevdeba mzeSi mze.
ucqire erTi wamic da,
gadmoinTeba qarvebad,
mzeSi mze amoanaTebs,
mzeSi mze aelvardeba.
Sexede erTi wamic da,
gadaisivrcebs zedized,
mzeSi mze daibadeba,
amomzevdeba mzeSi mze.
94
* * *
gelis maRali zeca mcxeTaSi
da alaverdis naTeli gelis,
gelis didgorSi, mterTa ZlevaSi,
aelvarebul droSebis feri.
gelis nangrevi armazis karTan
rogorc pirveli locvis siwminde,
maT ver acdebi . . .
radgan Sens TavTan,
sakuTar TavTan unda mixvide.
farnavaz
zeca mxolod zeca iyo,
miwa mxolod miwa iyo,
Jamic mxolod Jami iyo
uJamo da uTariRo.
SeniT: zeca qarTul zecad,
SeniT: miwa qarTul miwad,
SeniT: Jami qarTul drod da
qarTul Jamad gadaiqca.
95
ikorTa
aRmarTi Sewyda da molodinSi
mainc uecrad gaCnda taZari,
simaRle _ JamTa SemZvrel tkivilSi
xanZriT, qariT da mziT gadamwvari.
sivrce caxcaxebs SuadRis sicxiT,
Sors ukidia cecxli tirifons,
. . . da dgas taZari, isev viT biZgi,
. . . rom me vifiqro da sul vifiqro.
saba orbelianis gaxseneba daviT aRmaSeneblis saflavTan gelaTSi
daviTi . . . mze da miwa qarTuli
JamiT da xmaliT amravalwila,
da samSoblosTvis SubSemarTuli
iqca qarTuli miwis nawilad.
sabam ki, sabam . . . mRvrie qar-wvimiT
gzac daiqca da Jamic daiqca . . .
ver aisrula bolo wadilic
da qarTul miwad ver gadaiqca.
96
dioskuriis nangrevebTan
gagimeoreb, rac vTqvi mcxeTaSi,
rac ukve giTxar Tmogvis bWeebTan,
rac ukve giTxar mzisfer gelaTSi
da nariyalas simaRleebTan,
rac ukve giTxar zedaznis mTebTan
(Tavze rom gvadga zeca Svidive),
am nangrevebTan da tkivilebTan
gagimeoreb zustad igives.
zedaznidan
tkivils hqvia iberia,
farnavazis fiqrs da tkivils,
droo, rogor gifrenia
gzebze mware sinamdvilis.
tkivils hqvia iberia,
gorgasalis zars da tkivils,
zaris xmaSi sizmrebia,
Zaxilia qarTlis Wiris.
tkivils hqvia iberia,
arsakiZis sisxls da tkivils,
sveticxovlis cis feria
suli _ taZars Senawiri.
tkivils hqvia iberia.
97
kimoTes ubanSi
aqac, am mTebSic, am zecis karTan,
Camcxral freskebSi aqac ielva,
serobis Ramem da qristes jvarcmam,
golgoTas gzam da Tvalsawierma.
aqac ielva!
da suli aqac
kvlav gzas eZebs da simaRles eZebs,
eZebs am mTebSic, am zecis karTan,
Sefarebuli am Camcxral freskebs.
* * *
raRac sxva, vidre mxolod nangrevi,
raRac sxva, vidre burji daSlili,
vidre CuqurTma, cecxliT narbevi,
JamiT waSlili da gadaSlili,
raRac sxva, vidre qvaze avazad
amotvifruli xsovna xaldesi,
ara!
swored is,
swored raRac sxva
aris mTavari da umTavresi.
98
TmogvTan
ra fesvebs da ra siRrmes da romel
simaRleebs eZeb,
ra xilvas da ris Cawvdomas eltvi
usazRvrobis gzebze?
nangrevebi Tmogvis burjTa, vneba _ Cakiruli
kldeSi,
Jami sunTqavs ulurjesi zecis umarjanes
mzeSi.
ha, fesvebic, aha, siRrmec da simaRlec
usasrulo,
Sexede da SeigrZne da Seican da Cawvdi
sulo!
bosforTan
darCa stambuli . . . wminda sofiiT,
viT mziur sivrces lurj metaforiT,
napirs vSordebiT TeTr ~olimpiiT~
da lilisferad modis bosfori,
me ki . . . mimyveba sevda da Sxami
sevda da Sxami - sxva araferi,
iatagani da sisxlis Rvari
naxevarmTvariT gadanaferi.
99
Tbilisi mTawmindidan
aq aris raRac imaze meti,
rac aris da mzis sicxade axlavs,
rac ganuzomel tkivilad erTvis
mtkvars da mTawmindas, metexs da kalas . . .
meti! . . is, cxadad rac ar Cans, magram
rac aelvarebs sions da krwaniss,
rac ar arsebobs dRes, aq da axla
da ucxadesad mniSvnelobs mainc.
baTumi
me kvlav vbrundebi, magram vbrundebi
im uflebiT, rom axlac momeli,
kvlav melis Seni iagundebi
da ca _ yvela cis uarmyofeli.
da Sens quCebSi Cemi warsuli,
is sanapiro, wvima da . . . fiqri . . .
da gauxsneli is saganZuri _
mobarebuli dReebi siyrmis.
sarfi
aq esizmrebaT yvelaze cxadi
sizmrebi, magram . . . natvris sizmrebi,
da zmanebaSi zecamde adis
zaris xma _ sizmrebs Senaxiznebi.
100
zaris xma oSkis maRali taZris,
uidumales naTlis mfeneli,
. . . aq esizmrebaT yvelaze cxadi
sizmrebi, magram auxdeneli.
oqros cixidan saqarTvelos
cxadia _ riT da rogor gadarCi,
isic cxadia _ risTvis gadarCi,
. . . oqros cixidan elvarebs zarzma
da mze loculobs zarzmis taZarSi,
zeca iRvreba CorCanis Tavze,
mesxeTis mTebi iwvis qarvaSi,
. . . me ukve vici _ risTvis gadarCi,
da isic _ riT da rogor gadarCi.
. . . da is, rac CemSi
da is,
rac
CemSi
JamTa svlas
101
ar sdevs,
isev TeTr xidTan miarRvevs talRas,
isev Tavs adgas bagratis nangrevs
da zarzmis zarebs arisxebs axlac,
isev alaverds udgas darajad,
kvlav mecixovned udgas kveteras,
da ninowmindis daSlil galavans,
gremis samreklos da bedisweras,
isev darajobs
jvarsa da mcxeTas,
myinvarisa da uSgulis afrebs,
didgoris mTebs da bediis zecas,
Suriscixis da mTawmindis kalTebs,
kvlav mcvelad udgas
gonios sizmrebs,
da adigenTan gaSlil gvirilebs,
da wiwamuris xilvebs da fiqrebs,
viT maradiul urvis tkivilebs,
da isev cocxlobs
simaRliT oSkis,
gelaTis freskis maRali azriT,
cisken wasuli svanuri koSkiT
da varZiaSi nakveTi taZriT,
qarviT dadafnul likanis mTebiT,
da foTolcvenis feradi wamiT,
da ocnebebSi . . .
daxatul gzebiT,
da molodinSi . . .
daxatul JamiT . . .
da is,
rac
CemSi
JamTa svlas
ar sdevs
102
isev TeTr xidTan miarRvevs talRas,
isev Tavs adgas bagratis nangrevs
da sionis zars arisxebs axlac.
gelaTis monastris karibWesTan
movel, rom isev, isev da kvlavac
vusmino: Seni zarebis rekvas,
da davuCoqo: daviTis saflavs,
da veTayvano: mesiis freskas,
vucqiro: Sens cas, rogorc minanqars,
viT xatavs Seni mze mewamuli,
da umZafresad,
da umZafresad,
da umZafresad
vigrZno mamuli.
hei, fiqro . . .
hei, fiqro qarTlis bedze, fiqro,
maradiulo,
qarTul sulSi Cakirulo, imediviT mziuro,
hei fiqro _ he, lileov, dalewili xundebis,
fiqro borkilawyvetis da fiqro
Tavisuflebis,
hei, fiqro, usasrulo, fiqro, Cauqrobelo,
qarTul natvris da ocnebis da zmanebis
mpyrobelo,
103
hei, fiqro, usaSvelo, fiqro, samaradiso,
qarTul sagalobelis da qarTul zRapris
sawyiso,
hei, fiqro, usazRvro, da fiqro
ganuwyvetelo,
qarTul sulis cixe-burjo, kldekaro da
kedelo,
romel mzidan amoenTe, romel bedisweridan,
romel jvarcmis tkivilidan, ra gangebis
wyevlidan?
ra ZaxiliT mohkiodi dros bibliur Jamidan,
ra simaRle amostyorcne qaosidan daviTad?
ra naxtomiT gadaevle ra ufskruls da
galavans,
ra frTiT Sehkar tatos mernis naxtomi da
kamara?
ra freskebiT elvarebdi alaverds da yinwviss
da,
ra zarebad maRldebodi zecad qarTul
miwidan?
ra mSvildebad mozidulxar, ra qrolvad da
qariSxlad,
ra droSebad gadaSlilxar ujarmas da
taSiskars?
ra, ra wamma amoganTo, romel stiqionidan,
ra simaRlis xilvidan da ra gangebis
wyromidan?
hei, fiqro, uwmindeso, fiqro, qarTlis
cxovrebav,
sulxan-sabas cremlis wveTo, qeTevanis
godebav,
104
riT amaRldi, ra urvidan, wamebidan,
jvarcmidan,
ra taZridan, ra tkivilis, ra ocnebis
taZridan?
riT gadarCi martosulo, devnilo da eulo,
wiwamurSi sinaTled da ukvdavebad qceulo,
hei, fiqro, meamboxev, mesiav da mmosavo,
fiqro, Cemo Sevardeno, meSurdulev, mgosano,
hei, fiqro, simaRleo, sunTqvao da saSvelo,
mexmleo da sparazeno, meabjrev da damcvelo,
he, fiqro, duRabo da kiro qarTul cixeTa,
fiqro, amoSenebulo xerTvisad da cxireTad,
hei, fiqro wvrilTvalav, da hei, fiqro
abjaro,
didgorSi da basianSi zvavad CamonaSalo,
hei, fiqro, amiranis Wrilobidan aRmdgaro
ra gawamebs, ra tkivili, ra ocnebis samyaro?
ra gawamebs, idumali, ra xma dausabamo,
ra zmaneba usaSvelo, ra ocnebis samyaro?
ha, elvareb qarTlis bedze fiqro,
maradiulo,
bibliur mziT anTebulo, imediviT mziuro,
da Jamidan JamSi mdinars, maxviliT da
zaradiT,
Tan gadagaqvs saqarTvelos ukvdaveba maradi,
Tan gadagaqvs xma, zaris xma, viT sicocxlis
sZlispiri:
-ar gabedo,
ar gabedo,
ar gabedo sikvdili!
105
1959 wlis 17 marti
warwera vaxtang javaxaZis wignze ~ucnobi~
sabediswero fanjris rafidan
qvafenilamde ra manZilia. . .
~maSin gaTavda epoqa didi,
wiwamurSi rom mohkles ilia.~
axlac Tavdeba! raRac diadi
da usaSvelo axlac Tavdeba,
erTi wamic da . . .
saqarTveloSi
ra gaognebiT SemoRamdeba.
cameti tyvia . . . da bolos mainc
naocnebari frTebi gaSala. . .
ase usazRvro da uboloo
da mRvrie sivrce ram gadaSala.
ra manZilia . . . am naxtomidan
ukvdavebamde ra manZilia. . .
~maSin gaTavda epoqa didi,
wiwamurSi rom mohkles ilia~.
gismendi da . . .
megobar mwerals jansuR Rvinjilias
gismendi da. . . gismendi da . . .
gismendi da . . . vxedavdi . . .
ukvdavia is tkivili
oSkisa da gelaTis.
ukvdavia, ise rogorc
106
nawamebi qriste da
cocxlobs pirvelsawyisad da
cocxlobs pirvelmizezad.
ra vTqva,
sxva ra metafora
ufro metis damtevi. . .
ra gawamebs,
ra aprili
da ra argonavtebi.
ra, ra fiqri gadaSale
imedad da kirTebad.
qarTul wuTisofelze da
qarTul Jamze fiqrebad.
ra jvarcmis gzebs gadafine
ra maRali ocneba,
ra fsalmunad aelvardi,
ra leqsad da locvebad.
ra simaRled aenTe da
ra, ra gulad _
sakired,
sad miafren,
ra sivrceSi
gundad qarTul arwivebs?
ra gklavs,
ra,
ra warmosaxva,
sizmari da zmaneba,
romel zecis xateba da
ra mzis aelvareba?
sad iwyebi,
ra Soridan,
ra simaRlis
siRrmidan,
pirvel qarTul simReridan,
107
pirvel qarTul sityvidan.
pirvel qarTul tkivilidan,
pirvel qarTul zRapridan,
pirvel qarTul CuqurTmidan,
pirvel qarTul jvarcmidan.
pirvel qarTul nangrevidan,
pirvel daSlil lodidan,
ra Soridan,
ra sisxliT da
ra wamebiT modixar!
riTi gasZel,
ra imediT,
ra ocnebiT gasZeli,
ra rwmeniT da
risi rwmeniT,
ra RmerTiT da taZrebiT?
ras,
ras natrob,
ra sanatrels,
ra mziani Ramidan,
raze rekav
kvlav da isev
darekili zaridan?
ra sivrceebs gadahyureb
ra xvalindel dReebis,
ra dasapyob mwvervalebis,
romel simaRleebis?
ras mieltvi,
romel frTebiT
ra gafrenebs mieltvi,
riTi cocxlob,
romel mziT da
romel sinamdvileTi?
108
gismendi da . . . gismendi da . . .
gismendi da . . . vxedavdi . . .
ukvdavia is tkivili
oSkisa da gelaTis.
* * *
gavCndi . . . da mere werda da werda,
sulze, viT sufTa dafaze werda,
uidumales xilvebiT werda,
werda tkivilis asomTavruliT,
daviTis qarTlis nangrevis sevda,
bagratis daSlil CuqurTmis sevda,
yinwvisis freskis ukvdavi sevda
da maradisi fiqri: mamuli.
* * *
. . . da erTi wuTic . . . da bagratidan
Sexedav gelaTs da gaocdebi,
. . . mze ocnebobs da mzis naxatidan
cad mifrinaven TeTri frTosnebi,
mTebs, silurjeSi SeboWril koncxebs,
mze feradebad aRvris ocnebas,
. . . winaswar ici,
rom gagaocebs
da mainc gipyrobs es gaoceba.
109
* * *
rogor SemZvrelad aris lamazi,
ra mtkivneulad aris lamazi,
es CuqurTmebi am Camongreul
da gadalewil cixe-darbazis.
am daSlil mtevnebs, am danacrebul
jvrebs, mzeebs, orbebs, lomebs, avazebs
rogor anaTebT Rrma sinanuliT
da cremliT savse es silamaze.
artanuji
librad gadaukravs xsovnas
dro, viT xavsi nangrev burjebs,
da ar axsovs artanuji
axla arc erT ardanujels.
vai, Jamo, warecxilo,
vai, nawamebo sulo,
vai, warsulo, walekilo,
vai, xsovnav, gaZarculo.
110
mwuxris zarebi gelaTis monasterSi
eSveba mze, viT mwuxris faskunji
da efineba sivrces giSeri,
ismis zaris xma . . . raRac diadis
mauwyebeli da aRmniSvneli.
zarebi reken . . . da gierTdebiT.
Tqven gierTdebiT, zecis hangebo.
zaris xmebs moaqvT raRaca wminda,
raRac mTavari da sagangebo!
sizifes lodi (nawyveti saqarTveloze fiqrebidan)
wamidan wamze mZimdeba lodi
wamidan wamze xSirdeba sunTqva,
. . . dro awrTobs axal da axal borkils
Cemi miznis da ocnebis xundad.
. . . magram me viwyeb kvlav da xelaxla,
imav fiqriT da isev Tavidan. . .
da mainc,
mainc
mival mwvervalTan
da lods mwvervalze mainc avitan.
111
* * *
Cems pirvel SviliSvils Tornike korZaias
aha, Seni pirveli
ganTiadi gabrwyinda,
aelvarda cis fonze
metexi da mTawminda,
iwyebi!
da ainTo
dasapyrobi mwvervali,
Sens gasavlel gzebs Zerwavs
Seni bedismwerali.
iwyebi!
da modixar
gulad, grZnobad, gonebad,
ra, ra gadaielvebs
maRal zeSTagonebad.
iwyebi!
da Ze kacis
jvarcmis gzebi mogelis,
gzebi _ garduvalic da
gzebi _ moulodnelic,
hoi, ra droni mogelis,
ra gancdis da vnebebis,
Jami _ siyvarulis da
Jami _ Semmecnebelis,
ra samyaro mogelis
usasrulo fiqrebis,
sadac taZars aageb
yvela siRrmis mimgnebi,
ra tkivili mogelis
da ra urva qarTuli _
warsuli da mermisi
erTad gadaxlarTuli,
112
ra mernebi mogelis,
daraxtuli mernebi,
ra gangebiT,
ra qrolviT
da ra bediswerebiT.
ra sevda gelodeba,
cremli saniaRvaro,
saiT gauZRvebi da
sad
waiyvan
samyaros?
Seni bedismwerali
mamaRlebs da madardebs _
. . . .
saukune gadivlis
bolo ganTiadamde.
warwera iaponiaSi gasagzavn ~deda enaze~ Cems SviliSvils jansuR korZaias
~deda enas~ gigzavni
saqarTvelos despanad,
rom sul erTad
zeobdeT
Sen da Seni qveyana,
rom samyaros bWeebSi,
Sen win rom aRmarTula,
Seabijo qarTuliT,
qarTuliT
da qarTulad
113
qarTul goniT!
da zRaprul
qarTul asomTavruliT,
qarTul guliT da gancdiT,
STagonebiT qarTuliT.
qarTul ocnebebiT da
qarTul zecis ferebiT,
qarTul leqsis simaRliT,
qarTul cnobierebiT.
~deda enas~ gigzavni,
saqarTvelos despanad,
rom
sul
erTad
zeobdeT,
Sen da Seni qveyana.
meored dabadeba
gia abesaZis xsovnas
gia abesaZem 1991 wlis Semodgomaze,
roca saqarTveloSi politikuri
destabilizacia mefobda da samoqalaqo omis
garduvaloba aSkarad ikveTeboda, rusTavelis
prospeqtze Tavi daiwva. sikvdilis win man es
striqonebi dautova STamomavlobas: ''Tu
qarTvelTa Serigebasa da saqarTvelos
aRorZinebas msxverpli sWirdeba, dae, es
msxverpli me viyo, RmerTma qnas, bolo.
Svilo, mapatie. vici, rom gamigeb''
gansjam amotyorcna da
simwriT amoizida
daskvna . . .
tkivilidan da
114
damsxvreuli miznidan.
daskvna . . . nangrevebidan,
fiqris gaognebidan,
gadabugul mzidan da
mRvrie qaosebidan,
kanonadagadavlil
sivrcis ferflis feridan,
Seucnob da auxsnel
sastik bedisweridan
gabzaruli gulidan,
dacxriluli vnebidan,
akivlebul cremlidan _
JamTa saocrebidan,
daskvna . . . sicocxleebze
gadavlili kevridan,
ganwiruli zecidan
dakarguli rwmenidan,
gamoucnob Zrwolidan,
sasikvdilo eldidan,
gaqvavebul majidan,
usaSvelo sevdidan,
damiznebul srolidan,
SeZrwunebul xilvidan,
gaorebul,
gaxleCil
qarTul sinamdvilidan,
cas miwvdenil urvidan,
sisxliT natbor miwidan,
mexTatexad,
eldad da
zarad
115
amoizida _
daskvna,
viT bedisweris
ucxadesi qaragma:
saqarTvelom goni da
TavisTavi dakarga.
irgvliv sivrce, morTuli
mongoluri karvebiT,
sivrce, gadalekili
sisxlis niaRvarebiT.
da erTbaSad,
SeZruli
SeSlil sinamdvileTi,
gondakargul qveyniT da
daSretili imediT,
miwvdi,
rom amaoa
sityvac,
locvac,
RaRadic,
rom am wamSi samSoblos
samudamod kargavdi,
im uwmindes miwas da
im zmanebebs kargavdi,
Sen rom mTeli sicocxle
ocnebebiT qargavdi.
im simaRles kargavdi
qarTul sulis simaRles . . .
. . . . . .
yvelaferi mihqondaT
grigalebs da niaRvrebs.
saqarTvelo TavisTavs
Tavis xeliT marxavda . . .
116
. . . . . . .
yvelaferi morCa da
yvelaferi gaTavda.
irgvliv sivrce-morTuli
monRoluri karvebiT . .
sivrce savse boRmis da
Surisgebis zarebiT. .
idga ubnelesi da
SemxuTveli qaosi . .
. . . . . . . .
goni ram daukarga
Semqmnels vefxistyaosnis?
goni ram daukarga
Semkrebs qarTul hangebis,
ra RvTis wyromiT,
ra ZaliT,
ra daundob gangebiT?
goni ram daukarga
mSobels petre iberis?
. . . . . . . .
vin gaaqro
cisferi,
zRvisferi da
mzisferi.
goni ram daukarga
qristes jvaris aRmmarTvels,
bagratsa da gelaTs da
mcxeTasa da alaverds.
irgvliv sivrce _ morTuli
monRoluri karvebiT,
mooWvili boRmis da
zizRis minanqarebiT
da akivldi!
117
is wami
da im daskvnis sazrisi
yvelas rom gaeazra,
viT axali krwanisi.
yvelas rom ganecada
bedisweris qaragma:
qarTlma goni, azri da
Tavis Tavi dakarga.
magram vai,
yru iyo
sivrceca da Jamic da,
yru iyo, viT udabno
da yru . . . dasabamidan.
vervis ver miawvdine
xma Sens akivlebidan,
gamwarebul gulidan,
SeZrwunebul vnebidan,
xsna ar Canda!
gars gertya
udaburi Waobi,
usicocxlo, umzeo,
da bnel sanaxaobiT.
xsna ar Canda!
gexvia
gauvali tevrebi,
gadaferadebuli
mrume akvarelebiT.
ra wamma Cagagona,
romel siRrmis mxilvelma,
ram amoxsna
aTasi
kiTxviT savse dilema?
118
ra wamma Cagagona
risma amolandebam?
ra fiqridan,
ra mwveli
cecxlis amonaTebam?
ra gansjam Cagagona,
romel fiqris wamyofiT,
ram miagno:
ar smenils,
ar nanaxs da
ar yofils?
ra gansjam Cagagona
romel fiqris wamyofiT,
rom qveyanas SeZravdi
mxolod TviTuaryofiT.
mxolo Tavis SewirviT,
mxolod Tavis ganwirviT . . .
. . . . .
da afrinda Sens caze
frTagaSlili arwivi.
mxolod cecxliT!
mzisTvaliT,
cecxliT _ pirvelmizeziT,
cecxlad abrialebiT,
cecxlad agizgizebiT.
ra Zala SeimarTa,
aborgda da amboxda,
ra gansjam Cagagona
romel fiqris wamyofam?
ra Zala,
ra damuxte
tanze cecxlis momdebad,
ram CaaxSo tkivili,
wameba da godeba?
119
cecxli, viT stiqioni,
cecxli _ pirvelmizezi,
cecxli amiranis da
cecxli heraklitesi.
da cecxlwakidebuli
cisken waxvel nisliviT
cecxlad amoelvardi,
cecxlad amogizgizdi.
enTo wami! _
tkivilad
anTebuli lampari,
rogorc yofna-aryofnis
samani da sazRvari.
da afeTqda samyaro,
mrume,
yru,
udaburi,
da kioda samreklo,
rekda zari gabmuli
da sul bolo xilvaSi
aferadda giSeric. . .
da ainTo
cisferi,
mzisferi da
zRvisferi,
Sen ki,
vinc qaosidan
cecxlad amoityorcne,
kvlav grZeldebi!
ukvdav da
maradiul sicocxled.
120
da yvelafers, rac CemTvis
. . . da es gancda ~Cemia~
cisfer idumalebad
axlavs yvela aRqmas da
erTvis yvela zmanebas,
da yvelafers, rac iyo,
da yvelafers, racaa,
da yvelafers,
rac CemTvis
saqarTvelos gancdaa.
gancdas
myinvarwveris da
uSbis amay simaRlis,
Suriscixis burjebis
simtkicis da simagris,
erTvis
SoTas striqons da
striqons galaqtionis,
mtkvris talRebis Srials da
cisfer zarebs sionis,
axlavs
sveticxovelis
zecad asul xatebas,
da aCrdilad ilias
naTel amonaTebas,
gancdas
mTawmindisas da
misi zecis ferebis
da uwmindes saflavebs
didi mTawmindelebis,
axlavs
krwaniss, marabdas,
gonios da martyofs da
121
gorgasalis isrebis
mozidvas da gatyorcnas,
alaverdis gumbaTs da
gelaTs _ aRmaSeneblis
da bagratis CuqurTmebs
jvriT da
mziT da
mtevnebiT.
alaznis vels _ mooWvils
qarvis minanqarebiT,
erTvis
mravalJamiers
mogugune banebiT,
Tamar mefis xsovnas da
deda enis foliants,
didgors _
azris,
gonebis
da maxvilis goliaTs.
akakis Cangs!
vefxvis da
moymis ukvdav baladas,
TeTri CiCilakebiT
amonTebul kalandas.
da yvelafers, rac iyo,
da yvelafers, racaa,
da yvelafers,
rac CemTvis
saqarTvelos gancdaa.
122
samSoblo _ mcneba
dimitri da kaxaber korZaiebs
vcocxlob da viRvwi
gonebis mier
mcnebad aRTqmuli
samSoblos wiaR,
samSoblo-mcneba, romelsac qveynad
upirvelesi simaRle hqvia.
goni da mcneba!
aq sibrZnecaa.
aris vnebac da
uryevi nebac,
ara, samSoblo ar aris cneba,
igi mcnebaa _
maRal mizanTa,
wminda zraxvaTa
TavganwirvaTa Semkrebi mcneba.
samSoblo aris
sulis sawyisi,
da dasawyisi,
arsi da dvrita,
sul CemTanaa warmosaxvebad,
yofnis sazrisad, ocnebad, miTad.
xelidan xelSi,
sagogmanebi,
pirvelmizezi
yvelgan da marad,
sicocxlis azrad sulis yivili:
sdeq mtkiced! burjad! Seuval karad!
goni da mcneba!
Tavis dadebis
da TavSewirvis
ukvdavi mcneba,
samSoblosaTvis Tavganwiruli
yvelaze lamaz sikvdiliT kvdeba!
123
goni da mcneba!
Tavganwirulebs
rom unTebs wminda
da frTian kocons,
samSoblosaTvis Tavdadebuli
yvelaze lamaz sicocxliT cocxlobs.
rac minda,
swored imgvarad minda,
rogorc samSoblos
unda da nebavs,
igi mcnebaa:
locvaTa,
zarTa,
TavganwirvaTa,
gzaTa da sulTa
Semkrebi mcneba.
. . . da iocnebe
iaponia, q. kioto,
Cems SviliSvils luka korZaias
dadgeba dro da
Sen Cawvdebi
am Cems striqonebs,
zustad gaigeb
ra da
ratom meocnebeba,
da vxedav,
rogor agitacebs
da gagiyolebs,
es Cemi locva,
Cemi aja,
Cemi vedreba.
124
gaiTavise
sinamdvile,
rom mis ucilo
Sred gadaiqces
Seni azri,
gansja, goneba,
rom arvin darCes
qveyanaze
arvin uwilod
Sens
ulamazes da uwmindes
zeSTagonebas.
icocxle ise,
rom Sen mier
nageb darbazebs,
ver gauCinos
versad bzari
drom da bunebam,
da sul geweros
sulze,
rogorc wminda dafaze.
samSoblo,
rogorc
umaRlesi Rirebuleba.
da iocnebe,
da mohfine
mTel saqarTvelos,
Seni ocneba
imedebis
naTel taZrebad,
qarTveli
mudam
meocnebe suliT qarTvelobs.
qarTvelad
mxolod
meocnebes ZaluZs gaZleba.
aha, es leqsic,
125
Cems guls vatan
me am striqonebs,
am Cems ocnebas
am Cems ajas,
am Cems vedrebas,
ha, modis is dro
/Jami
swrafad gadaiqrolebs/,
CvenSi rom
Seni
saukune amomzevdeba.
mowameTa
zenaaris CagonebiT da RvTaebis karnaxiT
mowameTad moinaTla es smaragdis sanaxi.
mowameTa . . . saqarTvelos istoriis qaragma,
vinc daarqva, swored amgvar gaazrebiT
daarqva.
mowameTa Cveni miwis tkivili da sevdaa,
qarTul gzebze, qarTul cis qveS yvelgan
mowameTaa.
da sicocxle . . . samSoblosTvis Sewiruli
zvaraki,
yvelgan jvarcma da jvarcmulTa wminda
ZvalSesalagi,
Cveni miwis yvela goji Wriloba da eldaa,
Cvens mTebze da Cvens velebze yvelgan
mowameTaa.
mowameTa _ tfilisi da mowameTa _ zadeni,
yvelgan mowameTaa da yvela sisxldanadeni.
126
mowameTa _ wiwamuri _ ganwiruli titani,
da kojori _ wamebuli miriadi wmindani.
mowameTa _ Zveli mcxeTis dafleTili sxeuli,
yvelgan mowameTaa da yvela sisxldanTxeuli.
da mamuli mofenili urviT _ mowameTebiT,
mudam, marad da niadag Casafrebul eldebiT,
mowameTa . . . vaeba da godeba da wameba,
reks qarTuli yvela zari mowameTas zarebad.
Cveni miwis yvela goji cremlia da sevdaa
da friadi saqarTvelo didi mowameTaa.
mowameTa . . . saqarTvelos istoriis qaragma,
vinc daarqva, zustad amgvar gaazrebiT
daarqva.
. . . da Cven Seni simaRlidan
daviT CxikviSvilis xsovnas
isev aq varT,
kvlav aq varT da
uSenod varT mcxeTaSi,
Tavze gvadgas lurji zeca
armazis da zedaznis,
da xilvaSi kvlav cocxldeba
127
Semodgomis gzebi da . . .
isev dgebi im noembris
Ramis mogonebidan:
. . . cecxli enTo buxris TvalSi,
cecxli genTo sityvaSic,
cecxli enTo maRla, jvarze
amowveril ciskarSic,
sufras adga Semodgomis
SeTenebis surneli. . .
da Sen
gaxsnil gulis kariT _
sevdiT ganukurneliT,
zeca gaxsen sveticxovlis,
zeca gaxsen mecxre da
amobrwyinda mze qarTuli
taoxsa da mesxeTs da,
gadaxsnili gulis kariT,
rogorc maRal gangebiT,
fesvebs miwvdi diaoxSi
Zvel megruli hangebis,
da Cven
Seni mwvervalidan
avicxadeT saTave,
riTac qarTli uZvelesi
axlac rCeba qarTladve,
da Cven Seni simaRlidan
Sens jvarTan da armazTan
Cvens sicocxles CavwvdiT qarTul
sulis jabadarbaSad . . .
imRvreoda savse mTvare
ciskris pirvel tatnobiT,
JRerda zari!
128
usasrulo
gafrenis da naxtomis,
iyo Rame _ garduvali
bedisweris sworferi,
viT erT wamSi dateuli
mTeli wuTisofeli,
iyo Rame _ gaTanguli
Semodgomis surneliT,
gadaxsnili Seni guliT
sevdiT ganukurneliT . . .
dRes kvlav aq varT,
isev aq varT,
uSenod varT mcxeTaSi,
Tavze gvadgas lurji zeca
armazis da zedaznis,
isev rekavs zari
Seni
gaxsnil gulis karis da . . .
sanam vcocxlobT, is mimwuxri
mudam
mova
Tavidan,
da is Ramec,
Sen rom uZRven
mcxeTas mzian Ramed da,
is ciskaric da im pirvel
ciskris mkrTali mTvarec da,
im noembris ca _ gaxsnili
im tkivilis oranic,
. . . fexze vdgebiT da ismeva
Seni mosagonari.
129
mdumarebaSi, tkivilSi, cremlSi (1937)
gaucxoebul da SeSlil JamSi
demons pirispir SerCa SiSveli,
mere daimsxvra xilvebi bavSvis,
eldiT! . . . da gaqra dRe guSindeli.
darRveul sulis meufem _ SiSma
Caaqro mze da dastova bnelSi,
. . . da Seabija patara biWma
mdumarebaSi, tkivilSi, cremlSi.
samyaros sikvdili
evgeni miqelaZis xsovnas
moulodnelad dakarges xmebi
nabijma, qarma, foTlebma, wvimam,
da mere uxmo, sul uxmo cremliT
itira sulSi Camwydarma simma.
mere uecrad daeSva farda,
sruli siCume da garindeba,
samyaro mokvda!
radganac gaqra
xma - viT samyaros WeSmariteba.
130
recenziis magier sandro axmetelis Canawerebidan
yvelaferia am did dramaSi,
namdvil speqtaklis yvela detali,
reJisurac da niRbiT TamaSic,
remarkac zusti da gambedavi,
da gamokveTil mizanscenebis
gamWoli azric . . . qveteqstic. . . fardac.
aTasferian rampis enebic . . .
sulyvelaferi . . . simarTlis garda.
ra eSveleba?
mose gogiberiZis Canawerebidan
dros,
im dros,
im wlebs
ra eSveleba,
ros borkils awyvets WeSmariteba
da garduvalad Caesveneba
dRevandel dReTa mze da dideba?
im Semazrzen da SemZvrel tkivilebs,
damsxvreul kerpTan im SeCerebas,
ra eSveleba im sinamdviles,
dros,
im dros,
im wlebs
ra eSveleba?
131
ara! mxolod is . . . mixeil javaxiSvili
. . .da is ki ara - me rom gamwires,
. . . da is ki ara - me rom mawames,
ara! am saknis bneli sakire
da es tkivili ki ar mamwarebs,
arc es - nagvemi Cemi sxeuli,
arc es - mzaravi miusafroba,
arc fiqri - ase gzaareuli,
arc xvalindeli dRe da gaqroba,
ara!
mxolod is -
rogor viqeci
mowmed samyaros uRvTod daqcevis,
d am simarTlis usastikesis -
adamianis amgvar dacemis.
im dReebis qronika
mainc mwams,
mainc,
da mainc azris,
da mainc gansjis da mainc gonis,
. . . Tumca nangrevma daqceul taZris
eklesiastes marguna roli.
132
roli _ yvelafris mxilveli mefis,
sicocxlis azris gamSifrav brZenis,
. . . da sisxlis Jami aRgvis Jams erTvis
da mewamuli elvarebs feri.
da dro savsea gasrolis xmebiT,
da denTis suniT da zecis ngreviT,
da gaognebiT da SeZrwunebiT
CasaZiravad ganwirul gemis.
da siZulvili velurad kivis
da kivis tyvia, Wurvi da naRmi,
iwvis da saxe SeSlia Tbiliss
saxe _ qalaqis, quCis da saxlis.
da Tumc nangrevma daqceul taZris
eklesiastes marguna roli . . .
mainc mwams,
mainc,
da mainc azris,
da mainc gansjis da mainc gonis.
nawyveti gaucxoebul qalaqSi sicocxlis sazrisze fiqrebidan
Rirda jvarcmad da Rirda wamebad?
Rirda eWvebiT SeZrul fiqrebad?
Rirda tkivilis TeTr RameebSi
sulis golgoTad da garindebad?
Rirda mignebad _
ase cxadi da
uborotesi WeSmariteba?
133
* * *
amaze metma ra sisxlisRvram da
amaze metma ra tyviis wvimam,
amaze metma ra codvis warRvnam,
amaze metma ra urvis simma,
ram Sva,
ra cxadma udabnoeTma
is saxe, sulSi mwuxris momfeni,
gadaiazra riTac poetma
wuTisofeli viT cru sofeli.
* * *
rogorc abraams, rom aRmiTqvas mec zecierma,
rom Cems mamulSi, Cems miwaze, Cems
samSobloSi,
gangebis sasjels, usastikes da aRmgvel
sasjels,
RvTaebis risxvas gadaurCeba qalaqi, sadac
Tund aTi kaci mainc cxovrobs aracodvili,
me, am dReebis,
am ugono qaosis momswrem,
am Cems mamulSi, Cems miwaze,
Cems samSobloSi
romel qalaqze mivuTiTo mamazeciers?
134
arc maSin
arc maSin,
roca monRolebma gadagviares
da Cvens mkerdebze velur cecxliT
gadiTareSes,
roca tkivili _ SeZrwunebul qarTul
iarebs
simwris zarebad arisxebda qarTul zarebze,
arc maSin,
roca qarTul caze avbediT xmebiT
gadiSriales orTavian arwivis frTebma,
da roca dadrknen kavkasiis maRali mTebi _
ar darRveula
qarTlSi
erTad
aTive mcneba . . .
dRes ki, dRes,
RmerTi _ ase uRvTod daviwyebuli,
sisxlis udabno, sisxlis mze da sisxlis
mTiebi,
zecisken ltolva _ ganwirulad damiwebuli,
mZvinvare Jami da mkvlelobis misteriebi.
dro codviani siZulvilis RerZze trialebs
_
(kaenis suliT da maxviliT moaspareze),
RmerTo,
moxede eldanacem qarTul iarebs
da Seni xeliT Camohkari qarTul zarebze.
135
locva
am gondakargul samyaros momswres,
am daundobel sixlisRvris Semswres,
am siZulvilis aRmqmels da mowmes
Sen erTi mrCebi,
RvTaebav, Semwed.
sxva,
sxva vin ityvis,
logoss,
Sens saTqmels,
sxvam vin gansajos Jamni da droni,
gaimeore, RmerTo, Sesaqme,
gaimeore, RmerTo, Sesaqme,
gaimeore, RmerTo, Sesaqme,
da daubrune samyaros goni.
Semodgoma - 93
aRarc ocnebebia,
arc feradi sizmrebi,
. . . mxolod sasowarkveTa,
marto kataklizmebi.
aRarc simRerebia,
aRarc leqsis strofebi,
. . . mxolod sulis gangaSi,
marto katastrofebi.
aRarc afrebia da
arc mTrTolvare landebi,
. . . mxolod miusafroba,
marto kanonadebi.
136
aRarc aRmafrenebi,
arc elvare lalebi,
. . . mxolod qariSxlebi da
marto qarborbalebi.
rogor erTbaSad
morigi satelevizio qronikis
mosmenis Semdeg
rogor erTbaSad TeTrdeba sisxli,
rogor erTbaSad cofdeba Sxami,
rogor erTbaSad Savdeba nisli,
rogor erTbaSad mokldeba wami,
rogor erTbaSad imRvreva yofna,
rogor erTbaSad irRveva maja,
rogor erTbaSad zvavdeba boRma,
rogor erTbaSad qvavdeba gansja,
rogor erTbaSad dumdeba gongi,
rogor mefdeba siCume sruli,
da vgrZnob. . .
viT damcvelaxsnili bombi,
ise erTbaSad gaskdeba guli.
* * *
xom naTlad xedav _ drom da dReebma
mxolod usazRvro fiqrad gaqcies,
Segwires fiqris simaRleebma
gzebis koSmarul variaciebs.
137
Tavs ver daaRwev _ fiqri wyvdiadSi
JamiT, SiSiT da ZrwolviT devnili,
bewvis xidebiT da miriadi
gzajvarediniT xar dawyevlili.
Senze naTqvami striqonebi jvarTan
miyvarxar ise, rogorc arasdros
ar hyvarebia arvis aravin,
. . . da agvistos cis maRal faraons
mzes _ gaduxsnia ca uTvalavi.
da qarvisferad anTia jvari,
sivrce iSleba rogorc marao,
miyvarxar ise, . . .ise viT arvis
ar hyvarebia arvin arasdros.
mistikuri xilva
RvTaeba nanobs . . . da ufro mwared
vidre Ze kacis Seqmnas nanobda. . .
samyaro iqca mkvlelobis ared,
siZulvilis da geslis Waobad.
suli bnel codvebs ram aziara?. .
vin dagaduma, daviTis qnaro? . .
. . . da axla mxolod kacis ki ara,
RmerTi samyaros Seqmnasac nanobs.
138
radgan sxva arvin /terenti granelis arqividan/
marto var!
marto!
ugono Jamis
stiqionebis xilviT SeZruli,
bneli RamiT da vaebis RamiT
datyvevebuli da gzebSekruli
da martoobiT da SxamiT savse
kivis suli da iwvis taZari,
dros rCeba velur zvavebis kvalze
sivrce SeSlili da naxanZrali.
pirispir SevrCi am mRvrie nislebs,
ocnebebisgan gaZarcvul sevdas,
marto var,
radgan sxva vervin ismens,
marto var,
radgan sxva vervin xedavs.
Cveulebrivi dRis qronika
zedized samjer gaisma srola,
da quCa SekrTa uecar sroliT,
da kvlav aqcia sakuTar rolad,
viRacam mkvlelis uteqsto roli
wami ki, wami, wamier kivils
celavs wamier eldis celebiT,
da uxmo SiSi dahyurebs sikvdils
wina dReebis mizanscenebiT.
139
* * *
giyvars da... mziur ocnebiT
ixsni qveyniur niRabs,
samyaros ki ar mihyvebi,
miuZRvebi da migyavs.
* * *
...da is dRe damrCa, damrCa da... CemSi
samyaroc darCa ase maRali,
is dRe ivnisis mewamul mzeSi
SeniT da Sengan naqandakari.
...da is dRe damrCa, damrCa da... CemSi
samyaroc darCa ase maRali.
* * *
Tu Ze kacisa,
es aris fiqri,
ra vrCebi me Sens siyvaruls iqiT.
* * *
sevdiT avsebula sivrce,
sevda gafenila zRvaze,
sevda miiswrafvis cisken,
suli sevdiTaa savse.
suli awewila urviT
da Zrwis martosulis ZrwoliT,
sevdis moRerebul luliT,
140
sevdis daxanebul sroliT.
sevdiT avsebula sivrce,
sevda gafenila zRvaze,
sevda miiswrafis cisken,
suli natvriTaa savse.
vardTa uTeTresi TovliT
vardTa uTeTresi TovliT
maTovs mogoneba Jamis,
wamis, wuTisoflis tolis,
im, im RvTaebrivi wamis.
iwvis amaRlebul mzeSi,
rekavs idumali zariT
zecis gaRimebad _ CemSi
Seni aRmoCenis wami.
* * *
zeca moqufruli... bindi...
nisli gaukvalav gzebze...
mrCeba erTaderTi xidi:
fiqri _ mzis biliki Senken.
141
* * *
moulodnelad gaRebul karSi
moulodneli Rimili Seni,
da aTinaTi _ Sens Zvirfas TmaSi
mziT gadamwvari mindvrebis feri, _
da sul uecrad SemkrTali suli,
SemkrTali suli... da realoba...
axla, am wuTSi, Cans rogorc sruli,
rogorc ucilo garduvaloba.
gamogeTxove wamis win
gamogeTxove wamis win
da ukve: viTvli wamebs,
momyveba: Seni nabiji,
vrekav: ivnisis zarebs,
vismen: uecar beThovens,
vuxmob: gardasul mwuxrebs,
wamis win gamogeTxove
da menatrebi ukve.
* * *
Tofi _ uSenobis,
tyvia _ dumilisa,
da me samizne var martoobis velze.
142
* * *
miyvarxar!
da Sen es erTi sityva
ise, viT eqo, marad da mudam,
gagimeorebs, rac SenTvis miTqvams
da rac ar miTqvams da ris Tqmac msurda.
gagimeorebs! es erTi sityva
gagimeorebs yvelafers erTad,
imas, rac miTqvams, rac ukve miTqvams
da rac ar miTqvams da unda meTqva.
* * *
geli!
uSenod ar acxaddeba
garsSemoxveul mTebis zmaneba,
unda moxvide
am martoobiT
savse mwuxrebis feriscvalebad,
unda dareko
aRtacebebis
da amaRlebis cisfer zarebad,
geli!
uSenod ar acxaddeba
garSemoxveul mTebis zmaneba.
143
* * *
es gza, kldeebSi gamokveTili,
aq wydeba, Cemi ocnebis mTebSi,
aq geli, nislSi gamoketli,
martoobaSi, viT siwmindeSi.
geli! da vici, vici, rom moxval,
rogorc sicocxlis `morCi keTili~,
da gacocxlebul da aRmdgar dro-Jams
vucdi am mTebSi gamoketili.
Sen isev mismen
Sen isev mismen da ise mismen,
TiTqos pirvelad mismen da gesmis,
da is, rac gesmis, umal da myisve
aTasfer sanTlad inTeba SenSi.
gasudrulia Jami _ mosisxle,
kvlav imedi maqvs miwis da zecis...
Sen sul momismen, ise momismen,
TiTqos pirvelad mismen da gesmis.
* * *
vwvdebi da vSifrav, me mxolod axla
vwvdebi Cems suls da bolomde vSifrav,
axla, rodesac cxadad da naTlad
vici, Sen CemTvis ra xar da vin xar.
144
Sen erTi cocxlob gaSifrul sulSi!
Seni RimiliT,
wviT da
fiqrebiT!
elvarebs suli Sens siyvarulSi
Tavis namdvili WeSmaritebiT.
axla iq, mTebSi
axla iq, mTebSi, kvlav SarSandeli
Jami anTia mzisfer elvaSi,
da sivrce, aTas oqros sanTeli,
gaxveulia foTolcvenaSi.
da Sen gigonebs ferTa talRebad
gardaqceuli dro da sinaTle,
da natrobs ise im monatrebas,
SarSan, iq, mTebSi, Sen rom minatre.
Sen mudam myavdi
Sen mudam myavdi da ise myavdi,
rom garduvalad unda myolodi,
rom mivsuliyav sakuTar gzamdi,
rom amomexsna suli bolomdi,
rom yofiliyo sicocxle cxadi,
rom hqoneboda azri molodins,
Sen mudam myavdi da ise myavdi,
rom garduvalad unda myolodi.
145
* * *
fiqrTan, romelic wamiT miwydeba,
iwyeba fiqri, fiqri meore,
da is meorec...
radgan iwyeba,
SeniT iwyeba da gimeorebs.
Sen gimeorebs!
Sen, viT biblias,
ise maradiss da uTariRos,
radganac Cems fiqrs ar SeuZlia,
iyos da Senze fiqri ar iyos.
* * *
qalaqi elis ocdaerT ivliss
da sdums qalaqi da Sen mogelis
da am dumilSi CaZirul tkivils
natvris niRbebad xatavs gogeni.
warmosaxvebis TeTr zmanebaSi
qalaqi Sen da sicocxles elis,
da moxval
da am garindebaSi
amoZravdeba suyvelaferi.
146
uecari mogoneba manqanidan petres cixis danaxvisas
ca - lurjad mooWvili,
sivrce - mziT anagebi,
mTebis fonze moWrili
petres cixis nangrevi.
kvlav elvarebs, o, im dRis
Soreuli fantomi,
Cveni ltolva - sicocxlis
ltolvas gadanatoli.
vmaRldebodiT bilikze
umsubuqes frTebiT da
mogoneba ivnisze
eSveboda zecidan . . .
axla cisfer TovaSi,
is dRe ise cxaddeba,
rogorc uSenobaSi
Seni gamonaTeba.
am foTolcvenis usazRvrobaSi
am foTolcvenis usazRvrobaSi
SemoWrilia rogorc sinaTle
is dRe, ros mzis da Jamis WknobaSi
mTebSi, maRali natvriT minatre.
SemoWrilia . . . da kvlav elvarebs
im Semodgomis ferTa nakadi
da aTovs, aTovs irgvliv yvelafers
es dRe . . . im dRidan gadmonaxati.
147
* * *
Sen moabijeb!
da ise, rogorc
mzis zenitze
Cinaris Crdili,
ukan ixevs amaoeba.
* * *
is dRe gadarCa! is erTi dRec da . . .
damrCa maRali xilva: beTani
da beTaniis cisferi zeca,
rogorc ulurjes zecis dedani,
da beTaniis ivlisis funjiT
moxatul mTebSi _ TeTri taZari,
da gadarCenil dRis zari sulSi:
Sen _ taZris fonze naqandakari.
148
* * *
sxva raRa darCa . . . mogonebaSi
marad cocxali im wamis garda,
da gazafxuli ferad-feradSi,
da Sen gelaTis aRsavlis karTan,
da es eJvani,
SeniT da Sengan
aJRerebuli oqros eJvani,
da im dRis gulis da majis feTqva,
da im dRis natvra da kaeSani.
siyvaruli meored
ar SegeSindes! erTbaSad mogwyda
samyaro, Sen rom samyarod Tvlidi,
mogwyda da axla nisliviT moCans
uceb gadaxsnil sivrceebs iqiT.
maRldebi! sadRac SoreTSi rCeba
tkivili uxmod darekil zarSi,
da Cndeba, sul sxva napiri Cndeba
da sul sxva zeca gexsneba caSi.
mwuxrebs, romlebic cocxlobdnen SeniT
mwuxrebs, romlebic cocxlobdnen SeniT,
da Seni sunTqviT savse xeobebs,
im bilikebiT da varskvlavTcveniT,
verasdros veRar gavimeoreb.
149
sicocxle anTebs, viT meteorebs,
im dReebs . . . da suls stkiva ~sada xar?~
. . . verasdros veRar gavimeoreb,
magram verasdros ver gadavlaxav.
* * *
Seni pirveli danaxva hgavda
garindebul mdumarebaSi
moulodnelad SemoWril zarebs.
* * *
is siyvaruli xsovnaa axla
is mwuxrebic da is monatrebac,
is Semodgomac,
qceuli qarvad,
mTebad,
zarebad,
da monastrebad,
is povnac,
zecis, is zecis povnac
is tkivilebic da is iarac . . .
xsovnaa,
magram
im sulis xsovna,
im simaRleebs rom eziara.
150
* * *
sxva gzebs,
sul sxva gzebs
gadahyva suli
xvedriT _ sastikiT da umkacresiT,
. . . magram xom iyo is siyvaruli
unamdvilesi da umZafresi,
magram xom rekda is siyvaruli
im simaRlidan da im zarebiT,
. . . da sastik gzebze Tan mdevs warsuli _
im maRal zarebs naziarebi.
* * *
me rom mjerodes,
rom Senc tkivilad
gagyva is dRe da wami SemkrTali,
rom sul SemTxveviT mowvdil gvirilas
SerCa agvistos mzis naRverdali,
rom Senc am wuTSi igoneb farcxiss
xvatSi anTebul lurji ferebiT,
maSin . . .
sicocxlis RvTaebriv sawyiss
da bedisweras davijerebdi.
* * *
giyvars!
da ukve amoxsnilia
Seni sicocxlis namdvili azric
da saidumloc qveynis gaCenis.
151
* * *
naTeli mitom mohfina RmerTma,
sicocxle qveynad mitom gadarCa,
rom Sen Cagevlo
rusTvelis ZeglTan
ase lamazs da ase lamazad.
* * *
mxolod es Rrublis nafleTic kmara,
es danamuli vardis furcelic,
rom
kvlav gacocxldes im dReTa gala,
kvlav mziuri da kvlav ferucvleli,
rom kvlav ginatro!
kvlav. . . da ocnebiT
kvlav gavyve caSi arwivTa gundebs,
da im dReebis kvlav gacocxlebiT
Cems Tavs, sakuTar Tavs davubrunde.
* * *
ar maxsovs wami,
Sen rom CemSi
ar yofiliyav _
natvrad,
siwminded,
tkivilebad,
locvad,
lirikad.
152
* * *
im simaRlidan
me rom Senze
fiqrSi avedi,
samyaro aris
mxolod
Senze
fiqris fragmenti.
* * *
Seni Rimili
da Cemma gulma
CemTvis ukvdavi dRis beWedi daisva im dRes.
* * *
yvela fiqrs Tavis zusti feri aqvs
suli yvela fiqrs xatavs ferebiT,
zogs umrumesi guaSebiT da
zogs unaTlesi akvarelebiT.
dro aelvarebs am fiqrebs ferads,
ferad ocnebebs da suls nawamebs,
. . . Cemi ocneba TeTria yvela,
radgan Sena xar maTi saTave.
153
* * *
dRes rom gipovo _
gamarTldeba qveynad gaCena,
qveynis gaCenac gamarTldeba,
dRes rom gipovo
mognatrebivar foTolcvenaSi
mognatrebivar foTolcvenaSi,
moglandebivar ferTa rialSi,
ferTa zvavSi da ferTa CqeralSi
ferebis qarSi da xetialSi.
mognatrebivar! ferTa tevridan
wamomifrina natvram orbebi,
Tavs ver daaRwev foTolcvenidan
da aw verasdros gaucxovdebi.
variaciebi Senze fiqrebidan
. . . kvalav uSenod var!
uSenod!
magram,
swored amitom ar var uSenod!
. . . da dro romelic uSenod midis,
droa,
romelic savsea SeniT!
. . . da me vicileb JamTa siaves
154
Senze ocnebis mexamridebiT!
. . . Sen, Sen,
Sen akldi Cems sinamdviles,
amitom erqva yofnas _ lodini,
da sinamdviles _
sinamdvilis SesaZlebloba.
. . . am samyaroSi Cemi mosvlis garduvaloba
cxadia
mxolod
axla da SeniT!
. . . me var!
es niSnavs, rom vfiqrob Senze,
es fiqri Cemi yofnis wesia.
* * *
gadikarge da aivso
suli mistikur landebiT,
siSoriT _ gauRweveli
sinaTlis weliwadebiT.
geZaxi! is dRe sad aris
im musikiT da hangebiT,
im xmebiT _ im ganTiadis
im cisfer zanzalakebiT.
axla rom marTla
axla rom marTla,
axla rom wamiT
Seni Rimili cxadad maCvena,
am gaelvebiT da mxolod amiT
gavamarTlebdi qveynad gaCenas.
155
vaJebSi gogo gamoeria Cems SviliSvils salome korZaias
amdeni vaJi memkvidris Semdeg
uecrad gaCnda qali - salome,
Tmebi - mwveli mze danaTis zegnebs,
xma - bulbulebi vardze galoben.
vaJebSi gogo gamoeria,
gogo, ra gogo, ra Tvalxatula,
ulamazesma TeTrma feriam
wamwami nazad daafaxula . . .
biWebSi gogo gamoeria,
gogo ki ara, qali Tavadis,
ha asparezi TeTro feriav,
ltolvis, gafrenis da maskaradis.
Cems gvarSi gogo gamoeria,
da sixarulma Sekra kamara,
da aRtacebam, Cemo feriav,
usazRvroeba Semomatara!
me isev aq var . . .
me isev aq var,
me kvlav aq var,
kvlav am mTebSi var,
mTebSi, romlebic
inaxaven rogorc zmanebebs,
naTels, im naTels,
Cauqrobel mzed rom efina
aq,
156
SenTan erTad
Segebebul SemoRamebebs.
Jams inaxaven,
Jams im ltolvis,
Jams amaRlebis,
Jams,
mTvariT naqsov bilikebze
mwuxris nabijebs,
im Jams, romelic
bedisweris
maRal gangebiT,
SeniT aRsavse
im dReebma,
rom momaniWes,
xmebs inaxaven,
idumal xmebs,
xmebs im zarebis,
im bilikebis,
im talRebis da im tevrebis,
xmebs im wvimebis,
im Zaxilis,
xmebs im qarebis,
im siyvarulis,
im mwuxrebis
im Sadrevnebis.
Sen aq elvareb,
foTolcvenis miriad ferSi,
Sen aq anTixar,
varskvlavTcvenis aTas bgeraSi,
aq iwvi
lurjad amaRlebul mTebis naTelSi,
am xeobebis
sizmareul
gulisZgeraSi.
aq,
aq cocxloben
157
is dReebi
mziT da qarwvimiT
da im ltolviT da
usazRvrobiT
savse dReebi
dReebi
savse zmanebebiT da sinamdviliT,
im siyvarulis
moelvare
simaRleebiT . . .
da me kvlav aq var,
isev aq var,
kvlav am mTebSi var,
mTebSi, romlebic
inaxaven rogorc zmanebebs,
naTels,
im naTels,
sizmareul mzed rom efina
aq, SenTan erTad
Segebebul SemoRamebebs.
* * *
rasac miveswrafvi da
rac rom meocnebeba,
rac sizmrebad miqcies
umZafresma vnebebma,
yvela sagalobeli,
sulis yvela ebani,
Cemi molodini da
Cemi mogonebani,
158
da sicocxlec _ uwyveti
warmosaxvis dineba . . .
Seni
natvris
umkacres
kanons emorCileba.
* * *
ra RvTaebrivi grZnobaa: natvra,
ra idumali gancdaa: gnatrob,
gnatrob!
da axla es natvra marTavs
sulis yvela Sres da yvela atoms.
da aha, Cemi sicocxlis qarga:
xar Sors da sadRac,
gixmob da gdardob.
rac uaRresad abstraqtul: natvra-s
aqcevs konkretul tkivilad: gnatrob.
im mwuxris Semdeg
im mwuxris Semdeg
sul sxva zecidan
ibadebian ganTiadebi,
sxva ferebis da
sxva ritmebis da
sxva elvarebis
sxva triadebiT.
159
sxva ocnebebis
gaSlil afrebiT,
frTebiT, sanTlebiT, diademebiT,
siRrmiT,
sxva siRrmiT,
da usasrulod,
da ubolood mbrwyinav tevrebiT.
sxva orbitaze
brunavs samyaro,
sxvagvar brunviT da sxvagvar
wreebiT,
sul sxva eJvnebiT,
sxvagvar zarebiT,
sul sxva xmebiT da
simaRleebiT.
da Sen anTixar
yvela ltolvaSi,
yvela frTaSi da yvela afraSi,
SeniT savsea
yvela elva da
yvela bgera da
yvela kaSkaSi.
im mwuxris Semdeg
sul sxva zecidan
ibadebian ganTiadebi
sxva ferebis da
sxva ritmebis da
sxva elvarebis
sxva triadebiT.
160
* * *
is ki araa mTavari:
sad var,
rom Tavs baTumis zeca damnaTis,
rom ~olimpiis~ gembanze vdgavar
da makravs zRvis da mzis andamati.
aramed is,
rom am wuTSic, axlac,
savse var Senze fiqriT da natvriT,
mivyvebi Senze fiqrebis nakads
da Seni natvriT vcildebi napirs.
vcildebi! cxreba portis xmauri,
baTumi moCans sivrcis fragmentad . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
da umTavresi,
is siyvaruli,
am fiqrs rom adgas Saravandedad.
ar dasruldeba
ar dasruldeba!
Sen ufro cxadad
da sul bolomde
unda gaigo,
da unda Cawvde, rom CemTvis rac xar,
usasruloa da uTariRo,
rom Cems sicocxles
Jamidan JamSi
eqod gadaaqvs
Senze ocneba,
Senze ocneba, rogorc samyaros gabrwyineba
da gasxivosneba. . .
161
ar dasruldeba!
Sen ufro cxadad,
da sul bolomde
unda gaigo,
da unda Cawvde, rom CemTvis rac xar,
usasruloa da uTariRo.
* * *
waxvedi!
davrCiT me da baqani,
ukacrieli da mowyenili,
bindi _ civi da miusafari,
saaTi _ droJams CamorCenili.
dasrulda!
da aw es yru baqani
samaradJamod memaxsovreba,
dasrulda, rogorc sevdis zRapari,
sadac uniRbod cxovrobs cxovreba.
Sen Cemi sxva xar. . .
Sen Cemi sxva xar, im gaazrebiT,
rogorc `Tavis sxvas~
Sifravs hegeli,
hegeli, rogorc am mimarTebis
aRmomCeni da
mauwyebeli.
162
da momesaja Cvens ziar velze
sul Senken ltolva,
ltolva da swrafva,
Senze ocneba da ocnebebSi
Caumcxral natvrad
gaSlili afra.
swored is sxva xar, uromlisodac
Cems arsebobas
ver gaviazreb.
me mavsebs Seni sulis simaRle,
Seni xibli da
Seni sinaze.
swored is sxva xar, romlis gareSec
Cemi sicocxlis dvritas
ver vwvdebi,
da mifrinaven usazRvrobisken
Cemi da Seni
zecis mercxlebi.
da Sen gangicdi Cemi meobis
da Cemi yofnis
mziur nawilad,
vinc Cemi fiqri da warmosaxva
aamaRla da aaarwiva.
Sen Cemi sxva xar, im gaazrebiT,
rogorc `Tavis sxvas~
Sifravs hegeli,
hegeli, rogorc am mimarTebis
aRmomCeni da
mauwyebeli.
163
* * *
Sens silamazes, poetis garda,
qveynad veravin ver Sebedavda,
Sens sulis Sreebs, poetis garda,
qveynad veravin ver gaSifravda,
Sens aRmoCenas, poetis garda,
sicocxles vervin ver Seswiravda,
me aq var, aq var, aswieT farda,
sul ase mwamda, sul ase mwamda.
prologi
me Segegebe:
Cems sulSi Seni
aRmoCenisgan
SeZruli goniT,
datyvevebuli
SeniT da Senken
Cemi ocnebis
umZafres ltolviT,
mTvareuliviT
gadmodgmul bijiT,
Semcbar guliT da
SeboWil majiT,
da uTqmel gansjiT,
idumal gansjiT,
mdumar gansjiT da
ganabul gansjiT.
164
aanTe sivrce
zRapris qargidan
mzisferi TmebiT
mosul aliviT,
fermkrTalma,
nazma da zeciurma
seqtembris
mwuxris winandaliviT.
da Sen win Sevdeq:
aburdul fiqriT,
da SeSfoTebul
da irib mzeriT,
da aRtacebul
suliT da gancdiT
da savse SeniT,
SeniT da SeniT.
da idga wuTi,
wuTi dumilis,
wuTi gangaSis,
xilvis da wvdomis . . .
gareT ki, gareT,
fanjrebis miRma
sivrces ipyrobda
Tebervlis Tovli.
165
siyvarulis metafizika
vgrZnob, rogor ipyrobs mTel Cems arsebas
idumalebiT savse naTeli,
erTi wamic da, suls moaskdeba
natvra,
viT zari da gansacdeli.
* * *
is karnavali im mzian RamiT,
im gulisZgeris is mZafri wuTi,
im gaRimebis elvare wami,
yelSi gaCrili sityva da burTi,
sul CemSia! da marad da yvelgan
sulSi kaSkaSebs, rogorc arili,
sul CemTanaa, Cems RvTiur xvedrad
da maradiul TanamgzavriviT.
* * *
gpove, radganac ulamazesis
mZebneli suliT im gzas gavyevi
(riTmad mawydeba sityva: ramzesi,
meore riTmad: gadasaxvevi),
uTuod SenTan da mxolod SenTan,
da zustad SenTan rom momiyvanda . . .
moapyar yuri am gulis feTqvas . . .
axla xom gjera, rom sul miyvardi.
166
galaktioni poeturi esse
samyaro enTo sxva sivrceebze,
sxva mziT, sxva zecis SuqTa kamariT,
sxva mwvervalebis simaRleebze,
sxva ocnebebiT naqandakari.
mere movida: kosmiur xilviT,
ganSorebaTa tkiviliT _ cremliT,
zenitze mdgari mzis sinamdviliT _
is,
erTi, rogorc qveyana mTeli.
da man: poetur ardaridebiT
samyaros SreTa aswia farda,
sulis musikis mZafri zvirTebi
aaSriala daZleul zRvarTan.
sworupovari CangiT, TamamiT,
aRtacebebis zRvaSi Sevida,
da aelvarda Jami ~dalandiT~
da usazRvrobis ~efemeridan~.
moxetiale cecxlis dReebiT,
amfeTqebeli sulis ZiebiT,
TvalebSi Camdgar saSinelebiT,
cremlTa maRali SurisZiebiT,
yvelafers, ise viT niaRvari,
moedo yvela sazRvris mZleveli,
aRmoaCina mTeli samyaro,
qveynisTvis jerac miukvleveli.
moedo axal sicocxlis talRad,
da, rogorc maRal zraxvaTa mefem,
Seqmna qveyana isev da axlad,
Seyvarebulma da meocnebem.
167
da gaCnda: mRvrie da mware qari,
mogonebaTa qari _ ~sada xar?~
da qaris totiT Serxeva mTvaris
da marti, qaris tots rom gadahyva.
moTova ucnob, iisfer TovliT,
vardisfer TovliT da TovliT libris,
aivso lomfer oqtombris ltolviT
ivlisisferi Tasebi yinvis,
da daibada: mRvrie mSveneba _
SeSlil saxeTa ConCxi _ tyeebi,
da qaosebSi SemoWeneba
apokalifsur lurja cxenebis.
mze miicvala Ria TvalebiT,
sastiki zecis faruli dardiT,
uucxdes da SeSlil zmnebiT
gaCnda: nawvimar silaSi vardi.
ainTo mwuxrSi mTawmindis mTvare,
maRal zambaxTa mcelavi celi,
da xilvis siRrme da siTamame:
gadazneqili sizmrebis weli.
aRsdga mcuravi suli Walebis,
gaCnda atmis xe, viT nazi qali,
xats Selekili elva sanTlebis,
zarTan grigaliT mebrZoli zari.
gaCnda samyaro! horizontidan
zenitze maRla gadaSlil gzebze,
Sori alpebis wyaroze wminda,
udiadesi samxreTis mzeze.
gaCnda! ainTo im sivrceebSi,
im mziT, im zecis SuqTa kamariT,
im mwvervalebis simaRleebze,
im ocnebebiT naqandakari _
168
man rom pova
da igi rom Cawvda,
man rom Seqmna da
samyaros uZRvna . . .
da dgas sakuTar samyaros karTan
usazRvroebis maRali muza.
* * *
. . . da roca vigrZen, rom Sen miyvardi
daiwyo. . .
Cemi samyaros Seqmna.
* * *
samyaro, riTac movel Senamde.
Senamde, rogorc maRal rwmenamde.
Senamde, rogorc Cemi sicocxlis
transcendentalur bedisweramde,
aq Sedga, Sen win, suli eloda
am diad wams da grZnobis gandobas,
miyvarxar! unda gaagrZelo da
daaboloo Cemi qmnadoba.
169
sarCevi
jansuR korZaias poezia _ n. xurcilava . . .3
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xom miagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
. . . magram es ltolvac da imedebic . . . 10
. . . sanam sul erTi ar aris SenTvis . . 11.
. . . da Cemi sicocxlis xvedrad . . . . . .11.
. . . veRar avage naocnebari . . . . . . . . .11.
. . . samyaro aris, magram rom aris . . . . 12
sinamdvile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
. . . eli, kvlav eli Jamis moqcevas . . . . 13
Ze kacisa: avtoportreti . . . . . . . . . . .13
. . . manam sul unda vcado rom avxsna . . 15
da yvela is droc . . . . . . . . . . . . . . . 16
. . . sicocxle rogorc fiqri gabmuli . . 17
raRac aklia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
poezia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
me Cems Tavs veZeb . . . . . . . . . . . . . . . .19
hamlet! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Canaweri haidegeris kiTxvisas . . . . . . . . .22
. . . zeca mZimea, mRvrie da blanti . . . .24
ver damimoneb! . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Sen ukve Sen xar . . . . . . . . . . . . . . . .29
yinwvisSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
warwera g. tabiZis `rCeulze~ . . . . . . . .30
170
nawyveti protagoriul fiqrebidan . . . . .30
baraTaSvili . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
aTasjer gavCndi . . . . . . . . . . . . . . . . .31
warsulSi, rogorc JamTa nangrevSi . . . . 32
ramdeni fiqri agixda ukva . . . . . . . . . . 35
. . . dagxvda smaragdis zeca da mTebi . . .36
. . . ras ewireba suli tarigad? . . . . . .36
. . . im ocnebebiT savse xar axlac . . . . .37
. . . mxolod Sen ar xar! sxva yvelaferi .37
ocnebiT mainc . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
rad gawameben horizontebi? . . . . . . . . . 39
ukve daadgi fexi mTvareze . . . . . . . . . . 39
. . . raRac gawamebs . . . sxva misawvdomi ..40
mwvervalebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
ukanaskneli foTlebi . . . . . . . . . . . . . .42
sad var yvelaze metad maRali . . . . . . . .42
. . . xom marTla iyo da CemSi iyo . . . . 43
. . . kvlav cocxalia yvela is mwuxri . . .43
es saukunec . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
. . . da erTxel ukve . . . . . . . . . . . . 44
. . . axlac sanTeli mipyria, axlac . . . . 44
. . . Sen xar! Sen cocxlob! da radgan
cocxlob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
da mainc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Sebindebisas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
. . . me ki ar vnatrob, mwams da moveli . 47
. . . Zala Tu hqonda qveynis gaCenis . . . .48
171
azris monologebidan . . . . . . . . . . . . . 48
minaweri Seqspiris samocdameeqvse sonetze ..49
jer mxolod erTxel . . . . . . . . . . . . . .49
. . . amoxsnilia amosaxsneli . . . . . . . . 50
demokrite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
parTenoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
boroti saukune . . . . . . . . . . . . . . . . 52
. . . da araferi, sul araferi . . . . . . .53
. . . Sens fiqrSi axlac naTlad Cans kvali 54
. . . varskvlavTmricxvelno! . . . . . . . . . .55
heraklites monologebidan . . . . . . . . . .55
azris apologia . . . . . . . . . . . . . . . . .56
kvlav vibadebi . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
. . . samyaros, rogorc TvaldaTxril
ciklops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
. . . es is ferflia . . . . . . . . . . . . . .58
. . . es kosmiuri usazRvroebac . . . . . ..59
. . . ara, ar axda fiqri arcerTi . . . . .59
. . . gadian wlebi da saukunec . . . . . . .60
minaweri platonis dialogebze . . . . . . . .60
monanieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
niRbebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
. . . da SenSi, rogorc imperativi . . . .64
. . . da meordeba . . . kaenis codvac . . 65
. . . WeSmariteba, viT maradisi . . . . . . .66
poezias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
. . . erTxelac kidev mozide mSvildi . . .67
172
. . . droo, gaxsovs im lamaz . . . . . . . .67
pirveli nawyveti ciklidan `dro~ . . . . . .68
meore nawyveti ciklidan dro . . . . . . . .68
JamTa wamebad qceuli fiqri . . . . . . . . . 68
. . . rogor TandaTan qarwyldeba eWvi . ..69
Seican Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
vaterlooze dums saukune . . . . . . . . . ..69
sulo, verasdros ver damSviddebi . . . . . 70
sicocxle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
da kvlv ise SevdivarT . . . . . . . . . . . . .71
erTxelac kidev . . . . . . . . . . . . . . . . .72
meore nawyveti fiqridan `saocrebani~ . . . 73
suli saganZuri . . . . . . . . . . . . . . . . .73
gapaqreba eklesiastesTan . . . . . . . . . . . .75
sionTan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
dro uswrafesad moiTxovs pasuxs . . . . . .80
jer gaCnda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
kidev erTi saswaulic . . . . . . . . . . . . .81
saukunis sasasruls . . . . . . . . . . . . . . 82
Cemi am wuTis cnobiereba . . . . . . . . . . .86
meordebian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87.
iluziebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
gasagnebuli fiqria . . . mcxeTis . . . . . . .89
. . . Cemi gamocdileba . . . . . . . . . . . . 90
fiqri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
magram, vai Tu . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
warwera kantis `wminda gonebis kritikaze~ 92
173
rad, rad ar axsovs? . . . . . . . . . . . . . .93
`galobani sinanulisani~ . . . . . . . . . . . .94
gazafxuli qarTlis gzaze . . . . . . . . . . .94
gelis maRali zeca mcxeTaSi . . . . . . . . . 95
farnavaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
ikorTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
saba orbelianis gaxseneba daviT aRmaSeneblis
saflavTan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
dioskurias nangrevebTan . . . . . . . . . . . .97
zedaznidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
kimoTesubanSi . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
. . . raRac sxva, vidre mxolod nangrevi . .98
TmogvTan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
bosforTan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
Tbilisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
baTumi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
sarfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
oqros cixidan . . . . . . . . . . . . . . . . .101
. . . da is, rac CemSi . . . . . . . . . . . .101
gelaTis monastris karibWesTan . . . . . . 103
hei, fiqro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
1959 wlis 9 marti . . . . . . . . . . . . . . .106
gismendi da . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
gavCndi . . . da mere werda da werda . . .109
. . . da erTi wuTic . . . da bagratidan 109
. . . rogor SemZvrelad aris lamazi . . 110
artanuji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
174
mwuxris zarebi gelaTis monasterSi . . . . 111
sizifes lodi . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
. . . ai, Seni pirveli . . . . . . . . . . . . 112
. . . warwera iaponiaSi gasagzavn `deda
enaze~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
meored dabadeba . . . . . . . . . . . . . . . . 114
da yvelafers, rac CemTvis . . . . . . . . . 121
samSoblo _ mcneba . . . . . . . . . . . . . . 123
da iocnebe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
mowameTa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
da Cven Seni simaRlidan . . . . . . . . . . . 127
mdumarebaSi, tkivilSi, cremlSi . . . . . . 130
samyaros sikvdili . . . . . . . . . . . . . . .130
recenziis magier . . . . . . . . . . . . . . . .131
ra eSveleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
ara, mxolod is . . . . . . . . . . . . . . . . 132
im dReebis qronika . . . . . . . . . . . . . . 132
nawyveti gaucxoebul qalaqSi sicocxlis
sazrisze fiqrebidan . . . . . . . . . . . . . 133
. . . amaze metma ra sisxlis Rvram da . . 134
. . . rogorc abraams . . . . . . . . . . . . 134
arc maSin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
locva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136
Semodgoma _ 93 . . . . . . . . . . . . . . . . 136
rogor erTbaSad . . . . . . . . . . . . . . . .137
. . .xom naTlad xedav _ drom da dReebma 137
Senze naTqvami striqonebi jvarTan . . . . .138
175
mistikuri xilva . . . . . . . . . . . . . . . .138
radgan sxva vervin . . . . . . . . . . . . . . .139
Cveulebrivi dRis qronika . . . . . . . . . .139
. . . giyvars . . . da mziur ocnebiT . . 140
. . . da is dRe damrCa, damrCa da CemSi .140
. . . Tu me kacisa, es aris fiqri . . . . .140
sevdiT avsebula sivrce . . . . . . . . . . . 140
vardTa uTeTresi TovliT . . . . . . . . . .141
. . . zeca moqufrul . . . bindi . . . . . 141
moulodnelad gaRebul karSi . . . . . . . .142
gamogeTxove wamis win . . . . . . . . . . . . .142
. . . Tofi _ uSenobis . . . . . . . . . . . 142
. . . miyvarxar . . . . . . . . . . . . . . . . .143
. . . geli! uSenod ar acxaddeba . . . . . .143
es gzaa, kldeebSi gamokveTili . . . . . . . .144
Sen isev mismen . . . . . . . . . . . . . . . . .144
. . . vwvdebi da vSifrav . . . . . . . . . . 144
axla iq. mTebSi . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Sen mudam myavdi . . . . . . . . . . . . . . . .145
. . . fiqrTan, romelic wamiT miwydeba . .146
. . . qalaqi elis ocdaerT ivliss . . . . .146
uecari mogoneba manqanidan petres cixis
danaxvisas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
am foTolcvenis usazRvrobaSi . . . . . . .147
. . . Sen moabijeb _ . . . . . . . . . . . . .148
. . . is dRe gadarCa! is erTi dRec da . 148
. . . sxva raRa darCa . . . . . . . . . . . . .149
176
siyvaruli meored . . . . . . . . . . . . . . .149
mwuxrebs, romlebic cocxlobdnen SeniT . 149
. . . Seni pirveli danaxva hgavda . . . . . 150
. . . is siyvaruli xsovnaa axla . . . . . .150
. . . sxva gzebs, sul asxva gzebs . . . . . 151
. . . me rom mjerodes, rom Sen tkivilad 151
. . . giyvars! da ukve amoxsnilia . . . . . 151
. . . naTeli mitom mohfina RmerTma . . . 152
. . . mxolod es Rrublis nafleTic kmara152
. . . ar maxsovs wami . . . . . . . . . . . . .152
. . . im simaRlidan me rom Senze fiqrSi
avedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
. . . Seni Rimili . . . . . . . . . . . . . . .153
. . . yvela fiqrs Tavis zusti feri aqvs .153
. . . dRes rom gipovo . . . . . . . . . . . .154
mognatrebivar foTolcvenaSi . . . . . . . .154
variaciebi Senze fiqrebidan . . . . . . . . .154
. . . gadikarge da aivso . . . . . . . . . . 155
. . . axla rom marTla . . . . . . . . . . . 155
me isev aq var . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
. . . rasac miveswrafvi da . . . . . . . . . 158
. . . ra RvTaebrivi grZnobaa: natvra . . .158
im mwuxris Semdeg . . . . . . . . . . . . . . .159
is ki araa mTavari, sad var . . . . . . . . .160
ar dasruldeba . . . . . . . . . . . . . . . . 161
waxvedi! davrCiT me da baqani . . . . . . . . 161
Sen Cemi sxva xar . . . . . . . . . . . . . . . .162
177
. . . Sens silamazes poetis garda . . . . .163
prologi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
siyvarulis metafizika . . . . . . . . . . . . 165
. . . is karnavali im mzian RamiT . . . . .165
. . . gpove, radganac ulamazesis . . . . . .165
. . . da roca vigrZen, rm Sen miyvardi . .166
. . . samyaro, riTac movel Senamde . . . .166
sarCevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
178