Download - Juridische aspecten van open source software
Juridische aspecten van ‘Open Source
Software’
SAI VZW
Avondseminarie Gent 16 september 2010
2
Achtergrondinformatie
Wat is „Open Source Software‟?
Geen eenduidige toepassing
Definitie „Open Source Initiative‟
Vrije wederverspreiding
Broncode
Afgeleide software
Integriteit originele broncode
Geen discriminatie van personen of groepen
Geen discriminatie ten aanzien van toepassingsgebieden
Verdeling van de licentie
Licentie niet specifiek voor één product
Geen restrictie voor andere software
Technologieneutraliteit
3
Achtergrondinformatie
Frequente verwarring met andere begrippen
Publiek domein (“public domain”)
Geen auteursrecht
In principe vrij gebruik
Opgelet: “abandonware” ≠ “public domain”
Vrije software (“freeware”)
Gratis software
Licentiebepalingen
Niet noodzakelijk toegang tot broncode
“OSS” is niet noodzakelijk gratis
4
Juridisch statuut OSS
Juridisch statuut „Open Source Software‟?
Software („computerprogramma‟)
Broncode
Objectcode
W. 30.6.1994 rechtsbescherming computerprogramma‟s
Geen onderscheid naar het type software
Geen onderscheid naar het type licentie
Bescherming onder het auteursrecht indien origineel
Licentie (en dus de auteur) bepaalt of de software al dan
niet „open source software‟ is
5
Juridisch statuut OSS
Initiële software
Meestal “werk in samenwerkingsverband”
Collectief auteursrecht bestaat in bepaalde landen, maar niet in
België
Verdere ontwikkelingen
Afgeleid werk
Bepaalde organisaties streven een overdracht na van de
rechten naar hen, zodat zij gecoördineerd kunnen
optreden “namens” de open source gemeenschap (cf.
FSF)
6
Juridisch statuut OSS
Impact auteursrecht
Onmiddellijke bescherming bij creatie (“vormgeving”)
Geen formaliteiten
70 jaar na het overlijden van de auteur (!)
Patrimoniale rechten
“Exploitatie” in de ruime zin van het woord
Overdraagbaar
Morele rechten
Recht van vaderschap en integriteit
Onoverdraagbaar
7
Juridisch statuut OSS
Titulariteit (“eigendom”)Auteur – natuurlijke persoon
Rechtspersoon (enkel mogelijk na overdracht)
Werkgever – werknemerVermoeden van eigendom in hoofde van de werkgever
Tegendeel kan bewezen worden
Opgelet: indien geen software, geen vermoeden van overdracht!
Opdrachtgever – opdrachtnemerGeen vermoeden van overdracht
Moet contractueel overeengekomen worden, zelfs indien ontwikkeling tegen vergoeding gebeurt (!)
Vormvoorwaarden
8
Juridisch statuut OSS
Titulariteitsregime wordt doorkruist door de OSS-licentie
zodat een goed beleid / vorming ten aanzien van
werknemers en aannemers belangrijk is
Ontwikkelaars (werknemers / zelfstandigen) kopiëren soms code
zonder de gevolgen te beseffen
Werknemers stellen soms code ter beschikking aan derden
zonder het virale effect van sommige licentie in overweging te
nemen
Contractuele maatregelen kunnen deze risico‟s niet
volledig uitsluiten
9
Aandachtspunten
Welke licentie is van toepassing?
Hoe wordt deze licentie van toepassing?
“click-wrap” is in principe geldig naar Belgisch recht
Klassieke vragen
Garanties
Aansprakelijkheid
Vrijwaring voor inbreuken van intellectuele eigendomsrechten
van derden
Onderhoud en bijstand
Toepasselijk recht & jurisdictie
Specifieke vraag
“Virale effect”
10
Welke licentie is van toepassing?
Veel verschillende (verenigbare en onverenigbare) open
source licenties zijn in omloop en sommige licenties
sluiten elkaar uit
In bepaalde gevallen kan een keuze uit verschillende
licenties bestaan
De licenties kunnen wijzigen bij nieuwe versies
Software die bestaat uit verschillende “componenten”
kan onderworpen zijn aan verschillende
licentievoorwaarden
Conclusie: goed licentiebeleid is noodzakelijk
Analyseer de toepasselijke voorwaarden net zoals dit gebeurt bij
commerciële software
11
Garanties
Garantie verborgen gebreken (art. 1641 e.v. of 1721 B.W.
Verborgen gebreken (functionele interpretatie)Onzichtbare conceptgebreken
Aanwezigheid virus
Fouten in processen (b.v. rekenfouten)
Geen gebruik mogelijk conform normaal gebruik of voorziene doeleinden
SanctiePrijsvermindering
Teruggave software tegen terruggave vergoeding
Conventionele regelingen (meestal beperkend!)
12
Garanties
GPLv3
15. Disclaimer of Warranty.
THERE IS NO WARRANTY FOR THE PROGRAM, TO THE EXTENT PERMITTED BY APPLICABLE LAW. EXCEPT WHEN OTHERWISE STATED IN WRITING THE COPYRIGHT HOLDERS AND/OR OTHER PARTIES PROVIDE THE PROGRAM “AS IS” WITHOUT WARRANTY OF ANY KIND, EITHER EXPRESSED OR IMPLIED, INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, THE IMPLIED WARRANTIES OF MERCHANTABILITY AND FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. THE ENTIRE RISK AS TO THE QUALITY AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM IS WITH YOU. SHOULD THE PROGRAM PROVE DEFECTIVE, YOU ASSUME THE COST OF ALL NECESSARY SERVICING, REPAIR OR CORRECTION.
17. Interpretation of Sections 15 and 16.
If the disclaimer of warranty and limitation of liability provided above cannot be given local legal effect according to their terms, reviewing courts shall apply local law that most closely approximates an absolute waiver of all civil liability in connection with the Program, unless a warranty or assumption of liability accompanies a copy of the Program in return for a fee.
13
Garanties
Modified BSD
THIS SOFTWARE IS PROVIDED BY THE REGENTS AND CONTRIBUTORS ``AS IS'' AND ANY EXPRESS OR IMPLIED WARRANTIES, INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, THE IMPLIED WARRANTIES OF MERCHANTABILITY AND FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE ARE DISCLAIMED. […]
EUPL v1.1
7. Uitsluiting van garantie
Het werk is een werk in ontwikkeling, dat voortdurend door vele bewerkers wordt verbeterd. Het is een onvoltooid werk, dat bijgevolg nog tekortkomingen of programmeerfouten kan vertonen, die onlosmakelijk verbonden zijn met dit soort softwareontwikkeling.
Om deze reden wordt het werk verstrekt op grond van de licentie "zoals het is" enzonder enige garantie met betrekking tot het werk te geven, met inbegrip van, maar niet beperkt tot garanties met betrekking tot de verhandelbaarheid, de geschiktheid voor een specifiek doel, de afwezigheid van tekortkomingen of fouten, de nauwkeurigheid, de eerbiediging van andere intellectuele eigendomsrechten dan het in artikel 6 van deze licentie bedoelde auteursrecht.
Deze uitsluiting van garantie is een essentieel onderdeel van de licentie en eenvoorwaarde voor de verlening van rechten op het werk.
14
Aansprakelijkheid
ExoneratieclausuleContractuele aansprakelijkheid = in principe onbeperkt: alle schade moet worden vergoed
Commercieel gebruikelijk om dit te beperken
Aansprakelijkheidsbeperking is toegestaan:Nooit beperking aansprakelijkheid voor bedrog of opzettelijke fout (uitz. voor werknemers & aangestelden; niet voor directeur)
Wel beperking mogelijk voor zware fout!
Bepalingen van openbare orde (bijv. strafrechtelijke inbreuken) of dwingend recht (bijv. product liability)
Beperking die elke zin wegneemt van de verbintenis - uitholling
Mogelijkheden:Omvang van de aansprakelijkheid (bedrag)
Aard van de fout (b.v. enkel aansprakelijk voor zware fout)
Aard van de schade (geen gevolgschade)
15
Aansprakelijkheid
GPLv3
16. Limitation of Liability.
IN NO EVENT UNLESS REQUIRED BY APPLICABLE LAW OR AGREED TO IN WRITING WILL ANY COPYRIGHT HOLDER, OR ANY OTHER PARTY WHO MODIFIES AND/OR CONVEYS THE PROGRAM AS PERMITTED ABOVE, BE LIABLE TO YOU FOR DAMAGES, INCLUDING ANY GENERAL, SPECIAL, INCIDENTAL OR CONSEQUENTIAL DAMAGES ARISING OUT OF THE USE OR INABILITY TO USE THE PROGRAM (INCLUDING BUT NOT LIMITED TO LOSS OF DATA OR DATA BEING RENDERED INACCURATE OR LOSSES SUSTAINED BY YOU OR THIRD PARTIES OR A FAILURE OF THE PROGRAM TO OPERATE WITH ANY OTHER PROGRAMS), EVEN IF SUCH HOLDER OR OTHER PARTY HAS BEEN ADVISED OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGES.
17. Interpretation of Sections 15 and 16.
If the disclaimer of warranty and limitation of liability provided above cannot be given local legal effect according to their terms, reviewing courts shall apply local law that most closely approximates an absolute waiver of all civil liability in connection with the Program, unless a warranty or assumption of liability accompanies a copy of the Program in return for a fee.
16
Aansprakelijkheid
Modified BSD
[…] IN NO EVENT SHALL THE REGENTS OR CONTRIBUTORS BE LIABLE FOR ANY DIRECT, INDIRECT, INCIDENTAL, SPECIAL, EXEMPLARY, OR CONSEQUENTIAL DAMAGES (INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, PROCUREMENT OF SUBSTITUTE GOODS OR SERVICES; LOSS OF USE, DATA, OR PROFITS; OR BUSINESS INTERRUPTION) HOWEVER CAUSED AND ON ANY THEORY OF LIABILITY, WHETHER IN CONTRACT, STRICT LIABILITY, OR TORT (INCLUDING NEGLIGENCE OR OTHERWISE) ARISING IN ANY WAY OUT OF THE USE OF THIS SOFTWARE, EVEN IF ADVISED OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.
EUPL v1.1
8. Uitsluiting van aansprakelijkheidBehoudens in het geval van opzettelijk toegebrachte of rechtstreekse schade aan natuurlijke personen, is de licentiegever in geen enkel geval aansprakelijk voor ongeacht welke rechtstreekse of indirecte, materiële of immateriële schade die voortvloeit uit de licentie of het gebruik van het werk, met inbegrip van, maar niet beperkt tot schade als gevolg van het verlies van goodwill, verloren werkuren, een computerdefect of computerfout, het verlies van gegevens, of enige andere commerciële schade, zelfs indien de licentiegever van de mogelijkheid van dergelijke schade in kennis is gesteld . De licentiegever is echter aansprakelijk op grond van de wetgeving inzake productaansprakelijkheid, voor zover deze wetgeving op het werk van toepassing is.
17
Vrijwaring inbreuken IPR
Klassieke vrijwaringsclausuleVrijwaring en vergoeden
Vervangen of aanpassen
Markttrend naar onbeperkte aansprakelijkheid in commerciële overeenkomsten
EUPL v1.1
6. Auteursketen
De oorspronkelijke licentiegever garandeert, dat hij rechthebbende is van het hierbij
verleende auteursrecht op het oorspronkelijke werk dan wel hem dit in licentie is
gegeven en dat hij de bevoegdheid heeft de licentie te verlenen.
Elke bewerker garandeert, dat hij de rechthebbende is van het auteursrecht op de door
hem aan het werk aangebrachte wijzigingen dan wel dat hem dit in licentie is gegeven
en dat hij de bevoegdheid heeft de licentie te verlenen.
Telkens wanneer u de licentie aanvaardt, verlenen de oorspronkelijke licentiegever en
de opeenvolgende bewerkers u een licentie op hun bijdragen aan het werk onder de
voorwaarden van deze licentie.
18
Onderhoud en bijstand
In principe geen recht op onderhoud en bijstand
Geen garanties op voortdurende ontwikkeling
“Gemeenschap” ontwikkelt naar eigen inzicht
Betalende ondersteuning is mogelijk
Situatie verschilt niet fundamenteel met deze van
commerciële software
Onderhoud en bijstand vallen onder specifieke overeenkomst
Garanties moeten meestal contractueel bedongen worden
19
Toepasselijk recht & jurisdictie
Toepasselijk recht
Bepaalt omvang van rechten en plichten
Geldigheid clausules!
Jurisdictie
Procedureplaats- en vorm
Impact kostprijs procedure
Contractuele clausules verschaffen duidelijkheid en zijn
bijgevolg wenselijk
20
Toepasselijk recht & jurisdictie
EUPL v1.1
14. Bevoegde rechter
Alle geschillen tussen de Europese Commissie, als licentiegeefster, en een
licentiehouder in verband met de uitlegging van deze licentie, zijn onderworpen aan
het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, op de voet van artikel 238 van
het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap.
Geschillen tussen andere partijen dan de Europese Commissie aangaande de
uitlegging van deze licentie, vallen onder de uitsluitende bevoegdheid van het
bevoegde gerecht van de plaats waar de licentiegever is gevestigd of zijn voornaamste
activiteit uitoefent.
15. Toepasselijk recht
Deze licentie wordt beheerst door het recht van de lidstaat van de Europese Unie waar
de licentiegever is gevestigd of zijn hoofdkantoor heeft.
Deze licentie wordt beheerst door Belgisch recht:
- in geval van een geschil tussen de Europese Commissie als licentiegeefster, en
een licentiehouder;
- in geval de licentiegever (niet zijnde de Europese Commissie) niet is gevestigd
of een hoofdkantoor heeft in een lidstaat van de Europese Unie.
21
Virale effect
Wat?
Distributie van gewijzigde vorm dient te gebeuren onder
dezelfde licentie
Geen beperking rechten verdere licentienemers
Terbeschikkingstelling broncode
Virale effect is niet altijd aanwezig of soms enkel beperkt
aanwezig
Virale effect kan contractueel niet uitgesloten worden,
aangezien het een voorwaarde voor de licentie is
Onverenigbaarheid van licenties als gevolg van het
virale effect
Bekendste voorbeeld is GPL
22
Virale effect
Beperkingen
Distributie?
Wat is interne verspreiding?
Onderhoud door een derde?
ASP/SaaS/Cloud model
Outsourcing
GPL voorziet niet de verplichting om te distribueren
Virale effect treeds pas in werking als een derde de code
verkrijgt
23
Virale effect
GPLv3
2. Basic Permissions.
All rights granted under this License are granted for the term of copyright on the
Program, and are irrevocable provided the stated conditions are met.
5. Conveying Modified Source Versions.
c) You must license the entire work, as a whole, under this License to anyone who
comes into possession of a copy. This License will therefore apply, along with any
applicable section 7 additional terms, to the whole of the work, and all its parts,
regardless of how they are packaged. This License gives no permission to license
the work in any other way, but it does not invalidate such permission if you have
separately received it.
24
Belang van een OSS-beleid
Risico‟s
Gebruik van illegale software als onderdeel van OSS
Strategische rechtszaken (b.v.
Onzekerheid inzake ondersteuning (?)
Beleid inzake OSS
Benader OSS op dezelfde wijze als “vendor software”
Pas de gebruikelijke procedures inzake ontwikkeling, testing en
ingebruikstelling toe
Voer een risico-analyse uit
Geschiktheid
Maturiteit
Technische risico‟s
Gebruiksscenario‟s
25
Belang van een OSS-beleid
Geschiktheid
Analyseer de geschiktheid van OSS op dezelfde wijze als bij
commerciële software
Business drivers primeren boven “OSS” filosofie
“Accountability” is weinig waarschijnlijk bij OSS, maar
aansprakelijkheidsbeperkingen in commerciële licenties kunnen
de aansprakelijkheid eveneens in grote mate uithollen
Maturiteit
Analyseer de maturiteit op dezelfde wijze als bij commerciële
software
Aanvaardbaar of onaanvaardbaar in het licht van de kosten
verbonden aan regelmatige upgrades (houd rekening met
verdoken kosten!)
26
Belang van een OSS-beleid
Technische risico‟s
Complexiteit situatie (aantal gebruikers, technische omgeving,
...)
Interactie met andere software?
Betrokkenheid / activiteit van de gemeenschap bij de
ontwikkeling van de software
Distributeur?
Gebruiksscenario‟s
Wanneer wel en niet gebruik maken van OSS (b.v.
bedrijfskritische applicaties?)
Al dan niet gebruik maken van een distributeur (welke?)
Aanpassingsbeleid?
27
Enkele praktische tips ter afsluiting
Bepaal altijd nauwkeurig welke licentie van toepassing is
Documenteer de toepasselijke licenties
Benadruk de gevolgen van de betreffende licenties op een
duidelijke wijze
Evalueer de noodzaak aan bijkomende garanties en zoek
desgevallend een partner (distributeur) die deze garanties kan
verlenen
Garanties en aansprakelijkheid
Onderhoud en bijstand
Behandel OSS steeds op dezelfde wijze als commerciële software
Onderzoek de aanwezigheid van het eventuele virale effect en
catalogeer de risico‟s/gevolgen voor het zakenmodel
Bedankt voor uw aandacht! Vragen?
Johan Vandendriessche
Advocaat